Η ΕΜΟΡΙΚΉ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ
Μια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα Ρουσόπουλου Μέρος 1ο
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το άρθρο περιγράφει τις σχολές που ίδρυσε το 1894 ο Όθωνας Ρουσόπουλος και είχαν τον τίτλο: ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ Αποτιμά τη σχολή σαν μια προοδευτική και πρώιμη προσπάθεια στροφής της εκπαίδευσης σε χρήσιμες και πρακτικές κατευθύνσεις. Βιογραφεί τον ιδρυτή της, τονίζει τα νεωτεριστικά του στοιχεία. Περιγράφει τις σχολές, τα εργαστήρια, τα βιομηχανικά και γεωργικά παραρτήματα. Εστιάζεται περισσότερο στη σημασία του περιοδικού, που για δεκαετίες εκδίδει η σχολή και τονίζει την επίδρασή του στον καθόλου ελληνισμό. Δίνει ιδιαίτερη σημασία σε δύο «χτυπήματα» που δέχεται η σχολή από το κατεστημένο της χώρας. Πρώτον την ανάκληση της αναγνώρισης από το Υπουργείο Παιδείας της σχολής ως ανωτέρας και δεύτερον την υφαρπαγή του κτιρίου που κτίστηκε για τη σχολή με χρήματα του εθνικού ευεγέρτη Γρ. Μαρασλή για αλλότρια χρήση.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι σχολές με τον τίτλο «ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ» που ίδρυσε το 1894 ο Όθωνας Ρουσόπουλος αξίζουν ειδικής μνείας για πολλούς και σοβαρούς λόγους. Κατ’ αρχήν ήταν η πιο πρώϊμη –απ’ ότι γνωρίζω– προσπάθεια στροφής της κλασσικίζουσας παιδείας της χώρας μας σε πρακτικές, χρήσιμες και απαραίτητες επαγγελματικές σπουδές. Ήταν μια πρωτοπόρα και οραματική πρωτοβουλία του προοδευτικού τμήματος της ανερχόμενης αστικής τάξης, που εμπνεόμενη από την
πορεία των ανεπτυγμένων χωρών της δύσης αποπειράται να προετοιμάσει τα αναγκαία και επιστημονικώς καταρτισμένα στελέχη, που θα ανοίξουν την οδό της εμπορικής, βιομηχανικής, τεχνολογικής και παραγωγικής ανάπτυξης της χώρας. Κρινόμενη εκ του αποτελέσματος, αυτή η πολύχρονη προσπάθεια αναδεικνύεται επιτυχής και αποδοτική. Οι πτυχιούχοι αυτής της σχολής στελέχωσαν, ή ακόμα περισσότερο, δημιούργησαν τις πρώτες σύγχρονες για την εποχή τους χημικές βιομηχανίες, τις μονάδες επεξεργασίας και αξιοποίησης γεωργικών προϊόντων με επιστημονικό τρόπο. Στελέχωσαν ακόμα τράπεζες, κοινωφελείς οργανισμούς, που ιδρύονταν αυτή την εποχή στη χώρα, διασκορπίστηκαν σ’ όλες τις γωνιές που δρούσε και μεγαλουργούσε ακόμα ο ελληνισμός, ίδρυσαν παρόμοιες οικονομικές σχολές σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και εκτός αυτής. Εξέδωσαν, σειρά χρήσιμων και πρακτικών βιβλίων σε τομείς όπως η ελαιουργία, η αμπελουργία, η οινοποιία, η μελισσοκομία, η πτηνοτροφία, η σηροτροφία, η γαλακτοκομία, η τυροκομία και όχι μόνο! Βιβλία για το εμπόριο και τις συναλλαγές όπως εμποριολογία, εμπορευματολογία, λογιστική, νομοθεσία τελωνείων, καταστιχογραφία κλπ. Βιβλία για αρώματα, για τη φωτογραφική τέχνη, τις ξένες γλώσσες, την εμπορική αλληλογραφία. Είναι παράξενο ότι αυτή η ηράκλεια προσπάθεια στις επίσημες ιστορίες της εκπαίδευσης στη χώρα μας αποσιωπάται και δεν αναφέρεται καθόλου. Μόνο δυο μεταπολεμικές αναφορές μέχρι στιγμής συνάντησα μετά από αναζήτηση. 1) Την ομιλία του Στράτου Παπαϊωάννου, ενός από τους πρωτοπόρους οργανωτές της Ανωτέρας Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών, το 1950. Η Σχολή βρισκόταν ακόμα στην οδό Ακαδημίας. Αργότερα μετακόμισε στον Πειραιά και είναι το σημερινό Πανεπιστήμιο Πειραιά. Την ομιλία την είχε οργανώσει ο «Ακαδημαϊκός Όμιλος» ή αλλιώς ο σύλλογος πτυχιούχων των σχολών του Ρουσόπουλου. Η ενδιαφέρουσα
αυτή ομιλία είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό «Σπουδαί» 1ος τόμος 1950-1951 1. 2) Μια ενδιαφέρουσα εργασία του Ιω. Δ. Κανδήλη, πρώην προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, για τα πρώτα ελληνικά περιοδικά των θετικών επιστημών. Αυτή είναι δημοσιευμένη το 1977 στο περιοδικό «Βιομηχανική Επιθεώρηση» και αναφέρεται κυρίως στο περιοδικό της Σχολής, το «Δελτίο της Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας».
Ο ΟΘΩΝΑΣ ΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ας δούμε μερικά βιογραφικά στοιχεία του ανδρός. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1855. Είναι γιος του Αθανασίου Ρουσόπουλου που ήταν καθηγητής στην έδρα της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο πατέρας του ήταν γεννημένος στο Βογιατσικό της Δυτικής Μακεδονίας. Η μητέρα του ήταν Γερμανίδα με σκωτικές ρίζες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πήρε το πτυχίο των Φυσικών Επιστημών στην ενιαία τότε φιλοσοφική σχολή. Στη συνέχεια έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία. Αρχικά στο Ανόβερο και μετά στο Βερολίνο δίπλα στον ονομαστό χημικό Χόφμαν, εφευρέτη των χρωμάτων της ανιλίνης και εκεί πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα. Το 1885 επιστρέφει στην Ελλάδα και ως υφηγητής του καθηγητή Αναστάσιου Χρηστομάνου διδάσκει οργανική Χημεία. Τότε μεταφράζει στα Ελληνικά το εγχειρίδιο της Χημείας του Roscoe. Από το 1887 έως το 1894 χρηματίζει καθηγητής Χημείας στις σχολές Ευελπίδων και Δοκίμων. Συγχρόνως είναι χημικός στα Χημεία του Βασιλικού Ναυτικού και του Αρχαιολογικού μουσείου2. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος υλοποιώντας τον ιεραποστολικό του έργο –γιατί έτσι αισθανόταν, δρούσε και λειτουργούσε– κυκλοφόρησε εκλαϊκευτικά βιβλία για τη Χημεία εξηγώντας σε απλή και κατανοητή γλώσσα τις βασικές έννοιες της επιστήμης με τον τίτλο: «Η χημία3 του λαού». Ένα άλλο βιβλίο μέσα στα πολλά που έγραψε ο Όθωνας Ρουσόπουλος ήταν και το βιβλίο «Η Χημία του Εμπορίου». Ένα χρηστικό βιβλίο για κάθε εμπορευόμενο. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος ήταν ένας ηγέτης. Μαγνητική προσωπικότητα με ξεκάθαρους στόχους, συγκέντρωσε γύρω του όλα τα ανήσυχα μυαλά της εποχής. Οραματιστής με απόψεις προδρομικές σε μια σειρά θέματα. Δικαίως μετά το θάνατό του χαρακτηρίστηκε ο Ιούλιος Βερν της Ελλάδας. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος διατυπώνει έγκαιρα απόψεις της οργάνωσης εκθέσεων προϊόντων, ως σχολή συμμετέχει και βραβεύεται σ’ αυτές (Έκθεση Μπορντό, Αθήνας, Λάρισας κλπ.). Νωρίς προτείνει την αποστολή εμπορικών ακολούθων σε βασικές πόλεις της Ευρώπης. Νοιάζεται για την απρόσκοπτη ανάπτυξη του εμπορίου, για τα ελεύθερα λιμάνια και αρθρογραφεί για την οικονομική σημασία της ανάπτυξης του τουρισμού στη χώρα, πολλά χρόνια πριν το κράτος να αρχίσει να καταλαβαίνει τη σημασία του. Νοιάζεται για την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Γι’ αυτό πιστεύει πως πρέπει να καταπολεμηθεί η μετανάστευση, που αποστερεί τη χώρα από τα δυναμικότερα στοιχεία της. Για να λυθεί το δημοσιογραφικό πρόβλημα πρέπει να ιδρυθούν καινούργιες βιομηχανίες που θα αυξήσουν την παραγωγή, και άρα την απασχόληση. Στα ύστερα χρόνια του ασχολείται με την οργάνωση του εμπορικού και βιομηχανικού κόσμου, οργανώνει συνέδρια γι’ αυτό το σκοπό. Ο Όθ. Ρουσόπουλος ασχολήθηκε στη συνέχεια ενεργά με την πολιτική ζωή. Το 1915 γίνεται γενικός γραμματέας του νεοσύστατου υπουργείου της Εθνικής Οικονομίας.
Συγχρόνως εκλέγεται βουλευτής Φλώρινας, τόπο καταγωγής του πατέρα του. Πεθαίνει από συγκοπή το Μάιο του 1922, λίγο πριν την ολοκλήρωση της τραγωδίας της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Σύντομα, εκτιμώντας την εργασία του, τυχαίνει της γενικής αναγνώρισης από όλους τους φορείς της πολιτειακής, πολιτικής, θρησκευτικής και οικονομικής ηγεσίας του τόπου. Γνώρισε δόξες και τιμές και είδε «ιδίοις όμμασι» τους θετικούς καρπούς των προσπαθειών του. Παρακάτω παραθέτω τα επίσημα έγγραφα αυτών των αναγνωρίσεων και επιβραβεύσεων. Είναι σχεδόν προφανές ότι μια τέτοια επιτυχία δεν μπορούσε παρά να ξυπνήσει τη ζήλια και το φθόνο ανθρώπων και κατεστημένων θεσμών που τον είδαν ως κίνδυνο των δικών τους μικροσυμφερόντων και όχι ως κινητήριο μοχλό προόδου για τη χώρα και την κοινωνία. Είναι επίσης ευκολοεξήγητο το γεγονός ότι οι γραφειοκρατικές ηγεσίες των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με φωτεινές όμως κάποιες εξαιρέσεις, αυτήν την προσπάθεια τη χτύπησαν με κάθε άμεσο κι’ έμμεσο τρόπο.
συνεχίζεται
Μια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα Ρουσόπουλου Μέρος 1ο
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το άρθρο περιγράφει τις σχολές που ίδρυσε το 1894 ο Όθωνας Ρουσόπουλος και είχαν τον τίτλο: ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ Αποτιμά τη σχολή σαν μια προοδευτική και πρώιμη προσπάθεια στροφής της εκπαίδευσης σε χρήσιμες και πρακτικές κατευθύνσεις. Βιογραφεί τον ιδρυτή της, τονίζει τα νεωτεριστικά του στοιχεία. Περιγράφει τις σχολές, τα εργαστήρια, τα βιομηχανικά και γεωργικά παραρτήματα. Εστιάζεται περισσότερο στη σημασία του περιοδικού, που για δεκαετίες εκδίδει η σχολή και τονίζει την επίδρασή του στον καθόλου ελληνισμό. Δίνει ιδιαίτερη σημασία σε δύο «χτυπήματα» που δέχεται η σχολή από το κατεστημένο της χώρας. Πρώτον την ανάκληση της αναγνώρισης από το Υπουργείο Παιδείας της σχολής ως ανωτέρας και δεύτερον την υφαρπαγή του κτιρίου που κτίστηκε για τη σχολή με χρήματα του εθνικού ευεγέρτη Γρ. Μαρασλή για αλλότρια χρήση.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι σχολές με τον τίτλο «ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ» που ίδρυσε το 1894 ο Όθωνας Ρουσόπουλος αξίζουν ειδικής μνείας για πολλούς και σοβαρούς λόγους. Κατ’ αρχήν ήταν η πιο πρώϊμη –απ’ ότι γνωρίζω– προσπάθεια στροφής της κλασσικίζουσας παιδείας της χώρας μας σε πρακτικές, χρήσιμες και απαραίτητες επαγγελματικές σπουδές. Ήταν μια πρωτοπόρα και οραματική πρωτοβουλία του προοδευτικού τμήματος της ανερχόμενης αστικής τάξης, που εμπνεόμενη από την
πορεία των ανεπτυγμένων χωρών της δύσης αποπειράται να προετοιμάσει τα αναγκαία και επιστημονικώς καταρτισμένα στελέχη, που θα ανοίξουν την οδό της εμπορικής, βιομηχανικής, τεχνολογικής και παραγωγικής ανάπτυξης της χώρας. Κρινόμενη εκ του αποτελέσματος, αυτή η πολύχρονη προσπάθεια αναδεικνύεται επιτυχής και αποδοτική. Οι πτυχιούχοι αυτής της σχολής στελέχωσαν, ή ακόμα περισσότερο, δημιούργησαν τις πρώτες σύγχρονες για την εποχή τους χημικές βιομηχανίες, τις μονάδες επεξεργασίας και αξιοποίησης γεωργικών προϊόντων με επιστημονικό τρόπο. Στελέχωσαν ακόμα τράπεζες, κοινωφελείς οργανισμούς, που ιδρύονταν αυτή την εποχή στη χώρα, διασκορπίστηκαν σ’ όλες τις γωνιές που δρούσε και μεγαλουργούσε ακόμα ο ελληνισμός, ίδρυσαν παρόμοιες οικονομικές σχολές σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και εκτός αυτής. Εξέδωσαν, σειρά χρήσιμων και πρακτικών βιβλίων σε τομείς όπως η ελαιουργία, η αμπελουργία, η οινοποιία, η μελισσοκομία, η πτηνοτροφία, η σηροτροφία, η γαλακτοκομία, η τυροκομία και όχι μόνο! Βιβλία για το εμπόριο και τις συναλλαγές όπως εμποριολογία, εμπορευματολογία, λογιστική, νομοθεσία τελωνείων, καταστιχογραφία κλπ. Βιβλία για αρώματα, για τη φωτογραφική τέχνη, τις ξένες γλώσσες, την εμπορική αλληλογραφία. Είναι παράξενο ότι αυτή η ηράκλεια προσπάθεια στις επίσημες ιστορίες της εκπαίδευσης στη χώρα μας αποσιωπάται και δεν αναφέρεται καθόλου. Μόνο δυο μεταπολεμικές αναφορές μέχρι στιγμής συνάντησα μετά από αναζήτηση. 1) Την ομιλία του Στράτου Παπαϊωάννου, ενός από τους πρωτοπόρους οργανωτές της Ανωτέρας Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών, το 1950. Η Σχολή βρισκόταν ακόμα στην οδό Ακαδημίας. Αργότερα μετακόμισε στον Πειραιά και είναι το σημερινό Πανεπιστήμιο Πειραιά. Την ομιλία την είχε οργανώσει ο «Ακαδημαϊκός Όμιλος» ή αλλιώς ο σύλλογος πτυχιούχων των σχολών του Ρουσόπουλου. Η ενδιαφέρουσα
αυτή ομιλία είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό «Σπουδαί» 1ος τόμος 1950-1951 1. 2) Μια ενδιαφέρουσα εργασία του Ιω. Δ. Κανδήλη, πρώην προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, για τα πρώτα ελληνικά περιοδικά των θετικών επιστημών. Αυτή είναι δημοσιευμένη το 1977 στο περιοδικό «Βιομηχανική Επιθεώρηση» και αναφέρεται κυρίως στο περιοδικό της Σχολής, το «Δελτίο της Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας».
Ο ΟΘΩΝΑΣ ΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ας δούμε μερικά βιογραφικά στοιχεία του ανδρός. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1855. Είναι γιος του Αθανασίου Ρουσόπουλου που ήταν καθηγητής στην έδρα της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο πατέρας του ήταν γεννημένος στο Βογιατσικό της Δυτικής Μακεδονίας. Η μητέρα του ήταν Γερμανίδα με σκωτικές ρίζες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πήρε το πτυχίο των Φυσικών Επιστημών στην ενιαία τότε φιλοσοφική σχολή. Στη συνέχεια έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία. Αρχικά στο Ανόβερο και μετά στο Βερολίνο δίπλα στον ονομαστό χημικό Χόφμαν, εφευρέτη των χρωμάτων της ανιλίνης και εκεί πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα. Το 1885 επιστρέφει στην Ελλάδα και ως υφηγητής του καθηγητή Αναστάσιου Χρηστομάνου διδάσκει οργανική Χημεία. Τότε μεταφράζει στα Ελληνικά το εγχειρίδιο της Χημείας του Roscoe. Από το 1887 έως το 1894 χρηματίζει καθηγητής Χημείας στις σχολές Ευελπίδων και Δοκίμων. Συγχρόνως είναι χημικός στα Χημεία του Βασιλικού Ναυτικού και του Αρχαιολογικού μουσείου2. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος υλοποιώντας τον ιεραποστολικό του έργο –γιατί έτσι αισθανόταν, δρούσε και λειτουργούσε– κυκλοφόρησε εκλαϊκευτικά βιβλία για τη Χημεία εξηγώντας σε απλή και κατανοητή γλώσσα τις βασικές έννοιες της επιστήμης με τον τίτλο: «Η χημία3 του λαού». Ένα άλλο βιβλίο μέσα στα πολλά που έγραψε ο Όθωνας Ρουσόπουλος ήταν και το βιβλίο «Η Χημία του Εμπορίου». Ένα χρηστικό βιβλίο για κάθε εμπορευόμενο. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος ήταν ένας ηγέτης. Μαγνητική προσωπικότητα με ξεκάθαρους στόχους, συγκέντρωσε γύρω του όλα τα ανήσυχα μυαλά της εποχής. Οραματιστής με απόψεις προδρομικές σε μια σειρά θέματα. Δικαίως μετά το θάνατό του χαρακτηρίστηκε ο Ιούλιος Βερν της Ελλάδας. Ο Όθωνας Ρουσόπουλος διατυπώνει έγκαιρα απόψεις της οργάνωσης εκθέσεων προϊόντων, ως σχολή συμμετέχει και βραβεύεται σ’ αυτές (Έκθεση Μπορντό, Αθήνας, Λάρισας κλπ.). Νωρίς προτείνει την αποστολή εμπορικών ακολούθων σε βασικές πόλεις της Ευρώπης. Νοιάζεται για την απρόσκοπτη ανάπτυξη του εμπορίου, για τα ελεύθερα λιμάνια και αρθρογραφεί για την οικονομική σημασία της ανάπτυξης του τουρισμού στη χώρα, πολλά χρόνια πριν το κράτος να αρχίσει να καταλαβαίνει τη σημασία του. Νοιάζεται για την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Γι’ αυτό πιστεύει πως πρέπει να καταπολεμηθεί η μετανάστευση, που αποστερεί τη χώρα από τα δυναμικότερα στοιχεία της. Για να λυθεί το δημοσιογραφικό πρόβλημα πρέπει να ιδρυθούν καινούργιες βιομηχανίες που θα αυξήσουν την παραγωγή, και άρα την απασχόληση. Στα ύστερα χρόνια του ασχολείται με την οργάνωση του εμπορικού και βιομηχανικού κόσμου, οργανώνει συνέδρια γι’ αυτό το σκοπό. Ο Όθ. Ρουσόπουλος ασχολήθηκε στη συνέχεια ενεργά με την πολιτική ζωή. Το 1915 γίνεται γενικός γραμματέας του νεοσύστατου υπουργείου της Εθνικής Οικονομίας.
Συγχρόνως εκλέγεται βουλευτής Φλώρινας, τόπο καταγωγής του πατέρα του. Πεθαίνει από συγκοπή το Μάιο του 1922, λίγο πριν την ολοκλήρωση της τραγωδίας της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Σύντομα, εκτιμώντας την εργασία του, τυχαίνει της γενικής αναγνώρισης από όλους τους φορείς της πολιτειακής, πολιτικής, θρησκευτικής και οικονομικής ηγεσίας του τόπου. Γνώρισε δόξες και τιμές και είδε «ιδίοις όμμασι» τους θετικούς καρπούς των προσπαθειών του. Παρακάτω παραθέτω τα επίσημα έγγραφα αυτών των αναγνωρίσεων και επιβραβεύσεων. Είναι σχεδόν προφανές ότι μια τέτοια επιτυχία δεν μπορούσε παρά να ξυπνήσει τη ζήλια και το φθόνο ανθρώπων και κατεστημένων θεσμών που τον είδαν ως κίνδυνο των δικών τους μικροσυμφερόντων και όχι ως κινητήριο μοχλό προόδου για τη χώρα και την κοινωνία. Είναι επίσης ευκολοεξήγητο το γεγονός ότι οι γραφειοκρατικές ηγεσίες των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με φωτεινές όμως κάποιες εξαιρέσεις, αυτήν την προσπάθεια τη χτύπησαν με κάθε άμεσο κι’ έμμεσο τρόπο.
συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου