Τα σχολεία της Σμύρνης - Νικολάου Παπαχρυσού
Μέρος 2ο
Το κεντρικόν Παρθεναγωγείον Ιστορία
Η παιδεία των Ελληνίδων, γενικά σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, κατά τα χρόνια της δουλείας, ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Στη Σμύρνη ιδίως που η σκλαβιά ήταν αισθητότερη, η μόρφωση των Ελληνίδων ήταν δικαιολογημένα ελλιπέστατη. Ως τις αρχές του 19ου αιώνα, στη Σμύρνη η παρουσία γραμματισμένης γυναίκας θεωρούνταν κάτι το σπάνιο. Γιατί δεν ήταν μόνο οι κίνδυνοι που διέτρεχαν τα κορίτσια κατά την έξοδό τους, αλλά και τα κρατούντα τότε ήθη και έθιμα. Επικρατούσε δηλαδή η αντίληψη, πως τα γράμματα «εξέτρεπον» τη γυναίκα, όχι μόνο από τον κύριο προορισμό της, τις οικιακές ασχολίες, αλλά διευκόλυναν και την αισθηματική αλληλογραφία. Έτσι ως τα 1830 «κορασιακά» σχολεία ή «θηλεοκομεία», όπως αποκαλούσαν παλιότερα τα παρθεναγωγεία, δεν υπήρχαν στην Σμύρνη. Πρώτο ελληνικό σχολείο για κορίτσια βρίσκουμε να λειτουργεί στα 1834. Στα 1835 με πρωτοβουλία του ιεροκήρυκα Βενεδίκτου Κωνσταντινίδη και τη χρηματική βοήθεια του τότε μητροπολίτη Σμύρνης Χρύσανθου και του επισκόπου Ανθίμου, ιδρύεται το σχολείο που ο ιδρυτής του το ονομάζει «Εκπαιδευτικόν Κατάστημα των κορασίων». Ανώτερη παιδεία δεν υφίσταται την εποχή αυτή. Στα 1840 ο ναός της Αγίας Φωτεινής αναλαμβάνει με δαπάνη του, να ιδρύσει κατάλληλο σχολείο θηλέων. Για το σκοπό αυτό ανεγείρει εντός του αυλόγυρου λιθόκτιστο κτίριο μ’ ευρύχωρη αίθουσα για το αλληλοδιδακτικό και δύο δωμάτια «διά τάς τέχνας».
Η λειτουργία του σχολείου που τιτλοφορείται «Σχολείον της Αγίας Φωτεινής», αρχίζει από το Σεπτέμβριο του 1841. Στα 1850 εκτός από το σχολείο της Αγίας Φωτεινής, που αριθμεί 300 μαθήτριες ιδρύεται και άλλο δημόσιο σχολείο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στον Επάνω Μαχαλά με 110 μαθήτριες. Επίσης εξακολουθεί να λειτουργεί το σχολείο εντός του περιβόλου του Γραικικού νοσοκομείου με 200 μαθήτριες. Εν τω μεταξύ ιδρύονται και ιδιωτικά παρθεναγωγεία. Στα 1857 δίδονται τα πρώτα πτυχία στις μαθήτριες του προπαιδευτικού. Οι πρώτες πτυχιούχες ήταν: Ιουδήθ Βλέσσα, Καλλιόπη Γιαλούση, Ανθίπη Λαμπρινούδη, Αμαλία Σκαραμαγκά και Ευθαλία Στάνου. Το ίδιο έτος καλείται να αναλάβει τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου της Αγίας Φωτεινής η διακεκριμένη παιδαγωγός και ποιήτρια Σαπφώ Λεοντιάς.
Επί Λεοντιάδος συντάσσεται ο πρώτος κανονισμός του Παρθεναγωγείου της Αγίας Φωτεινής. «Σκοπός του Παρθεναγωγείου είναι η κατωτέρα και η όσον οίον τε ανωτέρα εκπαίδευσις των κορασίων. Η εν τω παρθεναγωγείο διδασκαλία από της προβιβάσεως της μαθήτριας εκ του αλληλοδιδακτικού εις το ελληνικόν, διαρκεί έξη έτη και περιλαμβάνει την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, τα θρησκευτικά μαθήματα, την ηθική, τα μαθηματικά, την γενική ιστορία, την γεωγραφείαν, την καλλιγραφείαν, ελληνικήν και γαλλικήν, και τα χειροτεχνήματα. Αι μαθήτριαι οφείλουσι να έρχονται εις την Σχολήν εκτενισμέναι επιμελώς μεν, αλλά κοσμίως, καθάριοι τας χείρας και το πρόσωπον, ενδεδυμέναι ωσαύτως καθαρίως και μετά της προσηκούσης εις τα κοράσια σεμνοπρεπείας και απλότητος. Οφείλουσιν έτι εισερχόμεναι εις την Σχολήν να προσαγορεύωσιν ευπρεπώς, κατά τον ορισμένον τρόπον, τους διδασκάλους και τας συμμαθήτριάς των. Ομοίως οφείλουσι να περιπατώσι καθ’ οδόν ευσχημόνως και κοσμίως, χωρίς να βλέπωσιν εδώ και εκεί περιέργως ή να γελώσι θορυβωδώς και ασέμνως, ή να ομιλώσιν αλλήλας, εάν συναντήσωσιν, ή αν συναντήσωσιν άλλα κοράσια, ή να φωνάζωσι και να φέρονται αφρόνως και απρεπώς. Επίσης εις ουδεμίαν μαθήτρια συγχωρείται να λέγει εν τη Σχολή ό,τι είδεν ή ήκουσεν, ή έπραξεν εν τη οικία αυτής, ή αλλαχού, ή να αναφέρει τα ονόματα του μεν και του Δε, είτε συγγενούς, είτε ξένου. Είναι: νουθεσία, επίπληξης, «κακοσημεία», που κατεχωρείτο στο καθημερινό βιβλίο, αντιγραφή «άπαξ, ή δις ή τρις κλπ κατά την βαρύτητα του σφάλματος, δωρισμένου τεμαχίου βιβλίου». Εάν οι μαθήτριαι «εμμένουν εις την αφιλοτιμίαν, επιβολή τιμωρίας δια στάσεως εν καιρώ των παραδόσεων», νηστεία και συγκράτησης για ορισμένον χρόνον. Τα ονόματα των τιμωρημένων αναγράφονταν τρεις φορές σε πίνακα με μαύρο πλαίσιο, που αποκαλούνταν «πίνακας αισχύνης». Εάν και οι τιμωρίες αυτές δεν συνέτιζαν τις παρεκτρεπόμενες, τότε η Εφορεία ελάμβανε «δραστηριώτερα μέτρα». Στις διδασκάλισσες απαγορευόταν αυστηρότατα «η βάναυσος χρήσης ραπίσματος ή ξυλισμού ή ύβρεων ή λόγων προσβλητικών καθ’ οποίας δήποτε μαθήτριας, οίον δήποτε σφάλμα ποιήσασης».
Αυτά είναι τα βασικότερα στοιχεία του κανονισμού που συνέταξε η Σαπφώ Λεοντιάς, της οποίας η συγγραφική εργασία είναι αξιόλογη και αξιομνημόνευτη. Τον Αύγουστο του 1877 η Σαπφώ Λεοντιάς καλείται στην Κων/πολη και αναλαμβάνει την διεύθυνση του εκεί παρθεναγωγείου «Παλλάς». Παρά την στέρηση των πολύτιμων υπηρεσιών της, το παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής συνεχίζει τη δημιουργική μορφωτική του πορεία με καθηγητή τον ιστορικό Παύλο Καρολίδη. Στα 1880 τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου αναλαμβάνει η Ζαφειρώ Σπετσιώτου. Επί Σπετσιώτου συντάσσεται ο δεύτερος κανονισμός. Τον Ιούνιο του 1883 πεθαίνει η Σπετσιώτου. Ο θάνατός της προκάλεσε βαθύτατη λύπη στους Σμυρναίους και η κηδεία της έγινε επιβλητική. Μετά τον θάνατο της Σπετσιώτου τη διεύθυνση αναλαμβάνει επί τριετία η Σαπφώ Χριστοφόρου Λαιλίου, το γένος Αθανάσιου Τζαννή, που είχε σπουδάσει με δαπάνη της κοινότητας Μυτιλήνης στην Αθήνα. Στα 1886 καλείται και αναλαμβάνει και πάλι τη διεύθυνση του παρθεναγωγείου η Σαπφώ Λεοντιάς και το διευθύνει έως τον Ιούλιο του 1891, οπότε «η σεβαστή ιέρεια του τεμένους των Μουσών» αποχωρεί οριστικά, για να ιδιωτεύσει στην Κων/πολη.
Μετά την αποχώρηση της Λεοντιάδος ανέλαβε την διεύθυνση του Κεντρικού παρθεναγωγείου η Καρολίνα Σμόλενιτζ, «γυνή μορφώσεως εγκυκλοπαιδικής όχι συνήθους, διαπρέπουσα ιδίως εις τα μαθηματικά και την γαλλικήν φιλολογία. Στα 1894 πέθανε ξαφνικά η Σμόλενιτζ και το επόμενο έτος, τα δύο κοινοτικά σώματα της Σμύρνης, υπό την προεδρία του Μητροπολίτη Σμύρνης Βασίλειου, εκλέγουν ως διευθύντρια του Παρθεναγωγείου την μέχρι τότε υποδιευθύντρια του «Κιουπετζογλείου» Σμύρνης Ουρανία Δούκα. Το κεντρικό Παρθεναγωγείο το διεύθυνε επί τριακονταετία περίπου μέχρι της Μικρασιατικής Καταστροφής. Υπήρξε εκλεκτή παιδαγωγός και η φήμη της πέρασε τα όρια της Σμύρνης. Στα 1904 της δόθηκε από το Εκπαιδευτικό Συνέδριο των Αθηνών τιμητικό δίπλωμα και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων της απένειμε το Χρυσούν Σταυρόν του Παναγίου Τάφου. Η Δούκα πέθανε στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1941. Ο Δήμος Νέας Σμύρνης, τιμώντας τη μνήμη της έδωσε σ’ ένα δρόμο το όνομά της.
ΣΤΕΓΑΣΗ
Το Παρθεναγωγείο αρχικά στεγάστηκε σε οίκημα που είχε ανεγείρει στον περίβολό του ο ναός της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος και το συντηρούσε. Με τη συνεχή όμως αύξηση των μαθητριών το οίκημα αυτό κρίνετε ανεπαρκές και οι Σμυρναίοι επιδιώκουν τη μεταφορά του σε κτίριο ευρύχωρο και κατάλληλο. Στην κίνηση αυτή πρωτοστατεί η διευθύντριά του Σαπφώ Λεοντιάς. Με εράνους και δωρεές επιτυγχάνεται τελικά η αγορά ευρύχωρου οικήματος στην οδό Ρόδων 46 όπου μεταφέρεται το παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής, στις 22 Σεπτεμβρίου 1878. Μετά μιας οκταετίας το κτίριο της οδού Ρόδων κρίνεται και αυτό ανεπαρκές. Επιζητείται η ανέγερση μεγάλου οικοδομήματος στο κέντρο της πόλης όπου θα στέγαζε οριστικά το Παρθεναγωγείο. Με το συγκεντρωθέν από τους εράνους ποσό αγοράζεται στην οδό Μεϊμάρογλου μεγάλο γήπεδο, όπου ανεγείρεται ισόγειο κτίριο, σε δύο πτέρυγες με περιστύλιο. Και το κτίριο όμως αυτό, μετά εικοσαετίας, δεν επαρκεί να στεγάσει το δημοτικό σχολείο, το γυμνάσιο και το διδασκαλείο. Αποφασίζεται στα 1908 ν’ ανεγερθεί νέο μεγάλο κτίριο, πάνω στο ίδιο γήπεδο, αντάξιο προς τον Ελληνισμό της Σμύρνης
ΔΟΜΗ
Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο, έως τα 1898, ήταν εξατάξιο δημοτικό και τετρατάξιο γυμνασιακό. Από το 1898 προστέθηκε και πέμπτη γυμνασιακή τάξη, όπου διδασκόταν παιδαγωγική. Με πλήρη οργάνωση το Παρθεναγωγείο είχε: α) νηπιαγωγείο, β) πρότυπο εξατάξιο δημοτικό, γ) αστική διτάξια σχολή, πλήρες τριτάξιο διδασκαλίο. Για όσες μαθήτριες θα επιθυμούσαν να ακολουθήσουν πανεπιστημιακές σπουδές, το Παρθεναγωγείο είχε πλήρες τετρατάξιο γυμνάσιο. Είχε επίσης τριτάξιο εμπορικό τμήμα και τέλος διτάξιο διδασκαλίο νηπιαγωγών. Είχε ακόμη και ειδικό τμήμα χειροτεχνίας. Στο διδασκαλείο, στο κλασσικό γυμνάσιο και στο εμπορικό τμήμα φοιτούσαν όσες μαθήτριες είχαν αποφοιτήσει από την αστική σχολή. Από το διδασκαλείο έβγαιναν άριστα καταρτισμένες δασκάλες που αμέσως αναλάμβαναν υπηρεσία σε σχολεία του Εσωτερικού. Στο διδασκαλίο διδασκόταν και το μάθημα της γυμναστικής, που έδινε ειδικό πτυχίο γυμναστικής. Με την από 22 Σεπτεμβρίου 1900 πράξη του Υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαίδευσης, το Κεντρικό Παρθεναγωγείο αναγνωρίστηκε ισότιμο και ισόβαθμο με το Αρσάκειο Αθηνών.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο είχε επτά παραρτήματα που λειτουργούσαν, τα περισσότερα, παράπλευρα σε ναούς διαφόρων συνοικιών της Σμύρνης. Τα παραρτήματα του Παρθεναγωγείου ήταν: α) της Αγίας Αικατερίνης, β) της Μεταμορφώσεως, γ) του Αγίου Τρύφωνος, δ) την Κιουπετζόγλειο Σχολή, ε) την Κωλέττειο Σχολή, στ) την Ακασόγλειο Σχολή και ζ) του Αγίου Πνεύματος.
ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ
Από το Κεντρικό Παρθεναγωγείο αποφοίτησαν άρτια καταρτισμένες Ελληνίδες, που πολλές απ’ αυτές διωρίσθηκαν ως δασκάλες και διέπρεψαν στη λογοτεχνία. Μεταξύ των τελευταίων αναφέρουμε τις ποιήτριες Όλγα και Φιλή Βατίδου, Σίτσα Καραϊσκάκη, Ζωή Αναστασιάδη – Λάσκαρη, Άννα Βιλιάδου – Κιούση κ.ά. Επίσης αναφέρουμε τις καθηγήτριες Όλγα Κακριδή – Κομνηνού και Ευδοκία Ραΐση. Στο Κεντρικό Παρθεναγωγείο και στα παραρτήματά του φοιτούσαν κάθε χρόνο 3000 περίπου μαθήτριες. Η πρώτη απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα 1899, ήταν η Μικρασιάτης Ι. Βλαστού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο μαζί με την Ευαγγελική Σχολή, υπήρξαν όπως έγραψε ο λόγιος Φ. Βουτσινάς «οι δύο γαλακτώδεις πνευματικοί μαστοί, των οποίων το ζ ωογόνον γάλα έθετε η Σμύρνη κατ’ έτος εις την διάθεσην της μάθησης της νεολαίας». Το κτίριο της Κεντρικού Παρθεναγωγείου σώθηκε κατά την Μικρασιατική Καταστροφή και χρησιμοποιήτε από τους Τούρκους ως σχολείο αρρένων, με την ονομασία «Λύκειο Ατατούρκ». Η μεγάλη του αίθουσα «Σα ναός αρχαίος με το απλό ιωνικό περιστύλιο, στέκεται ακόμα ανέπαφη. Αδειανή της εκκλησούλας η κώχη. Θαρρείς πως κάτι προσμένει…».
πάνω
Μέρος 2ο
Το κεντρικόν Παρθεναγωγείον Ιστορία
Η παιδεία των Ελληνίδων, γενικά σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, κατά τα χρόνια της δουλείας, ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Στη Σμύρνη ιδίως που η σκλαβιά ήταν αισθητότερη, η μόρφωση των Ελληνίδων ήταν δικαιολογημένα ελλιπέστατη. Ως τις αρχές του 19ου αιώνα, στη Σμύρνη η παρουσία γραμματισμένης γυναίκας θεωρούνταν κάτι το σπάνιο. Γιατί δεν ήταν μόνο οι κίνδυνοι που διέτρεχαν τα κορίτσια κατά την έξοδό τους, αλλά και τα κρατούντα τότε ήθη και έθιμα. Επικρατούσε δηλαδή η αντίληψη, πως τα γράμματα «εξέτρεπον» τη γυναίκα, όχι μόνο από τον κύριο προορισμό της, τις οικιακές ασχολίες, αλλά διευκόλυναν και την αισθηματική αλληλογραφία. Έτσι ως τα 1830 «κορασιακά» σχολεία ή «θηλεοκομεία», όπως αποκαλούσαν παλιότερα τα παρθεναγωγεία, δεν υπήρχαν στην Σμύρνη. Πρώτο ελληνικό σχολείο για κορίτσια βρίσκουμε να λειτουργεί στα 1834. Στα 1835 με πρωτοβουλία του ιεροκήρυκα Βενεδίκτου Κωνσταντινίδη και τη χρηματική βοήθεια του τότε μητροπολίτη Σμύρνης Χρύσανθου και του επισκόπου Ανθίμου, ιδρύεται το σχολείο που ο ιδρυτής του το ονομάζει «Εκπαιδευτικόν Κατάστημα των κορασίων». Ανώτερη παιδεία δεν υφίσταται την εποχή αυτή. Στα 1840 ο ναός της Αγίας Φωτεινής αναλαμβάνει με δαπάνη του, να ιδρύσει κατάλληλο σχολείο θηλέων. Για το σκοπό αυτό ανεγείρει εντός του αυλόγυρου λιθόκτιστο κτίριο μ’ ευρύχωρη αίθουσα για το αλληλοδιδακτικό και δύο δωμάτια «διά τάς τέχνας».
Η λειτουργία του σχολείου που τιτλοφορείται «Σχολείον της Αγίας Φωτεινής», αρχίζει από το Σεπτέμβριο του 1841. Στα 1850 εκτός από το σχολείο της Αγίας Φωτεινής, που αριθμεί 300 μαθήτριες ιδρύεται και άλλο δημόσιο σχολείο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στον Επάνω Μαχαλά με 110 μαθήτριες. Επίσης εξακολουθεί να λειτουργεί το σχολείο εντός του περιβόλου του Γραικικού νοσοκομείου με 200 μαθήτριες. Εν τω μεταξύ ιδρύονται και ιδιωτικά παρθεναγωγεία. Στα 1857 δίδονται τα πρώτα πτυχία στις μαθήτριες του προπαιδευτικού. Οι πρώτες πτυχιούχες ήταν: Ιουδήθ Βλέσσα, Καλλιόπη Γιαλούση, Ανθίπη Λαμπρινούδη, Αμαλία Σκαραμαγκά και Ευθαλία Στάνου. Το ίδιο έτος καλείται να αναλάβει τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου της Αγίας Φωτεινής η διακεκριμένη παιδαγωγός και ποιήτρια Σαπφώ Λεοντιάς.
Επί Λεοντιάδος συντάσσεται ο πρώτος κανονισμός του Παρθεναγωγείου της Αγίας Φωτεινής. «Σκοπός του Παρθεναγωγείου είναι η κατωτέρα και η όσον οίον τε ανωτέρα εκπαίδευσις των κορασίων. Η εν τω παρθεναγωγείο διδασκαλία από της προβιβάσεως της μαθήτριας εκ του αλληλοδιδακτικού εις το ελληνικόν, διαρκεί έξη έτη και περιλαμβάνει την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, τα θρησκευτικά μαθήματα, την ηθική, τα μαθηματικά, την γενική ιστορία, την γεωγραφείαν, την καλλιγραφείαν, ελληνικήν και γαλλικήν, και τα χειροτεχνήματα. Αι μαθήτριαι οφείλουσι να έρχονται εις την Σχολήν εκτενισμέναι επιμελώς μεν, αλλά κοσμίως, καθάριοι τας χείρας και το πρόσωπον, ενδεδυμέναι ωσαύτως καθαρίως και μετά της προσηκούσης εις τα κοράσια σεμνοπρεπείας και απλότητος. Οφείλουσιν έτι εισερχόμεναι εις την Σχολήν να προσαγορεύωσιν ευπρεπώς, κατά τον ορισμένον τρόπον, τους διδασκάλους και τας συμμαθήτριάς των. Ομοίως οφείλουσι να περιπατώσι καθ’ οδόν ευσχημόνως και κοσμίως, χωρίς να βλέπωσιν εδώ και εκεί περιέργως ή να γελώσι θορυβωδώς και ασέμνως, ή να ομιλώσιν αλλήλας, εάν συναντήσωσιν, ή αν συναντήσωσιν άλλα κοράσια, ή να φωνάζωσι και να φέρονται αφρόνως και απρεπώς. Επίσης εις ουδεμίαν μαθήτρια συγχωρείται να λέγει εν τη Σχολή ό,τι είδεν ή ήκουσεν, ή έπραξεν εν τη οικία αυτής, ή αλλαχού, ή να αναφέρει τα ονόματα του μεν και του Δε, είτε συγγενούς, είτε ξένου. Είναι: νουθεσία, επίπληξης, «κακοσημεία», που κατεχωρείτο στο καθημερινό βιβλίο, αντιγραφή «άπαξ, ή δις ή τρις κλπ κατά την βαρύτητα του σφάλματος, δωρισμένου τεμαχίου βιβλίου». Εάν οι μαθήτριαι «εμμένουν εις την αφιλοτιμίαν, επιβολή τιμωρίας δια στάσεως εν καιρώ των παραδόσεων», νηστεία και συγκράτησης για ορισμένον χρόνον. Τα ονόματα των τιμωρημένων αναγράφονταν τρεις φορές σε πίνακα με μαύρο πλαίσιο, που αποκαλούνταν «πίνακας αισχύνης». Εάν και οι τιμωρίες αυτές δεν συνέτιζαν τις παρεκτρεπόμενες, τότε η Εφορεία ελάμβανε «δραστηριώτερα μέτρα». Στις διδασκάλισσες απαγορευόταν αυστηρότατα «η βάναυσος χρήσης ραπίσματος ή ξυλισμού ή ύβρεων ή λόγων προσβλητικών καθ’ οποίας δήποτε μαθήτριας, οίον δήποτε σφάλμα ποιήσασης».
Αυτά είναι τα βασικότερα στοιχεία του κανονισμού που συνέταξε η Σαπφώ Λεοντιάς, της οποίας η συγγραφική εργασία είναι αξιόλογη και αξιομνημόνευτη. Τον Αύγουστο του 1877 η Σαπφώ Λεοντιάς καλείται στην Κων/πολη και αναλαμβάνει την διεύθυνση του εκεί παρθεναγωγείου «Παλλάς». Παρά την στέρηση των πολύτιμων υπηρεσιών της, το παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής συνεχίζει τη δημιουργική μορφωτική του πορεία με καθηγητή τον ιστορικό Παύλο Καρολίδη. Στα 1880 τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου αναλαμβάνει η Ζαφειρώ Σπετσιώτου. Επί Σπετσιώτου συντάσσεται ο δεύτερος κανονισμός. Τον Ιούνιο του 1883 πεθαίνει η Σπετσιώτου. Ο θάνατός της προκάλεσε βαθύτατη λύπη στους Σμυρναίους και η κηδεία της έγινε επιβλητική. Μετά τον θάνατο της Σπετσιώτου τη διεύθυνση αναλαμβάνει επί τριετία η Σαπφώ Χριστοφόρου Λαιλίου, το γένος Αθανάσιου Τζαννή, που είχε σπουδάσει με δαπάνη της κοινότητας Μυτιλήνης στην Αθήνα. Στα 1886 καλείται και αναλαμβάνει και πάλι τη διεύθυνση του παρθεναγωγείου η Σαπφώ Λεοντιάς και το διευθύνει έως τον Ιούλιο του 1891, οπότε «η σεβαστή ιέρεια του τεμένους των Μουσών» αποχωρεί οριστικά, για να ιδιωτεύσει στην Κων/πολη.
Μετά την αποχώρηση της Λεοντιάδος ανέλαβε την διεύθυνση του Κεντρικού παρθεναγωγείου η Καρολίνα Σμόλενιτζ, «γυνή μορφώσεως εγκυκλοπαιδικής όχι συνήθους, διαπρέπουσα ιδίως εις τα μαθηματικά και την γαλλικήν φιλολογία. Στα 1894 πέθανε ξαφνικά η Σμόλενιτζ και το επόμενο έτος, τα δύο κοινοτικά σώματα της Σμύρνης, υπό την προεδρία του Μητροπολίτη Σμύρνης Βασίλειου, εκλέγουν ως διευθύντρια του Παρθεναγωγείου την μέχρι τότε υποδιευθύντρια του «Κιουπετζογλείου» Σμύρνης Ουρανία Δούκα. Το κεντρικό Παρθεναγωγείο το διεύθυνε επί τριακονταετία περίπου μέχρι της Μικρασιατικής Καταστροφής. Υπήρξε εκλεκτή παιδαγωγός και η φήμη της πέρασε τα όρια της Σμύρνης. Στα 1904 της δόθηκε από το Εκπαιδευτικό Συνέδριο των Αθηνών τιμητικό δίπλωμα και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων της απένειμε το Χρυσούν Σταυρόν του Παναγίου Τάφου. Η Δούκα πέθανε στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1941. Ο Δήμος Νέας Σμύρνης, τιμώντας τη μνήμη της έδωσε σ’ ένα δρόμο το όνομά της.
ΣΤΕΓΑΣΗ
Το Παρθεναγωγείο αρχικά στεγάστηκε σε οίκημα που είχε ανεγείρει στον περίβολό του ο ναός της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος και το συντηρούσε. Με τη συνεχή όμως αύξηση των μαθητριών το οίκημα αυτό κρίνετε ανεπαρκές και οι Σμυρναίοι επιδιώκουν τη μεταφορά του σε κτίριο ευρύχωρο και κατάλληλο. Στην κίνηση αυτή πρωτοστατεί η διευθύντριά του Σαπφώ Λεοντιάς. Με εράνους και δωρεές επιτυγχάνεται τελικά η αγορά ευρύχωρου οικήματος στην οδό Ρόδων 46 όπου μεταφέρεται το παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής, στις 22 Σεπτεμβρίου 1878. Μετά μιας οκταετίας το κτίριο της οδού Ρόδων κρίνεται και αυτό ανεπαρκές. Επιζητείται η ανέγερση μεγάλου οικοδομήματος στο κέντρο της πόλης όπου θα στέγαζε οριστικά το Παρθεναγωγείο. Με το συγκεντρωθέν από τους εράνους ποσό αγοράζεται στην οδό Μεϊμάρογλου μεγάλο γήπεδο, όπου ανεγείρεται ισόγειο κτίριο, σε δύο πτέρυγες με περιστύλιο. Και το κτίριο όμως αυτό, μετά εικοσαετίας, δεν επαρκεί να στεγάσει το δημοτικό σχολείο, το γυμνάσιο και το διδασκαλείο. Αποφασίζεται στα 1908 ν’ ανεγερθεί νέο μεγάλο κτίριο, πάνω στο ίδιο γήπεδο, αντάξιο προς τον Ελληνισμό της Σμύρνης
ΔΟΜΗ
Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο, έως τα 1898, ήταν εξατάξιο δημοτικό και τετρατάξιο γυμνασιακό. Από το 1898 προστέθηκε και πέμπτη γυμνασιακή τάξη, όπου διδασκόταν παιδαγωγική. Με πλήρη οργάνωση το Παρθεναγωγείο είχε: α) νηπιαγωγείο, β) πρότυπο εξατάξιο δημοτικό, γ) αστική διτάξια σχολή, πλήρες τριτάξιο διδασκαλίο. Για όσες μαθήτριες θα επιθυμούσαν να ακολουθήσουν πανεπιστημιακές σπουδές, το Παρθεναγωγείο είχε πλήρες τετρατάξιο γυμνάσιο. Είχε επίσης τριτάξιο εμπορικό τμήμα και τέλος διτάξιο διδασκαλίο νηπιαγωγών. Είχε ακόμη και ειδικό τμήμα χειροτεχνίας. Στο διδασκαλείο, στο κλασσικό γυμνάσιο και στο εμπορικό τμήμα φοιτούσαν όσες μαθήτριες είχαν αποφοιτήσει από την αστική σχολή. Από το διδασκαλείο έβγαιναν άριστα καταρτισμένες δασκάλες που αμέσως αναλάμβαναν υπηρεσία σε σχολεία του Εσωτερικού. Στο διδασκαλίο διδασκόταν και το μάθημα της γυμναστικής, που έδινε ειδικό πτυχίο γυμναστικής. Με την από 22 Σεπτεμβρίου 1900 πράξη του Υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαίδευσης, το Κεντρικό Παρθεναγωγείο αναγνωρίστηκε ισότιμο και ισόβαθμο με το Αρσάκειο Αθηνών.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο είχε επτά παραρτήματα που λειτουργούσαν, τα περισσότερα, παράπλευρα σε ναούς διαφόρων συνοικιών της Σμύρνης. Τα παραρτήματα του Παρθεναγωγείου ήταν: α) της Αγίας Αικατερίνης, β) της Μεταμορφώσεως, γ) του Αγίου Τρύφωνος, δ) την Κιουπετζόγλειο Σχολή, ε) την Κωλέττειο Σχολή, στ) την Ακασόγλειο Σχολή και ζ) του Αγίου Πνεύματος.
ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ
Από το Κεντρικό Παρθεναγωγείο αποφοίτησαν άρτια καταρτισμένες Ελληνίδες, που πολλές απ’ αυτές διωρίσθηκαν ως δασκάλες και διέπρεψαν στη λογοτεχνία. Μεταξύ των τελευταίων αναφέρουμε τις ποιήτριες Όλγα και Φιλή Βατίδου, Σίτσα Καραϊσκάκη, Ζωή Αναστασιάδη – Λάσκαρη, Άννα Βιλιάδου – Κιούση κ.ά. Επίσης αναφέρουμε τις καθηγήτριες Όλγα Κακριδή – Κομνηνού και Ευδοκία Ραΐση. Στο Κεντρικό Παρθεναγωγείο και στα παραρτήματά του φοιτούσαν κάθε χρόνο 3000 περίπου μαθήτριες. Η πρώτη απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα 1899, ήταν η Μικρασιάτης Ι. Βλαστού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο μαζί με την Ευαγγελική Σχολή, υπήρξαν όπως έγραψε ο λόγιος Φ. Βουτσινάς «οι δύο γαλακτώδεις πνευματικοί μαστοί, των οποίων το ζ ωογόνον γάλα έθετε η Σμύρνη κατ’ έτος εις την διάθεσην της μάθησης της νεολαίας». Το κτίριο της Κεντρικού Παρθεναγωγείου σώθηκε κατά την Μικρασιατική Καταστροφή και χρησιμοποιήτε από τους Τούρκους ως σχολείο αρρένων, με την ονομασία «Λύκειο Ατατούρκ». Η μεγάλη του αίθουσα «Σα ναός αρχαίος με το απλό ιωνικό περιστύλιο, στέκεται ακόμα ανέπαφη. Αδειανή της εκκλησούλας η κώχη. Θαρρείς πως κάτι προσμένει…».
πάνω
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου