Το Παιδαγωγείο στο Τσοτύλι

Με το φημισμένο του ανά την ελευθερία και σκλαβωμένη Ελλάδα «Παιδαγωγείο του»
Πριν προχωρήσουμε στη γενική ιστορία των Εκπαιδευτηρίων Τσοτυλίου έχουμε να παρατηρήσουμε και ν’ αποδείξουμε την αλήθεια αμέσως, ότι ούτε στη σκλαβωμένη Μακεδονία πολύ δε περισσότερο στον απελεύθερο ελληνικό χώρο δεν υπήρχε παιδεία φημισμένη αντίκρυ στη φήμη του «ΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙΟΥ» Τσοτυλίου, του μοναδικού τόσο στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία και Θράκη όσο και στην απελεύθερη Ελλάδα.
Το ίδρυσε για λογαριασμό της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος ο κοσμοκαλόγερος Στέφανος Νούκας, που δεν σκέφθηκε ποτέ να γίνει ομφαλοσκόπος στη ζωή του.
Αλλά ποιος ήταν αυτός ο κοσμοκαλόγερος Στέφανος Νούκας. Στα παιδικά του χρόνια έβοσκε τα πρόβατα της οικογένειάς του. Και εξακόντισε στη ζωή του έναν οριζοντα πνευματικό ώστε να βρεθεί από βοσκός στις πλαγές του Κλέψιου το 1926 στα εγκαίνια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανάμεσα στους επισήμους.

Αυτός ήταν ο Στέφανος Νούκας που μετά την ίδρυση της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος στην Κωνσταντινούπολη το 1871 έφθασε στο Τσοτύλι το φθινόπωρο της χρονιάς αυτής και ίδρυσε τον πυρήνα των μετέπειτα Εκπαιδευτηρίων Τσοτυλίου. Ο Νούκας αυτήν την εποχή στις εγγραφές των μαθητών συμπεριέλαβε όχι μονάχα αγόρια αλλά και κορίτσια και Οθωμανόπαιδα. Στο μυαλό του κυριαρχούσε πνεύμα διεθνιστικό. Γιατί είχε ζήσει πέντε χρόνια στην Αίγυπτο.
Στην εξέλιξή του το Σχολείο αυτό υπό την επίβλεψη της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος παρουσίασε την εκλεκτή του παιδαγωγική δύναμη που δεν κατορθώθηκε άλλο διδακτήριο να την έχει ούτε στη Μακεδονία και τη Θράκη αλλά και ούτε στην απελεύθερη Ελλάδα.
Αν ρίξουμε μια ματιά στον κατάλογο των αποφοίτων από το 1892 ως το 1906 θα ανακαλύψουμε ένα πανόραμα προεσελεύσεων από πολλές απομακρυσμένες περιοχές, εκτός της Μακεδονίας, παιδιών που αποφοίτησαν που κατά τη φοίτησή τους διακρίθηκαν και διασκορπίσθηκαν στις υπόδουλες και απελεύθερες περιοχές για να αποτελέσουν το καθένα χωριστά και όλα μαζί το προζύμι της πνευματικής αναγέννησης, της εθνικής αποκατάστασης και της προόδου και προκοπής.
¸να μέρος από τα παιδιά αυτά ήταν: Γ. Χατζηιωακείμ Κοτήριο Νεοκαισαρείας, Κ. Κατσίγρας Φιλιπούπολις, Κων/νος Χατζηευσταθίου Αλάτσατα Μ. Ασίας, Δ. Λυπιρίδης Μάδυτος, Χρ. Παπαδόπουλος Πράβι, Χρ. Κωνσταντινίδης Μαρώνεια, Αλ. Κωνσταντινίδης, Γ. Αποστολίδης, Λ. Λαμπρής, Παν. Ανθόπουλος, Μ. Ιωαννίδης, Κωνσταντόπουλος, Παν. Πινάτσης, Ι. Αρχυρόπουλος Χίος, Πρ. Δελτσίτσογλου Μπάφρα, Β. Νεράτζης Ρεδαιστός, Νικ. Παπαγεωργίου Νίκαια, Νικ. Τζήκας και Γ. Κουλούρης Αυλώνα, Ιωαν. Μίγκας Βεράτι, Αριστοτ. Τσαλίκης, Εσκή Σεχήρ, Αν. Σάρρας Χατζήκικα Πελοποννήσου, Ιεταν. Δρίτσης Ναύπλιο, Βασ. Γετσής Καρπενήσι, Θεμ. Ξανθόπουλος και Μερ. Καραγκαβέρης Δοξάτο, Σώτ. Κωνσταντινίδης Ξάνθη, Ι. Λούρος Χίος, Νικ. Τσεργούνης Αστακός, Κων. Καγκόπουλος Ανδρίτσαινα, Δούκας Κότσανος, Δ. Τσουπτσής και Γρηγόριος Αναστασίου Πολύγυρος, Απόστ. Γκολέτσος, Αποστ. Μηλιόπουλος και Βλαστ. Δαλαγιανόπουλος Πάπιγγο Ηπείρου, Ιωαν. Ματζαρόπουλος και Βασ. Νικολαΐδης Γιάννινα, Αντ. Παπασταύρου, Ελ. Γεράς και Χρ. Μαντάς Ζήτσα, Δημ. Τσικούρης και Δημ. Σταύρου Μέτσοβο και συνεχίζουν ονόματα αποφοίτων από τα Δελεανά και Λάιτσα Ηπείρου, Τρίκαλα, Λάρισα, Φάρσαλα, Βερότα και Θεσσαλονίκη.
Μπροστά στην ανάλυση αυτή το «ΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙΟ» Τσοτυλίου προσλαμβάνει εθνικό χαρακτήρα σαν χρήσιμο εθνικό Παιδαγωγείο και όχι ως Σχολή απλώς Τσοτυλίου. Και είναι πραγματικά εθνικό Παιδαγωγείο γιατί εμφύσησε στις κρίσιμες εποχές τόσο κατά την τουρκοκρατία όσο και μετέπειτα ως ΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙΟ στις ψυχές ελληνοπαίδων, χιλιάδων Ελληνοπαίδων, ό,τι χρειάζονταν: την Ελληνοπρέπεια ιδιαίτερα την Μακεδονική ελληνοπρέπεια.
Το Παιδαγωγείο Τσοτυλίου έμεινε και μένει στην ιστορία και σήμερα όχι ως Γυμνάσιο Τσοτυλίου αλλά ως Παιδαγωγείο.
Στην αρχή της σχολικής αυτής χρονιάς μαζί με τον τωρινό πρόεδρο της Βοϊακής Εστίας κ. Νικόλαο Γκίνη ομιλήσαμε στα τριακόσια αγόρια και κορίτσια στα οποία εμπνεύσαμε όλες τις παραπάνω σκέψεις μας.
Αξίζει τον κόπο ν’ αναφερθούμε πως το 1971 η Βοϊακή Εστία κυκλοφόρησε το βιβλίο μου «Η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης και το Εκπαιδευτήριο Τσοτυλίου σε 2.000 αντίτυπα. Το «Τμήμα Νέων» της Βοϊακής Εστίας σε συνεννόηση με τον τότε Γυμνασιάρχη οργάνωσε εκδρομή στο Τροτύλι και πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση στον Κινηματογράφο Τσοτυλίου. Η εκπρόσωπος τότε του ΤΝ μίλησε στους μαθητές και μαθήτριες παρόντων και των καθηγητών του και μοιράσθηκαν σε όλους 385 από τα παραπάνω βιβλία. Επίσης στα Γυμνάσια Πενταλόφου και Εράτυρας έγινε το ίδιο.
Η Βοϊακή Εστία Θεσσαλονίκης γνώστης της ιστορίας των γραμμάτων και της παιδείας γενικά οργάνωσε πέντε Συμπόσια για την Παιδεία στη Δυτική Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη εμπνευσμένη από την πνοή του Παιδαγωγείου Τσοτυλίου του Ελληνικού Σχολείου που είναι το μοναδικό στη φήμη του όχι μονάχα σαν απλό σχολείο, αλλά το μοναδικό φημισμένο Παιδαγωγείο.
Παναγιώτης Κ. Παπανικολάου
Επίτιμος Πρόεδρος της
Βοϊακής Εστίας Θεσ/νίκης