Πενιχρή σοδειά ( Γραμμένο τον Ιούνιο 1978)
1968... Καιρός του σπείρειν...
Ώρες σιωπής, μέρες στεναγμών, μονοπάτια του χρόνου ανηφορικά. Αγκομαχητά μέσα στο παγερό σκοτάδι. Η καρδιά πρόθυμη για ένα μήνυμα. Το αυτί κολλημένο στο ραδιόφωνο ακούει τις σιγανές φωνές, τα φτωχά μηνύματα της Ευρώπης. Real Politic που πληγώνει. Ραντεβού ακρίβειας μέσα στη νύχτα.
- Οκτώμιση θα κατεβαίνω το αριστερό πεζοδρόμιο. Να είσαι στην ώρα σου. Αν δεν έρθω, την άλλη Τετάρτη στο ίδιο μέρος.
Ύστερα γρήγορο κρύψιμο στους τέσσερις τοίχους, ανταλλαγή μηνυμάτων, τα νέα καθήκοντα, άνοιγμα της καρδιάς.
- Το πανό να πέσει την παραμονή της δίκης. Μαζί με τις χειρόγραφες προκηρύξεις. Πρόσεξε! Το φυτίλι να σου δώσει χρόνο να εξαφανιστείς. Να δώσουμε αμέσως την είδηση. Θα είναι ένα μήνυμα πως ο αγώνας συνεχίζεται.
- Νιώθω μετέωρος. Του ζήτησα μια κάλυψη για το καινούργιο σπίτι. Ορίσαμε ραντεβού μα μ’ έστησε. Συνέβη τίποτα ή άλλαξε γνώμη; Χρειάζεται να βρω ένα σπίτι, δε βλέπω όμως φως...
- Πρέπει να δώσουμε νέα κατεύθυνση. Να εκμεταλλευθούμε τη δράση με «νόμιμους» ανθρώπους. Να φτιάξουμε επιτροπές μέσα στις σχολές. Αιτήματα κι αγώνας για τα προβλήματα του χώρου τους. Με τρόπο. Όχι κατευθείαν στο κλαρί. Ας φυτέψουμε το σπόρο για το αύριο.
- Αποκατέστησα την επαφή με τα κορίτσια. Ήταν απομονωμένα εδώ και έξι μήνες. Πείναγαν σου λέω. Δεν έχουν κι ένα ρούχο ν’ αλλάξουν. Τους έδωσα ό,τι μπορούσα. Πρέπει να τα δει λίγο ο ήλιος. Έχουν βγάλει σπυράκια στο πρόσωπο.
- Στο άλλο ραντεβού θα σου φέρω τον νέο «Θούριο». Διακόσια κομμάτια. Στο ίδιο μέρος, την ίδια ώρα. Θα είναι τετρασέλιδος με προσωπογραφία του Ρήγα πάνω αριστερά.
Η ζωή συνεχίζεται αδιάφορη. Ερημιά μέσα στο πλήθος. Οι επιθυμίες ασυντόνιστες κυκλοφορούν σιωπηλά στους πολύβουους δρόμους, καταχωνιασμένες στα βάθη της καρδιάς. Στα γήπεδα κραυγές ακίνδυνες, διέξοδοι στη σιωπή...
Και η συζήτηση συνεχίζεται. Αρχίζουν τα ονειροπολήματα. Οι ήχοι στο δρόμο κοιμούνται.
- Θυμάσαι;...
Αναμνήσεις από καλύτερες μέρες. Ζεις με τον νου για ό,τι στερείσαι στην πραγματική ζωή. Σε στιγμές λιμού η ανάμνηση είναι σωσίβιο. Πράξη του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης.
Μια παρτίδα χαρτιά. Χαράματα πια. Σιγανές φωνές μην ενοχλήσουμε αυτούς που κοιμούνται πίσω από το διπλανό τοίχο.
- Κοιταζόμασταν συνέχεια. Ένιωθα πως πρέπει να της μιλήσω. Η παρέλαση μόλις είχε τελειώσει κι αυτή περίμενε. Όμως δεν βρήκα το θάρρος. Την έχασα! Πόσες ευκαιρίες έφυγαν σαν το νερό μέσα απ’ τα δάχτυλα. Τη θυμάμαι ακόμα…
Οι ήχοι ξύπνησαν στο δρόμο μαζί με τα πρώτα αυτοκίνητα. Εμείς έχουμε κάνει τη νύχτα μέρα. Μες στο δωμάτιο τις σιγανές φωνές τις κόβει ξαφνικά το κουδούνι της εξώπορτας. Κόβεται η ανάσα, παγώνει το αίμα. Μουγκαμάρα. Δεν περιμένουμε κανέναν. Φοβόμαστε πως ο τρελός χτύπος της καρδιάς θα φτάσει στο δρόμο… Όμως πρέπει να είναι κάτι άλλο. Η πείρα λέει πως οι λύκοι δεν σε προειδοποιούν από την εξώπορτα. Σπάζουν την πόρτα και νάτους φάντης μπαστούνι μπροστά σου. Αν μ’ ακολούθησαν από το βράδυ, δεν θα μας χάριζαν μια ήσυχη νύχτα. Όχι. Περνάνε πελώρια τα δευτερόλεπτα. Κάποιος που θέλει να μπει στην πολυκατοικία, χτυπά αδιάκριτα τα κουδούνια.
- Έλεος, φίλε μου! Μας χρωστάς μια λαχτάρα!
Μέρες παρανομίας, μέρες ερημιάς. Αναζητάς ένα αποκούμπι. Ξεπεσμένοι Δον Κιχώτες ενώ η ζωή συνεχίζεται. Ψάχνεις έναν άνθρωπο συντονισμένο μαζί σου. Στους γνωστούς προκαλείς αμηχανία ως και φόβο. Δεν τους πλησιάζεις πια.
- Μια είδηση... μια είδηση! Έλεος πια!

Οι εφημερίδες την άλλη μέρα γεμάτες με το γεγονός. Πηχυαίοι τίτλοι:
«Ο Θεός της Ελλάδος», «Απόπειρα δολοφονίας κατά του πρωθυπουργού», «Συνελήφθη ο λιποτάκτης υπολοχαγός Γεώργιος Παναγούλης» και από κάτω, γυμνός με το πρόσωπο τεντωμένο, ο Αλέκος.
Μου έρχεται να βάλω τις φωνές.
- Εεε! δεν είναι ο Γιώργος. Κάνετε λάθος.
Όμως σωπαίνω και κλείνομαι ξαναμμένος στο δωμάτιο.
Αλέκο, σε θυμάμαι σαν σήμερα στο στρατόπεδο Μ. Αλεξάνδρου στην Αλεξανδρούπολη. Είχαμε χωρίσει στην Κόρινθο. Μπήκες σαν σίφουνας οδηγώντας το φορτηγό των τριών τετάρτων από την πύλη χωρίς στάση. Ο αλφαμίτης σε κυνηγούσε με τα πόδια μέχρι το διοικητήριο. Το μόνο που έκανε ήταν να τρώει τη σκόνη που σήκωνες. Όταν με ζήτησες, εγώ ήμουν ημερήσιος σκοπός στο διπλανό όρχο, έγινε συναγερμός! Εσύ ήρεμος, αποφασιστικός, έδινες την εντύπωση πως έχεις τους άσσους κρυμμένους στο μανίκι σου. Και τους αφόπλιζες. Μέχρι που έστειλαν άνθρωπο να με αντικαταστήσει. Πόσο το ευχαριστήθηκα τότε! Όλοι γύρω στα παράθυρα μας κοίταζαν. Κι εσύ ορμητικός και παραστατικός, μου έλεγες τα νέα σου. Χαλάλι ό,τι άκουσα μετά. Ήσουν ένας άνθρωπος που μίλησα μαζί του κι αυτό μου έλειπε τόσο!
Πού είσαι, Αλέκο, τώρα; Ποιες μηχανές πολτοποιούν το κορμί σου; Ανατριχίλα! Σε σκέφτομαι, αλλά σκέφτομαι και τον εαυτό μου...
Νοέμβρης ’68. Δέκα εννέα του μήνα πριν ένα ακριβώς χρόνο μας άφησε για πάντα ο τυραννημένος Πατέρας. Τώρα οι λύκοι όρμησαν απ’ όλες τις μπάντες. Αποφράδες μέρες, το μαρτυρολόγιο στις κατακόμβες και την ταράτσα της Μπουμπουλίνας. Πενήντα δύο μέρες, τέσσερα και μισό εκατομμύρια δευτερόλεπτα, μετρημένα χτύπο-χτύπο. Κι ύστερα η στέπα του Αβέρωφ και του Κορυδαλλού. Αν βρω μια ευκαιρία θα στα πω ένα-ένα….
1975... Καιρός του θερίζειν.
Μέρες κραυγών, ώρες αλαλαγμών. Νταούλια, καραμούζες, παράτες. Πανδαισία ήχων και εικόνων. Χιλιάδες άνθρωποι ξεχύνονται στους δρόμους. Οι κόκκινες σημαίες με σφυροδρέπανα ανεμίζουν στον αέρα. Πύρινοι λόγοι. Αγώνες συνθημάτων, πλειστηριασμός θέσεων. Τώρα οι σιγανές φωνές χάνονται. Αντηχούν παράξενα. Το σπάνιο γίνεται μόδα και πλημμυρίζει πνίγοντας το χώρο. Λέξεις που ψιθυρίζονταν από μέσα τώρα σχίζουν τον αέρα. Περνάνε πάνω από τους τοίχους, τρυπώνουν στα υπόγεια, φτάνουν στα ρετιρέ, σπάζοντας τα τύμπανα των ανθρώπων.
Όλα έγιναν τόσο εύκολα! Εσύ με το σύνδρομο της στέρησης είσαι σαν το ψάρι έξω από τη γυάλα.
Νευρικές φωνές ζητάνε εκδίκηση, κεφάλια στο ταψί!
Κι εσύ;
Ανήμπορος να νιώσεις μίσος, έστω έχθρα, για τους λύκους που σε ποδοπάτησαν. Μόνο ζητάς να ερευνήσεις το ανεξιχνίαστο του ανθρώπινου νου, τη μυστηριακή ύπαρξη που κρύβει ο άνθρωπος μέσα του. Αυτός που μπορεί ν’ αγαπά και συγχρόνως να ισοπεδώνει. Πώς βρίσκει τη δύναμη και επιζεί, Θεέ μου; Ποια παράξενη σύνθεση τον κρατάει στη ζωή!
Εσύ μόνος μέσα στο πλήθος, που γεμίζει την άσφαλτο. Ποιο στίγμα, ποιού προπατορικού αμαρτήματος σε κάνει αδιάλυτο σ’ όλα τα κοινωνικά διαλύματα;
Τι επιτέλους θέλεις, άνθρωπέ μου; Είσαι ένα ξένο σώμα που σνομπάρει. Καλύτερα μη μιλάς. Είσαι εκτός της λογικής των καιρών. Σήμερα απαιτείται έπαρση αισθημάτων, διάπλατα ψηλά οι σημαίες. Ό,τι δεν κατακτήθηκε όλα τα χρόνια, τώρα πρέπει να κατακτηθεί.
- Εμπρός προχωρείτε, προχωρείτε.
Εσύ ξένος μέσα στο πλήθος.
- Κρατάει μια στάση που σ’ εκνευρίζει. Δεν σου απαντά. Μόνο σε κοιτάζει σαν χαζός. Μήπως νομίζει ότι έτσι θα κρύψει την κούρασή του; Τον καταλαβαίνω, μεγάλωσε και έσπασε πια.
- Δεν βαριέσαι, έτσι είναι αυτοί. Νομίζουν πως έπιασαν του πάπα τ’ αρχίδια. Όμως θα τα πούμε από δω και πέρα.
- Του έδωσα να καταλάβει. Τον στρίμωξα και δεν μπορούσε να πει κουβέντα. Όχι, θα τον άφηνα. Να σπέρνει την ηττοπάθεια σε στιγμές που το κίνημα είναι σε άνοδο. Πάνε αυτά, δεν περνάνε πια!
Λες και τίποτα δε συνέβη. Τόσο νερό, τόση βροχή κι αυτοί στεγνοί και αδιάβροχοι. Λένε πως η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Σωστά! Απλώς, συνεχίζει με τον τρόπο της να καταγράφει γεγονότα που έρχονται και επανέρχονται με τη ρίζα τους αναλλοίωτη στο διάβα του χρόνου.
Τι είναι αλήθεια δικαίωση; Η καθολική κατάφαση ή η μοναξιά μέσα στο πλήθος; Μήπως το θράσος είναι το κλειδί που ανοίγει το δρόμο; Πότε η σιωπή επιτέλους νίκησε; Ποτέ! Πάντοτε τη σχίζει ένας θόρυβος!
Η προσφορά είναι αγάπη στο ανώνυμο πλήθος;
Με ενοχλεί αυτή η απρόσωπη αγάπη. Η αγάπη πρέπει να ξεκινάει από τις πηγές της. Αγάπη για τη μέρα που ξημερώνει, το φίλημα του άνθους με την πρωινή δροσοσταλίδα, τις φωνούλες των παιδιών. Η γλυκιά μορφή αυτής που μεγαλώνει μέσα της μια νέα ζωή. Η αγάπη στην απρόσωπη ανθρωπότητα είναι μια ακίνητη μορφή, ένα έκθεμα στα μουσεία για τους τουρίστες...
Νιώθω τόσο ανήμπορος μπροστά τους, σχεδόν ένοχος. Είναι η αμβλυμμένη μνήμη ή ένας τρόπος προσωπικής επιβίωσης; Χριστέ μου, ποια είναι η πρώτη ύλη που τους έπλασε; Εγώ σπαράσσομαι από προβλήματα κι αυτοί έχουν μια αυτάρκεια που με σοκάρει. Τι το στραβό πάει μ’ εμένα;
Χρειάζομαι αδήριτα ένα νέο σύστημα αυτοάμυνας για να επιζήσω. Έχασα την επικοινωνία με τους ανθρώπους. Είναι σύμπτωμα προσωπικό ή χαρακτηριστικό της εποχής; Βλέπεις ανθρώπους, μιλάς, γελάς, συζητάς, λες αστεία αλλά, παρόλα αυτά, εκείνη η παλιά σχέση, που ανοίγεις την καρδιά σου, που μοιράζεσαι τους καημούς και τις χαρές σου, πέρασε ανεπιστρεπτί. Διάλογοι κουφών, άνθρωποι ταμπουρωμένοι πίσω από κατασταλαγμένες απόψεις, ανταλλάσσουν κονταροχτυπήματα. Έχουμε πάψει να είμαστε ακροατές. Είναι ένας ρόλος σπάνιος σε μεγάλους. Μόνο σε παιδιά θα τον βρεις. Να ρωτάνε και να ρουφάνε τις απαντήσεις σου.
Θέλω ν’ ανακαλύψω πάλι τον εαυτό μου. Τον κατασπατάλησα μέσα στις συνεδριάσεις, στις ολομέλειες, στις κραυγές των συνθημάτων, στα κυνηγητά κλέφτες κι αστυνόμοι.
Έχω μέσα μου πολλές πληγές. Για να τις γιάνω χρειάζομαι βότανα, βότανα παρθένου λιβαδιού. Πίσω στις πηγές λοιπόν, εκεί που τα πρώτα ρυάκια δημιουργούνται, εκεί που το νερό ακουμπάει στο έδαφος, το τρίβει, το παίρνει μαζί του.
Αμπαρωθήκαμε στη βεβαιότητα του δίκιου μας κι όταν διαβήκαμε συμπληγάδες του μίσους, ξωκύλαμε. Τότε πήραμε θέσεις μάχης σ’ ένα παιχνίδι με σημαδεμένη τράπουλα. Γίναμε τόσο εύκολα οπαδοί λες κι ήμασταν γεννημένοι για τούτο. Στο πρώτο παζάρι που συναντήσαμε, πουλήσαμε τις αισθήσεις μας για ένα πινάκιο φακής. Στον έρανο που ζητήθηκε αρκούσε να δώσουμε το ένα μας χέρι. Μα εμείς δώσαμε και την καρδιά μας.
Θέλω τη μέση οδό.
Ούτε εκείνον που κυνηγά ασθμαίνοντας την επανάσταση που όλο και δεν έρχεται, αναστέλλοντας σ’ αυτό το κυνηγητό όλα τα ανθρώπινά του στοιχεία. Ούτε όμως κι εκείνον που πιστεύει ότι η οποιαδήποτε ενασχόληση με αυτά είναι χαμένος χρόνος. Που θέλει να ζήσει μακριά κι έξω από αυτά αγνοώντας ότι τον ορίζοντα των κινήσεων του, το παιχνίδι της ζωής καθορίζεται, θέλεις δε θέλεις, από την πορεία της κοινωνικής εξέλιξης. Το αντίθετο είναι στρουθοκαμηλισμός ή άγνοια.
Θέλω να είμαι ο μέσος άνθρωπος κρυμμένος μέσα στο ανώνυμο πλήθος.
Αντιπαθώ τη βρώμικη θάλασσα, τα χαμηλά βαρομετρικά συστήματα, τη γυναικεία σεμνοτυφία, το γερμανικό μιλιταρισμό. Μ’ αρέσουν οι κροκάλες στη θάλασσα, τα αστυνομικά μυθιστορήματα, η αίσθηση του χιούμορ, το γήπεδο της ΑΕΚ, ο μεγάλος Στέλιος Καζαντζίδης.
Μ’ ενοχλούν οι ουρές στη στάση, η αυτάρκεια στο πρόσωπο, τα τέλεια συστήματα, τα αυτοκίνητα στο πεζοδρόμιο.
Πρέπει να σώσω τη λίγη ανθρωπιά που έμεινε μέσα μου. Αν δεν προσέξω σε λίγο θα μείνει το τίποτε.
Ιούνιος 1978

 

 

 Α π ο π ε ι ρ α . . . α κ τ ι ν ο γ ρ α φ ι α ς

Η ανέχεια των παιδικών χρόνων στένεψε εξαρχής τον χαρακτήρα μου, τον έκανε παραπονιάρη και του περιόρισε το εύρος των γνώσεων και άρα των ενδιαφερόντων. Αυτό είναι ένα αφετηριακό αρνητικό δεδομένο. Οι σκληρές συνθήκες της εποχής συνδυασμένες με τη ειδική ατμόσφαιρα της γειτονιάς μου σφυρηλάτησαν έναν ανθεκτικό μεν χαρακτήρα, για να αντέχει στις υλικές δυσκολίες που έτσι κι αλλιώς υπήρχαν αλλά τον άφησαν εκτός από μια μεγάλη και χρήσιμη γκάμα ανθρώπινων ενδιαφερόντων ενώ συγχρόνως τον φιλοδώρησαν με μια σειρά κόμπλεξ και αναστολές που τον συντρόφευσαν σ’ όλη την υπόλοιπη διάρκεια της ζωής του.

Ιδιαίτερα με ενδιέφεραν οι άνθρωποι, η ιστορία και οι περιπέτειές τους. Τα αντικείμενα, οι τεχνικές κατασκευές, ο τρόπος λειτουργίας τους, ποτέ δεν συγκέντρωσαν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου. Παρατηρούσα τον υλικό κόσμο με τη γενική ματιά, σαν αυτό που λέμε διαγώνιο διάβασμα. Μ’ άρεσε ένα όμορφο τοπίο, αλλά δεν συγκέντρωνα το ενδιαφέρον μου σε λεπτομέρειες της μορφής αυτού του πράγματος. Όλο αυτό θα το έβαζα κάτω από τον εξής τίτλο:

Πλήρης έλλειψη καλλιτεχνικής φλέβας!

Τα χέρια μου δεν είχαν την παραμικρή δεξιοτεχνία στις οποιασδήποτε κατασκευές και όταν μια τέτοια κατασκευή ερχόταν ενώπιον μου δεν μου ξυπνούσε κανένα ενδιαφέρον για τις δομές της και τη λογική της λειτουργίας της. Αν έχωνα το χέρι μου το πιθανότερο αποτέλεσμα θα ήταν να την καταστρέψω. Αυτό ήταν ένα μεγάλο μειονέκτημα που επίσης με συντρόφευσε στη ζωή μου.

Είναι χαρακτηριστική η αφοσίωση και η αγάπη πολλών άλλων για τις μηχανές κάθε μορφής για τα τεχνικά τους δεδομένα, τα αυτοκίνητα, τα μοντέλα. Όλες αυτές οι συζητήσεις που πολλές φορές είναι έντονες και μακρόχρονες προσωπικά τις αντιμετώπιζα με συγκατάβαση, αλλά στην ουσία με άφηναν παντελώς αδιάφορο. Έτσι εξηγείται που δεν έδειξα ποτέ ενδιαφέρον να μάθω οδήγηση, να γνωρίζω τη λειτουργία των πολυποίκιλων ηλεκτρονικών συσκευών, να μείνω τόσο πίσω γενικά στη τεχνολογία. Όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι σπούδασα Φυσική και έπρεπε λογικά να είμαι μέσα στα πράγματα. Τις αυτονόητες ανάγκες για τις μετακινήσεις τις κάλυψε με επιτυχία ο Νίκι Λάουντα της οικογένειας, δηλαδή η γυναίκα μου,

Είναι ευκαιρία είναι εδώ να ομολογήσω κάτι. Από πολύ νωρίς λάτρεψα τα Μαθηματικά, ένιωσα τη χαρά να λύνω δύσκολα προβλήματα και κατά ένα ασαφή στην αρχή τρόπο είχα την αίσθηση της λογικής ακολουθίας και ενότητας που αυτά παρουσιάζουν. Μαθηματικός ξεκίνησα να γίνω, στη σχολή αυτή έδωσα εξετάσεις. Στο Φυσικό έδωσα συμπληρωματικά με το τότε υπάρχον σύστημα εξετάσεων από λόγους ανασφάλειας. Το γεγονός ότι «παρασύρθηκα» από συμβουλές τρίτων να πάω στο Φυσικό, ενώ είχα πετύχει και στο Μαθηματικό, είναι ένα από τα λάθη της ζωής μου για το οποίο αποκλειστικά υπεύθυνος είμαι εγώ. Όμως δεν το ομολόγησα ποτέ στους μαθητές μου, θα ήταν παιδαγωγικά απαράδεκτο κάτι τέτοιο. Στην αρχή του πρώτου έτους σπουδών, μου πέρασε από το μυαλό να δώσω πάλι εξετάσεις, αυτή τη φορά στη Φιλολογία, πράγμα όμως που δεν το έκανα. Όταν λίγο αργότερα άρχισα να ασχολούμαι με τα πολιτικά ήθελα να σπουδάσω Οικονομία. Όλα αυτά δείχνουν και τα στοιχεία της αστάθειας του χαρακτήρα μου, αλλά όμως λίγο-πολύ έτσι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι; Τουλάχιστον ας το υποθέτω, ότι έτσι είναι για να παρηγορηθώ.

Ένα άλλο από τις ιδιομορφίες του χαρακτήρα μου- που αναγνώρισα έγκαιρα- είναι η κόντρα και η αντίδρασή μου στην οποιαδήποτε πίεση ή απόπειρα επιβολής με τη βία προθέσεών κάποιων τρίτων χωρίς τη δική μου συγκατάβαση. Τότε από μέσα μου ξεπηδούσε ένα δογματικό πείσμα, μια ανυποχώρητη αντίδραση, που πολλές φορές με οδηγούσε στο αντίθετο άκρο. Ένα από τα πρώτα επεισόδια που θυμάμαι είναι ο πόλεμος που άνοιξα με έναν από τους δασκάλους μου που επιχείρησε με το ζόρι να με κάνει να γράψω με το δεξί χέρι. Δεν του πέρασε όμως, παρά τον απάνθρωπο τρόπο με τον οποίο επιχείρησε να μου το επιβάλλει. Παρατεταμένη τέτοια πίεση για ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους υπέστην και στο στρατό, αλλά και εκεί στύλωσα τα πόδια και μόνο αυτό το δυνατό πείσμα με κράτησε όρθιο, ανυποχώρητο και συνεπή στην τότε πολιτική μου θέση. Τελικά μη νομίζετε ότι ένα τέτοιο δογματικό πείσμα είναι πάντα για καλό, στις συνθήκες όμως της εποχής ήταν θα έλεγα η μοναδική διέξοδος. Σήμερα δε διαθέτω αυτήν την ικανότητα ή καλύτερα δεν της δίνεται η ευκαιρία να εκδηλωθεί. Στην ευγενική και ανθρώπινη συμπεριφορά αντίθετα ήμουν συγκαταβατικός έως ευκολόπιστος.

Στις παιδικές παρέες, μου άρεσε να έχω τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Δε νομίζω ότι επέβαλα με το ζόρι αυτόν το ρόλο, απλώς η πληθωριστική έτσι κι αλλιώς παρουσία μου έκανε το φαινόμενο αυτό εκ των πραγμάτων αντικειμενικό. Το ίδιο συνεχίστηκε και στο σχολείο, αλλά εκεί υπήρχε το αβαντάζ ότι ήμουν αρκετές φορές ο καλύτερος μαθητής στη τάξη και τότε αυτό είχε τη σημασία του, αφού ο καλός μαθητής ήταν σημείο αναφοράς στο σχολείο και γενικής παραδοχής στην κοινωνία, σε αντίθεση με τη σημερινή αντίληψη κατά την οποία ο καλός μαθητής αντιμετωπίζεται από μερικούς «έξυπνους» υποτιμητικά ως σπασίκλας ή βλίτο.

Για πολλά χρόνια βρισκόμουν στο επίκεντρο των εξελίξεων, είχα πολλές γνωριμίες, παρέες με ποικιλία ενδιαφερόντων, ικανότητα προσέγγισης, ευκολία δημιουργίας φιλικών σχέσεων με διάφορους ανθρώπους, φιλίες σ’ όλους τους χώρους, δραστηριότητα έντονη και πολύπλευρη. Το πράγμα αυτό φάνηκε ανάγλυφα στην περίοδο που ασχολήθηκα με τον συνδικαλισμό- τον αθώο συνδικαλισμό εκείνης της εποχής- και τιμήθηκα με την ψήφο της πλειοψηφίας του εκλογικού σώματος. Εν τούτοις τα τελευταία χρόνια έχει συμβεί μια πλήρης ανατροπή, αφού χρόνο με το χρόνο περιορίζω τους δεσμούς μου με παλαιές γνωριμίες και αρχίζω να εμφανίζω σιγά-σιγά φαινόμενα αγοραφοβίας.

Παρά τη σκληρότητα του περιβάλλοντος που μεγάλωσα, από μέσα μου ήμουν ευκολοσυγκίνητος, πολλές φορές σε βαθμό τέτοιο ώστε να το κρύβω μη τυχόν και παρεξηγηθώ. Σε έργα που έβλεπα στον κινηματογράφο το κλάμα έπεφτε στην κάθε αδικία όπου γινόταν, ιδιαίτερα στο καημένο το κορίτσι που συνήθως αφηνόταν μόνο κι έρημο στους πέντε δρόμους. Όταν ερχόταν η ώρα του διαλείμματος και ανάβανε τα φώτα έσκυβα προς τα κάτω να μη φανεί το κλαμένο μου πρόσωπο Το γνώρισμα αυτό γίνεται όλο και πιο έντονο καθώς περνάει ο χρόνος. Το δάκρυ είναι έτοιμο στις παρυφές των ματιών μου και με το παραμικρό κυλάει στο μάγουλο.

Μένω με την ικανοποίηση ότι δεν εξαργύρωσα κάποια πράγματα, που άλλοι νωρίς στήθηκαν στο «ταμείο» να πάρουν την ανταμοιβή τους. Αν έχεις διάθεση να προσφέρεις κάτι είναι γιατί μέσα σου υπάρχει ένα περίσσευμα αγάπης και το δίνεις με θετική ψυχική διάθεση και αλτρουϊσμό, χωρίς να ζητάς οποιαδήποτε ανταμοιβή. Τι νόημα θα είχε τότε η λέξη προσφορά! Το χειρότερο όλων είναι ότι αρκετοί εξόφλησαν στο ταμείο ανύπαρκτες προσφορές και μ’ έναν οργανωμένο, αλλά και ιδιαίτερα θρασύ, τρόπο οικοδόμησαν ψεύτικες ιστορίες, επιβεβαιώνοντας ο ένας το ψεύδος του άλλου, καλυπτόμενοι πίσω από καλά προετοιμασμένους μύθους.

Ας πάει στο διάολο, μωρέ! Είναι η μόνη ανισορροπία που συμβαίνει γύρω μας; Το ερώτημα και η αγωνία μου είναι μήπως με αυτόν τον τρόπο καταγράφτηκε όλη η προηγούμενη ιστορία μας, μήπως οι ήρωες που λατρεύουμε έχουν τελικά πήλινα πόδια. Να σας ομολογήσω κάτι; Αυτή η ανασφάλεια δε μ’ αρέσει! Πρέπει, σχεδόν αναγκαστικά, να δεχτούμε- θέλουμε δε θέλουμε - κάποια πράγματα, ως σταθερά. Δε γίνεται διαφορετικά. Χρειάζεται να υπάρχουν πρότυπα. Έτσι νιώθω και αυτό νομίζω.

Πάντως κλείνοντας το θέμα θέλω να υπογραμμίσω ότι με όλα τα πράγματα που ασχολήθηκα στη ζωή μου καλώς ή κακώς δόθηκα με όλη μου τη ψυχή δυνατά, έντονα κι αποτελεσματικά στο βαθμό που οι ικανότητές μου το επέτρεπαν. Άλλωστε πολλές φορές αυτό ήταν το σύνθημα που περνούσα στους μαθητές

«Με ό,τι ασχολείστε αυτό να γίνεται δυνατά και με πείσμα»

 

Επιμύθιο

Μόνος περπάτησα το μυστικό μονοπάτι που κάποια στιγμή επέλεξα. Αναζητώντας τη πηγή της  ζωής. Πέρασα πολλές φάσεις και περιπέτειες όλων των ειδών. Ενδιαφέρουσες έως συναρπαστικές, μονότονες έως απεχθείς. Εναλλάξ χωρίς τάξη αι ρυθμό. Δύσκολες ανηφόρες, κυνηγητά από αρπακτικά ανθρώπινα θηρία, που λησμόνησαν τα τυπικά  χαρακτηριστικά του ανθρώπου κι έδρασαν ως κακόμορφα σαρκοβόρα θηρία.   Περπάτησα σε ηλιόφωτους δρόμους αναπνέοντας τα αρώματα των λουλουδιών, θαυμάζοντας τα ποικίλα θαύματα της φύσης. Γνώρισα νέους κι άγνωστους πριν σε μένα τόπους, έμαθα νέες συμπεριφορές, δοκίμασα άγνωστες γεύσεις. Αλλά φυσικά δεν  ήταν μόνο αυτά! Συγχρόνως τσαλαβούτησα σε βρώμικα νερά και λάσπες. Μ’ έκαψε ο ήλιος του καλοκαιριού. Ποτάμι ο ιδρώτας να κυλά στο σώμα. Το παγωμένο αγιάζι του χειμώνα να περνάει τα ρούχα και σα βελόνες  να τρυπά τα γερασμένα κόκκαλα.  Περπάτησα μέσα σε χιόνια και πάγους κι οι πόνοι μόνιμη συντροφιά. Δροσίστηκα από το πηγαδίσιο νερό της όασης και τα απαλό αεράκι έρημης ακροθαλασσιάς. Επί τούτου και ανάκατα γράφω πράγματα που περνάνε απ’ το μυαλό μου θέλοντας ν’ αναδείξω το πόσο σύνθετο, παράξενο κι αντιφατικό πλάσμα είναι ο άνθρωπος. Ναι ο άνθρωπος! Μιλάμε για αυτόν λες και είναι ένα ενιαίο κι ομοιόμορφο είδος, ενώ καλύτερα ας δεχθούμε ότι είναι τόσων ειδών όσο κι ο αριθμός τους. Ποικιλία χαρακτήρων και συμπεριφορών. Από βδελυγμία έως θαυμασμό και ζήλεια για όποιον τα καταγράφει

Είχα, από μικρός, όμως ένα όνειρο. Να διασχίσω  λιβάδια παρθένα, να πατήσω απάτητες κορυφές, να πετάξω πάνω απ’ τα σύννεφα και να βλέπω κάτω τη γη και τους ανθρώπους Να γίνω κομμάτι αυτής της κοινωνίας και να λειτουργήσω μέσα της.    Ν’ αγαπήσω και ν’ αγαπηθώ. Δεν έμεινα άκαπνος.   Γεύτηκα μερικά πράγματα κι απόκτησα γνώσεις. μα όλα ήταν  μια μυρωδιά από την ποικιλία και τον πλούτο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Έτσι  αχόρταστος και ελλιπής,  θ’ αναχωρήσω από τούτο το μάταιο κόσμο, αφήνοντας ένα ανεπαίσθητο ίχνος σε μερικούς με ιδιαίτερη αίσθηση οσμής και γεύσης. Να πίστευα σε μια συνέχεια μετά το θάνατο, όπου τα πεπραγμένα της εδώ πορείας μου, θα έμπαιναν σε διαδικασία αξιολόγησης. Που θα καθόριζε τη συνέχεια θα ήταν κάτι. Νερό στο διψασμένο, βάλσαμο στον πόνο, μια εν γένει ελπιδοφόρα προοπτική που αποπλύνει τον άνθρωπο από το φόβο της εξαφάνισής του. Όμως αυτή η πίστη σε μένα πέρασε κάποτε  κι έφυγε οριστικά από μέσα μου.

 Σέβομαι τα όσια και ιερά του καθενός. Δεν κατακρίνω. μα και δε τα χειροκροτώ. Είναι δικαίωμα επιλογής του ατόμου  και το δέχομαι. Προσωπικά  όμως θεωρώ το θάνατο οριστικό πέρας της ύπαρξης ενός ατόμου στη ζωή. Όλα τ’ άλλα είναι ανθρώπινες εφευρέσεις. Παυσίπονα αναποτελεσματικά που δίνουν προσωρινή κι ολιγόχρονη ανακούφιση στο φόβο. Έχω τη συνείδηση ότι αυτά που λέω είναι αντιπαθητικά για τους περισσότερους  αλλά εγώ τη μόνο που ευελπιστώ  όταν το χώμα σκεπάσει το ταλαιπωρημένο  μου κορμί και τα σκουλήκια αρχίσουν τη δουλειά τους,  να υπάρξουν  κάποιοι που να με θυμούνται με τρυφερότητα 

 

 

 

 Στη ζωή πήρα πολλά μαθήματα. Στην πορεία της γνώρισα πλευρές του εαυτού μου, που προηγουμένως δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι υπάρχουν. Κάποιες ευχάριστες, αλλά και αρκετές ενοχλητικές. Ένα παράδειγμα από τις τελευταίες είναι η άκρατη αντίδραση μου σε κάθε απόπειρα επιβολής πάνω μου ενέργειας ή πράξης ενάντια στη δική μου θέλησή. Τότε από μέσα μου εμφανιζόταν ένα παράλογο κύμα θυμού, που παλαιότερα με τίποτα δε μπορούσα να το τιθασεύσω. Κι αυτός ο άκρατος θυμός ποτέ δε μου βγήκε σε καλό. Με το πέρασμα του χρόνου έμαθα να τιθασεύω τις ακραίες αντιδράσεις. Κάποιοι αυτό θα το ονομάσουν απεμπόληση της επαναστατικότητας - χαρακτηριστικό της νιότης μου - μα εγώ το ονομάζω ωρίμανση. Μακάρι να γινόταν αυτό πιο νωρίτερα, αλλά δεν έγινε. Να το συστήσεις σε νεότερους να το κάνουν δε θα έχει αποτέλεσμα. Ο καθένας πρέπει να εξαντλήσει το απόθεμα των λαθών, από μόνος του. Η εμπειρία - δυστυχώς -δε μεταδίδεται. Αν αυτό γινόταν υπήρχε ελπίδα ο κόσμος κάποια στιγμή να γινόταν υποφερτός

 

        Στην υπερογδοντάχρονη διάρκεια της ζωής μου

Στην υπερογδοντάχρονη διάρκεια της ζωής μου, έζησα περιόδους πλήρους βεβαιότητας και σιγουριάς  πάνω σε κάποια πίστη σε ένα δόγμα, σ’ ένα είδωλο. Οφείλω με ειλικρίνεια να ομολογήσω, ότι αυτές οι  φάσεις της ζωής μου με φιλοδώρησαν πολλές χαρές και ικανά ποσοστά αυτοπεποίθησης και ενεργητικότητας. Θυμάμαι με ενάργεια την ευτυχία που ένιωθα τότε να γεμίζει με αποφασιστικότητα το νου μου και να τον κάνει να νομίζει ότι είναι κάτι πάνω από το μπόι του. Η σιγουριά είναι ένας ανεκτίμητος πλούτος, ένας φίλος μοναδικός, ένα ήρεμο λιμάνι, μια όαση μέσα στην αβάστακτη ομοιομορφία της ερήμου.

Όμως το σκουληκάκι που ονομάζεται αμφιβολία έρχεται απρόσκλητο και εγκαθίσταται στην επικράτεια του μυαλού σου και διεκδικητικό απαιτεί δικαιώματα και εξουσία  Η αμφιβολία είναι- να το ξέρεις- βασανιστική κατάσταση, βρίσκεσαι εν μέσω αποριών κι αναπάντητων ερωτήσεων. Να ξεκαθαρίσω ότι η επιλογή δεν είναι τελικά απολύτως δική σου. Αν ήταν απόλυτα δική σου επιλογή δικαίως θα υπεισέρχονταν σε οποιοδήποτε τρίτο άτομο η υποψία μήπως είσαι- θελημένο ή αθέλητο- θύμα  μαζοχισμού.

 Όχι, είναι μια αυτόματη διαδικασία αυτού που έρχεται ως αποτέλεσμα συνδυασμού συσσώρευσης δεδομένων γνώσης και βελτίωσης με το χρόνο των προσωπικών σου κριτηρίων αξιολόγησης πραγμάτων και καταστάσεων. Μου είναι δύσκολο να εξηγήσω, με μια λογική ακολουθία συλλογισμών αυτό που μέσα μου νιώθω και δε θα το επιχειρήσω σε αυτό το κείμενο. Κλείνω προς το παρόν τη σκέψη μου με μια  τελική δήλωση.

Ζηλεύω τη βεβαιότητα πολλών, μα θέλω να είναι ψυχολογικά πανέτοιμοι αν κι όταν συμβεί το  πατατράκ. Τότε για το άτομο αρχίζει ο βασανιστικός Γολγοθάς των ερωτημάτων κι ο μαραθώνιος της προσπάθειας για ικανοποιητικές απαντήσεις. Βεβαίως υπάρχει και μια πιο «τυχερή» κατηγορία συνανθρώπων μας. Είναι αυτοί που ήρθαν κι έφυγαν απ’ τη ζωή χωρίς να πάρουν τίποτα χαμπάρι. Για το πόσο τυχερή ή άτυχη είναι αυτή η τελευταία κατηγορία οι απόψεις στην ανθρώπινη κοινωνία  μας διίστανται

 

 Οι δρόμοι της επιτυχημένης «σταδιοδρομίας» ενός νέου   στη ζωή είναι πολλοί. Άλλωστε το ίδιο πολλές είναι και οι αντιλήψεις τι θεωρεί ο κάθε άνθρωπος πετυχημένη διαδρομή στη ζωή, Εκκινώντας από αυτήν την αφετηρία διακρίνω τις εξής δυο κύριες περιπτώσεις.

1) Στην πορεία της δικής σου διαδρομής να υπάρχει ένα ορατό ή αόρατο  δίχτυ προστασίας, που συνεχώς θα παρεμβαίνει να ξεπερνά τα αδιέξοδα, να λύνει τις δυσκολίες, να προφυλάσσει από ολισθήματα και στην περίπτωση κάποιας εξαιρέσεως να σκεπάζει την όποια αρνητική επίπτωση. Αυτό παλαιότερα εν συντομία το λέγαμε « να ‘χεις μπάρμπα στην Κορώνη. Βεβαίως τίποτα δε σε διασφαλίζει δια παντός αν δεν συμβάλλουν και οι προσωπικές ικανότητες ελιγμών και προσαρμογής σε ενδεχόμενες αλλαγές

2) Να ξεκινάς μόνος, χωρίς παρεμβάσεις άλλων. Τότε να είσαι σίγουρος  ότι ο δρόμος θα είναι ανηφορικός και δύσβατος και πρέπει εξαρχής να οπλιστείς με πολλές ιδιότητες : Πεισματάρης, φιλόδοξος, υπομονετικός, με μόρφωση και διαρκή διάθεση να πλουτίζεις την ατομική σου φαρέτρα με χρήσιμες εμπειρίες. Το θέμα είναι μεγάλο και δεν εξαντλείται με δυο λόγια Μια προς το παρόν τελική κουβέντα : Κάθε επιτυχία θέλει κόπο, πείσμα, υπομονή και απαιτεί το χρόνο της  

 

  Ας ακουστεί και μια άλλη φωνή

Θα το πω κι αν είμαι εκτός κλίματος «γενικών πανηγυρισμών». Ο εγκληματίας Πούτιν χάλασε την παγκόσμια σούπα και με την παράλογη πολεμική του επέμβαση δικαίωσε και πολλούς που καθόλου δεν δικαιούνταν αυτή τη δικαίωση. Σωστή είναι η ανθρωπιστική ευαισθησία, αλλά αυτή είναι αποτελεσματική μόνο όταν εκδηλώνεται πάντα κι ως προς όλες τις κατευθύνσεις. Από τους πιο σκληρούς επικριτές του Πούτιν, ιδιαίτερα τους πέραν του Ατλαντικού τους συνιστώ να εκφράσουν σιωπηρές ευχαριστίες στον τρισκατάρατο Πούτιν  για τη βοήθειά του στο τόσο εύκολο  πέρασμα της πολιτικής επιδίωξής τους

 Και έρχομαι στην ΕΕ, πολίτης της οποίας πιστά και εξαρχής νιώθω εγώ. Λείπει ο ηγέτης που δε θα λειτουργούσε σπασμωδικά και θα είχε όραμα για μια συνεχώς ενισχυμένη κι εμπλουτισμένη με ενιαίους θεσμούς Ευρώπη, μετασχηματιζόμενη σ’ έναν από τους μεγάλους παίκτες στην παγκόσμια σκακιέρα. Δυστυχώς οι σημερινοί ηγεσία δε βλέπει πέραν από τη μύτη της. Χαιρετίζει τη γενική σύμπνοια των μελών στις «αυστηρές κυρώσεις προς τη Ρωσία που προφανώς σε βάθος χρόνου θα γίνουν μπούμερανγκ σε όλους  σε μια χειμαζόμενη  Ρωσία Πότε δε φέρνεις σε απόγνωση ένα γείτονα λαό σου, γιατί ο θυμός του θα πέσει πρώτα πάνω σου Η γραμμή είναι η αναζήτηση μεθόδων και τρόπων που θα επιταχύνουν την πτώση του καθεστώτος Πούτιν.

Δε σχολιάζω τη βιάση των διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών να αποκλείσουν σε χρόνο ρεκόρ τους Ρώσους αθλητές όταν θεμελιώδης αρχή από τη δημιουργία τους είναι η μη ανάμειξη της πολιτικής στις γραμμές τος  Συγκρατηθείτε Κύριοι