Δυο λόγια για την Κύπρο μας
Το Κυπριακό και το Μακεδονικό είναι τα δυο εθνικά θέματα, ανοιχτές πληγές, που σφραγίζουν τις τελευταίες δεκαετίες την εξωτερική μας πολιτική, χωρίς να έχει προχωρήσει και καθόλου η λύση τους. Μια αλυσίδα χαμένων ευκαιριών για μια κάποια διέξοδο αλλά τίποτα στην ουσία. Η μόνη ερμηνεία που προσωπικά μπορώ να δώσω είναι η έλλειψη ρεαλισμού, η συνεχής επικράτηση εθνικιστικών αγκυλώσεων και υπερθεματισμού -εκ μέρους αρκετών – εθνικοφροσύνης. Η συναισθηματική αντιμετώπιση σοβαρών εθνικών ζητημάτων που θέλουν ψυχραιμία, κοινή λογική κι αποφασιστικότητα. Έτσι εν ονόματι του όλου χάνουμε και το δυνατόν.
Θέλω να εστιάσω την προσοχή μου στο Κυπριακό. Όχι γενικώς, αλλά μέσα από την προσωπική μου ματιά και μερικά ψήγματα μνήμης σε γεγονότα που είχα μια απλή προσωπική συμμετοχή. Στη δεκαετία του 50 η αποικιοκρατία χάνοντας το έδαφος κάτω από τα πόδια της συνεχίζει λυσσαλέα την μάταιη αντίσταση για να διατηρήσει το στάτους κβο. Χρησιμοποιεί τις πλέον απάνθρωπες μεθόδους για να καταπνίξει τους εξεγερμένους λαούς. Νέα παιδιά πληρώνουν το τίμημα με τη ζωή τους και στην Ελλάδα τα νιάτα εξεγείρονται με διαδηλώσεις σε όλο το μήκος και το πλάτος της χώρας. Για να καταπνίξουν την εξέγερση οι Αγγλοι απαγχονίζουν νέα παλικάρια, σκοτώνουν χωρίς έλεος κάθε έναν που αντιστέκεται στην εξουσία τους και τελικώς εξορίζουν στις Σεϋχέλλες τον ηγέτη των Ελλήνων της Κύπρου Μακάριο
Η πρώτη μου μνήμη ήταν το1957, όταν ο Μακάριος επέστρεφε από την εξορία κι έκανε περιοδεία σε μερικές πόλεις της Ελλάδας. Κυριακή απόγευμα στο γήπεδο της Νίκης στη Νέα Ιωνία Βόλου. Μου διαφεύγει ο αντίπαλος της αγαπημένης μου ομάδας. Κάποια στιγμή κι απότομα ο αγώνας διακόπτεται κι από τη μεγάλη πόρτα της Μαιάνδρου μπαίνει μια ομάδα ανθρώπων. Ήταν ο Μακάριος με τη συνοδεία του και τοπικούς επισήμους. Με το φωτοστέφανο του αγωνιστή για την ένωση της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα τυγχάνει αποθεωτικής υποδοχής
Όμως κάποια στιγμή απότομα και χωρίς καμιά συνεννόηση με τους φυσικούς συμμάχους ο Μακάριος παραιτήθηκε από τον σταθερά αρχικό στόχο της Ένωσης και μίλησε για ανεξάρτητη κι ελεύθερη Κύπρο. Προφανώς ήταν δικαίωμά του, όπως και δικαίωμα όλων των κατοίκων της νήσου. Απλώς πρέπει να σημειώσω ότι καθώς κυλούσε ο χρόνος ξεδιπλωνόταν ο μονολιθικός και πεισματικός χαρακτήρας του που για μένα σφράγισε τις μετέπειτα εξελίξεις στο νησί. Όλοι γνωρίζουμε σήμερα πως έβγαλε το λάδι στον Κ. Καραμανλή να δεχθεί τη συμφωνία της Ζυρίχης, αλλά ποτέ δεν τη σεβάστηκε κι έκανε τα πάντα να την τορπιλίσει βαθαίνοντας το χάσμα ανάμεσα στις δυο κοινότητες που έπρεπε να βρουν τους δρόμους για κοινή συμβίωση
Εδώ μπαίνει και το θέμα της διπλής του ιδιότητας που ενώ στη φάση που η Κύπρος ήταν αποικία δικαιολογείται, αλλά από τη στιγμή που γίνεται ανεξάρτητο κράτος το γεγονός αυτό ήταν μια ανωμαλία. Έπρεπε να κάνει την επιλογή του. Ο χαρακτήρας του όμως δεν του άφησε αυτήν την ευαισθησία. Παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο κίνημα των Αδεσμεύτων – μαζί με τον Τίτο της Γιουγκοσλαβίας και τον Νεχρού της Ινδίας κέρδισε τη συμπάθεια και υποστήριξη των αριστερών κομμάτων ακόμα και για ενέργειες που υποδαύλιζαν τη διαίρεση ανάμεσα στις δυο εθνικές ομάδες. Ομάδες που έπρεπε να ομονοήσουν, να νιώσουν το αίσθημα της κοινής πατρίδας ξεπερνώντας τις αντιπαλότητες και το μίσος
Εδώ είναι η δεύτερη προσωπική μου εμπειρία στο θέμα. Αναφέρομαι στα θλιβερά γεγονότα της Μανσσύρας. Τότε η ελληνική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου κράτησε αποστάσεις, αντίθετα το κόμμα της ΕΔΑ στάθηκε χωρίς δισταγμό στο πλευρό του Μακαρίου οργανώνοντας μέσω της ΕΦΕΕ που ήταν υπό τον έλεγχό της μια ογκώδη συγκέντρωση 40.000 ατόμων στον άδειο τότε χώρο μεταξύ πεδίου του Άρεως και της σχολής Ευελπίδων. Είχα άμεση συμμετοχή, χωρίς να έχω κι ολόκληρη την εικόνα και τα δεδομένα πάνω στο θέμα εκείνη την περίοδο.
Ως γενικός γραμματέας της ΕΦΕΕ ήμουν ο κεντρικός ομιλητής μ’ ένα κείμενο, που ο σκελετός του μου δόθηκε έτοιμος από τον υπόγειο οργανωτή. Σήμερα δε θα δεχόμουν με τίποτα να παίξω αυτόν το ρόλο. Τότε όμως το δέχτηκα, μέσα στην άποψή μου ότι η ηγεσία ξέρει περισσότερα από μένα. Και η κριτική μου θέση μέχρι εκεί έφτανε. Μάλιστα υπάρχει και φωτογραφία, που θα την παραθέσω στο τέλος του άρθρου. Στη συγκέντρωση αυτή πρωτοτραγούδισε ενώπιον μεγάλου κοινού η Μαρία Φαραντούρη.
Υπήρξαν αρκετά σχέδια για τη λύση του Κυπριακού προβλήματος. Σχέδια που διαδοχικά απορρίπτονταν μετά από τις πιέσεις των οπαδών του «όλα ή τίποτα». Βάλτε όλα αυτά τα σχέδια το ένα δίπλα στο άλλο. Τότε θα παρατηρήσετε ότι το επόμενο είναι χειρότερο από το προηγούμενο που απορρίφτηκε. Ας φανταστούμε νοερά την περίπτωση που μια φωτισμένη, ψύχραιμη και ρεαλιστική ηγεσία να είχε δεχθεί ένα από τα προηγούμενα σχέδια και να είχε καλλιεργηθεί το πνεύμα της αναγκαίας συμβίωσης που θα βρισκόταν σήμερα η Κύπρος !
Εγκλήματα υπήρξαν και από τις δυο κοινότητες. Αυτό πρέπει στο όνομα της αλήθειας να το δεχθούμε, αλλά το κόλλημα στο παρελθόν είναι αδιέξοδο. Πρέπει να υπάρξει συνεννόηση με κάθε θυσία. Τότε τα υγιή κομμάτια από τις δυο κοινότητες στη πορεία του χρόνου θα χτίσουν πιο στέρεες τις γέφυρες της κοινής συμβίωσης και η τελική ισορροπία θα κριθεί με βάση τις ικανότητες των ατόμων κι όχι τις κενές περιεχομένου εθνικιστικές ιδεοληψίες