Ο ρόλος της Αριστεράς σήμερα
Είναι μια καλή, αλλ’ όχι και διαρκής λύση, η απόλυτη πίστη σε κάτι. Σε κάνει να ξεχνάς τα προβλήματα. Να γεμίζεις με την ευτυχία του στόχου αυτής της πίστης και να υφίστασαι εθελοντικώς του κόσμου τις προσωπικές θυσίες. Το λέω αυτό από προσωπική πείρα κι έτσι ο προηγούμενος ισχυρισμός μου νομίζω ότι έχει στέρεα βάση. Βεβαίως μαζί με αυτήν την πείρα έζησα αναπόφευκτα και τις επόμενες φάσεις. Τη φάση της ανάδειξης των πρώτων ερωτημάτων, τα ελαττώματα που συνοδεύουν τις καλές αρχικές προθέσεις, το «πείσμα» της κοινωνίας να μη δέχεται με τίποτα αυτό που για σένα είναι προφανές και τελικώς τη φάση της διάψευσης των αρχικών προσδοκιών.
Γενιές και γενιές νέων με όλη τη νεανική δυναμική και τον άδολο ιδεαλισμό πέρασαν τη δική τους αγωνιστική φάση κι έσπασαν τελικώς τα μούτρα τους στο σκληρό δάπεδο της πραγματικότητας.
Τι ισχυρίζεσαι, λοιπόν, κύριε; Ήταν όλα μάταια ; Τζάμπα πήγε όλος αυτός ο κόπος των νέων στις προηγούμενες γενιές ; Όχι ! Τίποτα απ’ τα συμβαίνοντα στη ζωή δεν πάει χαμένο. Το κάθε τι αφήνει το ίχνος του, το άρωμά του ή αντίθετα τη δυσάρεστη οσμή. Μια ένδειξη της προσωπικής μου συμπεριφοράς είναι η στάση μου, όταν πριν λίγους μήνες μια 16αρα -πανέμορφη κοπελίτσα- έξω από το ΑΤΤΙΚΑ της Πανεπιστημίου με μια σιγουριά, που σε γεμίζει- και χωρίς να το θέλεις - με ζήλεια, με πίεζε ν’ αγοράσω το ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ.. Είχα κάνει κι εγώ σε μια μακρινή φάση την ίδια δουλειά, πουλώντας όμως την ΑΥΓΗ. Ενώ από μέσα μου ήξερα το μάταιο του πράγματος, αγόρασα μια δίνοντάς την ένα 5ευρω και αρνούμενος να πάρω τα ρέστα. Η κοπελίτσα επέμενε να μου τα δώσει κι έτσι άνοιξε μια άνευ σημασίας κι αποτελέσματος συζήτηση, με κυρίαρχη μέσα μου την εξής βασανιστική σκέψη
«Άραγε αυτό το δροσερό πλάσμα, που βρίσκεται απέναντί μου, θα προλάβει πριν στεγνώσει να γλυτώσει από το Κνίτικο περιβάλλον ή θα καταντήσει ένας ακόμα απολιθωμένος κρίκος στην οργάνωση εκείνη που για δεκαετίες χρησιμοποίησε όλες τις μεθόδους για να συνθλίψει ανθρώπους που διαφωνούσαν μαζί της, αναγορεύοντας σε ανώτατη αρχή το συμφέρον της οργάνωσης, πρώτο και πάνω από όλες τις «μικροαστικές» τυπικές ηθικές αρχές ;….»
Αναρωτιέμαι και θα προσπαθήσω ν’ απαντήσω σε ερωτήματα που από χρόνια με βασανίζουν. Ποιος αλήθεια για σένα είναι ο Αριστερός σήμερα; Ποια πρέπει να είναι η συμβολή του στην κοινωνία που ζει και το κυριότερο ποια είναι η σχέση του με την εξουσία. Για μένα τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου που δικαιούται να φέρει τον τίτλο του Αριστερού είναι
α) Να είναι άνθρωπος της προσφοράς. Διατεθειμένος να βοηθήσει κάθε αναξιοπαθούντα. Κάθε άνθρωπο που διώκεται για τις ιδέες του και που αναίτια του στερήθηκαν δημοκρατικά δικαιώματα από την αυθαίρετη εξουσία
β) Να είναι άνθρωπος ανοιχτός στην κοινωνία, να συμμετέχει στα δρώμενα, να είναι δεκτικός σε κάθε πρωτοβουλία που βελτιώνει τη ζωή των μελών της της κοινωνίας
γ) Να είναι άνθρωπος με φαντασία, που μέσα του συνεχώς επεξεργάζεται ιδέες, τις μορφοποιεί σε προτάσεις και αγωνίζεται για την πραγμάτωσή τους. Προσέτι να είναι θετικός στις διαρκώς απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που επιβάλει η ροή του χρόνου.
Είναι τότε πασιφανές ότι ανάμεσα στους Αριστερούς δεν συμπεριλαμβάνω – οπωσδήποτε - αυτούς , που κινούνται στη σκιά, είναι έμπλεοι ταξικού μίσους κι αναλαμβάνουν αυθαίρετα οι ίδιοι να «λύσουν» τα προβλήματα με όπλα και βόμβες παίζοντας συγχρόνως το ρόλο του δικαστή και του δημίου. Σε όλα τα χρόνια οι εν λόγω κύριοι με τις πράξεις τους έπαιξαν βαθιά αρνητικό ρόλο κι αντικειμενικά εξυπηρέτησαν τους σκοπούς πολλαπλών αντιδραστικών και συντηρητικών κύκλων.
Το ίδιο ισχύει και για το καινοφανές φρούτο των μπαχαλάκηδων, που μ’ ένα ανεξήγητο μίσος και αμελητέα προσωπική προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, καταστρέφουν χωρίς αναστολές αγαθά που μέσα τους έχουν ενσωματωμένη πέρα από την χρηματική αξία, τον κόπο και ιδρώτα ενός δημιουργού κι εργαζόμενου. Άξιο απορίας είναι το γεγονός ότι αυτοί οι οποίοι ιστορικώς καταχωρήθηκαν με την προσωνυμία οι συνήθεις «γνωστοί – άγνωστοι» έτυχαν μιας ανεξήγητης συμπαράστασης από κόμματα αυτοονομαζόμενα Αριστερά, ακόμα, θα έλεγα, κι απ’ τις διωκτικές αρχές που υπάρχουν και σιτίζονται για να αποτρέπουν και να τιμωρούν τέτοιες συμπεριφορές
Με βάση αυτήν την περιγραφή ο ρόλος ενός Αριστερού πολίτη και σε επέκταση ενός Αριστερού κινήματος είναι να αποτελεί ένα θετικό παράγοντα, μια συνιστώσα του δημοκρατικού τόξου απαραίτητη και χρήσιμη για την ομαλή πορεία ενός τόπου. Η ύπαρξη της ανήσυχης κι ευφάνταστης παράταξης της Αριστεράς, όταν δρα ως λογική αντιπολίτευση, έχει θετικό και διεγερτικό ρόλο στις εξελίξεις.
Τα πράγματα αλλάζουν άρδην όταν από ένα συνδυασμό παραγόντων της συγκυρίας και με ποικίλους στην ιστορική διαδρομή τρόπους το Αριστερό κίνημα βρεθεί στην εξουσία και αναλάβει τα ηνία μιας χώρας. H εξουσία έχει αντικειμενικά τις δυσκολίες της. Είναι μια τέχνη, που θέλει βαθιές ικανότητες και δεν καλύπτεται από πρόχειρα κι επιφανειακά πασαλείμματα. Θέλεις δε θέλεις, για να προσεγγίσεις την επιτυχή άσκησή της, θα χρειαστεί ένας ρεαλισμός και μια προσαρμογή στα ειωθότα. Άρα γρήγορα θα γίνεις αντιπαθής σε όσους ονειροπόλους πίστευαν στα θαύματα, στους δογματικούς υπερασπιστές των θεωρητικών κειμένων, που τ’ αντιμετωπίζουν ως ιερά Ευαγγέλια και τέλος τους οπαδούς του απομονωτισμού μέσα σε μια προχωρημένη πλέον παγκοσμιοποίηση, όπου όλα εξαρτώνται από όλους. Αλίμονο αν σε αυτές τις κατηγορίες ανήκουν και οι επικεφαλής, οι έχοντες την ευθύνη της άσκησής της. Ο καπετάνιος δεν έχει την πολυτέλεια της προσαρμογής. Ασκεί από την πρώτη στιγμή το δικαίωμα- υποχρέωση ή διαφορετικά καλύτερα να πάει σπίτι του.
Οι αυστηρές ιδεολογίες έχουν από τη φύση τους περιορισμούς και για την εφαρμογή της θεωρίας προϋπόθεση είναι η ύπαρξη ενός ιδανικού κοινού, χωρίς τα σύμφυτα ελαττώματα του ανθρώπινου χαρακτήρα και τέτοιο κοινό δυστυχώς δεν υπάρχει. Η ψευδαίσθηση ότι με το στενό κι αυστηρό έλεγχο θα υπάρξει δεν επαληθεύτηκε μέχρι στιγμής στην ιστορική διαδρομή του ανθρώπου και στις περιπτώσεις που αριστερά κινήματα διαχειρίστηκαν τις τύχες μιας χώρας. Κατά τη δική μου άποψη τέτοιο ενδεχόμενο είναι απίθανο να υπάρξει. Έτσι αφετηριακά η αυστηρή εφαρμογή της Αριστερής ιδεολογίας στην πράξη πάσχει. Αναγκαστικά είναι απαραίτητο να γίνουν αρκετές προσαρμογές. Πώς αυτές θα γίνουν και πότε είναι ένα κρίσιμο ερώτημα που πλανάται αναπάντητο μέχρι στιγμής.
Τα περισσότερα ξεκινάνε από την μηχανιστική κι επίπεδη αντίληψη περί της ισότητας που είναι το Α και το Ω της αριστερής ιδεολογίας και από την απέχθεια που νιώθει ο αριστερός στις έννοιες του συναγωνισμού, της ανταγωνιστικότητας και του κέρδους. Η χωρίς προβλέψεις εφαρμογή της ισότητας γρήγορα οδηγεί τα πράγματα σε ισότητα στο κατώτατο επίπεδο. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίσοι σε μια σειρά τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ένα καθεστώς πρέπει να εξασφαλίζει βεβαίως στην αφετηρία ίδιους όρους εξέλιξης, ίδιες ευκαιρίες για προσωπική πρόοδο, αλλά αλίμονο αν περιμένει ή ακόμα χειρότερα επιβάλει βιαίως τα ίδια απ’ όλους αποτελέσματα. Υπάρχουν διάφορα επίπεδα πνευματικής ικανότητας, διάφορες ορέξεις, διαφορετική διάθεση εργασίας και φιλοδοξίες εξέλιξης. Και το κυριότερο άλλες κλίμακες πείσματος, επιμονής κι εργατικότητας για την επίτευξη των στόχων
Ένα σημαντικό χάντικαπ της Αριστεράς, της φυλακισμένης στις γραφειοκρατικές αντιλήψεις των προπατόρων ιδρυτών της Μαρξιστικής θεωρίας είναι η υποτίμηση του ρόλου της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και το κόλλημά της πάνω στον έλεγχο των πάντων από το κράτος. Είδαμε ότι τέτοιες αντιλήψεις αντί να κινητοποιήσουν τις υγιείς δυνάμεις κατέληξαν σε βρόχο πνιγμού. Η ανάγκη ενός τέτοιου ελέγχου ξεκινά από το φόβο κάποιων ισχυρών λόμπι μήπως χάσουν τον έλεγχο των πραγμάτων. Κάθε απόπειρα επένδυσης πρέπει να περάσει από σαράντα κύματα, να μοιράσει αριστερά και δεξιά τα γρηγορόσημα και με την επερχόμενη καθυστέρηση χάνει όλη τη δυναμική κι αποτελεσματικότητα, που θεωρητικά θα μπορούσε να έχει.
Βάζω το απλό ερώτημα : Το πολύπλοκο σύστημα υπηρεσιών και αρχών ελέγχου που υπήρξε στι χώρα μας τελικά μας προστάτευσε από τις αυθαιρεσίες, από το φατριασμό, τα αυθαίρετα, τα φακελάκια; Τράβάω το συλλογισμό μου πιο πέρα και λέω : Μήπως η ύπαρξή τους αποτέλεσε κίνητρο ενισχυτικό και πολλαπλασιαστικό τέτοιων φαινομένων ; Πόσες ικανές δυνάμεις είναι αυτές που φυλακίστηκαν μέσα σε τέτοιυς οργανισμούς, που αντί να είναι παραγωγικές κατάντησαν βάρος και οικονομικό στον «κρατικό μηχανισμό»
Τα ιστορικά παραδείγματα που υπάρχουν, με την Αριστερά στην εξουσία, δεν αποτελούν και υποδείγματα προς μίμηση. Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο χρονικά. Τη Τσαρική Ρωσία, που αρνήθηκε την προσαρμογή στις ιστορικές εξελίξεις του χρόνου και στηρίχτηκε στην ψευδαίσθηση ότι με σκληρές τιμωρίες και περιορισμό των δικαιωμάτων των υπηκόων θα διαιωνίσει την αυταρχική εξουσία της . Συνέπεια του αυταρχισμού λοιπόν η εξέγερση, που πετυχαίνει σ΄ ένα ψυχορραγούν καθεστώς με βίαιη κατάληψη της εξουσίας χωρίς την συνειδητή συναίνεση του λαού πέρα από μια μικρή αλλά δραστήρια μειοψηφία με ξεκάθαρους στόχους κι ως εκ τούτου αποτελεσματική. Εξ αρχής - ίσως κι αναγκαστικά - χρησιμοποιήθηκε η επιβολή αντίστοιχων αυταρχικών μεθόδων για τη διατήρηση της εξουσίας και μετατροπή του νέου καθεστώτος σε ένα αυταρχικό μόρφωμα που σε πολλές περιπτώσεις υποτίμησε αφάνταστα την αξία της ανθρώπινης ζωής εγκαθιστώντας ένα κράτος τρόμου και φόβου για τους κατοίκους.
Με τις ειδικές συνθήκες του 2ου Παγκοσμίου πολέμου ο νικηφόρος Σοβιετικός Στρατός καταλαμβάνει τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και των Βαλκανίων σε πρώτη φάση ως απελευθερωτής από τους προηγούμενους Ναζιστές και τους συμμάχους τους. Όμως η αλήθεια να λέγεται. Είναι κατάληψη της χώρας από εξωτερικό ισχυρό παράγοντα κι επιβολή δια της βίας καθεστώτος που δεν το επέλεξαν οι ίδιοι. Σύντομα οι λαοί κατάλαβαν ότι έπεσαν σε νέο δυνάστη. Ποτέ δεν τους δόθηκε η ευκαιρία με ελεύθερες εκλογές να επιλέξουν το νέο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας και η εκλογή νέων ηγετών με ελεύθερες εκλογές. Παρέμειναν εγκλωβισμένες στο πλαίσιο του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, παρά τις κάποιες αιματηρές εξεγέρσεις, που σημειώθηκαν σε λίγες απ’ αυτές και οι οποίες σύντομα ισοπεδώθηκαν από τα τανκς που επενέβησαν κατεβαίνοντας από το Βορρά.
Η περίπτωση της Κίνας είναι διαφορετική. Από παράδοση οι Κινέζοι είναι ένας λαός πιστός και υπάκουος στην εκάστοτε ηγεσία. Ένας λαός βασανισμένος από σκληρούς αποικιοκράτες αγιοποίησαν τον ηγέτη Μάο όταν ένανε τη μεγάλη πορεία. Πολλές φορές αποφάσεις αλλοπρόσαλλες δικές του και των γύρω του είχαν αποτέλεσμα το θάνατο κι από πείνα εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας. Είναι χαρακτηριστική η πειθαρχία του λαού στην εκάστοτε ηγεσία του, όταν στην οικονομική ζωή εισήχθησαν πλήρως καπιταλιστικοί μέθοδοι διαχείρισης της οικονομίας, καμιά άξια λόγου αντίδραση δεν υπήρξε.
Η περίπτωση της Κούβας αξίζει περισσότερο της προσοχής μας. Μια ένοπλη εξέγερση σ’ ένα βαθιά φατριαστικό κι ετοιμόρροπο καθεστώς καταλαμβάνει την εξουσία και συναντά τον ενθουσιασμό σημαντικού μερίδιού του λαού. Όμως τι έγινε στη συνέχεια ; Όλες οι ερμηνείες που δίνονται για την επί δεκαετίες στασιμότητα της χώρας, ενός ευλογημένου από πολλές πλευρές τόπου, στηρίζονται στον οικονομικό αποκλεισμό της χώρας από τις ΗΠΑ. Αυτό είναι ένα πραγματικό γεγονός, αλλά για να είμαστε δίκαιοι υπάρχουν και περιπτώσεις, όπου η πλήρως ανελαστική και βαθιά δογματική ηγεσία της χώρας έδωσε σοβαρές αφορμές για τη διατήρηση του αποκλεισμού. Πόσο επιθετική κι επικίνδυνη ενέργεια ήταν να δεχθεί στο έδαφός της τους ρωσικούς πυραύλους, ενέργεια που κατέληξε σε φιάσκο και για την ίδια και τη Σοβιετική Ένωση. Τι εξυπηρετούσε μια τέτοια επιθετική πρωτοβουλία ; Συσπείρωσε στο πλευρό της Αμερικής και χώρες που κανονικά θα προτιμούσαν να παραμείνουν ουδέτερες στη διαμάχη των ΗΠΑ με το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Ακόμα να θυμίσω τις απόπειρες εξαγωγής της επανάστασης από την Κούβα με την υποστήριξη αντάρτικων ομάδων σε όλη τη Λατινική Αμερική. Προσθέτω την εμπλοκή της με αποστολή στρατευμάτων σε διενέξεις κρατών στην Αφρική. Όλα αυτά δε μπορούσαν να μην έχουν συνέπειες.
Για δεκαετίες αρνήθηκαν τη δυνατότητα νόμιμης αντιπολίτευσης εγκαθιστώντας μονοκομματικό κράτος. Συνέπεια ένα μεγάλο κομμάτι του λαού της με κίνδυνο της ζωής του να μεταναστεύσει απέναντι στον εχθρό, θεωρώντας την κίνηση αυτή ως λύτρωση. Με εγκληματική καθυστέρηση άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες αποκατάστασης των σχέσεων με την Αμερική. Το ερώτημα που πλανάται είναι τι θα γίνει στη χώρα αυτή όταν εκλείψουν οι αρχικοί ηγέτες της επανάστασης
Άλλα αποτυχημένα φρικτά παραδείγματα έχουμε σε υποανάπτυκτες χώρες όπου με στρατιωτικά πραξικοπήματα αριστεροί στρατιωτικοί με τη δύναμη των όπλων επιβάλλουν βιαίως τη θέλησή τους. Χαρακτηριστικά τα παραδείγματα στο Αφγανιστάν και την Αιθιοπία. Ποια είναι τα συμπεράσματα που βγαίνουν ; Με αναλυτικά παραδείγματα είδαμε ότι η μέχρι τώρα ιστορία της Αριστεράς στην εξουσία έχει σχέση με πραξικοπήματα, με στρατιωτικές επεμβάσεις και κυρίως με την αδυναμία της να εξασφαλίζει στους λαούς τα υλικά μέσα για μια πιο άνετη ζωή και τα στοιχειώδη δημοκρατικά δικαιώματα της σύγχρονης εποχής.
Τώρα όμως στην Ελλάδα, ισχυρίζονται αρκετοί, η Αριστερά ανέβηκε στην εξουσία με τις προβλεπόμενες κοινοβουλευτικές διαδικασίες, χωρίς κανένα χαρακτηριστικό βίαιης ή παράνομης πράξης. Κι αυτό είναι αληθές, Πάνω σε αυτόν τον αληθινό ισχυρισμό υπάρχουν όμως κάποιες εύλογες αντιρρήσεις.
Μιλάμε για έναν κακομαθημένο λαό που θεωρεί το κράτος σαν εκείνο το πουγκί που μπορεί να βάζει μέσα το χέρι του και χωρίς περιορισμούς να ικανοποιεί τις πιο παράλογες απαιτήσεις του. Θεωρεί ότι το κράτος είναι υποχρεωμένο να τον ζει εξασφαλίζοντάς του όλες τις δυνατότητες. Πάνω σε αυτή τη βάση στηρίχτηκε όλη η προεκλογική εκστρατεία του κυβερνητικού κόμματος. Υποσχέσεις γλυκιάς επιστροφής στο χαμένο παράδεισο, αναμόχλευση όλων των ταπεινών ενστίκτων των ανθρώπων και άρνηση των αναγκαίων και προφανών μεταρρυθμίσεων. Πιστεύει ειλικρινά κανένας σήμερα ότι το εκλογικό σώμα κερδήθηκε από την καθαρότητα και ακτινοβολία της Αριστερής ιδεολογίας ; Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς Σε κάθε «έγκλημα» υπάρχουν δυο πλευρές. Ένοχοι είναι αυτοί που χωρίς ευθύνη μοιράζουν απατηλές υποσχέσεις. Αλλά το ίδιο ένοχοι είναι κι αυτοί που για διάφορους λόγους τις πιστεύουν. Είναι πολύ συνηθισμένο όλα τα βάρη να τα χρεώνουμε στους κακούς πολιτικούς, μα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κι αυτοί είναι εικόνα κι ομοίωση των ψηφοφόρων που τους ανέδειξαν.
Ως τελικό συμπέρασμα τούτο έχω να πω Τα Αριστερά κόμματα είναι πολύ χρήσιμα στο ρόλο της αντιπολίτευσης. Στις γραμμές του περιλαμβάνουν μυαλά που μπορούν να πλουτίσουν τον προβληματισμό για τα μελλοντικά βήματα, να προτείνουν νέες λύσεις σε παλαιά προβλήματα. Είναι κόμματα ευαίσθητα στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων μειωψηφιών, ανθρώπων με διαφορετικά χαρακτηριστικά και πολλά ακόμα. Είναι ή πρέπει να είναι ο χώρος της έγκαιρης επισήμανσης ατασθαλιών, καθυστερήσεων, οπισθοδρομιών. Πιστός υπερασπιστής των αδυνάτων, των αδίκως διωκομένων και όλα τα παρόμοια. Τα πράγματα αλλάζουν όμως όταν η Αριστερά έρχεται στην εξουσία. Τότε αν θέλει να παραμείνει στην εξουσία πρέπει να βάλει πολύ νερό στο κρασί της. Η αριστερή ιδεολογία, όπως περιγράφεται από τους ιστορικούς θεμελιωτές της, στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν είναι πρακτικώς κυβερνήσιμη. Οι αντιλήψεις της κυρίως για την ισότητα, το δημόσιο τομέα και την ιδιωτική πρωτοβουλία, τον κεντρικό έλεγχο της διαχείρισης των πάντων είναι εγγενή ελαττώματα, που το μόνο που εξασφαλίζουν είναι η αποτυχία του εγχειρήματος. Όσο αργούμε αυτό να το καταλάβουμε η Αριστερά, ως πολιτική παράταξη, θα αργήσει να δει άσπρη μέρα
Ένα σκάφος δεν κυβερνιέται από αδόκιμους και άπειρους χειριστές έστω κι έχουν τις καλύτερες των προθέσεων. Θέλει έμπειρο καπετάνιο που να έχει την τόλμη των αποφάσεων, να ξέρει τον τελικό προορισμό και στην εμφάνιση ειδικών καταστάσεων να έχει την ικανότητα της ψύχραιμης και ψυχρής αντιμετώπισης και γύρω του αντίστοιχων ικανοτήτων επιτελείο. Και να είναι υπεύθυνος. Δυστυχώς αυτήν την υπευθυνότητα δεν την επέδειξαν και οι προηγούμενοι αστοί ηγέτες, που για να αναπαράγουν την εξουσία τους μοίρασαν ανεύθυνα και χωρίς τσίπα χρήματα πάνω από τις πραγματικές δυνατότητες της χώρας, δημιουργώντας ψευδαισθήσεις και υποχρεώσεις που τώρα τις πληρώνουμε πολύ ακριβά
Η χώρα χρειάζεται δομική ανασυγκρότηση και άξια πολιτική ηγεσία που σήμερα δεν έχει. Κλείνω με το πολλαπλώς υποστηριχθέν εκ μέρους μου.
Με τέτοιο κράτος σε όγκο και οργάνωση σωτηρία δεν υπάρχει… !!!!!!!!!