Τ ο ο υ τ ο π ι κ ό α ν θ ρ ώ π ι ν ο ό ν ε ι ρ ο

      Κάθε γενιά παράγει τους ουτοπιστές της. Αυτούς που αρχίζουν να σχεδιάζουν ιδανικές κοινωνίες, όπου θα βασιλεύει η δικαιοσύνη και η αξιοκρατία, όπου ο κάθε άνθρωπος θα αμείβεται με την αξία του κόπου του και μόνο αυτή, όπου οι πολίτες θα διαπνέονται από πνεύμα ομαδικότητας, αλληλεγγύης, ευαισθησίας στα ζώα και το περιβάλλον και θα παρουσιάζουν επαρκή ανοχή και κατανόηση στη διαφορετικότητα.

Κάποιοι κάνουν «ασκήσεις επί χάρτου», άλλοι περιγράφουν σε υπέροχα κείμενα τη συγκρότηση και τις δομές της, τους κανόνες ζωής και τις απαγορεύσεις. Τέλος κάποιοι αρχίζουν να δραστηριοποιούνται με τη δύναμη και την αγνότητα της νιότης για την υλοποίηση αυτού του σκοπού.

Στη μακρά, ήδη καταγεγραμμένη, ιστορική διαδρομή τoυ ανθρώπου το όνειρο αυτό υπάρχει εξαρχής με διάφορα ονόματα, σχήματα κι ονόματα. Θεοί, Μεσσίες, Σοφοί, Ηγέτες αλλά και Μάγοι, αγύρτες κι απατεώνες. Ποτέ αυτό το όνειρο δεν έχασε τη λάμψη του και ποτέ δεν πρόκειται να βασιλέψει. Ας θυμηθούμε τους ουτοπιστές σοσιαλιστές που σε απομονωμένα μέρη και νησιά αποπειράθηκαν- χωρίς τελικώς  επιτυχία δυστυχώς - να υλοποιήσουν τ’ όνειρό τους.

Η αποτυχία αυτών των προσπαθειών οφείλεται σε πολλούς λόγους, που κάποιους θα αποπειραθώ να αναφέρω αφήνοντας στο τέλος τον κατ’ εμέ  κυριότερο

1) Ο άνθρωπος είναι φθαρτός. Η ζωή του μέσα στην αιωνιότητα είναι δραματικά πεπερασμένη. Έτσι κι αν πεισματικά επιμένει στο νεανικό όνειρο έρχεται η στιγμή που η ταφόπετρα θα τον θάψει μαζί με τ’ όνειρό του

2) Ο άνθρωπος καθώς μεγαλώνει συντηρητικοποιείται ακόμα και για βιολογικούς λόγους. Το αίμα μέσα στις φλέβες δε βράζει όπως στην νιότη. Μαζεύει εμπειρίες απογοητεύσεις, δημιουργεί υποχρεώσεις, όπως οικογένεια και παιδιά, αφοσιώνεται στην εξασφάλιση των μέσων διαβίωσής τους, ελαττώνοντας εκ των πραγμάτων τις αλλότριες απασχολήσεις ή τουλάχιστον την αρχική τους ένταση.

3) Όμως αυτοί οι λόγοι από μόνοι τους δε μπορούν να κάνουν τελεσίδικα αδύνατη τη πραγμάτωση του ονείρου. Αλλού βρίσκεται η αδυναμία και το αίτιο της αποτυχίας. Κι αυτό είναι τα γενετικά ελαττώματα του ανθρώπου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Παλαιά Διαθήκη αρχίζει με το φόνο του Άβελ από τον αδελφό του Κάιν για κτηματικές διαφορές.

    Η πραγμάτωση των ονείρων και των οραμάτων του ανθρώπου πάντα κάπου σκοντάφτει και δεν ολοκληρώνεται με επιτυχία. Αυτό διδάσκει η μελέτη της ιστορίας. Αυτός που μέσα στην πορεία των αιώνων έχει παραμείνει σχεδόν αναλλοίωτος με τα γνωστά βιολογικά του πλεονεκτήματα, αλλά κυρίως με τα γενετικά ελαττώματα.

Είναι παράξενο ζώο ο άνθρωπος και βαθύτατα αντιφατικό.  Αγαπάει παράφορα, αλλά το ίδιο εύκολα και μισεί.  Έχει αρετές μαζί και ελαττώματα.  Χαρακτηρίζεται από ευγενικά αισθήματα αλλά εύκολα αναδύονται από μέσα του αισθήματα μοχθηρίας. Διαθέτει συγκατάβαση κι ανοχή,  αλλά το ίδιο καλά μπορεί να συμπεριφερθεί με επιθετικότητα κι άλογη διεκδίκηση, μαζί με αρπακτικότητα. Συγκινείται από την ανθρώπινη δυστυχία,  αλλά κηρύσσει πολέμους και προκαλεί εκατόμβες θυμάτων

   Όμως οι κακές πλευρές του ανθρώπου όμως  είναι αυτές που τελικά καθορίζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό τις ιστορικές εξελίξεις. Οι νόμοι, οι περιορισμοί, οι έγνοιες μιας κοινωνίας, οι προβλεπόμενες ποινές και τιμωρίες για μια ακολουθία πράξεων και συμπεριφορών, είναι μια από τις κύριες απασχολήσεις μιας οργανωμένης κοινότητας και κυρίως είναι αποτρεπτικοί του κακού. Η τιμωρία για το κακό πλειοψηφεί κατά κράτος του επαίνου για το οποιοδήποτε καλό.

Έτσι η εγκαθίδρυση της ιδανικής κοινωνίας έχει μπροστά της ανυπέρβλητα εμπόδια.  Μου θυμίζει την ιστορία με τον Άρχοντα ενός τόπου που ανέμενε την επίσκεψη του μεγάλου Βασιλέα κι έδωσε την εντολή κατά την είσοδο του Βασιλιά στον πύργο του να πέσουν 100 τιμητικοί κανονιοβολισμοί. Κι όταν αυτό δε συνέβη κάλεσε γεμάτος οργή τον αρμόδιο αξιωματικό και ζήτησε εξηγήσεις.  Αυτός ψύχραιμος του είπε

-Για 100 λόγους Άρχοντα

- Για ν’ ακούσω να δούμε;

-Πρώτον δεν είχαμε κανόνια …….

Ενώ η αρετή δύσκολα μεταλαμπαδεύεται, τα ανθρώπινα ελαττώματα είναι σαν τα ευκόλως διαδιδόμενα μικρόβια. Μόλις μια ομάδα ανθρώπων αρχίζει να ζει μαζί, η αρχομανία, η ζήλεια, η πλεονεξία κι αρπακτικότητα εμφανίζονται σαν φάντης μπαστούνι ανάμεσά τους. Έτσι μια κοινωνία εκείνο που πρέπει να φροντίζει είναι η σμίκρυνση της επίδρασης των ελαττωμάτων. Αντίθετα αν κάποιος υπόσχεται την ιδανική κοινωνία πλέον είναι αφελής ή απατεώνας….