Είναι μεγάλη υπόθεση και θαρραλέα πράξη η ανάληψη μιας ευθύνης και η πιστή συνέπεια στην τήρησή των συνεπειών αυτής της ανάληψης. Απαιτεί την ύπαρξη υπεύθυνων και ευαίσθητων ατόμων, πράγμα που στη χώρα μας είναι είδος εν ανεπαρκεία . Υπάρχει μια τάση στο μέσο άνθρωπο, όταν βρίσκεται σε θέση απολογίας να μεταθέτει τις ευθύνες σε τρίτους ή -πράγμα που είναι ισοδύναμο- να γίνεται επίκληση άλλων πάσης φύσεως δικαιολογιών. Όπως, έκτακτες συνθήκες, ακραία φαινόμενα, ασύμμετρες συμπεριφορές. Ακόμα και παρέμβαση σκοτεινών κύκλων με σκοπό την αποσταθεροποίηση, κακή αντιπολιτευτική πρόθεση κι ότι άλλο περάσει από το πονηρό, αλλά και δειλό μυαλό τους. Ας το πάρουμε απόφαση. Αυτούς επέλεξε ο σοφός λαός να μας καταστρέψουν. Το μόνο που απομένει είναι να μείνουμε την αόριστη ελπίδα ότι κάτι θα γίνει στο μέλλον. Δε μπορεί. Κάτι πρέπει να γίνει

Ας είμαι αισιόδοξος. Θέλω και πρέπει Γιατί η πατρίδα πρέπει να συνέλθει και να προχωρήσει. Ένα ποτάμι λόγια και σκέψεις πιέζουν τα σφραγισμένα μου χείλη και να δραπετεύσουν σαν κραυγές απόγνωσης στον αέρα,  μα δεν τους επιτρέπω. Πρέπει να τα καταπιώ αμάσητα. Μια εξαίρεση μόνο επιτρέπω

Από τους εκατοντάδες ανθρώπους υπεύθυνους σε διάφορους τομείς ένας απ’ αυτούς δεν κοίταξε στον καθρέπτη του και να ψελλίσει ένα λόγο αυτοκριτικής ; Τέτοια ηθική αναισθησία σπάνια συναντάς σε μια εύρωστη κοινωνία. Κι εδώ πρωτοτυπήσαμε

Θέλω και πρέπει να είμαι ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ.  ΚΑΛΗΜΈΡΑ ΣΑΣ  όσο αυτό είναι δυνατόν

Το άτομο και η κοινωνία

Πόσο όμορφο και συγχρόνως ανακουφιστικό είναι για έναν άνθρωπο να αγαπά και να ζει ευτυχισμένα με την οικογένειά του. Να σέβεται τους προπάτορες του, να κάνει απογόνους και να επιτελεί το καθήκον του για αυτούς. Πόσο απαραίτητο είναι να αγαπά κανείς τον τόπο του, τα χώματα, που τον έθρεψαν και του έδωσαν τις πρώτες εικόνες της ζωής. Είναι τόσο ανθρώπινο ν’ αγαπάς τους γείτονές σου και να ενδιαφέρεσαι για την ευτυχία τους. Επιπροσθέτως πόσο χρήσιμο και πρώτης προτεραιότητας καθήκον είναι να προσπαθεί ο καθένας να γίνει καλύτερος περιορίζοντας κατά το δυνατόν τα ελαττώματα του και να καλλιεργεί τις θετικές πλευρές του χαρακτήρα του. Να επιδιώκει τη γνώση και διαρκώς να διευρύνει τους ορίζοντές του. Να είναι συγκαταβατικός, αλλά όχι αδιάφορος, στα ελαττώματα του διπλανού του και να μην τρέφει ψευδαισθήσεις ότι όλα είναι θέμα καλών προθέσεων.

   Όχι!   Είναι παράξενο τελικώς πλάσμα ο άνθρωπος! Διαθέτει μια μεγάλη βεντάλια πλεονεκτημάτων, με αξιοπρόσεκτες αρετές, με τεράστιες δυνατότητες λόγω της έλλογης ικανότητάς του, που η πορεία του χρόνου τον έκανε κυρίαρχο ον στην φύση. Μπορεί να κατέχει δυνατά αισθήματα αγάπης και αλληλεγγύης για τον συνάνθρωπό του αλλά συγχρόνως εμφανίζει και με μια σειρά έμφυτα ελαττώματα και αδυναμίες.

       Οι κακές πλευρές του ανθρώπου όμως  είναι αυτές που τελικά καθορίζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό τις ιστορικές εξελίξεις. Οι νόμοι, οι περιορισμοί, οι έγνοιες μιας κοινωνίας, οι προβλεπόμενες ποινές και τιμωρίες για μια ακολουθία πράξεων και συμπεριφορών, είναι μια από τις κύριες απασχολήσεις μιας οργανωμένης κοινότητας και κυρίως είναι αποτρεπτικοί του κακού. Η τιμωρία για το κακό πλειοψηφεί κατά κράτος του επαίνου για το οποιοδήποτε καλό.

    Ένα από τα χειρότερα και συχνά απαντούμενα στην ιστορία ελαττώματα του ανθρώπου είναι η πλεονεξία. Ο άνθρωπος εύκολα γίνεται άπληστο και αχόρταγο πλάσμα. Δεν ικανοποιείται με αυτά που ήδη κατέχει. Θέλει αδιακόπως κι άλλα και ιδιαιτέρως αυτά που βλέπει να έχει ο διπλανός ή ο απέναντι του. Η ζήλεια και η συνεπαγόμενη εξ αυτής διάθεση διαρπαγής είναι η γενεσιουργός αιτία των διαιρέσεων, των δραμάτων και κατ’ επέκταση των πολέμων, που εκρήγνυνται λόγω αυτών των διαιρέσεων. Η ανθρώπινη ιστορία, δίπλα στο έπος των ανακαλύψεων και εφευρέσεων που βελτίωσαν τις συνθήκες της ζωής του ανθρώπου, έχει συγχρόνως στο ενεργητικό της και μια αλυσίδα σφαγών, αφανισμών και λεηλασιών.

  Κάποιοι ισχυρίζονται ότι όλα αυτά τα αρνητικά χαρακτηριστικά μπορούν να ξεπεραστούν, αν επικρατήσει η «καλή θέληση» από όλους. Πιστεύουν ότι μπορεί να δημιουργηθεί μια παγκόσμια κοινότητα χωρίς πολέμους, χωρίς διενέξεις και δράματα.   Ένας μόνιμα ειρηνικός κόσμος, χωρίς πολέμους και αίματα. Ισχυρίζονται ακόμα ότι στη Γη μπορεί να επικρατήσει μια διαρκής ειρήνη, που φυσική συνέπειά της θα είναι και η διαρκής πρόοδος.

5^ο μέρος

Υποσημειώσεις

¹ Έχει σημασία να ειπωθεί ότι ο Στράτος Παπαϊωάννου, διευθυντής της Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών και από τους ιδρυτές της, είναι γιος του Κωστή Παπαϊωάννου, μόνιμου συνεργάτη του Όθωνα  Ρουσόπουλου που δίδαξε στην Ακαδημία μαζί με άλλους τα οικονομικά μαθήματα.

Ο Στράτος Παπαϊωάννου είναι ο πατέρας του φιλόσοφου Κ. Παπαϊωάννου που τον τελευταίο καιρό αναδεικνύεται το έργο του και αναγνωρίζεται η προσωπικότητά του.

² Παρά το γεγονός ότι προτάθηκε δύο φορές να γίνει καθηγητής στο Πανεπιστήμιο, αυτό δεν έγινε δυνατό. Άλλοι κατέλαβαν τις περιζήτητες και ολιγοστές άλλωστε θέσεις. Ίσως αυτό να ήταν και για καλό του γιατί σώθηκε και δεν έγινε ένας ακόμα από τους σχολαστικούς επικεφαλής των εδρών του Πανεπιστημίου.

³ Η ορθογραφία της λέξης έχει σχέση με την άποψή του για την απλοποίηση της γραφής. Στα τέλη του 19^ου αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα δόθηκε μάχη για το πως γράφεται η λέξη χημεία. Ο Μιχ. Στεφανίδης, καθηγητής της Ιστορίας των φυσικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο με κάποια επιχειρήματα υποστήριξε ότι η λέξη έχει σχέση με το αρχαίο χυμεύω γι’ αυτό πρέπει να γράφεται με ύψιλον, χυμεία που χρησιμοποιεί σ’ όλα του τα κείμενα. Τελικά επικράτησε η σημερινή γραφή της λέξης «ΧΗΜΕΙΑ».

Το ίδιο έγινε και στις προσπάθειες που κάνουν οι οπαδοί του Ψυχάρη, Αλεξ. Πάλλης και Ελισαίος Γιαννίδης (καθηγητής στην Ακαδημία).

Ο πρώτος μετέφρασε μια αγγλική Φυσική και χρησιμοποίησε όρους με λαϊκές ρίζες. Ο δεύτερος έγραψε μια εκλαϊκευμένη Αστρονομία. Δυστυχώς οι προτάσεις τους, που είχαν ένα στοιχείο υπερβολής, δεν επικράτησαν.

⁴ Σε λίγο τη σχολή του Ιω. Γεράκη την πήρε υπό την προστασία του ο διάδοχος Κων/νος, μετέπειτα βασιλιάς της χώρας σε κρίσιμα χρόνια γι’ αυτήν. Οικονομικά τη σχολή την πατρονάρισε ο μεγαλομέτοχος και διευθυντής της Τράπεζας Αθηνών Ιω. Πεσματζόγλου, που μάλιστα διόρισε στην τράπεζά του τους πρώτους πτυχιούχους της σχόλής.

⁵ Ιδιαίτερη σημασία και σπουδαιότητα είχε η σειρά των επιστημονικών οργάνων που σχεδίασε ο  Όθ. Ρουσόπουλος και κατασκεύασε σε ειδικευμένα εργαστήρια της Γερμανίας. Όργανα που αγοράζονταν από παραγωγούς κρασιού, λαδιού και άλλων προϊόντων. Για το γλευκόμετρο, το πρώτο από τα όργανα του Ρουσόπουλου, που βραβεύτηκε στην Έκθεση του Μπορντό της Γαλλίας, ο Γ. Σουρής το μνημονεύει σ' ένα τετράστιχό του στο «Ρωμιό« το 1907:

«Ίτε την Ακαδημίαν την βιομηχανικήν

Όθωνος του Ρουσόπουλου, την εις έργα θετικήν

και γλευκόμετρ' ανυμνείτε προφανώς μοναδικά

τα περίφημα σαπούνια, πρωτ' απολυμαντικά»

⁶ Στις αίθουσες της Ακαδημίας οργανώνει συνεχώς διαλέξεις με διαπρεπείς ομιλητές.

Τα βράδυα, όταν τα μαθήματα της Ακαδημίας είχαν ολοκληρωθεί, κάνει μαθήματα δωρεάν σε Τεχνίτες με προγράμματα εκλαϊκευτικά πάνω σε διάφορες τέχνες και επαγγέλματα.

⁷ Σημαντική γυναικεία προσωπικότητα στις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Γεννήθηκε στη Λειψία της Γερμανίας από Έλληνες γονείς, εμπόρους της περιοχής. Μορφωμένη, πολύγλωσση, ασχολήθηκε νωρίς με τα προβλήματα της γυναικείας χειραφέτησης. Εκτός από τη διοικητική διεύθυνσης της Σχολής, την επιμέλεια του περιοδικού, εργάστηκε ακούραστα μέσα από το «Λύκειο Ελληνίδων» και το περιοδικό του «Δελτίο των Ελληνίδων». Το 1908 κυκλοφορεί βιβλίο για τη φωτογραφική τέχνη, ήταν καλή πιανίστρια και το σπίτι της, στην πλατεία Κουμουνδούρου, ήταν κέντρο καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Από το γάμο της αποκτά δυο κόρες, την Αγνή και την Πολυξένη με έντονή και χρήσιμη δραστηριότητα τα επόμενα χρόνια στην πατρίδα μας

⁸ Ένας από τους πρώτους καθηγητές της σχολής είναι ο πτυχιούχος των φυσικών επιστημών Στ. Σταματιάδης που είναι γνωστότερος με το ψευδώνυμο Ελισαίας Γιαννίδης, συγγραφέας του πασίγνωστου βιβλίου «Γλώσσα και Ζωή».

Το 1901 ο Ελ. Γιαννίδης δίνει στη μεγάλη αίθουσα της Ακαδημίας δύο διαλέξεις για το γλωσσικό ζήτημα που παρακολουθούν οι καθηγητές και μαθητές της σχολής. Ανάμεσα στους ακροατές είναι και ο ποιητής Κωστής Παλαμάς που γράφει γι’ αυτές τις διαλέξεις επαινετικό σχόλιο στον «Νουμά».

Κάποιοι φοιτητές φανατισμένοι από τον γλωσσαμύντορα Μυστριώτη συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο και με πέτρες έσπασαν τα τζάμια της σχολής.

Για να μπούμε στο κλίμα των απόψεων του Ρουσόπουλου και ο ίδιος έγραφε στον «Νούμα» με τα ψευδώνυμα Ούτις και Νέαρχος.

⁹ Στη μόνιμη στήλη «Το έργο της Ακαδημίας« στο οποίο περιλαμβάνονται και ευχαριστήριες επιστολές βρίσκουμε επιστολή του μαθητή της Β΄ Γυμνασίου Πατρών, Γεωργ. Α. Παπανδρέου, με ημερομηνία 14 Ιανουαρίου 1903 (σελ.169, Έβδομος τόμος 1902-1903) να λέει:

Ελλογιμώτατε κ. Ρουσόπουλε

Χαράν μεγίστην αισθανόμεθα οσάκις βλέπομεν τον σεβαστόν ημών καθηγητήν εισερχόμενον εν τη αιθούση της διδασκαλίας και έχοντα ανά χείρας το Δελτίον της Ακαδημίας, διότι γνωρίζομεν ότι δι' αυτόν νέαι γνώσεις θα προστεθώσιν εις ημάς. Τούτου ένεκα σπεύδομεν όπως ευχαριστήσωμεν υμάς επί τω εθνωφελεί τούτω Δελτίω. Δέξασθε κ. Ρουσόπουλε την διαβεβαίωσιν του εξαιρέτου σεβασμού μεθ' ού διατελούμεν προς υμάς.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Έγγραφο 1

  Αριθ. Πρωτ. 78       

^{Αριθ. Διεκπ. 31061}

Περίληψις

Περί ιδρύσεως υπό της Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας μεταλλευτικής και μεταλλουργικής Σχολής

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

Πρός τούς κ. κ. Νομάρχας του Κράτους

Η εν Αθήναις ευδοκίμως λειτουργούσα Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία, ήτις το πρώτον ωργάνωσε και εφήρμοσεν εν Ελλάδι σύστημα πρακτικής Εκπαιδεύσεως, προς συμπλήρωσιν του κύκλου των πρακτικών σπουδών, ίδρυσεν εφέτος παρά τας ήδη λειτουργούσας ειδικάς σχολές (εμπορικήν, βιομηχανικής, γεωργικήν) και μεταλλευτικήν και μεταλλουργικήν τοιαύτην.

Επειδή η χώρα ημών έχει ανάγκην, ως εκ του μεταλλευτικού της πλούτου, ειδικών γνώσεων περί του κλάδου τούτου, παρακαλούμεν υμάς, Κύριοι Νομάρχαι, ίνα συστήσετε εις τους κ. Κ. Δημάρχους της δικαιοδοσίας σας, προς ταις άλλαις σχολαίς της Ακαδημίας και την ήδη ιδρυθείσαν μεταλλετικήν και μεταλλουργικήν σχολήν.

Εν Αθήναις, τη 2 Ιουλίου 1901

    Ο Υπουργός

Γ. Ν. ΘΕΟΤΟΚΗΣ

Κ.Α. Βαμπάς

Έγγραφο 2

Αριθ. Πρωτ. 14520

^{Αριθ. Διεκπ. 11444}

Εγκύκλιος

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

Πρός τούς κ. κ. Νομάρχας του Κράτους

Η εν Αθήναις Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία, εγκριθείσα δια του από 29 Ιουλίου 1894 Β. Διατάγματος, εκπληροί σκοπόν κοινωφελή και εθνικόν ως καταρτίσασα και εφαρμόσασα το πρώτον εν Ελλάδι πλήρες σύστημα Πρακτικής Εκπαιδεύσεως μετ’ εφαρμογών, ευάρμοστον εις τάς καθ’ ημάς ανάγκας (Θετική προπαίδευσις, Γεωργική Σχολή, Βιομηχανική Σχολή μετά  ζυμοτεχνικού και ελαιουργικού τμήματος, Εμπορική Σχολή).

Επειδή πρό παντός η ημετέρα χώρα έχει ανάγκην των θετικών σπουδών, διά τούτο παρακαλούμεν υμάς, ίνα συστήσητε θερμώς είς τους κ.κ. Δημάρχους της δικαιοδοσίας σας την Ακαδημίαν ταύτην, αποστέλλοντες αυτοίς ανάλογον αριθμόν προγραμμάτων εκ των επισυναπτόμενων τη εγκυκλίω ταύτη. Ευχής δ’ έργον θα ήτο, αν έκαστος δήμος εκ των δυναμέων απέστελλεν υποτρόφους κατ’ έτος πρός σπουδήν εν ταις Σχολαίς της ρηθείσης Ακαδημίας, οίτινες ήθελον χρησιμοποιηθή επ’ αγαθώ εις τους δήμους των.

Εν Αθήναις, τη 29 Αυγούστου 1900

Ο Υπουργός

Σ. Ε. ΣΤΑΗΣ

Στέφ. Μ. Παρίσης

Έγγραφο 3

ΙΩΑΚΕΙΜ Ο Γ΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

-----------------------------------

ΝΕΑ ΜΕΓΑΛΗ ΤΙΜΗ ΠΡΟΣΕΓΕΝΕΤΟ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΝ

Και ο θρησκευτικός αρχηγός του γένους η Α. Θ. Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄  ηυδόκησε να περιβάλη διά της προστασίας και υποστηρίξεως Αυτού το εθνωφελές ίδρυμα, όπερ σεμνύνεται, διότι θεωρείται και ίνε προπύργιον του ορθοδόξου Ελληνισμού έναντι των οθνείων ανά την ελληνικήν χερσόνησον και Ανατολήν σχολών.

----------------------------

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ

X Ιωακείμελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης

Ελλογιμώτατε κύριε Ο. Α. Ρουσόπουλε, τέκνον εν Κυρίω αγαπητόν της ημών Μετριότητος, χάρις είη τη αυτής Ελλογιμότητι και ειρήνη παρά Θεού. Προφρόνως ελάβομεν και διεξήλθομεν τό από η΄ του παρελθόντος μηνός γράμμα της περισπουδάστου ημίν αυτής Ελλογιμότητος, ευαρέστως δέ λίαν εξ αυτού έγνωμεν τά κατά τήν αυτόθι Βιομηχανικήν και Εμπορική Ακαδημίαν και τάς χρηστάς και ευοιώνους απαρχάς της λειτουργίας αυτής. Προσεπιδηλούντες δ’ ότι και ημείς ασμένως και προθύμως μέλλομεν ευκαίρως ποιείσθαι πάσαν υπέρ αυτής, ως ιδρύματος αναμφηρίστου κοινής ωφελείας και καιρίαν ανάγκην επί χρησταίς ελπίσι θεραπεύοντος, σύστασιν, επιδαψιλεύομεν τη αυτής Ελλογιμότητι και πάσι τοις ευσεβώς και φιλογενώς συνεργαζομένοις τάς πατρικάς ημών ευχάς και ευλογίας, αιτούμενοι υμίν ενίσχυσιν και κραταίωσιν παρά Θεού, ου η χάρις και τό άπειρον έλεος ειη μεθ’ υμών και του έργου υμών.

(Τ. Σ.)   

                                                                                                α@α΄ Σεπτεμβρίου ς΄

X Ο Κωνσταντινουπόλεως εν Χριστω ευχέτης.

Τω Ελλογιμωτάτω κυρίω Ο. Α. Ρουσοπούλω τέκνω εν Κυρίω αγαπητώ της ημών Μετριότητος.

Εις Αθήνας

___________________________________________________________________

  ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ  ΤΟΜΟΣ ΣΤ΄ ΤΕΥΧΟΣ 6ον

Έγγραφο 4

COMUNITA GRECO-ORIENTALE TRIESTE

_____________________________________

Εν Τεργέστη τη 1/14 Μαίου 1901

Προς την εν Αθήναις

Βιομηχανικήν και Εμπορικήν Ακαδημίαν

Αξιότιμοι κύριοι

Η Επιτροπεία του Οικονομείου Κληροδοτήματος, υπ’ όψει λαβούσα την από 17/30 Νοεμβρίου 1900 αίτησιν Υμών και εκτιμήσασα προσηκόντως τα εν αυτή διαλαμβανόμενα –και ιδίως τον πρακτικόν, κοινωφελή σκοπόν του Υμετέρου διδακτηρίου– προέτεινεν εις το Συμβούλιον της ημετέρας Κοινότητος, τούτο δ’ έν τη συνεδρεία αυτού της 29/12 μεσούντος επεψηφίσατο την προς την Υμετέραν Ακαδημίαν απονομήν του εκ δισχιλιών φράγκων χρυσών βραβείου εκ των προσόδων του Κληροδοτήματος του1900.

Λίαν ασμένως εκτελούντες την γενομένην απόφασιν και συγχαίροντες Υμίν, επισυνάπτομεν εγκλείστως επιταγήν εξ εκατόν εισαφράγκων επί τον αυτόθι κ. Ν. Δ. Καρακώσταν, ων την είσπραξιν παρακαλούμεν να αγγείλητε ημίν εν δέοντι.

Δέξασθε, αξιότιμοι Κύριοι, την διαβεβαίωσιν της εξαιρέτου ημών υπολήψεως.

                     Κοινότης

Των εν Τεργέστη Ορθδόξων Ελλήνων

                                Ο Πρόεδρος                                                       Ο Πάρεδρος

       Ι. ΚΩΣΤΗΣ                                                           Ι. Καρακάρης

Έγγραφο 5

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΜΑΡΑΣΛΗΣ

Ο εν Οδησσώ μεγάτιμος ομογενής και εθνικός ευεργέτης Γρηγόριος Μαρασλής, εκτιμήσας την εθνωφελή δράσιν της Βιομηχανικής και Εμπορικής Ακαδημίας και θέλων νά διαψιλεύση εκ του πλούτου του είς την φίλην πατρίδα, υπέρ της προόδου και της ευημερίας αυτής, απεφάσισε ν’ ανεγείρη μέγαρον ευρύχωρον, είς το οποίον θα λειτουργήση το μοναδικόν πρακτικόν διδακτήριον απροσκόπτως πλέον χάρις είς την μεγαλοδωρίαν του ευγενούς ανδρός.

Η Ακαδημία ευγνωμόνως αποδέχεται την εθνικωτάτην ταύτην υποστήριξιν, η δέ τάς πρακτικάς επιστήμας σπουδάζουσα νεολαία μετά μεγαλειτέρου έτι ενθουσιασμού θα φοιτά είς την Μαράσλειον Ακαδημίαν, την προστατευομένην υπό του Βασιλέως μας.

Δημοσιεύομεν ώδε την εικόνα του μεγάλου ευεργέτου καθώς και το σχετικόν μέρος της επιστολής του διευθυντού της βιβλιοθήκης αυτού κ. Λ. Γ. Χ. Κώνστα.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΜΑΡΑΣΛΗ ΕΝ ΟΔΗΣΣΩ

Τη 8^η Δεκεμβρίου 1901

                Φίλε Κύριε Ρουσόπουλε,

Άν σήμερον μόνον δίδεται μοι καιρός ν’ ανακοινώσω υμίν τό ευφρόσυνον άγγελμα της εκπληρώσεως του πόθου υμών, όπερ παρ’ ελπίδα διατυμπάνισαν άπασαι αι Εφημερίδες, άλλοι λόγοι επήνεγκον την βραδύτητα, αλλ’ ουχί η έλλειψις προθυμίας να χαροποιήσω υμάς πρώτον.

Βεβαιώθητε ότι υπέρ πάντα άλλον εχάρην εγώ, διότι διά της αποφάσεων του κ. Μαρασλή ενισχύεται έργον, ου η ευδοκίμησις μεγάλας υπισχνείται εις τό έθνος ωφελείας.

Συγχαίρω λοιπόν υμίν από καρδιάς ου μόνον διά την συνδρομήν, ήτις παρέχεται είς τό έργον υμών, αλλά διότι εγένεσθε ο εισηγητής της λαμπράς ταύτης ιδέας.

.......................................................................................................................................

Ως μανθάνω ο κ. Υπουργός προτίθεται να συστήση επιτροπείαν μέλλουσαν να ετοιμάση τα σχέδια και τους προϋπολογισμούς, δέν αμφιβάλλω ότι μέλος της επιτροπείας θα είσαθε και υμείς, και φροντίσατε ο προϋπολογισμός να μή υπερβή το εξ αρχής αιτηθέν παρ’ υμών ποσόν 200-250 το πολύ χιλιάδων διότι επ’ αυτού εστηρίχθη ο κ. Μαρασλής. Θά είναι δέ ικανόν τό ποσόν τούτο, αφού τό οικόπεδον παρέχεται δωρεάν.

Και αυθις συγχαίρων επί τη επιτυχία εύχομαι τά βέλτιστα και διατελώ προθυμότατος ο υμέτερος.

Λ. Γ. Χ. Κώνστας.

4^ο μέρος

Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ

Μια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα Ρουσόπουλου

Όμως η κορύφωση των αναγνωρίσεων ως επιστέγασμα των πολύχρονων προσπαθειών είναι το βασιλικό διάταγμα που υπογράφει «εν ονόματι του Βασιλέως» ο Αντιβασιλεύς και διάδοχος Κωνσταντίνος με υπουργό Παιδείας του Λ. Καλλιφρονά. Με το διάταγμα αυτό αναγνωρίζεται η Ακαδημία του Ρουσόπουλου ως Α νώτερο ίδρυμα τεχνικής εκπαίδευσης.

Παραθέτω το κείμενο του διατάγματος:

ΠΕΡΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΩΣ

ΤΗΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ

ΩΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ κλπ.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ’ όψει το Βασ. Διάταγμα της 3/15 Απριλίου 1833 περί σχηματισμού και αρμοδιότητος της επί των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαιδεύσεως  Γραμματείας της Επικράτειας.

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργού διατάσσομεν τάδε:

Άρθρον 1.

Η εν Αθήναις Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία, νομίμως ιδρυθείσα και επί δωδεκαετίαν ευδοκίμως λειτουργούσα, αναγνωρίζεται ως ίδρυμα ανωτέρας τεχνικής εκπαιδεύσεων και αι ειδικαί αυτής σχολαί, ή帴οι βιομηχανική, εμπορική, γεωργική, μεταλλευτική και μηχανουργική, αναγνωρίζονται ως ανώτεραι τεχνικαί σχολαί. Η εφαρμογή του προγράμματος αυτών και η επέκτασις η βελτίωσις αυτού, συμφώνως προς τάς προόδους των θετικών επιστημών, τίθεται υπό την επίβλεψιν τριμελούς επιτροπής, διοριζομένης υπό του Υπουργού των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως.

Άρθρον 2.

Δεκτοί πρός κατάταξιν εις τάς κατά το 1ον άρθρο σχολάς της Βιομηχανικής και Εμπορικής Ακαδημίας είναι απόφοιτοι των γυμνασίων ή ισοτίμων σχολών και οί του προπαιδευτικού σχολείου της Ακαδημίας, προστιθέμενης είς αυτό μιας τουλάχιστον τάξεως έτι.

Άρθρον 3.

Τα κυριώτατα των είς τάς κατά το άρθρον 1 σχολάς διδασκομένων μαθημάτων εισί∙ χημεία ανόργανος και οργανική, χημεία βιομηχανική, χημεία αναλυτική, φυσική, μαθηματικά εν γένει ανώτερα, μηχανική, μικροβιολογία, ορυκτολογία, γεωλογία, ελαιοχημεία, ελαιουργία, σαπωνοποιία, οινοποιία, οινοπνεματοποιία, οξοποιία-ζυθοποιία, ποτοποιία, αρωματοποιία, ξέναι γλώσσαι, λογιστική, εμπορικόν δίκαιον, πολιτική οικονομία, ελληνική νομολογία, τελωνιακή νομοθεσία, οικονομική γεωγραφία, ιστορία εμπορίου, εμπορευματολογία, σιδηροδρομικά, στενογραφία και μηχανογραφία, καλλιγραφία, περί ασφαλειών, νομισματική και μετρολογία, στατιστική, βοτανική, δενδροκομία, γεωργία, κτηνοτροφία, κτηνιατρική γεωργική χημεία, γεωργική μηχανική, αμπελουργία, σηροτροφίαι γαλακτοκομία, γεωδαισία, μετεωρολογία, γεωργική οικονομία, πτηνοτροφία, μελισσοκομία, εντομολογία, υδραυλική, μεταλλευτική, μεταλλουργία, πυροχημεία, ηλεκτροτεχνία, μεταλλικόν δίκαιον, δοκιμαστική, μηχανολογία, σχεδιογραφία, υπόγειος γεωμετρία, κοιτολογία, αντίστασις υλών, αρχιτεκτονική, γεφυροποιία, ατμομηχαναί, μηχανουργική, ναυτιλία, κυβερνητική κλπ.

Άρθρον 4.

Εις εκάστην των κατά τό άρθρον 1 ανωτέρων τεχνικών σχολών ή φοίτησης είνε διετής τουλάχιστον. Το διδακτικόν προσωπικόν αυτών απτελείται κατά τα 9/10  τουλάχιστον εξ ανεγνωρισμένων και ειδικών καθηγητών. Αί επί διπλώματι εξετάσεις υπόκεινται είς όν έλεγχον της εποπτικής επιτροπής οι βαθμοί δε του διπλώματος εισίν: άριστα, λίαν καλώς και καλώς. Οι τυχόντες βαθμού σχεδόν καλώς δεν αξιούνται διπλώματος, αλλά «πτυχίου», όπερ δέν δικαιούνται να τύχη της κατά τό άρθρον 5 επικυρώσεως.

Άρθρον 5.

Η εποπτική επιτροπή μετά τό πέρας των εκάστοτε επί διπλώματι εξετάσεων υποβάλλει είς το Υπουργείον πίνακα των εξετασθέντων μετά της βαθμολογίας αυτών, το δε Υπουργείον, έχον υπ’ όψει ταύτα, επικυροί τα διπλώματα.

Άρθρον 6.

Πάσα προγενεστέρα διαταξις αντικειμένη είς τάς του παρόντος διατάγματος καταργείται.

Εις τον αυτόν Ημέτερον Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του διατάγματος τούτου.

Εν Αθήναις τη 12 Νοεμβρίου 1905.

Εν ονόματι του Βασιλέως

        Ο Αντιβασιλεύς

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟς ΔΙΑΔΟΧΟΣ

Υπουργός

Λ. ΚΑΛΛΙΦΡΟΝΑΣ

---------------------------------------------------

Με τη δημοσίευση του διατάγματος ξεσηκώνονται «εν πλήρει συμφωνία» όλα τα κοντόφθαλμα και κατεστημένα συμφέροντα.

Οι σύγκλητοι του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου, οι φοιτητές της Φυσικομαθηματικής, του Πολυτεχνείου και όλως παραδόξως οι μαθητές της «Αθηναϊκής Σχολής» του Ιω. Γεράκη.

Παρά τις αντιθέσεις τους ενώθηκαν ομοθυμαδόν έναντι του «κοινού εχθρού»
διότι κατά τις εφημερίδες της εποχής «διείδον κίνδυνον δια τα επαγγελματικά τους δικαιώματα».

Αυτή η ανίερη συμμαχία και η κοντόφθαλμη αντίδραση είχε ως συνέπεια το Βασιλικό διάταγμα να αποσυρθεί σιωπηρώς, παρά τις διαμαρτυρίες πολλών παραγόντων, όπως αρθρογράφων εφημερίδων, φορέων του εμπορίου και της βιομηχανίας.

Το κατεστημένο βγήκε για μια ακόμα φορά νικητής διαιωνίζοντας το τέλμα και την κακή μοίρα της πατρίδας μας.

Αυτό ήταν ένα από τα γεγονότα που σημάδευσαν την μελλοντική πορεία της σχολής.

Ας έρθουμε όμως στη δωρεά του Γρ. Μαρασλή. Ο Όθ. Ρουσόπουλος κάνοντας μια μελέτη των οικονομικών βαρών της Σχολής από τα ενοίκια του κτιρίου της αλλά και από την αυτονόητη ανάγκη ανευρέσης νέων χώρων για εργαστήρια και αίθουσες διδασκαλίας, κάνει μια έκκληση στους απανταχού ομογενείς δίνοντας την υπόσχεση ότι αν υπάρξει αντίστοιχη δωρεά τα νέα διδακτήρια θα φέρουν το όνομα του δωρητή. Μέσα στο μυαλό του είναι η ανάγκη για γενναία μείωση των διδάκτρων των μαθητών – κάτι που τελικά το επιβάλλει ανεξαρτήτως της ατελέσφορης τελικής κατάληξης.

Λίγο χρόνο μετά την έκκληση, στέλνεται επιστολή από τον εκπρόσωπο του Γρ. Μαρασλή στην Ελλάδα, πράγμα που μας βάζει την υπόνοια ότι είχαν προηγηθεί και άλλες συνεννοήσεις.

(Παράρτημα: Έγγραφο 5)

Ο όρος που βάζει ο δωρητής να υπάρξει παροχή οικοπέδου γίνεται πράξη μετά την απόφαση της μονής Πετράκη να παραχωρήσει το οικόπεδο.

Δημιουργείται επιτροπή ανέγερσης του κτιρίου όπου πρωτοστατεί ο Όθωνας Ρουσόπουλος και ο Αρχιτέκτονας του κτιρίου κ. Μεταξάς. Ενώ τα χρήματα εκταμιεύονται και το έργο προχωράει, στην Οδησσό πεθαίνει ο Γρ. Μαρασλής. Σε λίγο δημοσιεύεται η διαθήκη του. Κάποιοι κυβερνητικοί παράγοντες, ερμηνεύοντας «κατά το δοκούν» τη θέληση του δωρητή, παρά τις επανειλημμένες διαμαρτυρίες του εκτελεστή της διαθήκης, παραβαίνουν τους όρους της και το κτίριο δίνεται για άλλη χρήση. Αυτή η πράξη δε συγχωρείται από το γεγονός ότι σ’ αυτό το κτίριο γίνεται ένα ακόμα διδασκαλείο στο οποίο δίδαξαν οι μεγάλοι δάσκαλοι Αλεξ. Δελμούζος και Δημ. Γληνός.

Για να τηρήσουν το τυπικό της διαθήκης που πρόβλεπε λειτουργία στο κτίριο, Εμπορικής Σχολής, έδωσαν ένα μικρό ποσό για το κτίριο της μετέπειτα Ανωτ. Εμπορικής.

Αυτό ήταν το δεύτερο σημαντικό χτύπημα για την Ακαδημία και ιδιαίτερα για τον ιδρυτή και εμπνευστή της Όθ. Ρουσόπουλο.

Βέβαια η σχολή συνέχισε την πορεία της, τα μαθήματα, τις διδακτορικές εξετάσεις, την αδιατάρακτη έκδοση του περιοδικού της.

Όμως προσωπική μου άποψη είναι, ότι έχασε την αρχική δυναμική της ανόδου, που είχε μέχρι τότε. Το εκλεκτό καθηγητικό δυναμικό, που μέχρι το τέλος της Σχολής συνέχισε να είναι σε υψηλό επίπεδο, άρχισε να αναζητά νέες διεξόδους και ευκαιρίες.

Πέρα από τις αναπόφευκτες απώλειες λόγω θανάτων, δύο-τρεις μετακόμισαν ως καθηγητές στο Πολυτεχνείο, άλλοι στο Πανεπιστήμιο και μερικοί στελέχωσαν αργότερα σε αντίστοιχους τομείς το νέο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Το έργο της σχολής παρέμεινε ακέραιο και σημαδειακό των δυνατοτήτων αλλά και των ορίων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Οι πτυχιούχοι της Ακαδημίας ήταν η «μαγιά» που στελέχωσε τον ιστό της παραγωγής και των υπηρεσιών στη Πατρίδα μας τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα.

Ο Όθωνος Ρουσόπουλος ήταν ένας φωτισμένος ηγέτης. Έτσι πρέπει να τον δούμε παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων για τα ύστατα χρόνια της ζωής του.

Άφησε πίσω έργο, που καμιά δύναμη ή παρεκτροπή δεν μπορεί να εξαφανίσει.

Η εργασία αυτή είναι μια τιμή στη μνήμη του.

ΑΘΗΝΑ ΓΙΑΝΝΙΟΥ-ΓΑΪΤΑΝΟΥ (1880-1952)

Γεννήθηκε στο Μακροχώρι της Πόλης. Τελείωσε το Ζάππειο παρθεναγωγείο. Στην αρχή εξάσκησε το διδασκαλικό επάγγελμα. Ταυτόχρονα ανέπτυξε κοινωνική και φεμινιστική δραστηριότητα. Συντάκτρια του φιλολογικού περιοδικού Νέον Πνεύμα (1909-1911), διοργάνωνε διαλέξεις, συνεργαζόταν με την Αδελφότητα Κυριών και τη Νυκτερινή Σχολή Αγραμμάτων.

Το 1911 ήρθε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή. Συνδέθηκε με τη Σ. Αλιμπέρτη, την Ε. Σβορώνου Ελληνίδων και του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.

Μετά το γάμο της με το σοσιαλιστική δημοσιογράφο Νικ. Γιαννιό εργάστηκε στην πρώτη σοσιαλιστική κίνηση για την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας, που αναγνωρίστηκε το 1923 από την Β΄ Εργατική Διεθνή.

Παράλληλα ήταν μέλος του Διεθνούς Συνδέσμου Γυναικών, τον οποίον αντιπροσώπευε  σε διεθνή συνέδρια και συνδιασκέψεις –το 1920 στη Μασσαλία, το 1928 στις Βρυξέλλες και το 1931 στη Βιέννη.

Πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Σπιτιού του κοριτσιού», που είχε σκοπό την περίθαλψη και εξασφάλιση μέσω για να σπουδάσουν προσφυγοπούλες. Το «Σπίτι του κοριτσιού» είχε οικοτροφείο και εργαστήριο κεντημάτων, με διευθύντρια την Αγγελική Χατζημιχάλη, που αργότερα το μετέτρεψε σε επαγγελματική σχολή. Η Α. Γιαννιού ίδρυσε τον Σοσιαλιστικό Όμιλο Γυναικών, το 1919, που αποτελούσε τμήμα του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας.

Το Μάρτη του 1928 οργάνωσε με τις Αγνή Ρουσοπούλου, Δώρα Μοάτσου, Αύρα Θεοδωροπούλου, Μαρία Σβώλου, Μ. Μπότση, Δώρα Παπακωνσταντίνου, Δέσποινα Πασαλάρη κ.ά. μια πρώτη συγκέντρωση γυναικών για τη διεκδίκηση γυναικείας ψήφου. Ακολούθησαν και άλλες κινητοποιήσεις, που είχαν σαν αποτέλεσμα την ψήφιση του νόμου «περί παροχής εις τας γυναίκας του δικαιώματος ψήφου κατά τας δημοτικάς εκλογάς (Φ.Ε.Κ.40, 5..1930, τεύχος Α΄).

Η Α. Γιαννιού ασχολήθηκε και με το γράψιμο. Έγραψε: «Η καταγωγή του ανθρώπου» (1912), «Από την Ανατολική Θράκη» (1940), «Τα φιλολογικά σαλόνια της Πόλης» (1948), «Γυναίκα και πολιτική» (1923), «Το πνευματικό Μακροχώρι του καιρού μας» (1951) κ.ά. Δημοσίευσε πολλά άρθρα στην Ελληνίδα, στη Νέα Εστία, στα Θρακικά, στα Σοσιαλιστικά φύλλα, στη Σοσιαλιστική Ζωή και αλλού, άλλοτε με το όνομά της κι άλλοτε με το ψευδώνυμο Σίβυλλα.

Αγωνίστηκε για την κοινωνική και πνευματική εξύψωση της Ελληνίδας, για την επικράτηση των σοσιαλιστικών ιδεών και του δημοτικισμού, για την προστασία της μητέρας και του παιδιού και για την καθιέρωση της Πρώτης Δημοκρατίας, το 1926. πέθανε το Φεβρουάριο του 1952 (Αρχείον Θράκης, 1953, σελ. 408).

2^ο μέρος

Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑΜια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα Ρουσόπουλου

ΟΙ ΣΧΟΛΕΣ

Ο Όθωνας Ρουσόπουλος μαζί με μερικούς εκλεκτούς συνεργάτες, ανάμεσα στους οποίους και ο φυσικός Ιω. Γεράκης, με την οικονομική συνδρομή του προοδευτικού δημάρχου Πειραιά βιομήχανου Ρετσίνα, ανοίγουν στον  Πειραιά  (εκεί ήταν τότε και οι στρατιωτικές σχολές) την ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ.

Από την πρώτη στιγμή συγκέντρωσε την προσοχή πολλών οικονομικών παραγόντων του τόπου αλλά και της ανήσυχης και φιλοπρόοδης μερίδας της τότε νεολαίας.

Μετά από δύο επιτυχή χρόνια ποσοτικής και ποιοτικής ανάπτυξης της σχολής γίνεται το αυτονόητο. Η σχολή μεταφέρεται στην πρωτεύουσα. Στην πλατεία Κάνιγγος (Βεραντζέρου1) σ’ ένα κτίριο με μεγάλες αίθουσες και άνετη... αυλή στο πίσω μέρος. Το κτίριο «ζούσε» μέχρι το 1960.

Μετά από λίγο γίνεται μια μικρή διάσπαση. Ένας από τους βασικούς συνεργάτες ο φυσικός Ιω. Γεράκης αποχωρεί από την Ακαδημία και σε λίγο ιδρύει τη δική του σχολή με την επωνυμία «Αθηναϊκή Σχολή Εμπορίου και Βιομηχανίας». Στα δύο πρώτα χρόνια η σχολή στεγάστηκε στην πλατεία Μητροπόλεως στη γνωστή Σχολή των Εμποροϋπαλλήλων και αργότερα στην Ευριπίδου 8 όπου συστεγάζονται και διάφορα άλλα φροντιστήρια⁴.

Στη πρώτη φάση υπάρχουν δύο σχολές: Η βιομηχανική και η εμπορική. Από την πρώτη στιγμή υπάρχει αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων, ωρών διδασκαλίας, οι αντίστοιχοι ειδικοί καθηγητές. Το πρόγραμμα είναι τυπωμένο σε φυλλάδια που δίδεται σε κάθε ενδιαφερόμενο. Από τη στιγμή που εκδίδεται το Δελτίο, οι όροι σπουδών, το πρόγραμμα των μαθημάτων, δημοσιεύεται τακτικά σ' αυτό. Το 1899 προστίθεται η Γεωργική σχολή. Το 1901 η Μεταλλευτική σχολή κ.ά..

Εκείνο που έχει σημασία να τονιστεί είναι ότι η φιλοσοφία της σχολής δεν είναι κυρίως η από καθέδρας διδασκαλία. Η σχολή διαθέτει ποικιλία σύγχρονων εργαστηρίων όπως Χημείο, Μικροβιολογικό Εργαστήριο, Ορυκτολογικό Μουσείο, Βιβλιοθήκη, Μηχανουργείο στην  αυλή της σχολής⁵ .

Στην οδό Ψαρομηλίγκου 10 αποκτά σύγχρονο ατμοκίνητο σαπωνοποιείο και οινοποιείο. Στον ίδιο δρόμο, στον αριθμ. 5 διαθέτει ειδικό οινοποιίο. Για τους μαθητές της Γεωργικής Σχολής διαθέτει ειδικό αγρόκτημα στο Ψυχικό, όπου οι μαθητές μαθαίνουν και εφαρμόζουν τις γνώσεις τους.

Συχνά-πυκνά επισκέπτονται τις υπάρχουσες βιοτεχνίες και βιομηχανίες στο λεκανοπέδιο όπου τους γίνεται αναλυτική παρουσίαση της παραγωγικής διαδικασίας. Η σχολή έχει και μαθήτριες, που με την αξία τους παίρνουν δίπλωμα της σχολής σε μια εποχή που η επίσημη γραμμή της εκπαίδευσης για τις γυναίκες είναι νοικοκυρές ή δασκάλες.

Το Νοέμβριο του 1907 στο δελτίο αναδημοσιεύεται ένα χαριτωμένο σχόλιο της εφημ. «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ».

«Μία εκπρόσωπος, σεμνότατη αλλά με ζωηρότατους οφθαλμούς  δεσποινίς, παρουσιάσθη ζητούσα θέσιν… ταμίου εις το λογιστήριόν μας. Και την ζητούσε με το σπαθί της, διότι ήτο απόφοιτος της μεγάλης Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας μας…».

Για νάχουμε μια εικόνα των αριθμών, αναφέρω τα εξής νούμερα:

Στον απολογισμό της 15ετίας της Σχολής από του 2.800 περίπου μαθητές είχαν περατώσει τις σπουδές τους και είχαν αξιωθεί διπλώματος  468 άτομα.

Εκ των οποίων 235 από την Εμπορική σχολή, 157 από τη Βιομηχανική σχολή, 41 από τη Γεωργική, 10 Μεταλλουργοί και 15 Μηχανολόγοι.

Ο δραστήριος «Ακαδημαϊκός όμιλος⁶», δηλαδή ο σύλλογος πτυχιούχων της Σχολής με την ευκαιρία του εορτασμού των 20 χρόνων λειτουργίας της Σχολής προσπάθησε να φτιάξει έναν κατάλογο των χώρων απασχόλησης των πτυχιούχων της Σχολής. Αυτός είναι δημοσιευμένος στο ΙΘ΄ Τόμο του δελτίου στο τεύχος 220-221. Περιλαμβάνει αναλυτικό εντυπωσιακό κατάλογο περίπου 270 ονομάτων με τις θέσεις που κατέχουν (σελ.59-63). Για λόγους χώρου συνοπτικά και ενδεικτικά αναφέρω 48 στελέχη διαφόρων τραπεζών, 28 διορισμένων σε υπουργεία (οινολόγοι, κελευστές-μηχανουργοί, κτηνίατροι κλπ.), 26 ιδιοκτήτες και διευθυντές  εργοστασίων, 60 σε βασικές βιομηχανίες (όπως Χρωπεί, Οίνου και Οινοπνεύματος, Τσιμέντα Τιτάν, Οινοποιεία Καμπά κλπ.), ενώ 42 διαπρέπουν σε διάφορες χώρες του εξωτερικού ή μη απελευθερωμένες εισέτι περιοχές της χώρας. Μαθητής της Σχολής είναι ο Ολυμπιονίκης στα άλματα άνευ φοράς Τσικλιτήρας. Όταν στέφεται νικητής στο Λονδίνο δέχεται τα συγχαρητήρια των καθηγητών της Σχολής.

ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ: ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ

Από πολύ νωρίς ο Όθωνας Ρουσόπουλος κατάλαβε ότι για να στηρίξει το όραμά του και να μεταλαμπαδεύσει τις απόψεις του σ’ όλο τον ελληνισμό χρειαζόταν ένα βήμα, ένα έντυπο, που θα κυκλοφορεί ευρέως και θα ενώνει όλους τους ενδιαφερόμενους με τη σχολή του, θα την αιματοδοτεί με νέους φιλόδοξους και δημιουργικούς ανθρώπους.

Συγχρόνως θα αξιοποιεί τις γνώσεις των συνεργατών του, θα τους ωθεί σε προσωπική βελτίωση, θα τους κάνει σταυροφόρους των αντιλήψεών του.

Το περιοδικό είναι μηνιαίο –16 ή 24 σελίδες– αρχίζει  να εκδίδεται από το 1895 και συνεχίζει όλα τα επόμενα χρόνια μέχρι σχεδόν το θάνατό του το 1922. συνολικά έχουν εκδοθεί πάνω του 300 τεύχη.

Τις μεγάλες του δόξες γνώρισε όταν την γενική επιμέλεια του περιοδικού την ανέλαβε η γυναίκα του Ελένη Ρουσοπούλου⁷.

Στην αρχή τυπωνόταν σε 10.000 αντίτυπα (τεράστιος αριθμός για την εποχή) που αργότερα γίνονται 12.500 αντίτυπα. Κυκλοφορούσε με συνδρομητές και σε βασικά κιόσκια της Αθήνας. Κυρίως όμως μοιραζόταν σωρηδόν και δωρεάν σε κάθε απομονωμένη και απομακρυσμένη Ελληνική κοινότητα, σε κάθε Ελληνικό Σχολείο κάθε βαθμίδας. Παντού, όπου ζουν, αναπνέουν, καταπιέζονταν ή μεγαλουργούσαν Έλληνες. Όπως στα παράλια της Μικράς Ασίας, τα βάθη της Ανατολίας, Καππαδοκίας, Πόντου, Ανατολικής Ρωμυλίας, Ρουμανία, Αίγυπτο, Σουδάν κλπ.

Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού περνάνε ως συνεργάτες καθηγητές Πανεπιστημίου, Πολυτεχνείου, που συγχρόνως είναι και καθηγητές της Ακαδημίας, ονόματα που αργότερα θα τους δούμε ακαδημαϊκούς, υπουργούς, βουλευτές, λογοτέχνες⁸.

Μέσα από χιλιάδες σελίδες του περιοδικού παρελαύνουν επίκαιρα άρθρα, επιστημονικές μελέτες, ειδήσεις πάσης φύσεως, χρήσιμες αναδημοσιεύσεις από το εξωτερικό.

Μέσα από τις σελίδες μαθαίνεις ό,τι σύγχρονο και σπουδαίο συμβαίνει σε κάθε κλάδο της επιστήμης. Πρώιμες απόψεις για την αξιοποίηση της ενέργειας που απελευθερώνεται από τη ραδιενεργό διάσπαση του ατόμου για νέα υλικά και κράματα και τις σπουδαίες ιδιότητές τους.

Είναι πολύ χαρακτηριστικό το πλήθος και η ποικιλία των ευχαριστήριων επιστολών δασκάλων, καθηγητών, μαθητών, κοινοτήτων που λαμβάνουν δωρεάν το περιοδικό και ρουφάνε «ως μάννα εξ’ ουρανού» τις χρήσιμες γνώσεις.

Εκατοντάδες ξεχασμένοι τόποι, χιλιάδες ονόματα δίνουν ευρύ πεδίο για έρευνα των τόπων που ζουν οι Έλληνες. Θα ήταν πολύ χρήσιμη μια αποδελτίωση των γνώσεων αυτών⁹ .

Πολύ χαρακτηριστική είναι η στήλη της αλληλογραφίας. Ο οποιοσδήποτε ζητάει οτιδήποτε από τους υπευθύνους του περιοδικού και βρίσκει την απάντηση. Που θα βρει το τάδε φάρμακο, το δείνα εργαλείο. Τι βιβλία κυκλοφορούν σχετικά με τα προσωπικά του ενδιαφέροντα, πως μπορεί να οργανώσει καλύτερα την παραγωγή ενός προϊόντος. Και όχι μόνο!

Στην έδρα των σχολών στέλνουν άρρωστους καρπούς, φύλλα από προσβλημένα δέντρα, κομμάτια ριζών κλπ. Τα  εργαστήρια της σχολής αφού διαγνώσουν την ασθένεια δίνουν συμβουλές θεραπείας της νόσου. Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού αναπνέεις την έγνοια των ανθρώπων της Ακαδημίας να περάσουν τις εκσυγχρονιστικές απόψεις τους για την οργάνωση των τοπικών κοινωνιών, την επιστημονική καλλιέργεια αγαθών, τη σύγχρονη απασχόληση με την κτηνοτροφία. Μελίσσια, μεταξοσκώληκες, κουνέλια κλπ. είναι μερικές από τις προτάσεις τους.

 

Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ

Μια πρωτοπόρα προσπάθεια του Όθωνα Ρουσόπουλου

1^ο μέρος  ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το άρθρο περιγράφει τις σχολές που ίδρυσε το 1894 ο Όθωνας Ρουσόπουλος και είχαν τον τίτλο:

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ

Αποτιμά τη σχολή σαν μια προοδευτική και πρώιμη προσπάθεια στροφής της εκπαίδευσης σε χρήσιμες και πρακτικές κατευθύνσεις.

Βιογραφεί τον ιδρυτή της, τονίζει τα νεωτεριστικά του στοιχεία.

Περιγράφει τις σχολές, τα εργαστήρια, τα βιομηχανικά και γεωργικά παραρτήματα.

Εστιάζεται περισσότερο στη σημασία του περιοδικού, που για δεκαετίες εκδίδει η σχολή και τονίζει την επίδρασή του στον καθόλου ελληνισμό.

Δίνει ιδιαίτερη σημασία σε δύο «χτυπήματα» που δέχεται η σχολή από το κατεστημένο της χώρας.

Πρώτον την ανάκληση της αναγνώρισης από το Υπουργείο Παιδείας της σχολής ως ανωτέρας και δεύτερον την υφαρπαγή του κτιρίου που κτίστηκε για τη σχολή με χρήματα του εθνικού ευεργέτη Γρηγόρη Μαρασλή για αλλότρια χρήση.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι σχολές με τον τίτλο «ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ» που ίδρυσε το 1894 ο Όθωνας Ρουσόπουλος αξίζουν ειδικής μνείας για πολλούς και σοβαρούς λόγους. Κατ’ αρχήν ήταν η πιο πρώιμη –απ’ ότι γνωρίζω– προσπάθεια  στροφής της κλασσικίζουσας παιδείας της χώρας μας σε πρακτικές, χρήσιμες και απαραίτητες επαγγελματικές σπουδές. Ήταν μια πρωτοπόρα και οραματική πρωτοβουλία του προοδευτικού τμήματος της ανερχόμενης αστικής τάξης, που εμπνεόμενη από την πορεία των ανεπτυγμένων χωρών της δύσης αποπειράται να προετοιμάσει τα αναγκαία και επιστημονικώς καταρτισμένα στελέχη, που θα ανοίξουν την οδό της εμπορικής, βιομηχανικής, τεχνολογικής και παραγωγικής ανάπτυξης της χώρας.

Κρινόμενη εκ του αποτελέσματος, αυτή η πολύχρονη προσπάθεια αναδεικνύεται επιτυχής και αποδοτική. Οι πτυχιούχοι αυτής της σχολής στελέχωσαν, ή ακόμα περισσότερο, δημιούργησαν τις πρώτες σύγχρονες για την εποχή τους χημικές βιομηχανίες, τις μονάδες επεξεργασίας και αξιοποίησης γεωργικών προϊόντων με επιστημονικό τρόπο. Στελέχωσαν ακόμα τράπεζες, κοινωφελείς οργανισμούς, που ιδρύονταν αυτή την εποχή στη χώρα, διασκορπίστηκαν σ’ όλες τις γωνιές που δρούσε και μεγαλουργούσε ακόμα ο ελληνισμός, ίδρυσαν παρόμοιες οικονομικές σχολές σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και εκτός αυτής. Εξέδωσαν, σειρά χρήσιμων και πρακτικών βιβλίων σε τομείς όπως η ελαιουργία, η αμπελουργία, η οινοποιία, η μελισσοκομία, η πτηνοτροφία, η σηροτροφία, η γαλακτοκομία, η τυροκομία και όχι μόνο! Βιβλία για το εμπόριο και τις συναλλαγές όπως εμποριολογία, εμπορευματολογία, λογιστική, νομοθεσία τελωνείων, καταστιχογραφία κλπ. Βιβλία για αρώματα, για τη φωτογραφική τέχνη, τις ξένες γλώσσες, την εμπορική αλληλογραφία.

Είναι παράξενο ότι αυτή η ηράκλεια προσπάθεια στις επίσημες ιστορίες της εκπαίδευσης στη χώρα μας αποσιωπάται και δεν αναφέρεται καθόλου. Μόνο δυο μεταπολεμικές αναφορές μέχρι στιγμής συνάντησα μετά από αναζήτηση.

1) Την ομιλία του Στράτου Παπαϊωάννου, ενός από τους πρωτοπόρους οργανωτές της Ανωτέρας Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών, το 1950. Η Σχολή βρισκόταν ακόμα στην οδό Ακαδημίας. Αργότερα μετακόμισε στον Πειραιά και είναι το σημερινό Πανεπιστήμιο Πειραιά.

Την ομιλία την είχε οργανώσει ο «Ακαδημαϊκός Όμιλος» ή αλλιώς ο σύλλογος πτυχιούχων των σχολών του Ρουσόπουλου. Η ενδιαφέρουσα αυτή ομιλία είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό «Σπουδαί» 1^ος τόμος 1950-1951 ¹.

2) Μια  ενδιαφέρουσα εργασία του Ιωάννη Δ. Κανδήλη, πρώην προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, για τα πρώτα ελληνικά περιοδικά των θετικών επιστημών. Αυτή είναι δημοσιευμένη το 1977 στο περιοδικό «Βιομηχανική Επιθεώρηση» και αναφέρεται κυρίως στο περιοδικό της Σχολής, το «Δελτίο της Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας».

Ο ΟΘΩΝΑΣ  ΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Ας δούμε μερικά βιογραφικά στοιχεία του ανδρός.

Ο Όθωνας Ρουσόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1855. Είναι γιος του Αθανασίου Ρουσόπουλου που ήταν καθηγητής στην έδρα της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο πατέρας του ήταν γεννημένος στο Βογιατσικό της Δυτικής Μακεδονίας. Η μητέρα του ήταν Γερμανίδα με σκωτικές ρίζες.

Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πήρε το πτυχίο των Φυσικών Επιστημών στην ενιαία τότε φιλοσοφική σχολή. Στη συνέχεια έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία. Αρχικά στο Ανόβερο και μετά στο Βερολίνο δίπλα στον ονομαστό χημικό Χόφμαν, εφευρέτη των χρωμάτων της ανιλίνης και εκεί πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα.

Το 1885 επιστρέφει στην Ελλάδα και ως υφηγητής του καθηγητή Αναστάσιου Χρηστομάνου διδάσκει οργανική Χημεία. Τότε μεταφράζει στα Ελληνικά το εγχειρίδιο της Χημείας του Roscoe.

Από το 1887 έως το 1894 χρηματίζει καθηγητής Χημείας στις σχολές Ευελπίδων και Δοκίμων. Συγχρόνως είναι χημικός στα Χημεία του Βασιλικού Ναυτικού και του Αρχαιολογικού μουσείου².

Ο Όθωνας Ρουσόπουλος υλοποιώντας τον ιεραποστολικό του έργο –γιατί έτσι αισθανόταν, δρούσε και λειτουργούσε– κυκλοφόρησε εκλαϊκευτικά βιβλία για τη Χημεία εξηγώντας σε απλή και κατανοητή γλώσσα τις βασικές έννοιες της επιστήμης με τον τίτλο: «Η χημία³ του λαού».

Ένα άλλο βιβλίο μέσα στα πολλά που έγραψε ο Όθωνας Ρουσόπουλος ήταν και το βιβλίο «Η Χημία του Εμπορίου». Ένα χρηστικό βιβλίο για κάθε εμπορευόμενο.

Ο Όθωνας Ρουσόπουλος ήταν ένας ηγέτης. Μαγνητική προσωπικότητα με ξεκάθαρους στόχους, συγκέντρωσε γύρω του όλα τα ανήσυχα μυαλά της εποχής.

Οραματιστής με απόψεις προδρομικές σε μια σειρά θέματα. Δικαίως μετά το θάνατό του χαρακτηρίστηκε ο Ιούλιος Βερν της Ελλάδας.

Ο Όθωνας Ρουσόπουλος διατυπώνει έγκαιρα απόψεις της οργάνωσης εκθέσεων προϊόντων, ως σχολή συμμετέχει και βραβεύεται σ’ αυτές (Έκθεση Μπορντό, Αθήνας, Λάρισας κλπ.). Νωρίς προτείνει την αποστολή εμπορικών ακολούθων σε βασικές πόλεις της Ευρώπης. Νοιάζεται για την απρόσκοπτη ανάπτυξη του εμπορίου, για τα ελεύθερα λιμάνια και αρθρογραφεί για την οικονομική σημασία της ανάπτυξης του τουρισμού στη χώρα, πολλά χρόνια πριν το κράτος να αρχίσει να καταλαβαίνει τη σημασία του. Νοιάζεται για την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας.

Γι’ αυτό πιστεύει πως πρέπει να καταπολεμηθεί η μετανάστευση, που αποστερεί τη χώρα από τα δυναμικότερα στοιχεία της.

Για να λυθεί το δημοσιογραφικό πρόβλημα πρέπει να ιδρυθούν καινούργιες βιομηχανίες που θα αυξήσουν την παραγωγή, και άρα την απασχόληση.

Στα ύστερα χρόνια του ασχολείται με την οργάνωση του εμπορικού και βιομηχανικού κόσμου, οργανώνει συνέδρια γι’ αυτό το σκοπό.

Ο Όθων  Ρουσόπουλος ασχολήθηκε στη συνέχεια ενεργά με την πολιτική ζωή. Το 1915 γίνεται γενικός γραμματέας του νεοσύστατου υπουργείου της Εθνικής Οικονομίας.

Συγχρόνως εκλέγεται βουλευτής Φλώρινας, τόπο καταγωγής του πατέρα του.

Σύντομα, εκτιμώντας την εργασία του, τυχαίνει της γενικής αναγνώρισης από όλους τους φορείς της πολιτειακής, πολιτικής, θρησκευτικής και οικονομικής ηγεσίας του τόπου.

Γνώρισε δόξες και τιμές και είδε «ιδίοις όμμασι» τους θετικούς καρπούς των προσπαθειών του. Παρακάτω παραθέτω τα επίσημα έγγραφα αυτών των αναγνωρίσεων και επιβραβεύσεων. Πεθαίνει από συγκοπή το Μάιο του 1922, λίγο πριν την ολοκλήρωση της τραγωδίας της Μικρασιατικής εκστρατείας.

Είναι σχεδόν προφανές ότι μια τέτοια επιτυχία δεν μπορούσε παρά να ξυπνήσει τη ζήλια και το φθόνο ανθρώπων και κατεστημένων θεσμών που τον είδαν ως κίνδυνο των δικών τους μικροσυμφερόντων και όχι ως κινητήριο μοχλό προόδου για τη χώρα και την κοινωνία.

Είναι επίσης ευκολοεξήγητο το γεγονός ότι οι γραφειοκρατικές ηγεσίες των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με φωτεινές όμως κάποιες εξαιρέσεις, αυτήν την προσπάθεια τη χτύπησαν με κάθε άμεσο κι’ έμμεσο τρόπο. (συνεχίζεται)