Γράφει ο Ηλίας Αθ. Καραθάνος
Πρόκειται για τα νησιά που χαρακτηρίζονται ως σμαράγδια του Ιονίου Πελάγους, τα οποία ήταν ανέκαθεν κι είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού, με ιδιαίτερο δυναμισμό στους τομείς: Πολιτιστικό, πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, φιλολογικό. Από την αρχαιότητα ως σήμερα ήταν μια ευνομούμενη πολιτεία κι άρτια οργανωμένη, της οποίας η συνεισφορά στο Ελληνικό Κράτος ήταν καταλυτική σε όλη τη διαδρομή της ιστορίας τους.
Η ιστορική διαδρομή των Εφτανήσων για περισσότερα από χίλια χρόνια, ακολούθησε διαφορετική πορεία, σε σχέση με την ιστορία της υπόλοιπης νησιωτικής και χερσαίας Ελλάδας. Στο διάβα των αιώνων αντιμετώπισαν την πρόκληση μεγάλων ταραχών, λόγω των παγκόσμιων ροπών κι ανταγωνισμών των ισχυρών που συναντήθηκαν στο σημείο της επίκαιρης γεωγραφικής θέσης τους και ξεκίνησαν από τη διάλυση του Βυζαντίου και την πτώση της Βασιλεύουσας.
Η γενναιότητα κι η ανδρεία των Εφτανησίων ανύψωσε την προσφορά τους στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, που από τους ιστορικούς χαρακτηρίστηκε ανεκτίμητη κι αποφασιστική, επειδή μάλιστα το ευρωπαϊκό πνεύμα που επικρατούσε εκεί παρείχε ελευθερία κινήσεων.
Πολλοί Επτανήσιοι έλαβαν μέρος σ’ αυτήν την Επανάσταση, είτε οργανωμένοι σε αυτούσια επτανησιακά σώματα, είτε ενταγμένοι σε άλλες ένοπλες ομάδες οπλαρχηγών, είτε ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας, στέλνοντας χρήματα ή πολεμοφόδια στους επαναστατημένους συμπατριώτες τους από την Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο.
Στην Επανάσταση της Μολδοβλαχίας, εξάλλου Κεφαλλονίτες κι Ιθακήσιοι της διασποράς παίρνουν μέρος, μη παραλείποντας τη συμμετοχή τους ακόμη και στην έναρξη του αγώνα, δίνοντας το στίγμα τους. Όλα τα παραπάνω αποτελούν σημαντικές θυσίες κι αποδεικνύουν με ενάργεια πως ένιωθαν κομμάτι της σκλαβωμένης Ελλάδας, συνδέοντας την ανεξαρτησία τους με την ευρύτερη απελευθέρωση της Ελλάδας.
Η «Επτάνησος Πολιτεία» αποτελεί το πρώτο συνεκτικό κύτταρο του ανεξάρτητου νεοελληνικού κράτους. Στα χώματά της καταφεύγουν οι διωκόμενοι Έλληνες από τους Τούρκους. Αρχίζουν εδώ να καταφθάνουν πολλές επιφανείς κωνσταντινοπολίτικες οικογένειες μετά την Άλωση. Κατόπιν συνεχίζουν με τους Κρητικούς μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669. Φθάνουν στους καταδιωγμένους Παργινούς από τον Αλή πασά των Ιωαννίνων, μετά την παράδοση σ’ αυτόν της Πάργας.
Εδώ θα βρουν ασφαλές καταφύγιο κλέφτες κι αρματολοί, συμπεριλαμβανομένου και του Γέρου του Μοριά, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη μετά το ξερίζωμα της κλεφτουριάς της Πελοποννήσου. Εδώ σπεύδουν οι προύχοντες για να συναντήσουν τον Καποδίστρια, αργότερα τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας, ώστε να συζητήσουν και ν’ ανταλλάξουν γνώμες σχετικά με την απελευθέρωση της Πατρίδας μας από τον βάναυσο τουρκικό ζυγό.
Από τους εκάστοτε κατακτητές, οι Επτανήσιοι δέχτηκαν ανά τους αιώνες, πολυποίκιλες πιέσεις, άμεσες κι έμμεσες επιρροές. Αυτοί απορροφούσαν τα πάντα σε βάρος του στερημένου λαού τους, από τον οποίο απομυζούσαν κάθε ικμάδα. Ήθελαν να τους εκλατινίσουν, με επίσημη γλώσσα στη Διοίκησή τους την Ιταλική, εφαρμόζοντας ξένη νομοθεσία, με αλλοδαπά πρότυπα, αλλότρια ήθη κι έθιμα.
Προσπάθησαν να υποβαθμίσουν την Ορθοδοξία, απαγορεύοντας ακόμη το θείο κήρυγμα από άμβωνος. Σχολεία, επίσημα υπήρξαν μόλις μετά το έτος 1580 κι από τότε μόνον από ένα τέτοιο εκπαιδευτικό ίδρυμα σε κάθε πρωτεύουσα νησιού. Σ’ αυτά η διδασκαλία γινόταν αποκλειστικά στην Ιταλική.
Όμως οι Επτανήσιοι επέδειξαν μοναδικό σφρίγος κι άντεξαν στις στρεβλωτικές επιδιώξεις των κατακτητών Η Ορθόδοξη Εκκλησία με τους τρεις προστάτες και φρουρούς της Επτανήσου, Άγιο Σπυρίδωνα Κέρκυρας, Άγιο Γεράσιμο Κεφαλληνίας κι Άγιο Διονύσιο Ζακύνθου, συνέβαλε αποφασιστικά στην διαφύλαξη και διάσωση της ελληνικότητας των επτά Ιονίων Νήσων, σ’ αυτά τα δύσκολα χρόνια της ξενοκρατίας.
Οι εξωτερικές επιρροές κι επιδράσεις των δυτικών αποδείχτηκαν εντελώς επιδερμικές, όπως στην αρχιτεκτονική και την καλλιέργεια της κλίσης προς τη μουσική, μην μπορώντας να διεισδύσουν και να θίξουν την ουσία των ελληνοχριστιανικών ιδανικών. Τα νάματα της Ορθοδοξίας είναι διάχυτα στα ιόνια νησιά, τα οποία είναι διάσπαρτα από ναούς και παρεκκλήσια. Οι απλοϊκοί κι απαίδευτοι ορθόδοξοι ιερείς όχι μόνον κράτησαν, αλλά κι ανέδειξαν το ποίμνιό τους αλώβητο κι ακμαίο μέσα στα πλαίσια της ορθοδοξίας. Υπήρξαν ταπεινοί, καρτερικοί και χρήσιμοι εργάτες, κοντά στα προβλήματα των απλοϊκών ανθρώπων του λαού..
Δεν έλλειπαν κι οι λόγιοι κληρικοί, θαυμαστοί διδάσκαλοι του Γένους, δεινοί ρήτορες, σπάνια πρότυπα παιδείας, ήθους κι αρετής, δηλαδή αξεπέραστοι στους λόγους και το παράδειγμά τους, με τις σύγχρονες τότε μαθητοκεντρικές παιδαγωγικές τότε θεωρίες και γνώμονα την ελευθερία.
Όλοι οι φιλότιμοι Επτανήσιοι σκαπανείς του πνεύματος, τόσο οι αμαθείς, όσο κι οι λόγιοι, θεωρούσαν βασικό σκοπό και μέλημά τους τη διασφάλιση της εθνικής κληρονομιάς και διαφύλαξη της συνέχειας του ελληνικού μεγαλείου. Τον καιρό που ο κύριος ελλαδικός κορμός ήταν υπόδουλος στην καταχνιά της βαρβαρότητας κι αμάθειας των Τούρκων, στα Επτάνησα διατηρούνταν αναμμένη η φλόγα της παιδείας και των τεχνών.
Αυτά τα δύσκολα χρόνια, οι Ιόνιοι οργάνωναν ομιλίες, διαλέξεις, φιλολογικές βραδιές και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, μέσα σε μία πολύπλευρη κοινωνική ζωή, που ασκούσαν υψηλή πολιτική, διπλωματία κι ιδεολογική αντιπαράθεση προς την Ενετοκρατία, την Καθολική Εκκλησία, τη Φεουδαρχία και την Αγγλοκρατία.
Τα νησιά του Ιονίου πριν από 151 χρόνια ενσωματώθηκαν με την μητέρα Ελλάδα, δηλαδή στο νεοσύστατο τότε νεοελληνικό κράτος. Έτσι αυτά ξεκίνησαν την ακανθώδη λυτρωτική πορεία της εδαφικής ολοκλήρωσης της χώρας μας, που απαίτησε δύσκολους και χρονοβόρους απελευθερωτικούς αγώνες.
Έληξε πια η σκληρή περίοδος ταλαιπωρίας από την πρόσδεση περίπου επί έξη αιώνες στην λαομίσητη ξενοκρατία, με την επανάπαυση στη θαλπωρή επιτέλους της μητρικής αγκαλιάς της πατρίδας. Ο αβύθιστος αυτός στόλος απ’ τα διάσπαρτα νησιά στο μυχό του Ιονίου Πελάγους, στέκεται άγρυπνος φρουρός μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Κράτησε μέσα του γνήσιο, καθάριο κι ατόφιο το Ελληνορθόδοξο αίμα κι απέδειξε περίτρανα πως οι ξένες επιρροές είχαν παροδικό χαρακτήρα. Τα Επτάνησα δεν απορροφήθηκαν απ’ τους ξένους κυριάρχους και κατακτητές, ούτε εκλατινίστηκαν, ούτε ασπάστηκαν τον Καθολικισμό, αλλά μένουν σύμβολα καθαρότητας κι αντίστασης, διδάσκοντας την αξία της μη αλλοτρίωσης και τώρα απ’ τα ξενόφερτα σύγχρονα κύματα της αθεΐας, της Νέας Εποχής, της Παγκοσμιοποίησης και των Στοών.
Την ωραιότητα του τοπίου των Επτανήσων την έζησα από κοντά με πολλά βιώματα, από την παραμονή μου επί πενταετία περίπου, στην πρωτεύουσά τους, την Κέρκυρα από την υπηρεσία μου στο εκεί κατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας μετά το 1973. Υπηρετούσα συγκεκριμένα στην Υπηρεσία Υπαίθρου κι έτσι διέσχιζα αναγκαστικά, όλο σχεδόν το νησί. Τα απογεύματα και τις αργίες προαιρετικά, με ένα μηχανάκι επαναλάμβανα τα ίδια δρομολόγια προς συμπλήρωση της εμπειρίας μου από εκείνον τον Θεάρεστο τόπο στα δυτικά όρια της Ελλάδας..
Επίσης από τις καθημερινές προσμείξεις κι ωσμώσεις μου με τους κατοίκους, διαπίστωσα ότι διέθεταν χαρούμενο χαρακτήρα, με ύφος έντονης δραστηριότητας, εργατικότητας, ενεργητικότητας, προοδευτικότητας και θεοσέβειας. Το όνομα της Παναγίας και του Αγίου Σπυρίδωνα προπαντός ακούγονταν στις καθημερινές συζητήσεις, είτε στην ονοματοδότηση ανθρώπων, είτε στις άλλες αναφορές. Χαρακτηριστικές ήταν οι φράσεις: «Η Παναγιά μαζί σου» και «μάρτυς μου ο Άγιος (Σπυρίδωνας)», καθώς μάλιστα με τον πολιούχο τους ένωνε μια απαράμιλλη οικειότητα.