Β. Ο ΣΕΒΑΣΤΟΣ ΜΑΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
Το μεταναστευτικό κύμα την εποχή που αναφερόμαστε, με τις διαμάχες για τη δημοτική και τα αλφαβητάρια με τον ήλιο, δεν είχε φουντώσει όπως τα κατοπινά χρόνια. Βέβαια υπήρχαν εστίες ελληνικές, κυρίως στην Αμερική, πιο οργανωμένες, αλλά όχι στο σημερινό βαθμό, που σε όλη τη γη, θα λέγαμε, υπάρχουν οι μετανάστες μας και οργανώνονται, με τα σχολεία τους και τις εκκλησιές τους.
Σχολεία που διδάσκουν ελληνικά, ύστερα από ενέργειες και μεσολάβηση του υπουργείου παιδείας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι, για τις παλιότερες εποχές, διευκρινίζουμε το αίτημα ήταν: Καθορίστε τη γλώσσα που πρέπει να μιλάνε, να διαβάζουν και να γράφουν τα παιδιά στο σχολείο. Μιλάνε ελληνικά και δεν καταλαβαίνουν τα βιβλία που μας έρχονται.
Πού να καταλάβουν το "ωόν" και τη "φθείρα". Εμαθαν τη γλώσσα, αν την έμαθαν εκείνων των σχεδόν αγράμματων γονιών τους. Εκείνη τη γλώσσα όπου το συλλαβισμένο γου-α-γα του-α-τα, όλο μαζί... κατσούλι. Κατσούλι έλεγαν τη γάτα στο χωριό τους. Αντε τώρα να βρουν τα παιδιά τί είναι η "γαλή". Να ρωτήσουμε τον κυρ-δάσκαλο.
Κι ο κυρ-δάσκαλος έγραφε στο υπουργείο. Βοήθεια... Και το υπουργείο άναβε κεριά και λιβάνια να ξορκίσει τα κακά πνεύματα του... φωτός. Ομως ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας γενικότερα, έδωσε μία λαμπρή παρουσία με τα περίφημα σχολειά του, που έχουν μείνει στην ιστορία της παιδείας μας και των γραμμάτων γενικότερα. Μεγάλες μορφές της Πόλης, της Σμύρνης, κατέκτησαν τα γράμματά μας. Εφημερίδες, περιοδικά, σχολεία υψηλοτάτου επιπέδου, ένας ανθηρός ελληνισμός προς παράδειγμα.
Εποχή λίγο πριν τη μικρασιατική καταστροφή. Στην Πόλη εκδιδόταν ένα περιοδικό "Ο Λόγος", που άφησε εποχή μέσα σ' εκείνη την εθνική μας αναταραχή. Εζησε μια άλλη "Ιερή" πενταετία, από το 18 έως το 22. Οπως αναφέρει η Ελένη Χαλκούση στο βιβλίο της "Πόλη Αγάπη μου", πέρασαν από το "Λόγο" ως συνεργάτες όλα τα μεγάλα ονόματα των γραμμάτων μας εκείνης της εποχής, που σήμερα διαβάζουμε κι εμείς. Ελισσαίος, Γιαννίδης, Λύσανδρος, Πράσινος, Σοφία Σπανούδη, Φώτης Κόντογλου, Τέλλος Αγρας, Βακαλό, Καρυωτάκης, Αλκης Θρύλος, Αγγελος Σημιριώτης, Αλέξανδρος Πάλλης, Γιώργος Παπανδρέου κι άλλοι μεγάλοι των γραμμάτων μας. Η "Φωτεινή Φάλαγγα" όπως την ονόμασαν. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι είχαν το ενδιαφέρον κι έδωσαν λόγο και έργο για την αναμόρφωση της παιδείας κι ακολούθησαν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, ως Ελληνες που επεσήμαναν την ανάγκη να γίνει η γλώσσα κατανοητή και το ζωντανό όργανο του ελληνισμού. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το εις την καθαρεύουσα "μεταφρασμένο" το ποίημα του Αγγελου Βλάχου. Αυτό το γνωστότατο, που τόλεγαν με στόμφο τα παιδιά στα σχολεία και δάκρυζαν τα μάτια των ακροατών, στις σχολικές γιορτές.
"Με καλαθάκι αδειανό κι ως την καρδιά θλιμμένο/ένα μικρούτσικο φτωχό/ως το σχολειό του μοναχό/τραβούσε το καυμένο/Χριστές μου έχουμε ψωμί/στο σπίτι μας και κλαίω/ιδές το καλαθάκι μου αν ψέμματα σου λέω/Εγώ είμαι καλό παιδί μου είπε η μητέρα/και δεν πειράζει νηστικό να μείνω και μια μέρα/Μα τα μικρά τ' αδέρφια μου κι η πιο μικρή μας Φρόσω/Δεν είναι κρίσμα να πεινούν νύχτα και μέρα τόσο.../.
Παρέλειψα κι άλλους σπαραχτικούς στίχους για να... απολαύσουμε τη μετάφραση στην καθαρεύουσα, όπως το διέσωσε η Εύα Θεοδωρίδη.
"Κενόν εις χείραν κάνιστρον φέρον πτωχόν παιδίον/Με την καρδίαν πάλλουσαν, ακολουθεί την άγουσαν οδόν εις το σχολείον/Αρτου Χριστέ δεόμεθα πάντες εν τη οικία/δι ό και κλαίω! Ω Ιδέ το κάνιστρον μου και είπε/Αν ψευδώμαι εν κακία/Μοι' ειπ' η μήτηρ ότι παίε καλός εγώ τυγχάνω/Αν δ' άπαξ νήστις, συνεπώς, μείνω δεν θ' αποθάνω/Πλην οι λοιποί μου αδελφοί μετά της Ευφροσύνης/της νεωτέρας, λυπηρόν/να φέρωσιν νυχθημερόν το βάσανο της πείνης/".
"Πες μου τι σχολεία έχεις για να σου πω ποιός είσαι".
Γνωστόν. Πάντως η Πόλη ξεσηκώθηκε και μέσα από το "Λόγο" έφταναν στην Ελλάδα πύρινα άρθρα για την παιδεία και τη γλώσσα. Δεν είναι δυνατόν, η επίσημη γλώσσα να είναι δημοτική και να... μεταφράζονται εις την καθαρεύουσα τα "άσματα" του λαού. Ψυχάρης, Ομηρος Μπεκέ, Πέτρος Βλαστός, θεοδωρίδης, Φώτης Φωτιάδης και τόσοι άλλοι, όπως ήδη αναφέραμε. Ο Ομηρος Μπεκέ στο τελευταίο τεύχος του "Λόγου" Ιούνιος - Ιούλιο του 22, γράφει μια ανοιχτή επιστολή στον οικουμενικό πατριάρχη με τίτλο "Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση" και λέει μεταξύ άλλων:
"Εχετε όρεξη να δράσετε, παναγιώτατε; Νιώθετε μέσα σας να σφύζουν τα μεγάλα έργα; Εχετε το θάρρος να μας φέρετε ένα Γληνό, έναν Δελμούζο, έναν Τριανταφυλλίδη, τους ανθρώπους δηλαδή εκείνους, που ο κ. Βενιζέλος παραδίνοντας στα χέρια τους την ελληνική εκπαίδευση είπε τα βαρυσήμαντα τούτα λόγια: Πρέπει να ξέρετε ότι την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τη λογαριάζω σαν τον μεγαλύτερο τίτλο της πρωθυπουργίας μου και σαν τη μεγαλύτερη υπηρεσία μου στην πατρίδα".
Να βάλουμε λοιπόν τη "Μητέρα του Κίτσου" το δημοτικό μας τραγουδάκι να λιθοβολήσει το ποτάμι... αυτό που παρασέρνει τα γράμματά μας και τα στέλνει στα πέλαγα όλο ξένα στοιχεία... Το λέμε αυτό, γιατί μέσα στο κλίμα όλων όσων ήδη αναφέραμε, είναι και η μετάφραση του δημοτικού μας τραγουδιού, ως εξής:
"Του Κίτσου η μήτηρ κάθητο επ' όχθης ποταμίου
ήριζε τοίνυν μετ' αυτού και το ελιθοβόλει".
Δεν χρειάζεται ν' "απολαύσουμε" το πιο κάτω ανακάτωμα της ωραίας μας γλώσσας. Αυτής που τόσο αναζητούν την καθαρότητά της οι απανταχού Ελληνες.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ
ΣΠΟΥΔΕΣ
Στο συνέδριο που έγινε πάνω από δύο μήνες στην Αθήνα, για πρώτη φορά, "Οι νεοελληνικές σπουδές στην Ευρώπη" με φορείς το υπουργείο πολιτισμού και υπουργείο εξωτερικών -υφυπουργός απόδημου ελληνισμού κ. Νιώτης- ανακοινώθηκε από τους 100 περίπου Νεοελληνιστές που έλαβαν μέρος, πως ανά τον κόσμο έχουν δημιουργηθεί 400 έδρες νεοελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια που είχαν κλασικές και μεσαιωνικές έδρες.
Ηδη έχουμε σχολεία ανά τον κόσμο, στην Αμερική βεβαίως, Αυστραλία, Καναδά, με έδρες στα πανεπιστήμια των νεοελληνικών σπουδών, στην Αφρική επίσης έχουμε γυμνάσιο και δημοτικό, στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ, στις Σεϊχέλες και στο Πεκίνο. Επίσης σχολεία ιδρύονται και στην πρώην Σοβιετική Ενωση, στη Γεωργία, στο Βατούμ, στη Βουλγαρία, με έδρες όπου υπάρχουν πανεπιστήμια νεοελληνικών σπουδών. Ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει και οι Αρμένιοι, να σπουδάσουν τη γλώσσα μας. Η ευθύνη μας είναι τεράστια. Εκπαιδεύονται δάσκαλοι εδώ στη χώρα μας, για να διδάξουν ανά τον κόσμο. Μέσα από τη "διδάχη" όμως θα περάσει ο λαός μας, ο πολιτισμός μας, το πνεύμα μας. Είναι ένα τεράστιο έργο και ας το λάβουν υπόψη τους οι ειδικοί επί του θέματος. Ενα βάρος που καλείται να σηκώσει ο δάσκαλος. Που πρέπει να πατάει σε στερεό έδαφος. Νάναι πλήρως καταρτισμένος, για να εμπνεύσει τον αναζητούμενο σεβασμό στην προσωπικότητά του και το έργο του. Εκπρόσωπος ενός λαού, ενός πολιτισμού, μιας φυλής με τόσο μεγαλειώδες παρελθόν. Τί να σου κάνει όμως κι αυτός ο "Μέγας" ο Ατλαντας, όταν τα στηρίγματά του διαρκώς πριονίζονται, με την αλλαγή προγραμμάτων και τις κομματικές θέσεις! Οι εποχές των ιεραποστόλων, στον αιώνα της υψηλής τεχνολογίας, έχουν εκλείψει. Ο κόσμος, ακόμα κι εκείνοι, που ζουν στα βάθη της ζούγκλας, έχουν "ξυπνήσει" και γνωρίζουν ποιά είναι τα σύμβολα του φωτός και ποιά του σκότους.
Αυτό το "ράβε-ξήλωνε" η αιτία του κακού. Οπως το είπε ο Ε. Παπανούτσος όταν έγινε ακαδημαϊκός, στο λόγο του για την παιδεία, μεταξύ άλλων. "... αγώνες και μόχθος πολύς. Στο υπουργείο παιδείας μπήκα και βγήκα πέντε ή έξι φορές... Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ακολουθούσε κάθε φορά τη γραμμή του κόμματος που ερχόταν στην εξουσία. Ανήκω σ' εκείνους που έχουν τη μεγάλη χαρά και τιμή να βλέπουν γύρω τους μαθητές, διάσημους πλέον άντρες...".
Με χαρά και τιμή, με απόλυτο σεβασμό όντως, είναι ευτυχώς, πολλοί μαθητές από την πρωτοβουλία έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, που με λαχτάρα θα χαιρετήσουν το δάσκαλό τους, που πολλές φορές δεν τους αναγνωρίζει ο ίδιος. Κύριε... κυρία... είμαι ο μαθητής σας. Κι ανατρέψει η μνήμη. Το αγκάλιασμα της νιότης, ζεστό και ευγνώμων. Αυτούς τους δασκάλους ν' αναστήσουμε, μπρος στα μάτια των σημερινών παιδιών. Κυρίως αυτών των μικρών ασχημάτιστων ακόμα πλασμάτων, της εφηβείας κυρίως, που δημιουργούν το πρόβλημα. Οι φοιτητές γνωρίζουν και τιμούν το δάσκαλο. Τον αναγνωρίζουν θα λέγαμε. Τον αξιολογούν και τον σέβονται. Δυστυχώς η προβολή των αδυναμιών, των "κακών" συνήθως, προβάλλεται και ουδέν από τις προσφορές των φοιτητών σε διάφορα κοινωφελή έργα. Ποιός ανέφερε τί πρόσφεραν οι φοιτητές στη Λέρο, σε άλλα νησιά μας, σε στεριανά μας μέρη, που έχουν ανάγκη ακόμα και το σκύψιμο πάνω σε βιβλία, για συζήτηση και μετάδοση γνώσεων. Στον πόλεμο εναντίον των ναρκωτικών. Στην παραζαλισμένη νιότη, αυτή τη βιαστική για την επίδειξη ωριμότητας μέσα στην ανωριμότητά τους.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ
Αυτός ο σημερινός γονιός, πριν καθήσει στο σκαμνί το δάσκαλο, ας ερευνήσει τον εαυτό του. Ο μέγας καταναλωτής γονιός. Που έχει τ' αγαθά του. Που στην αυλή του σχολείου, από το δημοτικό ακόμα, είναι παρκαρισμένο το αυτοκίνητο. Που έχει το "βρέφος" το χιλιάρικο για χαρτζιλίκι. Που αξιώνει να φάει έξω, τα διάφορα παρασκευάσματα, τα ξενόφερτα.
Αυτός που ντύνει το παιδί πανάκριβα, να μην πάθει "ψυχικό τράυμα". Αυτός που γεμίζει τα παιδικά δωμάτια με όγκους παιχνιδιών, με κασέτες, με βίντεο, με τηλεοράσεις, με κινητά τηλέφωνα, με ηλεκτρονικά... με... Κι έχουμε την αξίωση αυτό το παιδί, να σεβαστεί τον -συγνώμη δάσκαλε- το φτωχοδάσκαλο. Με το κουστουμάκι του, με τον πενιχρό του μισθό, δίχως μεταφορικό μέσον, δίχως εξοχικό, δίχως διαμέρισμα που να χωράει τουλάχιστον τις γνώσεις του. Αυτόν το δάσκαλο που καλείται να υπηρετήσει εκτός έδρας. Τί να πρωτοπληρώσει με το μισθουλάκο του. Νοίκι, τροφή, θέρμανση, φως, νερό, βιβλία, ενημέρωση, ρούχα... Περί "ευπρεπείας ενδύσεως" μιλούσαν οι πρόγονοί μας. "Το φαϊ κάνει φαρή και το ντύμα παλικάρι", λέει ο λαός μας. Να παρουσιαστεί της... ασχετίλας; Τότε είναι που θα δεχτεί τη σάτιρα κατά πρόσωπο. Να περιμένει το ξύλο για τη σόμπα από τους μαθητές, και το αβγό, όπως παλιότερα, όταν ούτε γιατροί έβλεπαν, στην ύπαιθρο, χρήμα, όλα με είδος. Και γέμιζαν φρούτα και λαχανικά τα ιατρεία των τότ ιεραποστόλων γιατρών. Το ίδιο και με τους δασκάλους. Που τους έδινε και τις πενταροδεκάρες το δημόσιο.
Σήμερα, όμως, σ' αυτήν την εποχή, είναι δυνατόν ο δάσκαλος να βρίσκεται στην ίδια θέση. Κι αρχίζουν οι απεργίες, αρχίζουν οι πορείες, τα αιτήματα και μιμούνται τα μαθητούδια, που όλα έχουν "αιτήματα".
Και τα παιδιά του νηπιαγωγείου ακόμα, που μιλάνε στη δασκάλα τους στον ενικό, με το μικρό της όνομα, φιλικές οι σχέσεις, πολύ ωραία, έλα όμως που αυτό το νήπιο έχει μια γλώσσα δυο μέτρα και ζητάει τα δικαιώματά του. Και λέει: "Ολα για σας τους μεγάλους, εμείς τίποτα...". Η αγία ράβδος βεβαίως δεν πίπτει και πολύ καλά κάνει. Ούτε καν το αυτί αγγίζεται. Πολύ καλά. Κι αν τιμωρηθεί το παιδί, το πιο μεγάλο πλέον παιδί, θα ξεσηκωθεί το γονικό περιβάλλον, μέχρι και συμπέθεροι, για να κρεμάσουν το δάσκαλο, που τόλμησε να τιμωρήσει το βλαστάρι ή να του βάλει τον κατώτερο βαθμό.
Αυτός ο βαθμός της επίδειξης. Πώς θα φωνάξει στη γειτονιά η μάνα πως η Ελενίτσα, ο Παναγιώτης πήραν το χαρτί με "το δέκα". Αλλος καημός κι αυτός ο βαθμός του συναγωνισμού. Ναι, ευγενής συναγωνισμός, όχι η επίδειξη των γονιών και η πίεση μέχρι αυτοκτονίας για να επιτευχθεί η όποια επιτυχία.
Εχουμε τα περιστατικά που συνέβησαν πρόσφατα με τις πανελλήνιες. Εχουμε όμως κι άλλα ωραία, να θυμίσουμε, πως υπάρχουν και καταξιώνουν τη σωστή θέση του γονιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα. Διάβασε το κορίτσι, όσο μπορούσε. Πάει σπίτι. Μουτρωμένο. Δεν έγραψα ιστορία, είπε. Ο πατέρας χαμογελάει. Ντύσου με τα καλά σου, της είπε, να σου κάνω το τραπέζι έξω, προσπάθησες, το είδα, αυτό μετράει, έχεις καιρό μπροστά σου. Αλλος γονιός. Από εκείνους τους παλιούς. Δεν πέτυχες, έχεις τόσο μεράκι για το πανεπιστήμιο; Δεν το βλέπω, εσύ; Συμφώνησε το παλικάρι. Τεχνική σχολή, δουλειά. Σύμφωνοι. Κατανόηση. Δουλεύει σήμερα ψυκτικός, κερδίζει, χαίρεται. Εχουμε κι άλλο πρόσφατο περιστατικό, να περιμένει ο γονιός τον εξεταζόμενο κι όταν βγήκε έξω και είδε το κεφάλι κατεβασμένο, μπρος στα άλλα παιδιά το ξυλοφόρτωσε.
Ομως ας μην προχωρήσουμε σε παρόμοια περιστατικά, ενδεικτικά μιας νοοτροπίας. Το πανεπιστήμιο είναι το... παν; Ας αναρωτηθούμε πως συμβαίνει να αντιγράφουμε τα ξένα πανεπιστήμια και να επιτρέπει ο νόμος να διαιωνίζεται η φοίτηση, που πολλοί την εκμεταλλεύονται για το θέμα του στρατού και να μην καθορίζεται το χρονικό διάστημα απουσίας από το πανεπιστήμιο. Δύο τρία χρόνια δεν εμφανίστηκες, δεν έδωσες μια γραπτή παρουσία, είσαι εκτός. Να καταλάβει τη θέση σου, αριθμητικά εκείνος που είναι άξιος. Να κάνουμε "μνείαν" και περί των "ιπταμένων Ολλανδών" καθηγητών; Ολα αυτά μειώνουν το κύρος κάθε εκπαιδευτικού που εκπροσωπεί την πολιτεία και το σύστημα.
Ομως ο στόχος όλης αυτής της διαδρομής είναι ο δάσκαλος, στη γενική του εύνοια. Ο δάσκαλος της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας παιδείας. Αυτός που καλείται να μάθει το παιδί τα γράμματα. Να διαπλάσει την προσωπικότητά του. Να του διδάξει την αγωγή του πολίτη.
ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ
ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Ο δάσκαλος λοιπόν καλείται, σήμερα, να αντιμετωπίσει και να διδάξει ένα παιδί της τηλεόρασης, της κασέτας, της κινητής τηλεφωνίας, των μέσων μαζικής ενημέρωσης γενικά. Ενα παιδί που ξέρει, ίσως καλύτερα απ' αυτόν, πού βρίσκεται η τάδε φυλή, σε ποιό σημείο της γης.
Η τηλεόραση παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση του παιδιού, όπως είναι γνωστό. Οχι στην πληροφόρηση, τη μάθηση μόνο, αλλά στην επίδειξη, κυρίως αυτή, κατάλυσης κάθε σεβασμού του ατόμου, από γονιό και δάσκαλο, με το ειδικό λεξιλόγιο, που βοά όλη η Ελλάδα. Καθηγητές, δάσκαλοι, γονείς, πολίτες της... δήθεν ευπρέπειας, αποκαλούν ο ένας τον άλλον "Μα..." και άλλα τινά. Είναι νεοελληνική "καλημέρα", που δυστυχώς την υιοθετούν και οι γονείς. Που κάνουν κριτική, μπρος στα παιδιά για το δάσκαλο, αν δεν τους αρέσει. Τον παραδίδουν στα τέκνα τους να τον περιφρονούν. Παράδειγμα... "Ακου τον παλιομα... δεν ξέρει τί του γίνεται. Εγώ άκουσα... διάβασα... είπε ο γέρος μου...". Ο "γέρος" είναι ο πατέρας των τριάντα χρονών μόλις. Και η μητέρα είναι η καταρρίπτουσα κάθε έννοια σεβασμού έναντι της δασκάλας, της προϊσταμένης αρχής, της οποίας σχέσης εκτός της κοινωνικής προβολής και επίδειξης. Ο νεοπλουτισμός, έχει καταλύσει την ευγένεια στη συνομιλία και στο τηλέφωνο ακόμα, οι λέξεις της πιάτσας είναι της μόδας. Η μητέρα που δεν έμαθε το παιδί να παραχωρεί θέση στο λεωφορείο στο μεγαλύτερο ή πάσχοντα άτομο.
Αυτές οι μικρολεπτομέρειες που χαρακτηρίζουν την οικογένεια και άλλες που χαρακτηρίζουν το δάσκαλο. Παράδειγμα: Η ειρωνία στην τάξη. Το κάλεσμα στην έδρα με γκριμάτσες αποδοκιμασίας ήδη, οπότε δέχεται την περιφρόνηση του παιδιού και σαν συνέπεια την έλλειψη σεβασμού. Οταν τα παιδιά πιάνουν το δάσκαλο "αδιάβαστο", πώς να τον σεβαστούν. "Θα μου μάθεις εσύ μαθηματικά;" έτσι είπε ο μαθητής. Το "εσύ" δεν είναι φιλικό, είναι κατάλυση της φιλικής σχέσης.
"...Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω".
Ολα γίνονται εν ονόματι της δημοκρατίας. Η παρερμηνεία της εν δράσει σε όλους τους χώρους, κυρίως εκεί που υπάρχουν, παίζουν, ζουν, διδάσκονται τα παιδιά, τα ήδη διδασκόμενα καθημερινά από το περιβάλλον τους και από τις παρερμηνείες των δημοκρατικών δήθεν ελευθεριών, που έχουν καταλύσει τη λέξη "καθήκον". Και είναι αυτό το καθήκον τοδυναμικό σκέλος, κατά την ταπεινή μας γνώμη, της δημοκρατίας, μαζί με το δικαίωμα.
Σήμερα τα παιδιά μιλούν μόνο για δικαιώματα. Ακόμα και τα νήπια.
"Δεν έχω το δικαίωμα... κι εγώ, μόνο εσείς οι μεγάλοι;".
"Δημοκρατία έχουμε, κάνουμε ό,τι θέλουμε". Ετσι "λέει" η τηλεόραση, έτσι λένε οι ειδήσεις, έτσι λέει και η εκκλησία ακόμα. Παρερμηνείες της ανωριμότητας, που κάπου όμως έχουν τη βάση τους. Οταν σκοτώνονται τα κόμματα -τα παιδιά βλέπουν και δεν είναι σε θέση να κρίνουν- όταν σκοτώνονται στην εκκλησία. Οταν σκοτώνονται και πεινάνε παιδιά. Οταν όλοι βγαίνουν στους δρόμους και ζητούν λύσεις στα αιτήματά τους. Οταν οι χυδαιότητες προβάλλονται ως πνεύμα και μάλιστα σε αριστοφανικό αιτιολογικό. Οταν τίποτα δεν απαλύνει την ψυχή του παιδιού. Ακόμα και τα παραμύθια είναι αιματοβαμμένα και οι διαστημάνθρωποι και τα μεταγλωττισμένα "αριστουργήματα" στάζουν αίμα και βία... τί θα κάνουν τα παιδιά. Για να σε σεβαστώ πρέπει να με σεβαστείς.
Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ
ΔΑΣΚΑΛΟΣ
Σήμερα ο δάσκαλος δεν είναι η μόνη πηγή γνώσης όπως άλλοτε. Που και ο επιβαλλόμενος σεβασμός, ως ένα βαθμό, ανάλογα με το κύρος δασκάλου, δημιουργούσε μία σχέση υποκριτική πολλές φορές, που στο χέρι του δασκάλου ήταν να τη μετατρέψει σε φιλική και να κερδίσει την εύπλαστη ύλη, που είναι το κάθε παιδί.
Παλιότερα ο σεβασμός ήταν φόβος πιο πολύ, σε συνάρτηση με την εξουσία. Η δημοκρατία άγνωστη λέξη στον παιδόκοσμο, κυρίως βέβαια στους έφηβους, που πάντοτε δημιουργούν το πρόβλημα. Οι εκκολαπτόμενοι άνδρες και γυναίκες, που προκαλούν την κοινωνία για να δείξουν την... απελευθέρωσή τους. Τα φεμινιστικά κινήματα δεν είναι αναίτια της απότομης αλλαγής στη συμπεριφορά των κοριτσιών. Ακραίες θέσεις. Σεξουαλική απελευθέρωση από τα 13-14 χρόνια. Απελευθέρωση από το γενικό καθεστώς και τη σχολική εμφάνιση και ευπρέπεια. Την "Ιδρυματική" παρουσία. Κάτω οι άνδρες. Τσιγάρο στο διάλειμμα, στο δρόμο, που θυμίζει "το εγώ είμαι μοντέρνα γυναίκα και καπνίζω και...". Κάθε χώρος που παρουσιάζει κίνηση είναι ερωτικός. Μας έφαγε και ο... ερωτισμός. Τα πάντα είναι ελεύθερα και τα πάντα επιτρέπονται. Δημοκρατία δεν έχουμε; Το ίδιο και τ' αγόρια. Διαβάζουμε κι ακούμε τί συμβαίνει με τα ξεπεταρούδια και τους δασκάλους τους. Γνωστά. Αυτές οι ηλικίες είναι το πρόβλημα. Είναι ο λόγος που πιπιλίζουν οι μεγάλοι εναντίον των βλαστών μας. Τα παιδιά σήμερα έχουν τη δυνατότητα να μας κρίνουν. Να μας απορρίψουν. Και κάποιες μαρτυρίες; Παιδιά του λυκείου. Δε μας φτάνουν εμάς σήμερα αυτές οι μορφές δασκάλων. Τους θέλουμε ατσίδες. Για να μην αναρωτιούνται γιατί δε τους σεβόμαστε. Δεν είναι πλέον εξουσία για μας κι αν έχουν αυτοί τα κατάλοιπα της αγωνίας τους ως να πάρουν το πτυχίο τους και βγάζουν τ' απωθημένα τους απάνω μας, έχουμε κι εμείς τις αγωνίες μας και τ' απωθημένα μας. Μας σέβονται για να τους σεβόμαστε;".
"Υπάρχουν ευτυχώς και οι δάσκαλοι ψυχούλες. Που μας κατακτούν. Τους αγαπάμε. Μπορεί να μη μας αρέσει το μάθημα κι αυτοί καταφέρνουν να μας κρατούν κοντά τους, αναγνωρίζοντας το "μάταιον" αυτού του μαθήματος. Εδώ είναι το μυστικό. Μας πλησιάζουν ως μαθητές κι αυτοί που συμπάσχουν. Τί δουλειά έχω εγώ με το... φαινόμενο Ντόπλερ, όμως μέσα στο πρόγραμμα είναι κι αυτό. Κοντά μας ο δάσκαλος. Που κι αυτός δεν έχει δουλειά με το φαινόμενο Ντόπλερ, ενώ υπάρχουν τόσο άλλα κοινωνικά φαινόμενα που θα μπορούσαμε να συζητήσουμε και να ωφεληθούμε. Σήμερα κανείς δε μπορεί να μας το παίξει εξουσία. Και να σας πω, κυρία, τελικά ο δάσκαλος με τον τρόπο του κατάφερε να μας κάνει ν' αγαπήσουμε την αστρονομία, αλλιώς θα μας έδιναν τα βιβλία να τα διαβάσουμε μόνοι μας. Ανευ διδασκάλου. Καταλυτικό ρόλο δεν παίζει το βιβλίο, που είναι πολλές φορές κακογραμμένο και στην καθαρεύουσα ακόμα, αν ο δάσκαλος παραδεχτεί την αναρμοδιότητά του, την αδυναμία του βιβλίου ν' ανταποκριθεί στα ενδιαφέροντα των παιδιών και προσπαθήσει με τα παιδιά, σε συνεργασία, να βρει ό,τι καλύτερο, τότε έχει πετύχει. Κακός μαθητής δεν υπάρχει. Κακός δάσκαλος υπάρχει. Υστερα διαρκώς περί πολέμων διαβάζουμε, ο πολιτισμός πού είναι;".
Συμπερασματικά, από συζητήσεις με τα παιδιά. Αυτά τα παιδιά τα πανέξυπνα, που όταν βγουν από τη χώρα, γνωστό κι αυτό, μαθητές του λυκείου ακόμα έχουν ικανότητες να διδάξουν στα κολέγια. Κι εδώ να επικαλεστώ πάλι τον Ε. Π. Παπανούτσο σε ένα από τα άρθρα του, με τίτλο "Δημοκρατία και πνευματική ελευθερία", γράφει και αυτά:
"Το ανεπανάληπτο ελληνικό θαύμα έγινε δυνατόν μόνον όταν τα άτομα συνειδητοποίησαν και διεκδίκησαν το δικαίωμά τους να συνδιαλέγουν ελεύθερα με τον εαυτό τους και με τους ομοίους τους, μέσα στο νομικό χώρο της πολιτείας. Οταν δηλαδή η πολιτική εξουσία έπαψε να συνθλίβει τις ατομικές πρωτοβουλίες και να υποτάσσει κάθε πνευματική εκδήλωση στην ανεξέλεγκτη βούλησή της".
Συμπερασματικά περιλαμβάνονται σ' αυτή την παράγραφο, όλα όσα αναφέραμε για τις προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς, από τους φωτισμένους ανθρώπους, να δώσουν στην παιδεία προγράμματα τέτοια που "άνευ ράβδου βασανιστηρίων και υποτίμησης της προσωπικότητας του παιδιού" να 'ναι και το πρόσωπο του δάσκαλου σεβαστό και καθοδηγητικό, ως προς τα πρώτα βήματα του παιδιού στην κατάκτηση της μάθησης. Κάποιες μαρτυρίες χαρακτηριστικές, για να κλείσουμε αυτή την αναφορά στο "σεβαστό μας δάσκαλο".
"Ο δάσκαλος με είπε αγοράκι μου. Με πείραζαν τ' άλλα παιδιά. Με πήρε από το χέρι, φώναξε τα παιδιά που με πείραζαν και μας έβαλε να τρέξουμε. Με είχε δει να τρέχω. Ηρθα πρώτος. Ο δάσκαλος είπε. Τί λέτε παιδιά, να προτείνουμε το Βασίλη για την ομάδα μας; Τα παιδιά, μια και ο δάσκαλος ζήτησε τη γνώμη τους, είπαν ομόφωνα... ναι...".
"Ημουν κρυμμένος στο φούρνο. Δεν ήθελα να πάω σχολείο. Ο δάσκαλος δε μας άφηνε να παίζουμε. Αν μας έπιανε στο παιχνίδι, ούτε καλά καλά στο διάλειμμα, μας σήκωσε στο μάθημα στο... παρακάτω και μας έβαζε μηδέν. Οταν ήρθε ο άλλος δάσκαλος έπαιζε μαζί μας, μας έμαθε ένα σωρό παιχνίδια κι όλα τα παιδιά ντρεπόμαστε να πάμε αδιάβαστα στον καλό μας φίλο".
"Η δασκάλα μας πήρε στην τάξη μας και δύο παιδιά από την Πολωνία, κι ας είμαστε ήδη πολλά παιδιά. Δεν πειράζει, είπε, πρέπει κι αυτά να μάθουν τη γλώσσα των γονιών τους και τα γράμματά μας. Δεν ήξεραν καθόλου ελληνικά. Πήρε βιβλία με εικόνες, απ' αυτά που έχουν για τα μικρά παιδάκια που δεν ξέρουν να διαβάζουν και όταν σχολάγαμε, καθόταν λίγο παραπάνω και από τις εικόνες διάβαζε τα παιδιά και τώρα πάνε πολύ καλά, βοηθούσαμε κι εμείς να μάθουν ελληνικά".
"Εγώ ήμουν ο "βλάκας" στο σχολείο για το δάσκαλο. Με είχε ως ανεπίδεκτο μάθησης. Σήμερα τελειώνω το λύκειο με τους καλύτερους βαθμούς. Το οφείλω στο δάσκαλό μου, στην καθηγήτριά μου, που με οδήγησαν να βρω το δρόμο μου με πολλή αγάπη και με τέχνη, ομολογώ. Τους ευγνωμονώ".
"Ο δάσκαλός μας μας γύρισε τον κόσμο, μας έδωσε διευθύνσεις και αλληλογραφούσαμε με παιδιά από όλον τον κόσμο, μας έμαθε να ανταλλάσσουμε γραμματόσημα. Μας πήγαινε, με το σαραβαλάκι του, στο ωδείο εδώ στη Θεσσαλονίκη, όσα παιδιά αγαπούσαμε τη μουσική και κάναμε ορχήστρα στο σχολείο μας. Μας έδειχνε εικόνες από διαφάνειες κι εκεί κάναμε το μάθημα".
"Η δασκάλα μας, στη συγκέντρωση γονέων δεν κουβέντιαζε με όλους μαζί τους γονείς. Εναν έναν χωριστά. Για να μην ακούν τα παράπονα, αν είχε, να πει ή τις συμβουλές της για καθένα παιδί από μας. Για να μην εκθέτει το ένα παιδί στο άλλο. Ακουσε πως οι γονείς λέγανε: Ειδες ο Δημητράκης τί καλός μαθητής είναι, όλο καμάρι η μάνα του κι εσύ ένα στρουνάρι και μισό... Γι' αυτό και για άλλα λατρεύουμε τη δασκάλα μας, όλο με το καλό κι όλο να ρωτάει τί μας αρέσει. Δεν το ξέρεις το μάθημα σήμερα, δεν πειράζει... αύριο θα προσπαθήσεις".
Κι εμείς προσπαθήσαμε, μέσα απ' αυτές τις γραμμές, να συναντήσουμε το φίλο δάσκαλο, το σεβαστό πρόσωπο, τον Ατλαντα που κρατάει στους ώμους του την παιδεία.
Κλείνουμε το μέγα κεφάλαιο αυτής της παιδείας, με μία τιμητική αναφορά σε κάποιους "δασκάλους" άγνωστους. Κι αν κλείσαμε σε εισαγωγικά τη λέξη δάσκαλος, είναι γιατί ούτε από ειδικά εκπαιδευτήρια πέρασαν ούτε είχαν τίτλους άλλους, εκτός από τα γράμματα που έμαθαν στα γυμνάσιά τους, στα παρθεναγωγεία τους. Και... έτσι, σαν παραμύθι να το ιστορήσουμε, όπως μας το διηγήθηκε η Πόντια μητέρα, εννενήντα - κοντούτις πλέον. Οταν η ίδια ήταν νέα κοπέλα, εκεί στον Πόντο, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κι έκλεισαν τα σχολεία στα χωριά. Κορίτσια κι αγόρια από την Τραπεζούντα πήραν τα βουνά για το φόβο των βομβαρδισμών. Κι αυτή η κυρία μητέρα σήμερα, η κοπέλα του τότε, πήρε τα σχολικά προγράμματα από τα σχολειά της Τραπεζούντας και πότε με τα πόδια, πότε με κάποιο άλλο μεταφορικό μέσο, έξι ολόκληρες ώρες δρόμο, πήγε κι άνοιξε το σχολείο σε ένα απόμακρο ορεινό χωριό. Κάλεσε και τα κορίτσια του παρθεναγωγείου, τ' αγόρια του γυμνασίου από άλλα χωριά κι άρχισε η εργασία... Χτύπησε "ο κώδων", ως να χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησιάς. Μια συνέχεια εκείνου του λύχνου, που θεριεύει την αποσταμένη ελπίδα.
Τιμή και στους τιτλούχους δασκάλους της αντρειάς, που παλεύουν ακόμα και σήμερα σε χωριά της άγονης γραμμής, για να βγάλουν γόνιμο το πνεύμα
ΝΙΝΑ ΚΟΚΚΑΛΙΔΟΥ ΝΑΧΜΙΑ
________________________________________
[Πρωτοσέλιδο Ημέρας] - [Αρχείο προηγούμενων φύλλων] - [Θέματα]
________________________________________
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
Το μεταναστευτικό κύμα την εποχή που αναφερόμαστε, με τις διαμάχες για τη δημοτική και τα αλφαβητάρια με τον ήλιο, δεν είχε φουντώσει όπως τα κατοπινά χρόνια. Βέβαια υπήρχαν εστίες ελληνικές, κυρίως στην Αμερική, πιο οργανωμένες, αλλά όχι στο σημερινό βαθμό, που σε όλη τη γη, θα λέγαμε, υπάρχουν οι μετανάστες μας και οργανώνονται, με τα σχολεία τους και τις εκκλησιές τους.
Σχολεία που διδάσκουν ελληνικά, ύστερα από ενέργειες και μεσολάβηση του υπουργείου παιδείας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι, για τις παλιότερες εποχές, διευκρινίζουμε το αίτημα ήταν: Καθορίστε τη γλώσσα που πρέπει να μιλάνε, να διαβάζουν και να γράφουν τα παιδιά στο σχολείο. Μιλάνε ελληνικά και δεν καταλαβαίνουν τα βιβλία που μας έρχονται.
Πού να καταλάβουν το "ωόν" και τη "φθείρα". Εμαθαν τη γλώσσα, αν την έμαθαν εκείνων των σχεδόν αγράμματων γονιών τους. Εκείνη τη γλώσσα όπου το συλλαβισμένο γου-α-γα του-α-τα, όλο μαζί... κατσούλι. Κατσούλι έλεγαν τη γάτα στο χωριό τους. Αντε τώρα να βρουν τα παιδιά τί είναι η "γαλή". Να ρωτήσουμε τον κυρ-δάσκαλο.
Κι ο κυρ-δάσκαλος έγραφε στο υπουργείο. Βοήθεια... Και το υπουργείο άναβε κεριά και λιβάνια να ξορκίσει τα κακά πνεύματα του... φωτός. Ομως ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας γενικότερα, έδωσε μία λαμπρή παρουσία με τα περίφημα σχολειά του, που έχουν μείνει στην ιστορία της παιδείας μας και των γραμμάτων γενικότερα. Μεγάλες μορφές της Πόλης, της Σμύρνης, κατέκτησαν τα γράμματά μας. Εφημερίδες, περιοδικά, σχολεία υψηλοτάτου επιπέδου, ένας ανθηρός ελληνισμός προς παράδειγμα.
Εποχή λίγο πριν τη μικρασιατική καταστροφή. Στην Πόλη εκδιδόταν ένα περιοδικό "Ο Λόγος", που άφησε εποχή μέσα σ' εκείνη την εθνική μας αναταραχή. Εζησε μια άλλη "Ιερή" πενταετία, από το 18 έως το 22. Οπως αναφέρει η Ελένη Χαλκούση στο βιβλίο της "Πόλη Αγάπη μου", πέρασαν από το "Λόγο" ως συνεργάτες όλα τα μεγάλα ονόματα των γραμμάτων μας εκείνης της εποχής, που σήμερα διαβάζουμε κι εμείς. Ελισσαίος, Γιαννίδης, Λύσανδρος, Πράσινος, Σοφία Σπανούδη, Φώτης Κόντογλου, Τέλλος Αγρας, Βακαλό, Καρυωτάκης, Αλκης Θρύλος, Αγγελος Σημιριώτης, Αλέξανδρος Πάλλης, Γιώργος Παπανδρέου κι άλλοι μεγάλοι των γραμμάτων μας. Η "Φωτεινή Φάλαγγα" όπως την ονόμασαν. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι είχαν το ενδιαφέρον κι έδωσαν λόγο και έργο για την αναμόρφωση της παιδείας κι ακολούθησαν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, ως Ελληνες που επεσήμαναν την ανάγκη να γίνει η γλώσσα κατανοητή και το ζωντανό όργανο του ελληνισμού. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το εις την καθαρεύουσα "μεταφρασμένο" το ποίημα του Αγγελου Βλάχου. Αυτό το γνωστότατο, που τόλεγαν με στόμφο τα παιδιά στα σχολεία και δάκρυζαν τα μάτια των ακροατών, στις σχολικές γιορτές.
"Με καλαθάκι αδειανό κι ως την καρδιά θλιμμένο/ένα μικρούτσικο φτωχό/ως το σχολειό του μοναχό/τραβούσε το καυμένο/Χριστές μου έχουμε ψωμί/στο σπίτι μας και κλαίω/ιδές το καλαθάκι μου αν ψέμματα σου λέω/Εγώ είμαι καλό παιδί μου είπε η μητέρα/και δεν πειράζει νηστικό να μείνω και μια μέρα/Μα τα μικρά τ' αδέρφια μου κι η πιο μικρή μας Φρόσω/Δεν είναι κρίσμα να πεινούν νύχτα και μέρα τόσο.../.
Παρέλειψα κι άλλους σπαραχτικούς στίχους για να... απολαύσουμε τη μετάφραση στην καθαρεύουσα, όπως το διέσωσε η Εύα Θεοδωρίδη.
"Κενόν εις χείραν κάνιστρον φέρον πτωχόν παιδίον/Με την καρδίαν πάλλουσαν, ακολουθεί την άγουσαν οδόν εις το σχολείον/Αρτου Χριστέ δεόμεθα πάντες εν τη οικία/δι ό και κλαίω! Ω Ιδέ το κάνιστρον μου και είπε/Αν ψευδώμαι εν κακία/Μοι' ειπ' η μήτηρ ότι παίε καλός εγώ τυγχάνω/Αν δ' άπαξ νήστις, συνεπώς, μείνω δεν θ' αποθάνω/Πλην οι λοιποί μου αδελφοί μετά της Ευφροσύνης/της νεωτέρας, λυπηρόν/να φέρωσιν νυχθημερόν το βάσανο της πείνης/".
"Πες μου τι σχολεία έχεις για να σου πω ποιός είσαι".
Γνωστόν. Πάντως η Πόλη ξεσηκώθηκε και μέσα από το "Λόγο" έφταναν στην Ελλάδα πύρινα άρθρα για την παιδεία και τη γλώσσα. Δεν είναι δυνατόν, η επίσημη γλώσσα να είναι δημοτική και να... μεταφράζονται εις την καθαρεύουσα τα "άσματα" του λαού. Ψυχάρης, Ομηρος Μπεκέ, Πέτρος Βλαστός, θεοδωρίδης, Φώτης Φωτιάδης και τόσοι άλλοι, όπως ήδη αναφέραμε. Ο Ομηρος Μπεκέ στο τελευταίο τεύχος του "Λόγου" Ιούνιος - Ιούλιο του 22, γράφει μια ανοιχτή επιστολή στον οικουμενικό πατριάρχη με τίτλο "Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση" και λέει μεταξύ άλλων:
"Εχετε όρεξη να δράσετε, παναγιώτατε; Νιώθετε μέσα σας να σφύζουν τα μεγάλα έργα; Εχετε το θάρρος να μας φέρετε ένα Γληνό, έναν Δελμούζο, έναν Τριανταφυλλίδη, τους ανθρώπους δηλαδή εκείνους, που ο κ. Βενιζέλος παραδίνοντας στα χέρια τους την ελληνική εκπαίδευση είπε τα βαρυσήμαντα τούτα λόγια: Πρέπει να ξέρετε ότι την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τη λογαριάζω σαν τον μεγαλύτερο τίτλο της πρωθυπουργίας μου και σαν τη μεγαλύτερη υπηρεσία μου στην πατρίδα".
Να βάλουμε λοιπόν τη "Μητέρα του Κίτσου" το δημοτικό μας τραγουδάκι να λιθοβολήσει το ποτάμι... αυτό που παρασέρνει τα γράμματά μας και τα στέλνει στα πέλαγα όλο ξένα στοιχεία... Το λέμε αυτό, γιατί μέσα στο κλίμα όλων όσων ήδη αναφέραμε, είναι και η μετάφραση του δημοτικού μας τραγουδιού, ως εξής:
"Του Κίτσου η μήτηρ κάθητο επ' όχθης ποταμίου
ήριζε τοίνυν μετ' αυτού και το ελιθοβόλει".
Δεν χρειάζεται ν' "απολαύσουμε" το πιο κάτω ανακάτωμα της ωραίας μας γλώσσας. Αυτής που τόσο αναζητούν την καθαρότητά της οι απανταχού Ελληνες.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ
ΣΠΟΥΔΕΣ
Στο συνέδριο που έγινε πάνω από δύο μήνες στην Αθήνα, για πρώτη φορά, "Οι νεοελληνικές σπουδές στην Ευρώπη" με φορείς το υπουργείο πολιτισμού και υπουργείο εξωτερικών -υφυπουργός απόδημου ελληνισμού κ. Νιώτης- ανακοινώθηκε από τους 100 περίπου Νεοελληνιστές που έλαβαν μέρος, πως ανά τον κόσμο έχουν δημιουργηθεί 400 έδρες νεοελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια που είχαν κλασικές και μεσαιωνικές έδρες.
Ηδη έχουμε σχολεία ανά τον κόσμο, στην Αμερική βεβαίως, Αυστραλία, Καναδά, με έδρες στα πανεπιστήμια των νεοελληνικών σπουδών, στην Αφρική επίσης έχουμε γυμνάσιο και δημοτικό, στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ, στις Σεϊχέλες και στο Πεκίνο. Επίσης σχολεία ιδρύονται και στην πρώην Σοβιετική Ενωση, στη Γεωργία, στο Βατούμ, στη Βουλγαρία, με έδρες όπου υπάρχουν πανεπιστήμια νεοελληνικών σπουδών. Ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει και οι Αρμένιοι, να σπουδάσουν τη γλώσσα μας. Η ευθύνη μας είναι τεράστια. Εκπαιδεύονται δάσκαλοι εδώ στη χώρα μας, για να διδάξουν ανά τον κόσμο. Μέσα από τη "διδάχη" όμως θα περάσει ο λαός μας, ο πολιτισμός μας, το πνεύμα μας. Είναι ένα τεράστιο έργο και ας το λάβουν υπόψη τους οι ειδικοί επί του θέματος. Ενα βάρος που καλείται να σηκώσει ο δάσκαλος. Που πρέπει να πατάει σε στερεό έδαφος. Νάναι πλήρως καταρτισμένος, για να εμπνεύσει τον αναζητούμενο σεβασμό στην προσωπικότητά του και το έργο του. Εκπρόσωπος ενός λαού, ενός πολιτισμού, μιας φυλής με τόσο μεγαλειώδες παρελθόν. Τί να σου κάνει όμως κι αυτός ο "Μέγας" ο Ατλαντας, όταν τα στηρίγματά του διαρκώς πριονίζονται, με την αλλαγή προγραμμάτων και τις κομματικές θέσεις! Οι εποχές των ιεραποστόλων, στον αιώνα της υψηλής τεχνολογίας, έχουν εκλείψει. Ο κόσμος, ακόμα κι εκείνοι, που ζουν στα βάθη της ζούγκλας, έχουν "ξυπνήσει" και γνωρίζουν ποιά είναι τα σύμβολα του φωτός και ποιά του σκότους.
Αυτό το "ράβε-ξήλωνε" η αιτία του κακού. Οπως το είπε ο Ε. Παπανούτσος όταν έγινε ακαδημαϊκός, στο λόγο του για την παιδεία, μεταξύ άλλων. "... αγώνες και μόχθος πολύς. Στο υπουργείο παιδείας μπήκα και βγήκα πέντε ή έξι φορές... Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ακολουθούσε κάθε φορά τη γραμμή του κόμματος που ερχόταν στην εξουσία. Ανήκω σ' εκείνους που έχουν τη μεγάλη χαρά και τιμή να βλέπουν γύρω τους μαθητές, διάσημους πλέον άντρες...".
Με χαρά και τιμή, με απόλυτο σεβασμό όντως, είναι ευτυχώς, πολλοί μαθητές από την πρωτοβουλία έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, που με λαχτάρα θα χαιρετήσουν το δάσκαλό τους, που πολλές φορές δεν τους αναγνωρίζει ο ίδιος. Κύριε... κυρία... είμαι ο μαθητής σας. Κι ανατρέψει η μνήμη. Το αγκάλιασμα της νιότης, ζεστό και ευγνώμων. Αυτούς τους δασκάλους ν' αναστήσουμε, μπρος στα μάτια των σημερινών παιδιών. Κυρίως αυτών των μικρών ασχημάτιστων ακόμα πλασμάτων, της εφηβείας κυρίως, που δημιουργούν το πρόβλημα. Οι φοιτητές γνωρίζουν και τιμούν το δάσκαλο. Τον αναγνωρίζουν θα λέγαμε. Τον αξιολογούν και τον σέβονται. Δυστυχώς η προβολή των αδυναμιών, των "κακών" συνήθως, προβάλλεται και ουδέν από τις προσφορές των φοιτητών σε διάφορα κοινωφελή έργα. Ποιός ανέφερε τί πρόσφεραν οι φοιτητές στη Λέρο, σε άλλα νησιά μας, σε στεριανά μας μέρη, που έχουν ανάγκη ακόμα και το σκύψιμο πάνω σε βιβλία, για συζήτηση και μετάδοση γνώσεων. Στον πόλεμο εναντίον των ναρκωτικών. Στην παραζαλισμένη νιότη, αυτή τη βιαστική για την επίδειξη ωριμότητας μέσα στην ανωριμότητά τους.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ
Αυτός ο σημερινός γονιός, πριν καθήσει στο σκαμνί το δάσκαλο, ας ερευνήσει τον εαυτό του. Ο μέγας καταναλωτής γονιός. Που έχει τ' αγαθά του. Που στην αυλή του σχολείου, από το δημοτικό ακόμα, είναι παρκαρισμένο το αυτοκίνητο. Που έχει το "βρέφος" το χιλιάρικο για χαρτζιλίκι. Που αξιώνει να φάει έξω, τα διάφορα παρασκευάσματα, τα ξενόφερτα.
Αυτός που ντύνει το παιδί πανάκριβα, να μην πάθει "ψυχικό τράυμα". Αυτός που γεμίζει τα παιδικά δωμάτια με όγκους παιχνιδιών, με κασέτες, με βίντεο, με τηλεοράσεις, με κινητά τηλέφωνα, με ηλεκτρονικά... με... Κι έχουμε την αξίωση αυτό το παιδί, να σεβαστεί τον -συγνώμη δάσκαλε- το φτωχοδάσκαλο. Με το κουστουμάκι του, με τον πενιχρό του μισθό, δίχως μεταφορικό μέσον, δίχως εξοχικό, δίχως διαμέρισμα που να χωράει τουλάχιστον τις γνώσεις του. Αυτόν το δάσκαλο που καλείται να υπηρετήσει εκτός έδρας. Τί να πρωτοπληρώσει με το μισθουλάκο του. Νοίκι, τροφή, θέρμανση, φως, νερό, βιβλία, ενημέρωση, ρούχα... Περί "ευπρεπείας ενδύσεως" μιλούσαν οι πρόγονοί μας. "Το φαϊ κάνει φαρή και το ντύμα παλικάρι", λέει ο λαός μας. Να παρουσιαστεί της... ασχετίλας; Τότε είναι που θα δεχτεί τη σάτιρα κατά πρόσωπο. Να περιμένει το ξύλο για τη σόμπα από τους μαθητές, και το αβγό, όπως παλιότερα, όταν ούτε γιατροί έβλεπαν, στην ύπαιθρο, χρήμα, όλα με είδος. Και γέμιζαν φρούτα και λαχανικά τα ιατρεία των τότ ιεραποστόλων γιατρών. Το ίδιο και με τους δασκάλους. Που τους έδινε και τις πενταροδεκάρες το δημόσιο.
Σήμερα, όμως, σ' αυτήν την εποχή, είναι δυνατόν ο δάσκαλος να βρίσκεται στην ίδια θέση. Κι αρχίζουν οι απεργίες, αρχίζουν οι πορείες, τα αιτήματα και μιμούνται τα μαθητούδια, που όλα έχουν "αιτήματα".
Και τα παιδιά του νηπιαγωγείου ακόμα, που μιλάνε στη δασκάλα τους στον ενικό, με το μικρό της όνομα, φιλικές οι σχέσεις, πολύ ωραία, έλα όμως που αυτό το νήπιο έχει μια γλώσσα δυο μέτρα και ζητάει τα δικαιώματά του. Και λέει: "Ολα για σας τους μεγάλους, εμείς τίποτα...". Η αγία ράβδος βεβαίως δεν πίπτει και πολύ καλά κάνει. Ούτε καν το αυτί αγγίζεται. Πολύ καλά. Κι αν τιμωρηθεί το παιδί, το πιο μεγάλο πλέον παιδί, θα ξεσηκωθεί το γονικό περιβάλλον, μέχρι και συμπέθεροι, για να κρεμάσουν το δάσκαλο, που τόλμησε να τιμωρήσει το βλαστάρι ή να του βάλει τον κατώτερο βαθμό.
Αυτός ο βαθμός της επίδειξης. Πώς θα φωνάξει στη γειτονιά η μάνα πως η Ελενίτσα, ο Παναγιώτης πήραν το χαρτί με "το δέκα". Αλλος καημός κι αυτός ο βαθμός του συναγωνισμού. Ναι, ευγενής συναγωνισμός, όχι η επίδειξη των γονιών και η πίεση μέχρι αυτοκτονίας για να επιτευχθεί η όποια επιτυχία.
Εχουμε τα περιστατικά που συνέβησαν πρόσφατα με τις πανελλήνιες. Εχουμε όμως κι άλλα ωραία, να θυμίσουμε, πως υπάρχουν και καταξιώνουν τη σωστή θέση του γονιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα. Διάβασε το κορίτσι, όσο μπορούσε. Πάει σπίτι. Μουτρωμένο. Δεν έγραψα ιστορία, είπε. Ο πατέρας χαμογελάει. Ντύσου με τα καλά σου, της είπε, να σου κάνω το τραπέζι έξω, προσπάθησες, το είδα, αυτό μετράει, έχεις καιρό μπροστά σου. Αλλος γονιός. Από εκείνους τους παλιούς. Δεν πέτυχες, έχεις τόσο μεράκι για το πανεπιστήμιο; Δεν το βλέπω, εσύ; Συμφώνησε το παλικάρι. Τεχνική σχολή, δουλειά. Σύμφωνοι. Κατανόηση. Δουλεύει σήμερα ψυκτικός, κερδίζει, χαίρεται. Εχουμε κι άλλο πρόσφατο περιστατικό, να περιμένει ο γονιός τον εξεταζόμενο κι όταν βγήκε έξω και είδε το κεφάλι κατεβασμένο, μπρος στα άλλα παιδιά το ξυλοφόρτωσε.
Ομως ας μην προχωρήσουμε σε παρόμοια περιστατικά, ενδεικτικά μιας νοοτροπίας. Το πανεπιστήμιο είναι το... παν; Ας αναρωτηθούμε πως συμβαίνει να αντιγράφουμε τα ξένα πανεπιστήμια και να επιτρέπει ο νόμος να διαιωνίζεται η φοίτηση, που πολλοί την εκμεταλλεύονται για το θέμα του στρατού και να μην καθορίζεται το χρονικό διάστημα απουσίας από το πανεπιστήμιο. Δύο τρία χρόνια δεν εμφανίστηκες, δεν έδωσες μια γραπτή παρουσία, είσαι εκτός. Να καταλάβει τη θέση σου, αριθμητικά εκείνος που είναι άξιος. Να κάνουμε "μνείαν" και περί των "ιπταμένων Ολλανδών" καθηγητών; Ολα αυτά μειώνουν το κύρος κάθε εκπαιδευτικού που εκπροσωπεί την πολιτεία και το σύστημα.
Ομως ο στόχος όλης αυτής της διαδρομής είναι ο δάσκαλος, στη γενική του εύνοια. Ο δάσκαλος της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας παιδείας. Αυτός που καλείται να μάθει το παιδί τα γράμματα. Να διαπλάσει την προσωπικότητά του. Να του διδάξει την αγωγή του πολίτη.
ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ
ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Ο δάσκαλος λοιπόν καλείται, σήμερα, να αντιμετωπίσει και να διδάξει ένα παιδί της τηλεόρασης, της κασέτας, της κινητής τηλεφωνίας, των μέσων μαζικής ενημέρωσης γενικά. Ενα παιδί που ξέρει, ίσως καλύτερα απ' αυτόν, πού βρίσκεται η τάδε φυλή, σε ποιό σημείο της γης.
Η τηλεόραση παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση του παιδιού, όπως είναι γνωστό. Οχι στην πληροφόρηση, τη μάθηση μόνο, αλλά στην επίδειξη, κυρίως αυτή, κατάλυσης κάθε σεβασμού του ατόμου, από γονιό και δάσκαλο, με το ειδικό λεξιλόγιο, που βοά όλη η Ελλάδα. Καθηγητές, δάσκαλοι, γονείς, πολίτες της... δήθεν ευπρέπειας, αποκαλούν ο ένας τον άλλον "Μα..." και άλλα τινά. Είναι νεοελληνική "καλημέρα", που δυστυχώς την υιοθετούν και οι γονείς. Που κάνουν κριτική, μπρος στα παιδιά για το δάσκαλο, αν δεν τους αρέσει. Τον παραδίδουν στα τέκνα τους να τον περιφρονούν. Παράδειγμα... "Ακου τον παλιομα... δεν ξέρει τί του γίνεται. Εγώ άκουσα... διάβασα... είπε ο γέρος μου...". Ο "γέρος" είναι ο πατέρας των τριάντα χρονών μόλις. Και η μητέρα είναι η καταρρίπτουσα κάθε έννοια σεβασμού έναντι της δασκάλας, της προϊσταμένης αρχής, της οποίας σχέσης εκτός της κοινωνικής προβολής και επίδειξης. Ο νεοπλουτισμός, έχει καταλύσει την ευγένεια στη συνομιλία και στο τηλέφωνο ακόμα, οι λέξεις της πιάτσας είναι της μόδας. Η μητέρα που δεν έμαθε το παιδί να παραχωρεί θέση στο λεωφορείο στο μεγαλύτερο ή πάσχοντα άτομο.
Αυτές οι μικρολεπτομέρειες που χαρακτηρίζουν την οικογένεια και άλλες που χαρακτηρίζουν το δάσκαλο. Παράδειγμα: Η ειρωνία στην τάξη. Το κάλεσμα στην έδρα με γκριμάτσες αποδοκιμασίας ήδη, οπότε δέχεται την περιφρόνηση του παιδιού και σαν συνέπεια την έλλειψη σεβασμού. Οταν τα παιδιά πιάνουν το δάσκαλο "αδιάβαστο", πώς να τον σεβαστούν. "Θα μου μάθεις εσύ μαθηματικά;" έτσι είπε ο μαθητής. Το "εσύ" δεν είναι φιλικό, είναι κατάλυση της φιλικής σχέσης.
"...Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω".
Ολα γίνονται εν ονόματι της δημοκρατίας. Η παρερμηνεία της εν δράσει σε όλους τους χώρους, κυρίως εκεί που υπάρχουν, παίζουν, ζουν, διδάσκονται τα παιδιά, τα ήδη διδασκόμενα καθημερινά από το περιβάλλον τους και από τις παρερμηνείες των δημοκρατικών δήθεν ελευθεριών, που έχουν καταλύσει τη λέξη "καθήκον". Και είναι αυτό το καθήκον τοδυναμικό σκέλος, κατά την ταπεινή μας γνώμη, της δημοκρατίας, μαζί με το δικαίωμα.
Σήμερα τα παιδιά μιλούν μόνο για δικαιώματα. Ακόμα και τα νήπια.
"Δεν έχω το δικαίωμα... κι εγώ, μόνο εσείς οι μεγάλοι;".
"Δημοκρατία έχουμε, κάνουμε ό,τι θέλουμε". Ετσι "λέει" η τηλεόραση, έτσι λένε οι ειδήσεις, έτσι λέει και η εκκλησία ακόμα. Παρερμηνείες της ανωριμότητας, που κάπου όμως έχουν τη βάση τους. Οταν σκοτώνονται τα κόμματα -τα παιδιά βλέπουν και δεν είναι σε θέση να κρίνουν- όταν σκοτώνονται στην εκκλησία. Οταν σκοτώνονται και πεινάνε παιδιά. Οταν όλοι βγαίνουν στους δρόμους και ζητούν λύσεις στα αιτήματά τους. Οταν οι χυδαιότητες προβάλλονται ως πνεύμα και μάλιστα σε αριστοφανικό αιτιολογικό. Οταν τίποτα δεν απαλύνει την ψυχή του παιδιού. Ακόμα και τα παραμύθια είναι αιματοβαμμένα και οι διαστημάνθρωποι και τα μεταγλωττισμένα "αριστουργήματα" στάζουν αίμα και βία... τί θα κάνουν τα παιδιά. Για να σε σεβαστώ πρέπει να με σεβαστείς.
Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ
ΔΑΣΚΑΛΟΣ
Σήμερα ο δάσκαλος δεν είναι η μόνη πηγή γνώσης όπως άλλοτε. Που και ο επιβαλλόμενος σεβασμός, ως ένα βαθμό, ανάλογα με το κύρος δασκάλου, δημιουργούσε μία σχέση υποκριτική πολλές φορές, που στο χέρι του δασκάλου ήταν να τη μετατρέψει σε φιλική και να κερδίσει την εύπλαστη ύλη, που είναι το κάθε παιδί.
Παλιότερα ο σεβασμός ήταν φόβος πιο πολύ, σε συνάρτηση με την εξουσία. Η δημοκρατία άγνωστη λέξη στον παιδόκοσμο, κυρίως βέβαια στους έφηβους, που πάντοτε δημιουργούν το πρόβλημα. Οι εκκολαπτόμενοι άνδρες και γυναίκες, που προκαλούν την κοινωνία για να δείξουν την... απελευθέρωσή τους. Τα φεμινιστικά κινήματα δεν είναι αναίτια της απότομης αλλαγής στη συμπεριφορά των κοριτσιών. Ακραίες θέσεις. Σεξουαλική απελευθέρωση από τα 13-14 χρόνια. Απελευθέρωση από το γενικό καθεστώς και τη σχολική εμφάνιση και ευπρέπεια. Την "Ιδρυματική" παρουσία. Κάτω οι άνδρες. Τσιγάρο στο διάλειμμα, στο δρόμο, που θυμίζει "το εγώ είμαι μοντέρνα γυναίκα και καπνίζω και...". Κάθε χώρος που παρουσιάζει κίνηση είναι ερωτικός. Μας έφαγε και ο... ερωτισμός. Τα πάντα είναι ελεύθερα και τα πάντα επιτρέπονται. Δημοκρατία δεν έχουμε; Το ίδιο και τ' αγόρια. Διαβάζουμε κι ακούμε τί συμβαίνει με τα ξεπεταρούδια και τους δασκάλους τους. Γνωστά. Αυτές οι ηλικίες είναι το πρόβλημα. Είναι ο λόγος που πιπιλίζουν οι μεγάλοι εναντίον των βλαστών μας. Τα παιδιά σήμερα έχουν τη δυνατότητα να μας κρίνουν. Να μας απορρίψουν. Και κάποιες μαρτυρίες; Παιδιά του λυκείου. Δε μας φτάνουν εμάς σήμερα αυτές οι μορφές δασκάλων. Τους θέλουμε ατσίδες. Για να μην αναρωτιούνται γιατί δε τους σεβόμαστε. Δεν είναι πλέον εξουσία για μας κι αν έχουν αυτοί τα κατάλοιπα της αγωνίας τους ως να πάρουν το πτυχίο τους και βγάζουν τ' απωθημένα τους απάνω μας, έχουμε κι εμείς τις αγωνίες μας και τ' απωθημένα μας. Μας σέβονται για να τους σεβόμαστε;".
"Υπάρχουν ευτυχώς και οι δάσκαλοι ψυχούλες. Που μας κατακτούν. Τους αγαπάμε. Μπορεί να μη μας αρέσει το μάθημα κι αυτοί καταφέρνουν να μας κρατούν κοντά τους, αναγνωρίζοντας το "μάταιον" αυτού του μαθήματος. Εδώ είναι το μυστικό. Μας πλησιάζουν ως μαθητές κι αυτοί που συμπάσχουν. Τί δουλειά έχω εγώ με το... φαινόμενο Ντόπλερ, όμως μέσα στο πρόγραμμα είναι κι αυτό. Κοντά μας ο δάσκαλος. Που κι αυτός δεν έχει δουλειά με το φαινόμενο Ντόπλερ, ενώ υπάρχουν τόσο άλλα κοινωνικά φαινόμενα που θα μπορούσαμε να συζητήσουμε και να ωφεληθούμε. Σήμερα κανείς δε μπορεί να μας το παίξει εξουσία. Και να σας πω, κυρία, τελικά ο δάσκαλος με τον τρόπο του κατάφερε να μας κάνει ν' αγαπήσουμε την αστρονομία, αλλιώς θα μας έδιναν τα βιβλία να τα διαβάσουμε μόνοι μας. Ανευ διδασκάλου. Καταλυτικό ρόλο δεν παίζει το βιβλίο, που είναι πολλές φορές κακογραμμένο και στην καθαρεύουσα ακόμα, αν ο δάσκαλος παραδεχτεί την αναρμοδιότητά του, την αδυναμία του βιβλίου ν' ανταποκριθεί στα ενδιαφέροντα των παιδιών και προσπαθήσει με τα παιδιά, σε συνεργασία, να βρει ό,τι καλύτερο, τότε έχει πετύχει. Κακός μαθητής δεν υπάρχει. Κακός δάσκαλος υπάρχει. Υστερα διαρκώς περί πολέμων διαβάζουμε, ο πολιτισμός πού είναι;".
Συμπερασματικά, από συζητήσεις με τα παιδιά. Αυτά τα παιδιά τα πανέξυπνα, που όταν βγουν από τη χώρα, γνωστό κι αυτό, μαθητές του λυκείου ακόμα έχουν ικανότητες να διδάξουν στα κολέγια. Κι εδώ να επικαλεστώ πάλι τον Ε. Π. Παπανούτσο σε ένα από τα άρθρα του, με τίτλο "Δημοκρατία και πνευματική ελευθερία", γράφει και αυτά:
"Το ανεπανάληπτο ελληνικό θαύμα έγινε δυνατόν μόνον όταν τα άτομα συνειδητοποίησαν και διεκδίκησαν το δικαίωμά τους να συνδιαλέγουν ελεύθερα με τον εαυτό τους και με τους ομοίους τους, μέσα στο νομικό χώρο της πολιτείας. Οταν δηλαδή η πολιτική εξουσία έπαψε να συνθλίβει τις ατομικές πρωτοβουλίες και να υποτάσσει κάθε πνευματική εκδήλωση στην ανεξέλεγκτη βούλησή της".
Συμπερασματικά περιλαμβάνονται σ' αυτή την παράγραφο, όλα όσα αναφέραμε για τις προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς, από τους φωτισμένους ανθρώπους, να δώσουν στην παιδεία προγράμματα τέτοια που "άνευ ράβδου βασανιστηρίων και υποτίμησης της προσωπικότητας του παιδιού" να 'ναι και το πρόσωπο του δάσκαλου σεβαστό και καθοδηγητικό, ως προς τα πρώτα βήματα του παιδιού στην κατάκτηση της μάθησης. Κάποιες μαρτυρίες χαρακτηριστικές, για να κλείσουμε αυτή την αναφορά στο "σεβαστό μας δάσκαλο".
"Ο δάσκαλος με είπε αγοράκι μου. Με πείραζαν τ' άλλα παιδιά. Με πήρε από το χέρι, φώναξε τα παιδιά που με πείραζαν και μας έβαλε να τρέξουμε. Με είχε δει να τρέχω. Ηρθα πρώτος. Ο δάσκαλος είπε. Τί λέτε παιδιά, να προτείνουμε το Βασίλη για την ομάδα μας; Τα παιδιά, μια και ο δάσκαλος ζήτησε τη γνώμη τους, είπαν ομόφωνα... ναι...".
"Ημουν κρυμμένος στο φούρνο. Δεν ήθελα να πάω σχολείο. Ο δάσκαλος δε μας άφηνε να παίζουμε. Αν μας έπιανε στο παιχνίδι, ούτε καλά καλά στο διάλειμμα, μας σήκωσε στο μάθημα στο... παρακάτω και μας έβαζε μηδέν. Οταν ήρθε ο άλλος δάσκαλος έπαιζε μαζί μας, μας έμαθε ένα σωρό παιχνίδια κι όλα τα παιδιά ντρεπόμαστε να πάμε αδιάβαστα στον καλό μας φίλο".
"Η δασκάλα μας πήρε στην τάξη μας και δύο παιδιά από την Πολωνία, κι ας είμαστε ήδη πολλά παιδιά. Δεν πειράζει, είπε, πρέπει κι αυτά να μάθουν τη γλώσσα των γονιών τους και τα γράμματά μας. Δεν ήξεραν καθόλου ελληνικά. Πήρε βιβλία με εικόνες, απ' αυτά που έχουν για τα μικρά παιδάκια που δεν ξέρουν να διαβάζουν και όταν σχολάγαμε, καθόταν λίγο παραπάνω και από τις εικόνες διάβαζε τα παιδιά και τώρα πάνε πολύ καλά, βοηθούσαμε κι εμείς να μάθουν ελληνικά".
"Εγώ ήμουν ο "βλάκας" στο σχολείο για το δάσκαλο. Με είχε ως ανεπίδεκτο μάθησης. Σήμερα τελειώνω το λύκειο με τους καλύτερους βαθμούς. Το οφείλω στο δάσκαλό μου, στην καθηγήτριά μου, που με οδήγησαν να βρω το δρόμο μου με πολλή αγάπη και με τέχνη, ομολογώ. Τους ευγνωμονώ".
"Ο δάσκαλός μας μας γύρισε τον κόσμο, μας έδωσε διευθύνσεις και αλληλογραφούσαμε με παιδιά από όλον τον κόσμο, μας έμαθε να ανταλλάσσουμε γραμματόσημα. Μας πήγαινε, με το σαραβαλάκι του, στο ωδείο εδώ στη Θεσσαλονίκη, όσα παιδιά αγαπούσαμε τη μουσική και κάναμε ορχήστρα στο σχολείο μας. Μας έδειχνε εικόνες από διαφάνειες κι εκεί κάναμε το μάθημα".
"Η δασκάλα μας, στη συγκέντρωση γονέων δεν κουβέντιαζε με όλους μαζί τους γονείς. Εναν έναν χωριστά. Για να μην ακούν τα παράπονα, αν είχε, να πει ή τις συμβουλές της για καθένα παιδί από μας. Για να μην εκθέτει το ένα παιδί στο άλλο. Ακουσε πως οι γονείς λέγανε: Ειδες ο Δημητράκης τί καλός μαθητής είναι, όλο καμάρι η μάνα του κι εσύ ένα στρουνάρι και μισό... Γι' αυτό και για άλλα λατρεύουμε τη δασκάλα μας, όλο με το καλό κι όλο να ρωτάει τί μας αρέσει. Δεν το ξέρεις το μάθημα σήμερα, δεν πειράζει... αύριο θα προσπαθήσεις".
Κι εμείς προσπαθήσαμε, μέσα απ' αυτές τις γραμμές, να συναντήσουμε το φίλο δάσκαλο, το σεβαστό πρόσωπο, τον Ατλαντα που κρατάει στους ώμους του την παιδεία.
Κλείνουμε το μέγα κεφάλαιο αυτής της παιδείας, με μία τιμητική αναφορά σε κάποιους "δασκάλους" άγνωστους. Κι αν κλείσαμε σε εισαγωγικά τη λέξη δάσκαλος, είναι γιατί ούτε από ειδικά εκπαιδευτήρια πέρασαν ούτε είχαν τίτλους άλλους, εκτός από τα γράμματα που έμαθαν στα γυμνάσιά τους, στα παρθεναγωγεία τους. Και... έτσι, σαν παραμύθι να το ιστορήσουμε, όπως μας το διηγήθηκε η Πόντια μητέρα, εννενήντα - κοντούτις πλέον. Οταν η ίδια ήταν νέα κοπέλα, εκεί στον Πόντο, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κι έκλεισαν τα σχολεία στα χωριά. Κορίτσια κι αγόρια από την Τραπεζούντα πήραν τα βουνά για το φόβο των βομβαρδισμών. Κι αυτή η κυρία μητέρα σήμερα, η κοπέλα του τότε, πήρε τα σχολικά προγράμματα από τα σχολειά της Τραπεζούντας και πότε με τα πόδια, πότε με κάποιο άλλο μεταφορικό μέσο, έξι ολόκληρες ώρες δρόμο, πήγε κι άνοιξε το σχολείο σε ένα απόμακρο ορεινό χωριό. Κάλεσε και τα κορίτσια του παρθεναγωγείου, τ' αγόρια του γυμνασίου από άλλα χωριά κι άρχισε η εργασία... Χτύπησε "ο κώδων", ως να χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησιάς. Μια συνέχεια εκείνου του λύχνου, που θεριεύει την αποσταμένη ελπίδα.
Τιμή και στους τιτλούχους δασκάλους της αντρειάς, που παλεύουν ακόμα και σήμερα σε χωριά της άγονης γραμμής, για να βγάλουν γόνιμο το πνεύμα
ΝΙΝΑ ΚΟΚΚΑΛΙΔΟΥ ΝΑΧΜΙΑ
________________________________________
[Πρωτοσέλιδο Ημέρας] - [Αρχείο προηγούμενων φύλλων] - [Θέματα]
________________________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου