Ο ρ α τ σ ι σ μ ό ς

               

Αναφερόμαστε σε μια ιδιότητα, σε έναν επιθετικό προσδιορισμό, σε μια κατάσταση. Για να συνεννοούμαστε ας την ονομάσουμε Χ. Αμέσως εμφανίζεται και η αντίθετή της. Ας την ονομάσουμε μη-Χ. Την ίδια σχεδόν στιγμή εγκαθίσταται μια αντιπαλότητα που ξεκινάει από την ευγενή άμιλλά και περνώντας μέσα απ’ όλη τη γκάμα των ενδιάμεσων καταστάσεων μπορεί να φτάσει και στο ακραίο μίσος. Για να μη μείνουμε στο γενικό κι αφηρημένο επίπεδο ας μιλήσουμε με ένα παράδειγμα, μέσα από την ιστορική διαδρομή και την τρέχουσα συγκυρία.

Ο ρατσισμός είναι μια παλαιά επάρατη πληγή, που παρά τις ποικίλες πολύχρονες προσπάθειες δεν έγινε κατορθωτό μέχρι στιγμής να καταπολεμηθεί οριστικά. Με την πρώτη ευκαιρία και για ασήμαντη αφορμή πετάγεται πάλι ολοζώντανος κι επικίνδυνος, λες κι όλα τα παθήματα εξαιτίας του ποτέ δεν έγιναν μαθήματα. 

Πώς θα μπορούσαμε να δώσουμε εξήγηση αυτού του φαινομένου; Ας τολμήσουμε να επισημάνουμε κάποιες πλευρές του.

Στον άνθρωπο που μεγάλωσε κι έζησε σε οργανωμένη κοινωνία ασυναίσθητα του αρέσει η «ομοιομορφία», η εικόνα που έχει συνηθίσει το μάτι του. Το διαφορετικό τον αναστατώνει και τον τρομάζει. Σε πρώτη φάση θέτει τον εαυτό του σε θέση άμυνας, που σε επόμενη φάση μπορεί αυτή να γίνει στάση επιθετική. Ο φόβος της απώλειας δικαιωμάτων και των πηγών πλούτου, η αμφισβήτηση βασικών κοινωνικών παραδοχών, θρησκευτικών δοξασιών είναι η γενεσιουργός αιτία του ρατσισμού.

 Μια σώφρων πολιτική καταπολέμησης είναι από τη μια η καταλάγιαση  αυτού του φόβου, η καλλιέργεια του αισθήματος προσφοράς κι από την άλλη η ενημέρωση των νέων επισκεπτών ότι η ενσωμάτωσή τους θα γίνει σταδιακά και με σεβασμό της επικρατούσας κατάστασης. Η ισορροπία πάντοτε είναι φάρμακο.

Όμως και η αντίδραση των ανθρώπων που έχουν αντίθετες από τους ρατσιστές απόψεις πολλές φορές επιτείνουν αντί να υποβαθμίζουν τις ρατσιστικές αντιλήψεις. Σαν μια αντανάκλαση του φανατισμού ακούς συνθήματα όπως : «Θάνατος στους ρατσιστές», «Θα τους κρεμάσουμε με σχοινί τ’ άντερά τους» κι άλλα παρόμοια. Είναι φανερό ότι μια τέτοια αντιμετώπιση αντί να μετριάζει το φαινόμενο το τροφοδοτεί ως λίπασμα και το πολλαπλασιάζει.

Η κοινή λογική και η διεθνής εμπειρία μας λέει ότι κάθε πρόβλημα θέλει το χρόνο του αναζητώντας την ωρίμανσή του. Στην Ελλάδα δεν είχαμε την παράδοση της πολύχρονης συμβίωσης με πληθυσμούς διαφορετικών χρωμάτων, θρησκευτικών δοξασιών και μεγάλους αριθμούς ξένων εποίκων. Με την κρίση το πρόβλημα επιτάθηκε, βγήκαν παράπονα του είδους «μας αρπάζουν τις δουλειές μας» και κάτι ακόμα που οφείλουμε να προσθέσουμε είναι ότι μαζί με τον αναξιοπαθούντα μετανάστη που με αγωνία και τίμιο τρόπο αναζητά τρόπους να βγάλει το  ψωμί του περιλαμβάνονται αυτονόητα και κάποιοι τυχοδιώκτες, που οι πράξεις τους σηματοδοτούν το κλίμα για άρνηση.

Ως συμπέρασμα έχω να πω τούτο. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο και δε γίνεται να το αποφύγουμε. Με την πάροδο του χρόνου και με λογικές κανονιστικές διατάξεις ελπίζω ότι θα επιτευχτεί η πολυπόθητη νέα ισορροπία.