Δευτέρα 16 Ιουνίου 2014

ΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

(α)Τα πρώιμα φροντιστηριακά βιβλία 
Α

ς έρθουμε όμως στη φροντιστηριακή διάσταση. Στη φάση των προδρομικών φροντιστηρίων, αναφερόμενοι σε φοιτητές του Πανεπιστημίου παρατηρείται το εξής φαινόμενο:  Τα βιβλία που κυκλοφορούν, όταν υπάρχουν σε ένα μάθημα, είναι ογκώδη και πανάκριβα. Σε πολλά μαθήματα δεν υπάρχει βιβλίο του καθηγητή παρά μόνο σημειώσεις από τις ζωντανές παραδόσεις. Κάποιοι επιμελείς μαθητές συγκεντρώνουν τέτοιες σημειώσεις, τις βάζουν σε μια λογική σειρά και στη συνέχεια τις αναπαράγουν λιθογραφικώς σε πολλά αντίτυπα, τα οποία πωλούνται σε ενδιαφερόμενους ή χρησιμοποιούνται σαν διδακτικά βιβλία σε πρώιμους θεσμούς παράλληλης εκπαίδευσης.

Στην πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου, περιγράφω τέτοια λιθογραφημένα φυλλάδια, που σώθηκαν επειδή κάποιος είχε την πρόνοια να τα «δέσει» σε βιβλίο και κάποιος να τα διατηρήσει στην βιβλιοθήκη του.

Ξεφυλλίζοντας όμως την πολύτιμη έκδοση της βιβλιογραφίας των Ελληνικών βιβλίων 1864-1900 των Φιλίππου Ηλιού και Πόπης Πολέμη το ενδιαφέρον μου προσέλκυσε η εξής καταχώριση (1895-814): Περίληψις της Χημείας Οργανικής και Ανοργάνου του καθηγητού κ. Αναστάσιου Χρηστομάνου, Υποδείξεις των υπό των φοιτητών της ιατρικής μελετητέων μερών, επιμέλεια  Μ. Γ. Μακρίδου και Γ. Γ. Ραζή φοιτητών της Ιατρικής 1895. Σχ.32 σ.16 Τυπογραφείον Εστίας. Το φυλλάδιο περιέχει τα βασικά του εγχειριδίου της Χημείας του Αναστάσιου Χρηστομάνου. Το μικρό σχήμα του φυλλαδίου (32ο) και ο περιορισμένος αριθμός σελίδων (16) δείχνει ότι είναι ένα εύχρηστο εργαλείο για τον εξεταζόμενο φοιτητή –πραγματικό «σκονάκι» για τις εξετάσεις.

Ισχυρίζομαι βασίμως, ότι τέτοιες περιλήψεις γίνονταν ανάρπαστες από τους ενδιαφερόμενους και ήταν ο μπούσουλας στα χέρια των πρωτοπόρων του φροντιστηριακού επαγγέλματος.

Ως επιπρόσθετα παραδείγματα αναφέρω, από το ίδιο βιβλίο, τα  εξής φυλλάδια που εκδίδουν οι καθηγητές νομικών φροντιστηρίων Σταφυλάς και Πετρουνάκος το έτος 1900.

 

·           Διεθνές Δίκαιον γραφέν κατά τας παραδόσεις του Γ. Στρέϊτ καθηγητού εν τω Εθνικώ Πανεπιστημίω.

Εν Αθήναις εκδοτικό κατάστημα Γ. Φέξη 1900.

·           Εκκλησιαστικόν Δίκαιον συναχθέν επί τη βάσει των παραδόσεων του καθηγητού Ι. Ευταξίου.

Εν Αθήναις Φέξης 1900.

 

Το πρόχειρο και βιαστικό αυτών των εκδόσεων έσωσε μέχρι σήμερα πολύ λίγα αντίτυπα. Είναι φανερό ότι στην πρώτη φάση, τα φροντιστήρια χρησιμοποιούν ως διδακτικά βιβλία τα «μπεστ σέλερς» της εποχής. Όμως σταδιακά, μέσα από τα φυλλάδιά τους και τις διαφημίσεις στις εφημερίδες, φαίνεται ότι αρκετά από αυτά μοιράζουν στους μαθητές τους λιθογραφημένες ή πολυγραφημένες σημειώσεις των μαθημάτων, συλλογές ασκήσεων –κυρίως στα Μαθηματικά και τη Φυσική. Εκδίδονται επίσης διάφορες Παγκόσμιες Γεωγραφίες (επειδή η Γεωγραφία είναι εξεταστέο μάθημα στις στρατιωτικές σχολές και την Ανωτάτη Εμπορική), διάφορες λογιστικές όπως αυτές του Δανάλη και του Παναγιωτόπουλου κτλ.

Ας μιλήσουμε τώρα για τα εκπαιδευτικά βιβλία που χρησιμοποιήθηκαν την εποχή που μελετάμε (1870-1940 στα φροντιστήρια. Ποιοι έγραψαν αυτά τα βιβλία; Ποια είχαν κυκλοφοριακή επιτυχία, πού υπάρχουν κενά και πώς καλύφθηκαν;

Είναι σήμερα γνωστό ότι μετά την απελευθέρωση το 1944, στην χώρα μας εκδόθηκε μεγάλος αριθμός αξιόλογων βιβλίων –μαζί τους κι αρκετές πρόχειρες εκδόσεις– από φροντιστηριακούς συγγραφείς. Μερικά από αυτά γνώρισαν μεγάλη εκδοτική επιτυχία αφού επανεκδόθηκαν και ανατυπώθηκαν σε αριθμούς που σπάνια γνώρισε ελληνικό βιβλίο. Υπάρχουν μάλιστα βιβλία φροντιστών που αποτέλεσαν επίσημα διδακτικά βιβλία του σχολικού οργανισμού εκδόσεων (παλαιότερα Ο.Ε.Σ.Β. σήμερα Ο.Ε.Δ.Β.).

Όμως υπήρχε και μια άλλη «πόρτα» για την καλύτερη κυκλοφορία μιας έκδοσης. Πολύ εύκολα ένα βιβλίο έπαιρνε την έγκριση από το υπουργείο Παιδείας ως κατάλληλο βοήθημα για το σχολείο. Έτσι, πολλοί φροντιστές-συγγραφείς μοίραζαν δωρεάν, ως προσφορά, τα βιβλία τους σε καθηγητές του σχολείου αποβλέποντας να τα συστήσουν αυτοί στους μαθητές τους. Δεν χρειαζόταν να το πει με λόγια, αρκεί να το εμφανίσει πάνω στην έδρα στη διάρκεια του μαθήματος. Στο μυαλό των μαθητών υπήρχε πάντα η απορία από ποιο βιβλίο ο καθηγητής «βάζει τις ασκήσεις». Αυτό και μόνο αποτελούσε κίνητρο για την αγορά κάποιων αντιτύπων.

Για την προπολεμική περίοδο, οι πληροφορίες μας δεν είναι τόσο αναλυτικές. Υπάρχουν αρκετοί τίτλοι, αλλά για το ποια βιβλία σύστηνε και δίδασκε κάθε φροντιστήριο τα ενδεχόμενα είναι πολλά. Για να έχουμε μια εικόνα των βιβλίων που κυκλοφορούσαν αυτήν την εποχή, θα παρουσιάσουμε συνοπτικά τους κυριότερους συγγραφείς και τους τίτλους των βιβλίων τους αυτή την περίοδο.

 

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου