Α)Η Εκπαιδευτική πραγματικότητα της Γορτυνίας στα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα ( 1833-1862)
Δρ Ιωάννης ΚΑΠΠΟΣ
Προϊστάμενος 5ου Γραφείου Δνση Π.Ε. Γ΄ Αθηνών
Αθήνα,Ελλάδα
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η επαρχία Γορτυνίας, τόπος τραχύς και ορεινός, κατέχει το νοτιοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας. Έχει πλούσια μυθική παράδοση και η ιστορική της ζωή καταγράφεται ήδη από τα ομηρικά χρόνια. Οι αρχαίοι συγγραφείς και οι νεότεροι που αναφέρονται σ' αυτή μας βοηθούν να κατανοήσουμε την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος και τον συνεχή αγώνα των ανθρώπων για την επιβίωση τους και τη δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων για την ανάπτυξη του πολιτικού, κοινωνικού και πνευματικού τους βίου.
Στα νεότερα χρόνια και ειδικότερα στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας η Γορτυνία ανέπτυξε μια ιδιαίτερη δυναμική στον ευρύτερο χώρο της Πελοποννήσου όσον αφορά την Παιδεία, την Εκκλησία και την Κοινοτική Αυτοδιοίκηση. Οι σχολές της Δημητσάνας, της Βυτίνας και των Λαγκαδίων από το β' μισό του 17ου αιώνα είχαν αναπτύξει εκπαιδευτική δραστηριότητα η οποία είχε ενσωματώσει στοιχεία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η θεσμική οργάνωση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τους ν. του 1834 και 1836 αντίστοιχα επιφέρει σημαντικές τροποποιήσεις τόσο στη γεωγραφία της εκπαίδευσης όσο και στο περιεχόμενο σπουδών.
Στην Γορτυνία την περίοδο αυτή παρατηρείται ανάπτυξη του σχολικού δικτύου και αύξηση του μαθητικού πληθυσμού. Ωστόσο όμως η έλλειψη των δασκάλων και εποπτικών μέσων, η αδυναμία των Δήμων να καταβάλλουν τη μισθοδοσία και οι τοπικές πολιτικές συγκρούσεις είχαν ως αποτέλεσμα την πλημμελή λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο εκπαιδευτικός χάρτης της Γορτυνίας όπως διαμορφώθηκε στα χρόνια του Όθωνα αποτυπώνει την προσπάθεια της κεντρικής διοίκησης να αντιμετωπίσει την εκπαίδευση των παιδιών και την αγωνία των τοπικών αρχών να οργανώσουν, παρά τις ελλείψεις , ένα σχολείο που να ανταποκρίνεται στην πνευματική ιστορία της περιοχής.
ABSTRACT
The province of Gortynia, land rough and mountainous, is located at the southwest part of Arcadia. It has rich mythical tradition and its historical life has been reported since Homer ages. Both the ancient and the modern writers who refer to it, help us understand the specialty of the natural environment and the constant struggle of the people for their survival the creation of positive prerequisites for the development of their political social and spiritual life.
In modern years, and especially during the Ottoman empire era, Gortynia developed a special dynamic within the area of the Peloponnese with regard to the Church, the Education and the Local Communal Authority. The schools of Dimitsana, Vytina and Langadia since the second half of the 17th century, had developed an educational activity which had integrated elements of the Modern Greek Enlightenment. The institutional organization of the Primary and Secondary education with the Laws of 1834 and 1836, resulted in important modifications in both the geography of the education and in the content of the curricula.
In Gortynia, at this period, a development of the school network and an increase of the number of pupils can be observed. However, the lack of teachers and resources, the inability of the Local authorities to pay the wages and the local political contradictions, resulted in the prblematic operation of the educational process The educational map of Gortynia as developed during the era of King Otto, reflects the effort of the central administration to tackle the education of the children, and the will of the local authorities to organise, despite the difficulties, a school which corresponds the spiritual history of the area.
1. ΓΕΝΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ
Η επαρχία Γορτυνίας ήταν ανέκαθεν τμήμα της Αρκαδίας και αποτελούσε στην αρχαιότητα το μεγαλύτερο τμήμα της Αζανίας ή Αζανίδος. Τόπος ορεινός με πλούσια μυθική παράδοση που η ιστορική της ζωή καταγράφεται ήδη από τους ιστορικούς χρόνους (Παυσανίας ). Στην περιοχή άκμασαν σημαντικές πόλεις (Θησώα, Μεθύδριον, Κλείτωρ, Ελευσίς) που η παρακμή τους προσδιορίζεται χρονικά πριν από τη Ρωμαιοκρατία (Ραγκαβής, 1853). Από το 963 αποτελούσε τμήμα της Μεσσαρέας (Αρκαδία) και οι οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στην περιοχή είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων πόλεων όπως της Καρύταινας, του Αράκλοβου, της Δημητσάνας (Σαρρής 1934-35). Την περίοδο της Βενετικής κυριαρχίας έγιναν μετακινήσεις πληθυσμού από την πελοποννησιακή ενδοχώρα προς τα Ιόνια νησιά. Στη Γορτυνία όμως λόγω της φυσικής οχυρότητας που εμφάνιζε η περιοχή απετράπη η μετακίνηση του πληθυσμού, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μη αλλοίωση της φυσιογνωμίας της και την πληθυσμιακή της σταθερότητα. (Παναγιωτόπουλος, 1987).
Την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας οι συνθήκες ασφάλειας που παρείχε η περιοχή ήταν ο κύριος λόγος της αύξησης του πληθυσμού και της ανάπτυξης δραστηριοτήτων που κατέστησαν τη Γορτυνία ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της υπόδουλης Ελλάδας. Οι σχολές της Δημητσάνας, της Βυτίνας, των Λαγκαδίων, της Νεμνίτσας είχαν αναπτύξει πνευματική κίνηση τέτοια που η προσφορά τους υπερέβη τα όρια της επαρχίας (Λάμπρου, 1906). Ο Ιωάννης Καποδίστριας αντιμετώπισε την εκπαίδευση ως ζήτημα πρώτης προτεραιότητας επιδιώκοντας τη θεσμική της οργάνωση και την ανάπτυξη σχολικού δικτύου ικανού να εκπαιδεύσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα των παιδιών του λαού. Το εγχείρημα αυτό παρουσίαζε δυσκολίες κυρίως στις ορεινές περιοχές λόγω της έλλειψης δασκάλων και στοιχειώδους υποδομής (Παπαδόπουλος, 1857-58). Η περίοδος της αναρχίας που ακολούθησε τη δολοφονία του Κυβερνήτη είχε αρνητικό αντίκτυπο στη λειτουργία των σχολείων. Οι σχολές της Γορτυνίας που την προηγούμενη περίοδο είχαν αναπτύξει αξιόλογη δραστηριότητα, παρουσίαζαν σημαντικά λειτουργικά προβλήματα.
Η αντιβασιλεία επιχειρώντας τη θεσμική οργάνωση του κράτους και ειδικότερα της εκπαίδευσης με το ν. του 1834 «Περί Δημοτικών σχολείων» αναθέτει την ίδρυση και λειτουργία των σχολείων στους Δήμους. Το νομοθέτημα αυτό ενώ από μια πρώτη ματιά αποκεντρώνει τη κρατική λειτουργία στην πράξη παρουσιάζει προβλήματα πολλές φορές ανυπέρβλητα αφού οι Δήμοι την περίοδο αυτή είναι ανοργάνωτοι και φέουδα πολιτικών αντιπαραθέσεων. Από τη μελέτη της αλληλογραφίας που είχαν οι δήμοι με το υπουργείο, γίνεται φανερή η αδυναμία κάλυψης των προϋποθέσεων που απαιτούσε ο νόμος για την ίδρυση και λειτουργία των σχολείων, αφού το μοναδικό τους επιχείρημα ήταν η προηγούμενη πνευματική παράδοση της περιοχής.
Η εξακτίνωση των σχολείων, αρχικά στις έδρες των δήμων, είχε ως στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσέλευση του μαθητικού δυναμικού στα σχολεία ωστόσο όμως τα παιδιά των απομακρυσμένων ορεινών χωριών παρέμειναν αποκλεισμένα από το σχολείο ή εξυπηρετούνταν από τα κατά τόπους Γραμματοδιδασκαλεία.
Για την εκπαίδευση των κοριτσιών τα στοιχεία δεν είναι επαρκή. Η Γορτυνία σ΄ αυτό τον τομέα δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοημένη εξ αιτίας της γεωγραφικής κατατομής και των κοινωνικών στερεοτύπων, καθόσον η συμμετοχή των κοριτσιών στα αλληλοδιδακτικά σχολεία ήταν η μεγαλύτερη στα νησιά του Αιγαίου από ότι στις ορεινές περιοχές (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1986). Όπως προκύπτει από τα αρχειακά ευρήματα η εκπαίδευση των κοριτσιών στη διάρκεια της οθωνικής περιόδου δεν έλαβε οργανωμένο χαρακτήρα παρά μόνο αποσπασματικό στο πλαίσιο της λειτουργίας των αλληλοδιδακτικών σχολείων των αρρένων.
2. ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Ο ν. του 1834 ενεργοποίησε τους δήμους στην κατεύθυνση της ίδρυσης και της λειτουργίας των σχολείων. Ωστόσο, όμως, η έλλειψη πόρων, η αδυναμία του κράτους να εκπαιδεύσει επαρκή αριθμό δασκάλων, η απουσία κτιριακής υποδομής, οι πολιτικές παρεμβάσεις, οι ανταγωνισμοί των τοπικών παραγόντων, στην πράξη, ακύρωναν τις προσπάθειες για την ίδρυση σχολείων (Κάππος, 2001). Την περίοδο αυτή παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού των σχολείων και του μαθητικού δυναμικού διαμορφώνοντας ανάλογα τον εκπαιδευτικό χάρτη της Γορτυνίας.
2.1 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΛΟΤΟΥ
Το δημοτικό συμβούλιο του ομώνυμου δήμου με έγγραφο του ζητά την ίδρυση σχολείου στις 30 Ιανουαρίου 1837 υπολογίζοντας τα παιδιά που θα φοιτήσουν σ’ αυτό σε 60. Ο διορισμός του δασκάλου γ’ τάξεως Γεωργίου Παπαθανασόπουλου δεν ευδοκίμησε για αρκετό χρονικό διάστημα λόγω αδυναμίας του δήμου να πληρώσει το μισθό που είχε οριστεί στις 50 δρχ. Ο πάρεδρος Μολοτού Κωνσταντής Γιαννακόπουλος σε επιστολή του προς τη Διοίκηση Γόρτυνος αναφέρει «… η έλλειψις δημοδιδασκάλου και τούτου ένεκα έπεσον εις τη διαφθοράν οι παίδες των δημοτών λησμονούντες παντάπασιν και αυτά τα ολίγα προσπουδαζόμενα μαθηματά των…» (ΓΑΚ, 1837β). Ο επόμενος δάσκαλος Ανδρέας Νικολόπουλος, μετά από ενάμιση μήνα από τη τοποθέτησή του, συνελήφθη για υπόθαλψη ληστείας με αποτέλεσμα το σχολείο να παραμείνει πάλι χωρίς δάσκαλο. Το 1841 με το νέο αυτοδιοικητικό χάρτη ο δήμος Μολοτού συγχωνεύθηκε με το δήμο Κλείτορος με έδρα τη Τοπόριστα (ΕτΚ, 1841). Μετά από παρεμβάσεις του νέου Δημαρχιακού Παρέδρου Ιωάννη Δρακόπουλου στην περιοχή του δήμου λειτούργησαν δύο αλληλοδιδακτικά σχολεία στο Βαλτεσινίκο και στη Τοπόριστα. Παρά τις διαβεβαιώσεις από την πλευρά του δήμου ότι έχει προβλεφθεί η δαπάνη για τη λειτουργία του σχολείου η κατάσταση δεν άλλαξε ουσιαστικά με αποτέλεσμα το σχολείο μέχρι το τέλος της περιόδου να παραμένει κλειστό για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
2.2 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΒΥΤΙΝΑΣ
Η εκπαιδευτική παράδοση της προηγούμενης περιόδου δεν συνεχίζεται στη μετεπαναστατική περίοδο κυρίως λόγω της αδυναμίας του Δήμου Νυμφασίας να εισπράξει τους φόρους και να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία σχολείου. Η έλλειψη δασκάλου αντιμετωπίστηκε με το διορισμό του Γραμματοδιδασκάλου Χρύσανθου Πολυχρονόπουλου που εξετάσθηκε από τον ελληνοδιδάσκαλο Καράκαλλο και εκρίθη ικανός να διδάξει στο αλληλοδιδακτικό σχολείο ΓΑΚ, 1846). Η έλλειψη των κατάλληλων δασκάλων και σ’ αυτή την περίπτωση έχει ως αποτέλεσμα την πλημμελή λειτουργία ενός ιστορικού σχολείου.
2.3 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΡΟΠΑΙΩΝ
Η πρώτη επίσημη αναφορά στο σχολείο των Τροπαίων γίνεται στην αίτηση μετάθεσης του δασκάλου Ιωάννη Οικονόμου στις 4 Μαρτίου 1837. Το κτίριο του δημοτικού σχολείου ήταν έτοιμο αλλά ελλιπές ως προς τα βιβλία και τα λοιπά αναγκαία μέσα. Οι διενέξεις μεταξύ των τοπικών παραγόντων Βυζικίου και Τροπαίων για την έδρα του σχολείου δημιουργούσε μια αρνητική ατμόσφαιρα με επιπτώσεις στη λειτουργία του. Μετά από παρέμβαση, του σεβαστού, στην περιοχή, δασκάλου Νικόλαου Χρυσανθόπουλου το ζήτημα διευθετήθηκε και η ηρεμία επανήλθε στην τοπική κοινωνία (ΓΑΚ,1837).
2.4 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΑΤΟΥΝΑΣ
Η περιοχή της Ζάτουνας κατά την προεπαναστατική περίοδο ήταν εύρωστη οικονομικά κυρίως λόγω των βυρσοδεψείων που λειτουργούσαν στην περιοχή. Η ευρωστία αυτή της επέτρεπε να λειτουργεί σχολείο κατά την προεπαναστατική περίοδο με σημαντική πνευματική προσφορά στην περιοχή (Φλούδας, 1958-59). Στα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους παρατηρήθηκε αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας με αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία των σχολείου. Το δημοτικό σχολείο της Ζάτουνας αναστήθηκε με το υπ' αριθ. 22487 Β.Δ. του 1842 και με πρώτο δάσκαλο τον Μιχαήλ Τσερώνη( ΓΑΚ, 1842). Οι συχνές μεταθέσεις των δασκάλων που ακολούθησαν και η αδυναμία του Δήμου να εξασφαλίσει τα στοιχειώδη για τη λειτουργία του σχολείου είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή της φοίτησης των μαθητών για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα αναφέρονται σε αναφορά επιτροπής των κατοίκων προς το υπουργείο για την αναγκαιότητα λειτουργίας του σχολείου, «… η νεολαία της πατρίδος ημών υστερουμένη Δημοτικού Διδασκάλου εκτός του ότι μένει εις το σκότος της αμαθείας, εκτραχηλίζεται κατά την δυστυχίαν εις τα χείριστα, καίτοι μετά πολλής σπουδής υπό των γονέων προφυλαττομένη».
2.5 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΕΥΘΙΔΟΣ
Στα πολυπληθή Λαγκάδια λειτουργούσε μέχρι το 1825 σχολείο το κτίριο του οποίου πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή της λειτουργίας του. Η Γραμματεία των Εκκλησιαστικών ήδη από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους δέχονταν πιέσεις για την επαναλειτουργία του (ΓΑΚ, 1844γ). Δεν μπορούσε να αγνοήσει το αίτημα των 3500 κατοίκων για την ίδρυση και λειτουργία σχολείου αφού μάλιστα η χρηματοδότηση της ανέγερσης νέου διδακτηρίου και η μισθοδοσία του δασκάλου εξασφαλίζονταν από τους τόκους δανείου που είχε χορηγήσει ο δήμος στην επαρχία Καρυταίνης (ΓΑΚ, 1844β). Ο ιερέας Σοφιανός Παπαηλιόπουλος ήταν ο πρώτος δάσκαλος που με μόχθο στήριξε τη λειτουργία του σχολείου. Στη συνέχεια όμως ο διορισμός στο σχολείο δασκάλων ανώτερης τάξεως τον έφερε σε αντιπαράθεση με αποτέλεσμα της εκτόξευση πολλές φορές αστήρικτων κατηγοριών που είχαν αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία του σχολείου. Από τις εκθέσεις των επιθεωρητικών επιτροπών γίνεται φανερό ότι στο συγκεκριμένο σχολείο υπήρξε διαρκής αύξηση του μαθητικού δυναμικού με επιδόσεις που φανερώνουν οργάνωση και προγραμματισμό της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Ως αρνητικό γεγονός επισημαίνονται οι συχνές μεταθέσεις των δασκάλων που είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια διδακτικού χρόνου για τους μαθητές.
2.6 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ
Η ύπαρξη στο χώρο του δημοδιδάσκαλου Ιωάννη Βασιλειάδη , «… όστις δια τας πολυειδείς γνώσεις του και την παράδοσιν των μαθημάτων επιμελείται καλώς την αλληλοδιδακτικήν…» (ΓΑΚ, 1837γ) και η ύπαρξη διδακτηρίου χωρητικότητας 160 μαθητών επέτρεπαν τη λειτουργία σχολείου. Η μισθοδοσία του δασκάλου αποφασίστηκε να δίνεται σε δύο μέρη σε χρήματα και σε φάκνα (σε είδος) (ΓΑΚ, 1838) .
Η συγχώνευση των δήμων Πιανών και Θαλιάδων το 1842 με αυτό της Ελευσίνας έφερε την κατακόρυφη αύξηση του μαθητικού δυναμικού και δημιούργησε την ανάγκη για σύσταση δύο άλλων σχολείων. Αξίζει να σημειώσουμε το γεγονός ότι στο χωριό Μαγούλα του δήμου λειτουργούσε ένα είδος νηπιακού σχολείου στο σπίτι του γέροντος παιδαγωγού Αναγνώστη Παναγιώτου, «προς επιτήρησιν αυτών και προς προγύμνασιν δια να μετατεθούν επομένως εις το αλληλοδιδακτικόν σχολείον άμα συμπληρώσουν τα έξι έτη».(ΓΑΚ, 1838β) Τα προβλήματα στην καταβολή της μισθοδοσίας καθώς και η εμπλοκή του Βασιλειάδη σε τοπικές πολιτικές διενέξεις είχε ως αποτέλεσμα να αναγκαστεί το υπουργείο να απειλήσει με κλείσιμο του σχολείου (ΓΑΚ, 1845). Μπροστά σ' αυτή την αρνητική εξέλιξη η ηρεμία αποκαταστάθηκε και η λειτουργία του σχολείου συνεχίστηκε απρόσκοπτα.
2.7 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΩΝΑΤΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ
Στο χωριό Ζωνάτι την πρωτεύουσα του δήμου Βερένθης που συγχωνεύτηκε στην πορεία με το δήμο Γόρτυνος συστήθηκε δημοτικό σχολείο που συνιστά ιδιαίτερη περίπτωση για τα εκπαιδευτικά πράγματα της Γορτυνίας. Το υπουργείο στις 28 Δεκεμβρίου 1846 διόρισε δάσκαλο τον Ιωάννη Παπαπετρίδη αφού πρώτα πληροφορήθηκε από τη Νομαρχία ότι το κατάστημα είναι έτοιμο και είχε ληφθεί φροντίδα για την προμήθεια βιβλίων και το διορισμό δασκάλων. Ο υπουργός επιβραβεύοντας το ζήλο των κατοίκων για το σχολείο έστειλε ένα κατάλογο βιβλίων και το αναγκαίο εκπαιδευτικό υλικό (ΓΑΚ, 1838β).
2.8 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΗΜΗΤΣΑΝΗΣ
Στις 8 Ιουλίου 1836 διορίζεται στο σχολείο ο ιερέας Δημήτριος Καρατζάς δημοδιδάσκαλος γ' τάξεως που σύμφωνα με τη γνώμη του δημάρχου «είναι καλής ηθικής, χαίρει την υπόληψιν της κοινότητας και είναι ολιγαρκής ως προς τη μισθοδοσία» (ΓΑΚ, 1836, Σκολαρίκος, 1959). Ο πληθυσμός του δήμου που έφτανε στις 2327 κατοίκους καθιστούσε ανεπαρκές το ένα σχολείο για τη στέγαση του μαθητικού πληθυσμού. Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ δασκάλων και δημοτικών αρχόντων τις οποίες ο διοικητής της επαρχίας Ιωάννης Σπηλιώτης χαρακτηρίζει παραφρονήσεις (ΓΑΚ, 1836) προξενούσαν βλάβες στην παρεχόμενη εκπαίδευση ώστε πολλοί γονείς θέλουσιν αποσύρει μετά μικρόν τα τέκνα των, δια την αθλιότητα του σχολείου (ΓΑΚ, 1836).
2.9 AΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΡΙΚΟΛΩΝΩΝ
Η Στεμνίτσα- πρωτεύουσα - του δήμου είχε πλούσια παράδοση στη λειτουργία σχολείου. Και στην περίπτωση όμως αυτή τα προβλήματα των τοπικών πολιτικών ανταγωνισμών είχαν αρνητική επίδραση στη λειτουργία του σχολείου. Χαρακτηριστικά, η αντιπαλότητα μεταξύ του δημάρχου και του δασκάλου Ιωάννη Καρπούζου είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο ώστε ο διοικητής της Γορτυνίας αναγκάζεται να την ονομάσει «αθεράπευτο κακόν που δεν διορθώνεται ειμή μόνο με την ματάθεσιν»(ΓΑΚ, 1839)'Ο δήμαρχος Χαράλαμπος Ροϊλός είχε αρνητική στάση έναντι του σχολείου, γεγονός που αναφέρουν όλοι οι δάσκαλοι σε επιστολές τους προς τη διοίκηση. Ο δάσκαλος Ιωάννης Μητρόπουλος αναφέρει ότι «είμαι βέβαιος ζητών τα νόμιμα και τα δίκαια, θέλουν εκραγεί διαφόρων ειδών διωγμοί» (ΓΑΚ, 1841β) Η αντιπαλότητα μεταξύ δημάρχου και δασκάλων είχε ως αποτέλεσμα τις συχνές μεταθέσεις. Ο δάσκαλος Μιχαήλ Τσερώνης που τοποθετήθηκε δάσκαλος στο σχολείο τον Δεκέμβριο του 1843 (ΓΑΚ, 1844β) ένα χρόνο μετά γράφει προς το Υπουργείο «… όλοι σχεδόν οι δήμοι δεν αμοιρούν τοιούτων σχολείων, ο δικός μας όμως διατελεί βλέπων μήνας ικανούς με λύπην το δημοτικόν σχολείον κεκλεισμένον και κατηραχνιωμένον και υπέρ τους διακοσίους μαθητάς. ελεεινώς συμπεριφερομένους τήδε κακείσε αντί της ηθικής βελτίωσης» (ΓΑΚ, 1844).
Στο Ζυγοβίστι την πρωτεύουσα του δήμου Καλλιστούς το Δημοτικό σχολείο είχε ανεγερθεί με δαπάνες του δήμου. Ο ιερέας Παπαοικονομόπουλος με το επίθετο «καλός» συνέβαλλε αποφασιστικά στη λειτουργία του. Το υπουργείο αξιολόγησε ως θετική την προσφορά του θεωρώντας ότι είναι άξιος να μισθοδοτηθεί από το εκκλησιαστικό ταμείο (ΓΑΚ, 1840).
Σχολεία επίσης λειτουργούσαν στην πρωτεύουσα του δήμου Λυκουρίας Παλούμπα και στο χωριό Φίλια του ιδίου δήμου (ΓΑΚ, 1840).
Δρ Ιωάννης ΚΑΠΠΟΣ
Προϊστάμενος 5ου Γραφείου Δνση Π.Ε. Γ΄ Αθηνών
Αθήνα,Ελλάδα
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η επαρχία Γορτυνίας, τόπος τραχύς και ορεινός, κατέχει το νοτιοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας. Έχει πλούσια μυθική παράδοση και η ιστορική της ζωή καταγράφεται ήδη από τα ομηρικά χρόνια. Οι αρχαίοι συγγραφείς και οι νεότεροι που αναφέρονται σ' αυτή μας βοηθούν να κατανοήσουμε την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος και τον συνεχή αγώνα των ανθρώπων για την επιβίωση τους και τη δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων για την ανάπτυξη του πολιτικού, κοινωνικού και πνευματικού τους βίου.
Στα νεότερα χρόνια και ειδικότερα στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας η Γορτυνία ανέπτυξε μια ιδιαίτερη δυναμική στον ευρύτερο χώρο της Πελοποννήσου όσον αφορά την Παιδεία, την Εκκλησία και την Κοινοτική Αυτοδιοίκηση. Οι σχολές της Δημητσάνας, της Βυτίνας και των Λαγκαδίων από το β' μισό του 17ου αιώνα είχαν αναπτύξει εκπαιδευτική δραστηριότητα η οποία είχε ενσωματώσει στοιχεία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η θεσμική οργάνωση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τους ν. του 1834 και 1836 αντίστοιχα επιφέρει σημαντικές τροποποιήσεις τόσο στη γεωγραφία της εκπαίδευσης όσο και στο περιεχόμενο σπουδών.
Στην Γορτυνία την περίοδο αυτή παρατηρείται ανάπτυξη του σχολικού δικτύου και αύξηση του μαθητικού πληθυσμού. Ωστόσο όμως η έλλειψη των δασκάλων και εποπτικών μέσων, η αδυναμία των Δήμων να καταβάλλουν τη μισθοδοσία και οι τοπικές πολιτικές συγκρούσεις είχαν ως αποτέλεσμα την πλημμελή λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο εκπαιδευτικός χάρτης της Γορτυνίας όπως διαμορφώθηκε στα χρόνια του Όθωνα αποτυπώνει την προσπάθεια της κεντρικής διοίκησης να αντιμετωπίσει την εκπαίδευση των παιδιών και την αγωνία των τοπικών αρχών να οργανώσουν, παρά τις ελλείψεις , ένα σχολείο που να ανταποκρίνεται στην πνευματική ιστορία της περιοχής.
ABSTRACT
The province of Gortynia, land rough and mountainous, is located at the southwest part of Arcadia. It has rich mythical tradition and its historical life has been reported since Homer ages. Both the ancient and the modern writers who refer to it, help us understand the specialty of the natural environment and the constant struggle of the people for their survival the creation of positive prerequisites for the development of their political social and spiritual life.
In modern years, and especially during the Ottoman empire era, Gortynia developed a special dynamic within the area of the Peloponnese with regard to the Church, the Education and the Local Communal Authority. The schools of Dimitsana, Vytina and Langadia since the second half of the 17th century, had developed an educational activity which had integrated elements of the Modern Greek Enlightenment. The institutional organization of the Primary and Secondary education with the Laws of 1834 and 1836, resulted in important modifications in both the geography of the education and in the content of the curricula.
In Gortynia, at this period, a development of the school network and an increase of the number of pupils can be observed. However, the lack of teachers and resources, the inability of the Local authorities to pay the wages and the local political contradictions, resulted in the prblematic operation of the educational process The educational map of Gortynia as developed during the era of King Otto, reflects the effort of the central administration to tackle the education of the children, and the will of the local authorities to organise, despite the difficulties, a school which corresponds the spiritual history of the area.
1. ΓΕΝΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ
Η επαρχία Γορτυνίας ήταν ανέκαθεν τμήμα της Αρκαδίας και αποτελούσε στην αρχαιότητα το μεγαλύτερο τμήμα της Αζανίας ή Αζανίδος. Τόπος ορεινός με πλούσια μυθική παράδοση που η ιστορική της ζωή καταγράφεται ήδη από τους ιστορικούς χρόνους (Παυσανίας ). Στην περιοχή άκμασαν σημαντικές πόλεις (Θησώα, Μεθύδριον, Κλείτωρ, Ελευσίς) που η παρακμή τους προσδιορίζεται χρονικά πριν από τη Ρωμαιοκρατία (Ραγκαβής, 1853). Από το 963 αποτελούσε τμήμα της Μεσσαρέας (Αρκαδία) και οι οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στην περιοχή είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων πόλεων όπως της Καρύταινας, του Αράκλοβου, της Δημητσάνας (Σαρρής 1934-35). Την περίοδο της Βενετικής κυριαρχίας έγιναν μετακινήσεις πληθυσμού από την πελοποννησιακή ενδοχώρα προς τα Ιόνια νησιά. Στη Γορτυνία όμως λόγω της φυσικής οχυρότητας που εμφάνιζε η περιοχή απετράπη η μετακίνηση του πληθυσμού, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μη αλλοίωση της φυσιογνωμίας της και την πληθυσμιακή της σταθερότητα. (Παναγιωτόπουλος, 1987).
Την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας οι συνθήκες ασφάλειας που παρείχε η περιοχή ήταν ο κύριος λόγος της αύξησης του πληθυσμού και της ανάπτυξης δραστηριοτήτων που κατέστησαν τη Γορτυνία ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της υπόδουλης Ελλάδας. Οι σχολές της Δημητσάνας, της Βυτίνας, των Λαγκαδίων, της Νεμνίτσας είχαν αναπτύξει πνευματική κίνηση τέτοια που η προσφορά τους υπερέβη τα όρια της επαρχίας (Λάμπρου, 1906). Ο Ιωάννης Καποδίστριας αντιμετώπισε την εκπαίδευση ως ζήτημα πρώτης προτεραιότητας επιδιώκοντας τη θεσμική της οργάνωση και την ανάπτυξη σχολικού δικτύου ικανού να εκπαιδεύσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα των παιδιών του λαού. Το εγχείρημα αυτό παρουσίαζε δυσκολίες κυρίως στις ορεινές περιοχές λόγω της έλλειψης δασκάλων και στοιχειώδους υποδομής (Παπαδόπουλος, 1857-58). Η περίοδος της αναρχίας που ακολούθησε τη δολοφονία του Κυβερνήτη είχε αρνητικό αντίκτυπο στη λειτουργία των σχολείων. Οι σχολές της Γορτυνίας που την προηγούμενη περίοδο είχαν αναπτύξει αξιόλογη δραστηριότητα, παρουσίαζαν σημαντικά λειτουργικά προβλήματα.
Η αντιβασιλεία επιχειρώντας τη θεσμική οργάνωση του κράτους και ειδικότερα της εκπαίδευσης με το ν. του 1834 «Περί Δημοτικών σχολείων» αναθέτει την ίδρυση και λειτουργία των σχολείων στους Δήμους. Το νομοθέτημα αυτό ενώ από μια πρώτη ματιά αποκεντρώνει τη κρατική λειτουργία στην πράξη παρουσιάζει προβλήματα πολλές φορές ανυπέρβλητα αφού οι Δήμοι την περίοδο αυτή είναι ανοργάνωτοι και φέουδα πολιτικών αντιπαραθέσεων. Από τη μελέτη της αλληλογραφίας που είχαν οι δήμοι με το υπουργείο, γίνεται φανερή η αδυναμία κάλυψης των προϋποθέσεων που απαιτούσε ο νόμος για την ίδρυση και λειτουργία των σχολείων, αφού το μοναδικό τους επιχείρημα ήταν η προηγούμενη πνευματική παράδοση της περιοχής.
Η εξακτίνωση των σχολείων, αρχικά στις έδρες των δήμων, είχε ως στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσέλευση του μαθητικού δυναμικού στα σχολεία ωστόσο όμως τα παιδιά των απομακρυσμένων ορεινών χωριών παρέμειναν αποκλεισμένα από το σχολείο ή εξυπηρετούνταν από τα κατά τόπους Γραμματοδιδασκαλεία.
Για την εκπαίδευση των κοριτσιών τα στοιχεία δεν είναι επαρκή. Η Γορτυνία σ΄ αυτό τον τομέα δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοημένη εξ αιτίας της γεωγραφικής κατατομής και των κοινωνικών στερεοτύπων, καθόσον η συμμετοχή των κοριτσιών στα αλληλοδιδακτικά σχολεία ήταν η μεγαλύτερη στα νησιά του Αιγαίου από ότι στις ορεινές περιοχές (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1986). Όπως προκύπτει από τα αρχειακά ευρήματα η εκπαίδευση των κοριτσιών στη διάρκεια της οθωνικής περιόδου δεν έλαβε οργανωμένο χαρακτήρα παρά μόνο αποσπασματικό στο πλαίσιο της λειτουργίας των αλληλοδιδακτικών σχολείων των αρρένων.
2. ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Ο ν. του 1834 ενεργοποίησε τους δήμους στην κατεύθυνση της ίδρυσης και της λειτουργίας των σχολείων. Ωστόσο, όμως, η έλλειψη πόρων, η αδυναμία του κράτους να εκπαιδεύσει επαρκή αριθμό δασκάλων, η απουσία κτιριακής υποδομής, οι πολιτικές παρεμβάσεις, οι ανταγωνισμοί των τοπικών παραγόντων, στην πράξη, ακύρωναν τις προσπάθειες για την ίδρυση σχολείων (Κάππος, 2001). Την περίοδο αυτή παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού των σχολείων και του μαθητικού δυναμικού διαμορφώνοντας ανάλογα τον εκπαιδευτικό χάρτη της Γορτυνίας.
2.1 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΛΟΤΟΥ
Το δημοτικό συμβούλιο του ομώνυμου δήμου με έγγραφο του ζητά την ίδρυση σχολείου στις 30 Ιανουαρίου 1837 υπολογίζοντας τα παιδιά που θα φοιτήσουν σ’ αυτό σε 60. Ο διορισμός του δασκάλου γ’ τάξεως Γεωργίου Παπαθανασόπουλου δεν ευδοκίμησε για αρκετό χρονικό διάστημα λόγω αδυναμίας του δήμου να πληρώσει το μισθό που είχε οριστεί στις 50 δρχ. Ο πάρεδρος Μολοτού Κωνσταντής Γιαννακόπουλος σε επιστολή του προς τη Διοίκηση Γόρτυνος αναφέρει «… η έλλειψις δημοδιδασκάλου και τούτου ένεκα έπεσον εις τη διαφθοράν οι παίδες των δημοτών λησμονούντες παντάπασιν και αυτά τα ολίγα προσπουδαζόμενα μαθηματά των…» (ΓΑΚ, 1837β). Ο επόμενος δάσκαλος Ανδρέας Νικολόπουλος, μετά από ενάμιση μήνα από τη τοποθέτησή του, συνελήφθη για υπόθαλψη ληστείας με αποτέλεσμα το σχολείο να παραμείνει πάλι χωρίς δάσκαλο. Το 1841 με το νέο αυτοδιοικητικό χάρτη ο δήμος Μολοτού συγχωνεύθηκε με το δήμο Κλείτορος με έδρα τη Τοπόριστα (ΕτΚ, 1841). Μετά από παρεμβάσεις του νέου Δημαρχιακού Παρέδρου Ιωάννη Δρακόπουλου στην περιοχή του δήμου λειτούργησαν δύο αλληλοδιδακτικά σχολεία στο Βαλτεσινίκο και στη Τοπόριστα. Παρά τις διαβεβαιώσεις από την πλευρά του δήμου ότι έχει προβλεφθεί η δαπάνη για τη λειτουργία του σχολείου η κατάσταση δεν άλλαξε ουσιαστικά με αποτέλεσμα το σχολείο μέχρι το τέλος της περιόδου να παραμένει κλειστό για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
2.2 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΒΥΤΙΝΑΣ
Η εκπαιδευτική παράδοση της προηγούμενης περιόδου δεν συνεχίζεται στη μετεπαναστατική περίοδο κυρίως λόγω της αδυναμίας του Δήμου Νυμφασίας να εισπράξει τους φόρους και να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία σχολείου. Η έλλειψη δασκάλου αντιμετωπίστηκε με το διορισμό του Γραμματοδιδασκάλου Χρύσανθου Πολυχρονόπουλου που εξετάσθηκε από τον ελληνοδιδάσκαλο Καράκαλλο και εκρίθη ικανός να διδάξει στο αλληλοδιδακτικό σχολείο ΓΑΚ, 1846). Η έλλειψη των κατάλληλων δασκάλων και σ’ αυτή την περίπτωση έχει ως αποτέλεσμα την πλημμελή λειτουργία ενός ιστορικού σχολείου.
2.3 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΡΟΠΑΙΩΝ
Η πρώτη επίσημη αναφορά στο σχολείο των Τροπαίων γίνεται στην αίτηση μετάθεσης του δασκάλου Ιωάννη Οικονόμου στις 4 Μαρτίου 1837. Το κτίριο του δημοτικού σχολείου ήταν έτοιμο αλλά ελλιπές ως προς τα βιβλία και τα λοιπά αναγκαία μέσα. Οι διενέξεις μεταξύ των τοπικών παραγόντων Βυζικίου και Τροπαίων για την έδρα του σχολείου δημιουργούσε μια αρνητική ατμόσφαιρα με επιπτώσεις στη λειτουργία του. Μετά από παρέμβαση, του σεβαστού, στην περιοχή, δασκάλου Νικόλαου Χρυσανθόπουλου το ζήτημα διευθετήθηκε και η ηρεμία επανήλθε στην τοπική κοινωνία (ΓΑΚ,1837).
2.4 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΑΤΟΥΝΑΣ
Η περιοχή της Ζάτουνας κατά την προεπαναστατική περίοδο ήταν εύρωστη οικονομικά κυρίως λόγω των βυρσοδεψείων που λειτουργούσαν στην περιοχή. Η ευρωστία αυτή της επέτρεπε να λειτουργεί σχολείο κατά την προεπαναστατική περίοδο με σημαντική πνευματική προσφορά στην περιοχή (Φλούδας, 1958-59). Στα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους παρατηρήθηκε αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας με αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία των σχολείου. Το δημοτικό σχολείο της Ζάτουνας αναστήθηκε με το υπ' αριθ. 22487 Β.Δ. του 1842 και με πρώτο δάσκαλο τον Μιχαήλ Τσερώνη( ΓΑΚ, 1842). Οι συχνές μεταθέσεις των δασκάλων που ακολούθησαν και η αδυναμία του Δήμου να εξασφαλίσει τα στοιχειώδη για τη λειτουργία του σχολείου είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή της φοίτησης των μαθητών για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα αναφέρονται σε αναφορά επιτροπής των κατοίκων προς το υπουργείο για την αναγκαιότητα λειτουργίας του σχολείου, «… η νεολαία της πατρίδος ημών υστερουμένη Δημοτικού Διδασκάλου εκτός του ότι μένει εις το σκότος της αμαθείας, εκτραχηλίζεται κατά την δυστυχίαν εις τα χείριστα, καίτοι μετά πολλής σπουδής υπό των γονέων προφυλαττομένη».
2.5 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΕΥΘΙΔΟΣ
Στα πολυπληθή Λαγκάδια λειτουργούσε μέχρι το 1825 σχολείο το κτίριο του οποίου πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή της λειτουργίας του. Η Γραμματεία των Εκκλησιαστικών ήδη από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους δέχονταν πιέσεις για την επαναλειτουργία του (ΓΑΚ, 1844γ). Δεν μπορούσε να αγνοήσει το αίτημα των 3500 κατοίκων για την ίδρυση και λειτουργία σχολείου αφού μάλιστα η χρηματοδότηση της ανέγερσης νέου διδακτηρίου και η μισθοδοσία του δασκάλου εξασφαλίζονταν από τους τόκους δανείου που είχε χορηγήσει ο δήμος στην επαρχία Καρυταίνης (ΓΑΚ, 1844β). Ο ιερέας Σοφιανός Παπαηλιόπουλος ήταν ο πρώτος δάσκαλος που με μόχθο στήριξε τη λειτουργία του σχολείου. Στη συνέχεια όμως ο διορισμός στο σχολείο δασκάλων ανώτερης τάξεως τον έφερε σε αντιπαράθεση με αποτέλεσμα της εκτόξευση πολλές φορές αστήρικτων κατηγοριών που είχαν αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία του σχολείου. Από τις εκθέσεις των επιθεωρητικών επιτροπών γίνεται φανερό ότι στο συγκεκριμένο σχολείο υπήρξε διαρκής αύξηση του μαθητικού δυναμικού με επιδόσεις που φανερώνουν οργάνωση και προγραμματισμό της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Ως αρνητικό γεγονός επισημαίνονται οι συχνές μεταθέσεις των δασκάλων που είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια διδακτικού χρόνου για τους μαθητές.
2.6 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ
Η ύπαρξη στο χώρο του δημοδιδάσκαλου Ιωάννη Βασιλειάδη , «… όστις δια τας πολυειδείς γνώσεις του και την παράδοσιν των μαθημάτων επιμελείται καλώς την αλληλοδιδακτικήν…» (ΓΑΚ, 1837γ) και η ύπαρξη διδακτηρίου χωρητικότητας 160 μαθητών επέτρεπαν τη λειτουργία σχολείου. Η μισθοδοσία του δασκάλου αποφασίστηκε να δίνεται σε δύο μέρη σε χρήματα και σε φάκνα (σε είδος) (ΓΑΚ, 1838) .
Η συγχώνευση των δήμων Πιανών και Θαλιάδων το 1842 με αυτό της Ελευσίνας έφερε την κατακόρυφη αύξηση του μαθητικού δυναμικού και δημιούργησε την ανάγκη για σύσταση δύο άλλων σχολείων. Αξίζει να σημειώσουμε το γεγονός ότι στο χωριό Μαγούλα του δήμου λειτουργούσε ένα είδος νηπιακού σχολείου στο σπίτι του γέροντος παιδαγωγού Αναγνώστη Παναγιώτου, «προς επιτήρησιν αυτών και προς προγύμνασιν δια να μετατεθούν επομένως εις το αλληλοδιδακτικόν σχολείον άμα συμπληρώσουν τα έξι έτη».(ΓΑΚ, 1838β) Τα προβλήματα στην καταβολή της μισθοδοσίας καθώς και η εμπλοκή του Βασιλειάδη σε τοπικές πολιτικές διενέξεις είχε ως αποτέλεσμα να αναγκαστεί το υπουργείο να απειλήσει με κλείσιμο του σχολείου (ΓΑΚ, 1845). Μπροστά σ' αυτή την αρνητική εξέλιξη η ηρεμία αποκαταστάθηκε και η λειτουργία του σχολείου συνεχίστηκε απρόσκοπτα.
2.7 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΩΝΑΤΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ
Στο χωριό Ζωνάτι την πρωτεύουσα του δήμου Βερένθης που συγχωνεύτηκε στην πορεία με το δήμο Γόρτυνος συστήθηκε δημοτικό σχολείο που συνιστά ιδιαίτερη περίπτωση για τα εκπαιδευτικά πράγματα της Γορτυνίας. Το υπουργείο στις 28 Δεκεμβρίου 1846 διόρισε δάσκαλο τον Ιωάννη Παπαπετρίδη αφού πρώτα πληροφορήθηκε από τη Νομαρχία ότι το κατάστημα είναι έτοιμο και είχε ληφθεί φροντίδα για την προμήθεια βιβλίων και το διορισμό δασκάλων. Ο υπουργός επιβραβεύοντας το ζήλο των κατοίκων για το σχολείο έστειλε ένα κατάλογο βιβλίων και το αναγκαίο εκπαιδευτικό υλικό (ΓΑΚ, 1838β).
2.8 ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΗΜΗΤΣΑΝΗΣ
Στις 8 Ιουλίου 1836 διορίζεται στο σχολείο ο ιερέας Δημήτριος Καρατζάς δημοδιδάσκαλος γ' τάξεως που σύμφωνα με τη γνώμη του δημάρχου «είναι καλής ηθικής, χαίρει την υπόληψιν της κοινότητας και είναι ολιγαρκής ως προς τη μισθοδοσία» (ΓΑΚ, 1836, Σκολαρίκος, 1959). Ο πληθυσμός του δήμου που έφτανε στις 2327 κατοίκους καθιστούσε ανεπαρκές το ένα σχολείο για τη στέγαση του μαθητικού πληθυσμού. Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ δασκάλων και δημοτικών αρχόντων τις οποίες ο διοικητής της επαρχίας Ιωάννης Σπηλιώτης χαρακτηρίζει παραφρονήσεις (ΓΑΚ, 1836) προξενούσαν βλάβες στην παρεχόμενη εκπαίδευση ώστε πολλοί γονείς θέλουσιν αποσύρει μετά μικρόν τα τέκνα των, δια την αθλιότητα του σχολείου (ΓΑΚ, 1836).
2.9 AΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΡΙΚΟΛΩΝΩΝ
Η Στεμνίτσα- πρωτεύουσα - του δήμου είχε πλούσια παράδοση στη λειτουργία σχολείου. Και στην περίπτωση όμως αυτή τα προβλήματα των τοπικών πολιτικών ανταγωνισμών είχαν αρνητική επίδραση στη λειτουργία του σχολείου. Χαρακτηριστικά, η αντιπαλότητα μεταξύ του δημάρχου και του δασκάλου Ιωάννη Καρπούζου είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο ώστε ο διοικητής της Γορτυνίας αναγκάζεται να την ονομάσει «αθεράπευτο κακόν που δεν διορθώνεται ειμή μόνο με την ματάθεσιν»(ΓΑΚ, 1839)'Ο δήμαρχος Χαράλαμπος Ροϊλός είχε αρνητική στάση έναντι του σχολείου, γεγονός που αναφέρουν όλοι οι δάσκαλοι σε επιστολές τους προς τη διοίκηση. Ο δάσκαλος Ιωάννης Μητρόπουλος αναφέρει ότι «είμαι βέβαιος ζητών τα νόμιμα και τα δίκαια, θέλουν εκραγεί διαφόρων ειδών διωγμοί» (ΓΑΚ, 1841β) Η αντιπαλότητα μεταξύ δημάρχου και δασκάλων είχε ως αποτέλεσμα τις συχνές μεταθέσεις. Ο δάσκαλος Μιχαήλ Τσερώνης που τοποθετήθηκε δάσκαλος στο σχολείο τον Δεκέμβριο του 1843 (ΓΑΚ, 1844β) ένα χρόνο μετά γράφει προς το Υπουργείο «… όλοι σχεδόν οι δήμοι δεν αμοιρούν τοιούτων σχολείων, ο δικός μας όμως διατελεί βλέπων μήνας ικανούς με λύπην το δημοτικόν σχολείον κεκλεισμένον και κατηραχνιωμένον και υπέρ τους διακοσίους μαθητάς. ελεεινώς συμπεριφερομένους τήδε κακείσε αντί της ηθικής βελτίωσης» (ΓΑΚ, 1844).
Στο Ζυγοβίστι την πρωτεύουσα του δήμου Καλλιστούς το Δημοτικό σχολείο είχε ανεγερθεί με δαπάνες του δήμου. Ο ιερέας Παπαοικονομόπουλος με το επίθετο «καλός» συνέβαλλε αποφασιστικά στη λειτουργία του. Το υπουργείο αξιολόγησε ως θετική την προσφορά του θεωρώντας ότι είναι άξιος να μισθοδοτηθεί από το εκκλησιαστικό ταμείο (ΓΑΚ, 1840).
Σχολεία επίσης λειτουργούσαν στην πρωτεύουσα του δήμου Λυκουρίας Παλούμπα και στο χωριό Φίλια του ιδίου δήμου (ΓΑΚ, 1840).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου