Αφιέρωμα: Τα ιστορικά σχολεία του Ρεθύμνου

Το 1ο Δημοτικό Σχολείο (Τούρκικο)

Το σημερινό αφιέρωμα  κάνει μία αναδρομή στο παρελθόν  σε μερικά από τα πιο σημαντικά ιστορικά σχολεία του Ρεθύμνου την εξέλιξη της μέσα στο χρόνο μέχρι σήμερα , με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς.

1ο Δημοτικό  Σχολείο  (Τούρκικο)

Η ιστορία  του 1ου Δημοτικού Σχολείου ξεκινάει το 1795, όταν χτίστηκε το πρώτο κτίριο που το στέγασε, από τον Εδεχέμ Μπέη όπως γράφει η επιγραφή της δυτικής εξώθυρας, όπου αναφέρεται ότι σκοπός του σχολείου αυτού ήταν να φοιτήσουν θηλυκά παιδιά. Λειτούργησε ως τουρκικό παρθεναγωγείο στο οποίο διδάσκονταν και τα ελληνικά από Έλληνες δασκάλους αλλά με διευθύντρια τουρκάλα δασκάλα, επίσης διδάσκονταν την τουρκική γλώσσα, ραπτική και κοπτική και οικοκυρικές τέχνες.

Επειδή η μουσουλμανική θρησκεία δεν επέτρεπε την συναναστροφή των κοριτσιών με τα αγόρια, υπήρχε για τα αγόρια το Αρρεναγωγείο που ήταν σε άλλο κτίριο, αλλά δεν υπάρχει σήμερα. Η είσοδος του Αρρεναγωγείου Ρεθύμνου ήταν από την ανατολική πλευρά (Άγιος Φραγκίσκος). Το κτίριο στο οποίο στεγάζεται μέχρι σήμερα το 1ο Δημοτικό Σχολείο, ιδρύθηκε το 1882 και χτίστηκε το 1888 μέχρι το 1891 με δαπάνες των Οθωμανών της Κωνσταντινούπολης οι οποίοι έστειλαν 25000 γρόσια γι’ αυτό το σκοπό μετά έκκληση της σχολικής εφορίας το 1890.

Εγκαινιάστηκε το 1893 από τον Μαχμούτ Τζελαλεδίν πασά, ενώ λειτούργησε ως 4θέσιο μικτό ως το 1899 που χωρίστηκε σε αρρένων το 1901. Το 1911 ιδρύθηκε και λειτούργησε στο ίδιο κτίριο με το 1ο Δημοτικό το 4ο Δημοτικό ως το 1972 που τελικά συγχωνεύτηκε με το 1ο Δημοτικό. Από την ίδια χρονιά  άρχισε να δέχεται και Ελληνόπουλα που ξεπερνούσαν πλέον σε αριθμό τους Τούρκους μαθητές, το 1923 (χρονιά που έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών) έγινε καθαρά ελληνικό. Το μουσουλμανικό παρθεναγωγείο παρέμεινε σε λειτουργία ως το 1924.

Το 1967 επισκευάστηκε η στέγη του και κρίθηκε παραδοσιακό διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Τέλος για ένα διάστημα στο τέλος της δεκαετίας του ’90 λειτουργούσε προσωρινά στο κτίριο του 15ου Δημοτικού Σχολείου λόγω παρεμβάσεων στη στατικότητα του κτιρίου.

Το 1ο Γυμνάσιο στο λόφο του Τιμίου Σταυρού

1o Γυμνάσιο  –  1ο Γενικό Λύκειο Ρεθύμνου (παλιό Αρρένων)

Η παρουσία  του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου ξεκινάει από το 1899, χρονιά κατά την οποία υπήρξαν τα πρώτα αρχεία του σχολείου. Σύμφωνα με τα αρχεία αυτά από το 1899 μέχρι το 1906 λειτούργησε ως προγυμνάσιο και ημιγυμνάσιο Ρεθύμνης, με τον τίτλο «Τμήμα ελληνικού σχολείου» και το  1915 ονομάστηκε Γυμνάσιο Ρεθύμνου.   Από το 1920 έως το 1938 στα αρχεία του σχολείου αναφέρονται και τα παραρτήματα των ημιγυμνασίων Σπηλίου και Πανόρμου.  Το 1933  το σχολείο μετονομάζεται  σε  «Σχολή Μέσης Εκπαίδευσης». Τη χρονιά 1937- 1938 η βαθμολογία κλιμακώνεται μέχρι το 20, ενώ μέχρι τότε κλιμακωνόταν μέχρι το 10. Μέχρι το 1947 ήταν εξατάξιο  Γυμνάσιο ενώ ένα χρόνο μετά προστίθενται δύο ακόμη τάξεις και μετονομάζεται σε α’ οχτατάξιο Γυμνάσιον Αρρένων μέχρι το 1958 όπου και ξαναέγινε εξατάξιο. Στη μεταπολίτευση  και συγκεκριμένα το έτος  1976 -1977 γίνεται ο χωρισμός του σχολείου σε τριτάξιο γυμνάσιο και σε τριτάξιο Λύκειο Αρρένων και το 1979 -1980 έγινε μικτό  και το έτος 1986 -1987 μεταφέρθηκε στο σημερινό κτίριο της ΧΕΝ στο λόφο του Τιμίου Σταυρού  για να στεγαστεί το Πολυκλαδικό Λύκειο Ρεθύμνου που λειτούργησε για πρώτη φορά τότε και που σήμερα είναι το 1ο Γενικό Λύκειο.

Το 1ο Γενικό Λύκειο (πρώην Πολυκλαδικό και πρώην Αρρένων)

3ο  Γενικό Λύκειο  Ρεθύμνου (παλιό Θηλέων)

Το  κτίριο στο οποίο στεγάζεται μέχρι σήμερα το 3ο Γενικό Λύκειο οικοδομήθηκε με δαπάνες του Μοναστηριακού Ταμείου  το 1926 στη θέση Μεζάρια (Τούρκικο νεκροταφείο). Αρχικά λειτούργησε μέχρι το 1925 ως Χριστιανικό Παρθεναγωγείο στο κτίριο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης στην Αγία Βαρβάρα.  Συνέχισε να λειτουργεί ως οχτατάξιο Γυμνάσιο και στη συνέχεια  εξατάξιο Γυμνάσιο Θηλέων μέχρι το 1976 όπου χωρίστηκε σε 3τάξιο Γυμνάσιο και 3τάξιο Λύκειο Θηλέων και τη χρονιά 1979-1980 έγινε μικτό και ονομάστηκε 3ο Γενικό Λύκειο.

Γιώργος Λινοξυλάκης

Πηγές: Πυξίδα Οδηγός στην Ιστορία του Ρεθύμνου εκδ. 2008