Κυρίαρχο στοιχείο των παιδικών μου χρόνων είναι οι συνθήκες στέρησης μέσα στις οποίες μεγάλωσα. Αυτές καθόρισαν βασικά στοιχεία του χαρακτήρα μου και σφράγισαν την μετέπειτα ζωή μου. Αφετηριακά όμως πρέπει να κάνω μια δήλωση για να ξεκαθαριστούν κάποια πράγματα. Τη στέρηση κάποιων αγαθών και κάποιων δρασ...τηριοτήτων τη νιώθεις, την αντιλαμβάνεσαι και τη συνειδητοποιείς μόνο όταν υπάρχουν όροι σύγκρισης με το διαφορετικό και όταν αυτοί οι όροι είναι στην αντίστοιχη συγκυρία γνωστοί. Η αλήθεια είναι ότι τη στέρηση άργησα προσωπικά να τη συνειδητοποιήσω. Στερήσεις που δεν συνειδητοποιούνται στην ώρα τους είναι τελικά στερήσεις; Αυτό είναι το αναπάντητο για μένα ερώτημα, μα είναι κι η αλήθεια.
Εκείνο που είναι παράξενο σε μένα και το σημειώνω με έμφαση είναι η παντελής έλλειψη αναμνήσεων και εικόνων από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Τίποτα! Λες και δεν υπήρξαν. Αν ξέρω κάποια πράγματα είναι με έμμεσο τρόπο μέσα από διηγήσεις και περιγραφές της Μάνας ή των αδελφών μου. Αυτό μου προξενεί εντύπωση, γιατί άλλοι άνθρωποι και φίλοι βλέπω να θυμούνται με άμεσο τρόπο συμβάντα που αναφέρονται στη δική τους ζωή αντίστοιχη με τη δική μου ουσιαστικά «νεκρά περίοδο».
Μόνο μια αμυδρή και μακρινή αίσθηση του κρύου, που ένιωθα συνεχώς τα βράδια στη μέση μου, παρά το πάπλωμα που μας σκέπαζε, όταν στρωματσάδα κοιμόμασταν όλα τα αγόρια στο πάτωμα και το συχνό πόνο στην «ελιά», κατά τη διάρκεια της νύχτας, μετά από μια κουραστική από παιχνίδι και τρέξιμο ημέρα. Αυτές είναι δυο πρώτες αχνές παιδικές μου αναμνήσεις.
Βάζω φυσιολογικά το ερώτημα:
Ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα, ώστε υποσυνείδητα απωθήθηκαν από τη μνήμη μου και πέρασαν στο ασυνείδητο;
Είναι κι αυτό ένα ενδεχόμενο, που δεν μπορώ να αποκλείσω. Οι προσωπικές μου μνήμες αρχίζουν από την εποχή που πηγαίνω στο σχολείο, δηλαδή γεμάτα τα έξι χρόνια. Η πρώτη επαφή με το σχολείο ήταν η κυρία Πόπη.
Στη συνοικία μας υπήρχε πρώιμα ένα δημόσιο νηπιαγωγείο! Η «πρώτη μικρή», όπως εμείς την ονομάζαμε. Την εποχή που ακόμα υπήρχαν περιοχές που δεν είχαν καν δημοτικό σχολείο, η Νέα Ιωνία, στο Βόλο, είχε δικό της νηπιαγωγείο. Δεν διαθέτω τα στοιχεία, ούτε έχω ποτέ-δυστυχώς- ρωτήσει την αιτία αυτής της πρωτοτυπίας. Μια πιθανή εξήγηση ίσως να βρίσκεται στην πληθυσμιακή σύνθεση του συνοικισμού εκείνη την εποχή. Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο ήταν η συντριπτική πλειοψηφία. Πολλοί από αυτούς στα προηγούμενα χρόνια μιλούσαν τούρκικα ή μιλούσαν και τούρκικα. Ακόμα και μέσα στην οικογένειά μου, όταν οι γονείς μου ήθελαν να πουν κάτι που εμείς δεν έπρεπε να το καταλάβουμε το έλεγαν στα τούρκικα.
Έτσι θυμάμαι την κυρία Πόπη, τη δασκάλα. Δεν λέω νηπιαγωγό, γιατί δεν είχε μπει ακόμα στο τοπικό λεξιλόγιο αυτή η λέξη. Σ’ όλες τις φουρνιές των βλασταριών της γειτονιάς όλα τα προηγούμενα χρόνια, ήταν επιφορτισμένη να διδάσκει τη γλώσσα με τραγουδάκια, με αρκετές προσευχές και λίγα διαβάσματα ελληνικών κειμένων, να δημιουργεί με αυτόν τον τρόπο τα απαραίτητα πολλές φορές πρώτα ακούσματα, χρήσιμα για τις επόμενες χρονιές. Θυμάμαι ακόμα και σήμερα ένα-δυο από τα τραγούδια και τις προσευχές, αν και πέρασαν πάνω από εξήντα χρόνια από τότε:
Συ που κόσμους κυβερνάς και ζωή παντού σκορπάς
Άκου τούτη τη στιγμή των παιδιών σου τη φωνή
Φώτιζε μας τη ψυχή στο καλό, την αρετή
Στείλε μας από ψηλά θάρρος, δύναμη, χαρά.
Ή το άλλο:
Εσύ που έπλασες τον κόσμο και στα βουνά δίνεις τροφή
φάνου σπλαχνικός στα παιδιά σου κι οδήγα τα στην αρετή
Όλοι ερχόμαστε προς τα σένα στην πηγή της αιώνιας ζωής
Πρόσδεξε τη δέησή μας που βγαίνει απ’ την ψυχή μας
Εσύ του κόσμου ο λυτρωτής.
Θυμάμαι ακόμα την αυστηρότητά και τις τιμωρίες της. Πώς θα μπορούσε άλλωστε διαφορετικά να κουλαντρίσει εξήντα με εβδομήντα άγριους μπόμπιρες που αποτελούσαν την τάξη της;
Όρθιος, με στραμμένο το πρόσωπο στον τοίχο, να στηρίζεσαι μόνο στο ένα πόδι όλη την ώρα, μέχρι να χτυπήσει το κουδούνι. Αυτή ήταν η πιο συνηθισμένη τιμωρία. Η βέργα και η βιτσιά στην ημερήσια διάταξη. Η χειρότερη όμως ποινή ήταν να σε κλείσει στην «απομόνωση», δηλαδή δίπλα στην υπόγεια αποθήκη που ήταν και το νηπιαγωγείο. Εκεί συντροφιά με τα ποντίκια! Οι παιδαγωγικές μέθοδοι ήταν εδώ ακόμα στην εποχή του Πάγκαλου.
Εκείνο που είναι παράξενο σε μένα και το σημειώνω με έμφαση είναι η παντελής έλλειψη αναμνήσεων και εικόνων από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Τίποτα! Λες και δεν υπήρξαν. Αν ξέρω κάποια πράγματα είναι με έμμεσο τρόπο μέσα από διηγήσεις και περιγραφές της Μάνας ή των αδελφών μου. Αυτό μου προξενεί εντύπωση, γιατί άλλοι άνθρωποι και φίλοι βλέπω να θυμούνται με άμεσο τρόπο συμβάντα που αναφέρονται στη δική τους ζωή αντίστοιχη με τη δική μου ουσιαστικά «νεκρά περίοδο».
Μόνο μια αμυδρή και μακρινή αίσθηση του κρύου, που ένιωθα συνεχώς τα βράδια στη μέση μου, παρά το πάπλωμα που μας σκέπαζε, όταν στρωματσάδα κοιμόμασταν όλα τα αγόρια στο πάτωμα και το συχνό πόνο στην «ελιά», κατά τη διάρκεια της νύχτας, μετά από μια κουραστική από παιχνίδι και τρέξιμο ημέρα. Αυτές είναι δυο πρώτες αχνές παιδικές μου αναμνήσεις.
Βάζω φυσιολογικά το ερώτημα:
Ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα, ώστε υποσυνείδητα απωθήθηκαν από τη μνήμη μου και πέρασαν στο ασυνείδητο;
Είναι κι αυτό ένα ενδεχόμενο, που δεν μπορώ να αποκλείσω. Οι προσωπικές μου μνήμες αρχίζουν από την εποχή που πηγαίνω στο σχολείο, δηλαδή γεμάτα τα έξι χρόνια. Η πρώτη επαφή με το σχολείο ήταν η κυρία Πόπη.
Στη συνοικία μας υπήρχε πρώιμα ένα δημόσιο νηπιαγωγείο! Η «πρώτη μικρή», όπως εμείς την ονομάζαμε. Την εποχή που ακόμα υπήρχαν περιοχές που δεν είχαν καν δημοτικό σχολείο, η Νέα Ιωνία, στο Βόλο, είχε δικό της νηπιαγωγείο. Δεν διαθέτω τα στοιχεία, ούτε έχω ποτέ-δυστυχώς- ρωτήσει την αιτία αυτής της πρωτοτυπίας. Μια πιθανή εξήγηση ίσως να βρίσκεται στην πληθυσμιακή σύνθεση του συνοικισμού εκείνη την εποχή. Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο ήταν η συντριπτική πλειοψηφία. Πολλοί από αυτούς στα προηγούμενα χρόνια μιλούσαν τούρκικα ή μιλούσαν και τούρκικα. Ακόμα και μέσα στην οικογένειά μου, όταν οι γονείς μου ήθελαν να πουν κάτι που εμείς δεν έπρεπε να το καταλάβουμε το έλεγαν στα τούρκικα.
Έτσι θυμάμαι την κυρία Πόπη, τη δασκάλα. Δεν λέω νηπιαγωγό, γιατί δεν είχε μπει ακόμα στο τοπικό λεξιλόγιο αυτή η λέξη. Σ’ όλες τις φουρνιές των βλασταριών της γειτονιάς όλα τα προηγούμενα χρόνια, ήταν επιφορτισμένη να διδάσκει τη γλώσσα με τραγουδάκια, με αρκετές προσευχές και λίγα διαβάσματα ελληνικών κειμένων, να δημιουργεί με αυτόν τον τρόπο τα απαραίτητα πολλές φορές πρώτα ακούσματα, χρήσιμα για τις επόμενες χρονιές. Θυμάμαι ακόμα και σήμερα ένα-δυο από τα τραγούδια και τις προσευχές, αν και πέρασαν πάνω από εξήντα χρόνια από τότε:
Συ που κόσμους κυβερνάς και ζωή παντού σκορπάς
Άκου τούτη τη στιγμή των παιδιών σου τη φωνή
Φώτιζε μας τη ψυχή στο καλό, την αρετή
Στείλε μας από ψηλά θάρρος, δύναμη, χαρά.
Ή το άλλο:
Εσύ που έπλασες τον κόσμο και στα βουνά δίνεις τροφή
φάνου σπλαχνικός στα παιδιά σου κι οδήγα τα στην αρετή
Όλοι ερχόμαστε προς τα σένα στην πηγή της αιώνιας ζωής
Πρόσδεξε τη δέησή μας που βγαίνει απ’ την ψυχή μας
Εσύ του κόσμου ο λυτρωτής.
Θυμάμαι ακόμα την αυστηρότητά και τις τιμωρίες της. Πώς θα μπορούσε άλλωστε διαφορετικά να κουλαντρίσει εξήντα με εβδομήντα άγριους μπόμπιρες που αποτελούσαν την τάξη της;
Όρθιος, με στραμμένο το πρόσωπο στον τοίχο, να στηρίζεσαι μόνο στο ένα πόδι όλη την ώρα, μέχρι να χτυπήσει το κουδούνι. Αυτή ήταν η πιο συνηθισμένη τιμωρία. Η βέργα και η βιτσιά στην ημερήσια διάταξη. Η χειρότερη όμως ποινή ήταν να σε κλείσει στην «απομόνωση», δηλαδή δίπλα στην υπόγεια αποθήκη που ήταν και το νηπιαγωγείο. Εκεί συντροφιά με τα ποντίκια! Οι παιδαγωγικές μέθοδοι ήταν εδώ ακόμα στην εποχή του Πάγκαλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου