Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ
Μια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα ΡουσόπουλΟΙ
Μέρος 2ο ΣΧΟΛΕΣ
Ο Όθωνας Ρουσόπουλος μαζί με μερικούς εκλεκτούς συνεργάτες, ανάμεσα στους οποίους και ο φυσικός Ιω. Γεράκης, με την οικονομική συνδρομή του προοδευτικού δημάρχου Πειραιά βιομήχανου Ρετσίνα, ανοίγουν στον Πειραιά (εκεί ήταν τότε και οι στρατιωτικές σχολές) την ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ.
Από την πρώτη στιγμή συγκέντρωσε την προσοχή πολλών οικονομικών παραγόντων του τόπου αλλά και της ανήσυχης και φιλοπρόοδης μερίδας της τότε νεολαίας.
Μετά από δύο επιτυχή χρόνια ποσοτικής και ποιοτικής ανάπτυξης της σχολής γίνεται το αυτονόητο. Η σχολή μεταφέρεται στην πρωτεύουσα. Στην πλατεία Κάνιγγος (Βεραντζέρου1) σ’ ένα κτίριο με μεγάλες αίθουσες και άνετη... αυλή στο πίσω μέρος. Το κτίριο «ζούσε» μέχρι το 1960.
Μετά από λίγο γίνεται μια μικρή διάσπαση. Ένας από τους βασικούς συνεργάτες ο φυσικός Ιω. Γεράκης αποχωρεί από την Ακαδημία και σε λίγο ιδρύει τη δική του σχολή με την επωνυμία «Αθηναϊκή Σχολή Εμπορίου και Βιομηχανίας». Στα δύο πρώτα χρόνια η σχολή στεγάστηκε στην πλατεία Μητροπόλεως στη γνωστή Σχολή των Εμποροϋπαλλήλων και αργότερα στην Ευριπίδου 8 όπου συστεγάζονται και διάφορα άλλα φροντιστήρια4.
Στη πρώτη φάση υπάρχουν δύο σχολές: Η βιομηχανική και η εμπορική. Από την πρώτη στιγμή υπάρχει αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων, ωρών διδασκαλίας, οι αντίστοιχοι ειδικοί καθηγητές. Το πρόγραμμα είναι τυπωμένο σε φυλλάδια που δίδεται σε κάθε ενδιαφερόμενο. Από τη στιγμή που εκδίδεται το Δελτίο, οι όροι σπουδών, το πρόγραμμα των μαθημάτων, δημοσιεύεται τακτικά σ' αυτό.
Το 1899 προστίθεται η Γεωργική σχολή. Το 1901 η Μεταλλευτική σχολή κ.ά..
Εκείνο που έχει σημασία να τονιστεί είναι ότι η φιλοσοφία της σχολής δεν είναι κυρίως η από καθέδρας διδασκαλία. Η σχολή διαθέτει ποικιλία σύγχρονων εργαστηρίων όπως Χημείο, Μικροβιολογικό Εργαστήριο, Ορυκτολογικό Μουσείο, Βιβλιοθήκη, Μηχανουργείο στην αυλή της σχολής5 .
Στην οδό Ψαρομηλίγκου 10 αποκτά σύγχρονο ατμοκίνητο σαπωνοποιείο και οινοποιείο. Στον ίδιο δρόμο, στον αριθμ. 5 διαθέτει ειδικό οινοποιίο. Για τους μαθητές της Γεωργικής Σχολής διαθέτει ειδικό αγρόκτημα στο Ψυχικό, όπου οι μαθητές μαθαίνουν και εφαρμόζουν τις γνώσεις τους.
Συχνά-πυκνά επισκέπτονται τις υπάρχουσες βιοτεχνίες και βιομηχανίες στο λεκανοπέδιο όπου τους γίνεται αναλυτική παρουσίαση της παραγωγικής διαδικασίας. Η σχολή έχει και μαθήτριες, που με την αξία τους παίρνουν δίπλωμα της σχολής σε μια εποχή που η επίσημη γραμμή της εκπαίδευσης για τις γυναίκες είναι νοικοκυρές ή δασκάλες.
Το Νοέμβριο του 1907 στο δελτίο αναδημοσιεύεται ένα χαριτωμένο σχόλιο της εφημ. «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ».
«Μία εκπρόσωπος, σεμνότατη αλλά με ζωηρότατους οφθαλμούς δεσποινίς, παρουσιάσθη ζητούσα θέσιν… ταμίου εις το λογιστήριόν μας. Και την ζητούσε με το σπαθί της, διότι ήτο απόφοιτος της μεγάλης Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας μας…».
Για νάχουμε μια εικόνα των αριθμών, αναφέρω τα εξής νούμερα:
Στον απολογισμό της 15ετίας της Σχολής από του 2.800 περίπου μαθητές είχαν περατώσει τις σπουδές τους και είχαν αξιωθεί διπλώματος 468 άτομα.
Εκ των οποίων 235 από την Εμπορική σχολή, 157 από τη Βιομηχανική σχολή, 41 από τη Γεωργική, 10 Μεταλλουργοί και 15 Μηχανολόγοι.
Ο δραστήριος «Ακαδημαϊκός όμιλος6», δηλαδή ο σύλλογος πτυχιούχων της Σχολής με την ευκαιρία του εορτασμού των 20 χρόνων λειτουργίας της Σχολής προσπάθησε να φτιάξει έναν κατάλογο των χώρων απασχόλησης των πτυχιούχων της Σχολής. Αυτός είναι δημοσιευμένος στο ΙΘ΄ Τόμο του δελτίου στο τεύχος 220-221. Περιλαμβάνει αναλυτικό εντυπωσιακό κατάλογο περίπου 270 ονομάτων με τις θέσεις που κατέχουν (σελ.59-63). Για λόγους χώρου συνοπτικά και ενδεικτικά αναφέρω 48 στελέχη διαφόρων τραπεζών, 28 διορισμένων σε υπουργεία (οινολόγοι, κελευστές-μηχανουργοί, κτηνίατροι κλπ.), 26 ιδιοκτήτες και διευθυντές εργοστασίων, 60 σε βασικές βιομηχανίες (όπως Χρωπεί, Οίνου και Οινοπνεύματος, Τσιμέντα Τιτάν, Οινοποιεία Καμπά κλπ.), ενώ 42 διαπρέπουν σε διάφορες χώρες του εξωτερικού ή μη απελευθερωμένες εισέτι περιοχές της χώρας. Μαθητής της Σχολής είναι ο Ολυμπιονίκης στα άλματα άνευ φοράς Τσικλιτήρας. Όταν στέφεται νικητής στο Λονδίνο δέχεται τα συγχαρητήρια των καθηγητών της Σχολής.
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ: ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ
Από πολύ νωρίς ο Όθωνας Ρουσόπουλος κατάλαβε ότι για να στηρίξει το όραμά του και να μεταλαμπαδεύσει τις απόψεις του σ’ όλο τον ελληνισμό χρειαζόταν ένα βήμα, ένα έντυπο, που θα κυκλοφορεί ευρέως και θα ενώνει όλους τους ενδιαφερόμενους με τη σχολή του, θα την αιματοδοτεί με νέους φιλόδοξους και δημιουργικούς ανθρώπους.
Συγχρόνως θα αξιοποιεί τις γνώσεις των συνεργατών του, θα τους ωθεί σε προσωπική βελτίωση, θα τους κάνει σταυροφόρους των αντιλήψεών του.
Το περιοδικό είναι μηνιαίο –16 ή 24 σελίδες– αρχίζει να εκδίδεται από το 1895 και συνεχίζει όλα τα επόμενα χρόνια μέχρι σχεδόν το θάνατό του το 1922. συνολικά έχουν εκδοθεί πάνω του 300 τεύχη.
Τις μεγάλες του δόξες γνώρισε όταν την γενική επιμέλεια του περιοδικού την ανέλαβε η γυναίκα του Ελένη Ρουσοπούλου7.
Στην αρχή τυπωνόταν σε 10.000 αντίτυπα (τεράστιος αριθμός για την εποχή) που αργότερα γίνονται 12.500 αντίτυπα. Κυκλοφορούσε με συνδρομητές και σε βασικά κιόσκια της Αθήνας. Κυρίως όμως μοιραζόταν σωρηδόν και δωρεάν σε κάθε απομονωμένη και απομακρυσμένη Ελληνική κοινότητα, σε κάθε Ελληνικό Σχολείο κάθε βαθμίδας. Παντού, όπου ζουν, αναπνέουν, καταπιέζονταν ή μεγαλουργούσαν Έλληνες. Όπως στα παράλια της Μικράς Ασίας, τα βάθη της Ανατολίας, Καππαδοκίας, Πόντου, Ανατολικής Ρωμυλίας, Ρουμανία, Αίγυπτο, Σουδάν κλπ.
Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού περνάνε ως συνεργάτες καθηγητές Πανεπιστημίου, Πολυτεχνείου, που συγχρόνως είναι και καθηγητές της Ακαδημίας, ονόματα που αργότερα θα τους δούμε ακαδημαϊκούς, υπουργούς, βουλευτές, λογοτέχνες8.
Μέσα από χιλιάδες σελίδες του περιοδικού παρελαύνουν επίκαιρα άρθρα, επιστημονικές μελέτες, ειδήσεις πάσης φύσεως, χρήσιμες αναδημοσιεύσεις από το εξωτερικό.
Μέσα από τις σελίδες μαθαίνεις ό,τι σύγχρονο και σπουδαίο συμβαίνει σε κάθε κλάδο της επιστήμης. Πρώιμες απόψεις για την αξιοποίηση της ενέργειας που απελευθερώνεται από τη ραδιενεργό διάσπαση του ατόμου για νέα υλικά και κράματα και τις σπουδαίες ιδιότητές τους.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό το πλήθος και η ποικιλία των ευχαριστήριων επιστολών δασκάλων, καθηγητών, μαθητών, κοινοτήτων που λαμβάνουν δωρεάν το περιοδικό και ρουφάνε «ως μάννα εξ’ ουρανού» τις χρήσιμες γνώσεις.
Εκατοντάδες ξεχασμένοι τόποι, χιλιάδες ονόματα δίνουν ευρύ πεδίο για έρευνα των τόπων που ζουν οι Έλληνες. Θα ήταν πολύ χρήσιμη μια αποδελτίωση των γνώσεων αυτών9 .
Πολύ χαρακτηριστική είναι η στήλη της αλληλογραφίας. Ο οποιοσδήποτε ζητάει οτιδήποτε από τους υπευθύνους του περιοδικού και βρίσκει την απάντηση. Που θα βρει το τάδε φάρμακο, το δείνα εργαλείο. Τι βιβλία κυκλοφορούν σχετικά με τα προσωπικά του ενδιαφέροντα, πως μπορεί να οργανώσει καλύτερα την παραγωγή ενός προϊόντος. Και όχι μόνο!
Στην έδρα των σχολών στέλνουν άρρωστους καρπούς, φύλλα από προσβλημένα δέντρα, κομμάτια ριζών κλπ. Τα εργαστήρια της σχολής αφού διαγνώσουν την ασθένεια δίνουν συμβουλές θεραπείας της νόσου. Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού αναπνέεις την έγνοια των ανθρώπων της Ακαδημίας να περάσουν τις εκσυγχρονιστικές απόψεις τους για την οργάνωση των τοπικών κοινωνιών, την επιστημονική καλλιέργεια αγαθών, τη σύγχρονη απασχόληση με την κτηνοτροφία. Μελίσσια, μεταξοσκώληκες, κουνέλια κλπ. είναι μερικές από τις προτάσεις τους.
Μια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα ΡουσόπουλΟΙ
Μέρος 2ο ΣΧΟΛΕΣ
Ο Όθωνας Ρουσόπουλος μαζί με μερικούς εκλεκτούς συνεργάτες, ανάμεσα στους οποίους και ο φυσικός Ιω. Γεράκης, με την οικονομική συνδρομή του προοδευτικού δημάρχου Πειραιά βιομήχανου Ρετσίνα, ανοίγουν στον Πειραιά (εκεί ήταν τότε και οι στρατιωτικές σχολές) την ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ.
Από την πρώτη στιγμή συγκέντρωσε την προσοχή πολλών οικονομικών παραγόντων του τόπου αλλά και της ανήσυχης και φιλοπρόοδης μερίδας της τότε νεολαίας.
Μετά από δύο επιτυχή χρόνια ποσοτικής και ποιοτικής ανάπτυξης της σχολής γίνεται το αυτονόητο. Η σχολή μεταφέρεται στην πρωτεύουσα. Στην πλατεία Κάνιγγος (Βεραντζέρου1) σ’ ένα κτίριο με μεγάλες αίθουσες και άνετη... αυλή στο πίσω μέρος. Το κτίριο «ζούσε» μέχρι το 1960.
Μετά από λίγο γίνεται μια μικρή διάσπαση. Ένας από τους βασικούς συνεργάτες ο φυσικός Ιω. Γεράκης αποχωρεί από την Ακαδημία και σε λίγο ιδρύει τη δική του σχολή με την επωνυμία «Αθηναϊκή Σχολή Εμπορίου και Βιομηχανίας». Στα δύο πρώτα χρόνια η σχολή στεγάστηκε στην πλατεία Μητροπόλεως στη γνωστή Σχολή των Εμποροϋπαλλήλων και αργότερα στην Ευριπίδου 8 όπου συστεγάζονται και διάφορα άλλα φροντιστήρια4.
Στη πρώτη φάση υπάρχουν δύο σχολές: Η βιομηχανική και η εμπορική. Από την πρώτη στιγμή υπάρχει αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων, ωρών διδασκαλίας, οι αντίστοιχοι ειδικοί καθηγητές. Το πρόγραμμα είναι τυπωμένο σε φυλλάδια που δίδεται σε κάθε ενδιαφερόμενο. Από τη στιγμή που εκδίδεται το Δελτίο, οι όροι σπουδών, το πρόγραμμα των μαθημάτων, δημοσιεύεται τακτικά σ' αυτό.
Το 1899 προστίθεται η Γεωργική σχολή. Το 1901 η Μεταλλευτική σχολή κ.ά..
Εκείνο που έχει σημασία να τονιστεί είναι ότι η φιλοσοφία της σχολής δεν είναι κυρίως η από καθέδρας διδασκαλία. Η σχολή διαθέτει ποικιλία σύγχρονων εργαστηρίων όπως Χημείο, Μικροβιολογικό Εργαστήριο, Ορυκτολογικό Μουσείο, Βιβλιοθήκη, Μηχανουργείο στην αυλή της σχολής5 .
Στην οδό Ψαρομηλίγκου 10 αποκτά σύγχρονο ατμοκίνητο σαπωνοποιείο και οινοποιείο. Στον ίδιο δρόμο, στον αριθμ. 5 διαθέτει ειδικό οινοποιίο. Για τους μαθητές της Γεωργικής Σχολής διαθέτει ειδικό αγρόκτημα στο Ψυχικό, όπου οι μαθητές μαθαίνουν και εφαρμόζουν τις γνώσεις τους.
Συχνά-πυκνά επισκέπτονται τις υπάρχουσες βιοτεχνίες και βιομηχανίες στο λεκανοπέδιο όπου τους γίνεται αναλυτική παρουσίαση της παραγωγικής διαδικασίας. Η σχολή έχει και μαθήτριες, που με την αξία τους παίρνουν δίπλωμα της σχολής σε μια εποχή που η επίσημη γραμμή της εκπαίδευσης για τις γυναίκες είναι νοικοκυρές ή δασκάλες.
Το Νοέμβριο του 1907 στο δελτίο αναδημοσιεύεται ένα χαριτωμένο σχόλιο της εφημ. «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ».
«Μία εκπρόσωπος, σεμνότατη αλλά με ζωηρότατους οφθαλμούς δεσποινίς, παρουσιάσθη ζητούσα θέσιν… ταμίου εις το λογιστήριόν μας. Και την ζητούσε με το σπαθί της, διότι ήτο απόφοιτος της μεγάλης Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας μας…».
Για νάχουμε μια εικόνα των αριθμών, αναφέρω τα εξής νούμερα:
Στον απολογισμό της 15ετίας της Σχολής από του 2.800 περίπου μαθητές είχαν περατώσει τις σπουδές τους και είχαν αξιωθεί διπλώματος 468 άτομα.
Εκ των οποίων 235 από την Εμπορική σχολή, 157 από τη Βιομηχανική σχολή, 41 από τη Γεωργική, 10 Μεταλλουργοί και 15 Μηχανολόγοι.
Ο δραστήριος «Ακαδημαϊκός όμιλος6», δηλαδή ο σύλλογος πτυχιούχων της Σχολής με την ευκαιρία του εορτασμού των 20 χρόνων λειτουργίας της Σχολής προσπάθησε να φτιάξει έναν κατάλογο των χώρων απασχόλησης των πτυχιούχων της Σχολής. Αυτός είναι δημοσιευμένος στο ΙΘ΄ Τόμο του δελτίου στο τεύχος 220-221. Περιλαμβάνει αναλυτικό εντυπωσιακό κατάλογο περίπου 270 ονομάτων με τις θέσεις που κατέχουν (σελ.59-63). Για λόγους χώρου συνοπτικά και ενδεικτικά αναφέρω 48 στελέχη διαφόρων τραπεζών, 28 διορισμένων σε υπουργεία (οινολόγοι, κελευστές-μηχανουργοί, κτηνίατροι κλπ.), 26 ιδιοκτήτες και διευθυντές εργοστασίων, 60 σε βασικές βιομηχανίες (όπως Χρωπεί, Οίνου και Οινοπνεύματος, Τσιμέντα Τιτάν, Οινοποιεία Καμπά κλπ.), ενώ 42 διαπρέπουν σε διάφορες χώρες του εξωτερικού ή μη απελευθερωμένες εισέτι περιοχές της χώρας. Μαθητής της Σχολής είναι ο Ολυμπιονίκης στα άλματα άνευ φοράς Τσικλιτήρας. Όταν στέφεται νικητής στο Λονδίνο δέχεται τα συγχαρητήρια των καθηγητών της Σχολής.
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ: ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ
Από πολύ νωρίς ο Όθωνας Ρουσόπουλος κατάλαβε ότι για να στηρίξει το όραμά του και να μεταλαμπαδεύσει τις απόψεις του σ’ όλο τον ελληνισμό χρειαζόταν ένα βήμα, ένα έντυπο, που θα κυκλοφορεί ευρέως και θα ενώνει όλους τους ενδιαφερόμενους με τη σχολή του, θα την αιματοδοτεί με νέους φιλόδοξους και δημιουργικούς ανθρώπους.
Συγχρόνως θα αξιοποιεί τις γνώσεις των συνεργατών του, θα τους ωθεί σε προσωπική βελτίωση, θα τους κάνει σταυροφόρους των αντιλήψεών του.
Το περιοδικό είναι μηνιαίο –16 ή 24 σελίδες– αρχίζει να εκδίδεται από το 1895 και συνεχίζει όλα τα επόμενα χρόνια μέχρι σχεδόν το θάνατό του το 1922. συνολικά έχουν εκδοθεί πάνω του 300 τεύχη.
Τις μεγάλες του δόξες γνώρισε όταν την γενική επιμέλεια του περιοδικού την ανέλαβε η γυναίκα του Ελένη Ρουσοπούλου7.
Στην αρχή τυπωνόταν σε 10.000 αντίτυπα (τεράστιος αριθμός για την εποχή) που αργότερα γίνονται 12.500 αντίτυπα. Κυκλοφορούσε με συνδρομητές και σε βασικά κιόσκια της Αθήνας. Κυρίως όμως μοιραζόταν σωρηδόν και δωρεάν σε κάθε απομονωμένη και απομακρυσμένη Ελληνική κοινότητα, σε κάθε Ελληνικό Σχολείο κάθε βαθμίδας. Παντού, όπου ζουν, αναπνέουν, καταπιέζονταν ή μεγαλουργούσαν Έλληνες. Όπως στα παράλια της Μικράς Ασίας, τα βάθη της Ανατολίας, Καππαδοκίας, Πόντου, Ανατολικής Ρωμυλίας, Ρουμανία, Αίγυπτο, Σουδάν κλπ.
Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού περνάνε ως συνεργάτες καθηγητές Πανεπιστημίου, Πολυτεχνείου, που συγχρόνως είναι και καθηγητές της Ακαδημίας, ονόματα που αργότερα θα τους δούμε ακαδημαϊκούς, υπουργούς, βουλευτές, λογοτέχνες8.
Μέσα από χιλιάδες σελίδες του περιοδικού παρελαύνουν επίκαιρα άρθρα, επιστημονικές μελέτες, ειδήσεις πάσης φύσεως, χρήσιμες αναδημοσιεύσεις από το εξωτερικό.
Μέσα από τις σελίδες μαθαίνεις ό,τι σύγχρονο και σπουδαίο συμβαίνει σε κάθε κλάδο της επιστήμης. Πρώιμες απόψεις για την αξιοποίηση της ενέργειας που απελευθερώνεται από τη ραδιενεργό διάσπαση του ατόμου για νέα υλικά και κράματα και τις σπουδαίες ιδιότητές τους.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό το πλήθος και η ποικιλία των ευχαριστήριων επιστολών δασκάλων, καθηγητών, μαθητών, κοινοτήτων που λαμβάνουν δωρεάν το περιοδικό και ρουφάνε «ως μάννα εξ’ ουρανού» τις χρήσιμες γνώσεις.
Εκατοντάδες ξεχασμένοι τόποι, χιλιάδες ονόματα δίνουν ευρύ πεδίο για έρευνα των τόπων που ζουν οι Έλληνες. Θα ήταν πολύ χρήσιμη μια αποδελτίωση των γνώσεων αυτών9 .
Πολύ χαρακτηριστική είναι η στήλη της αλληλογραφίας. Ο οποιοσδήποτε ζητάει οτιδήποτε από τους υπευθύνους του περιοδικού και βρίσκει την απάντηση. Που θα βρει το τάδε φάρμακο, το δείνα εργαλείο. Τι βιβλία κυκλοφορούν σχετικά με τα προσωπικά του ενδιαφέροντα, πως μπορεί να οργανώσει καλύτερα την παραγωγή ενός προϊόντος. Και όχι μόνο!
Στην έδρα των σχολών στέλνουν άρρωστους καρπούς, φύλλα από προσβλημένα δέντρα, κομμάτια ριζών κλπ. Τα εργαστήρια της σχολής αφού διαγνώσουν την ασθένεια δίνουν συμβουλές θεραπείας της νόσου. Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού αναπνέεις την έγνοια των ανθρώπων της Ακαδημίας να περάσουν τις εκσυγχρονιστικές απόψεις τους για την οργάνωση των τοπικών κοινωνιών, την επιστημονική καλλιέργεια αγαθών, τη σύγχρονη απασχόληση με την κτηνοτροφία. Μελίσσια, μεταξοσκώληκες, κουνέλια κλπ. είναι μερικές από τις προτάσεις τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου