Η ιστορία της εκπαίδευσης και των σχολικών διδακτηρίων της Αγιάσου

Ιστορία της Εκπαίδευσης

Δασκαλομάνα βαφτίστηκε η Αγιάσος και όχι τυχαία. Η μακρόχρονη παράδοση της εκπαίδευσης στην Αγιάσο ξεκινά από πολύ παλιά. Πριν ακόμα από την Επανάσταση του 1821 λειτουργούσε στην Αγιάσο σχολείο με δάσκαλο τον μαθητή του Βενιαμίν του Λεσβίου στη σχολή των Κυδωνιών, Ακίνδυνο, ιερομόναχο Ιβηρίτη, που καταγόταν από την Αμυγδαλιά του Αίνου. Ο Ακίνδυνος δίδασκε στην Αγιάσο και μετά το 1831, οπότε ιδρύθηκε αλληλοδιδακτική σχολή. Έτσι, το προοδευτικό πνεύμα του Βενιαμίν έδωσε τους πρώτους σπόρους στην παιδεία της Αγιάσου και τα βιβλία του Ακίνδυνου αφιερώθηκαν στην εκκλησία της Παναγίας. Με την πάροδο του χρόνου και την υλική συνδρομή της εκκλησίας η εκπαίδευση γενικεύεται.

Πριν από το 1773 υπήρχε στην Αγιάσο κατώτερο σχολείο, το οποίο ονομαζόταν «ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ». Ο Στρατής Κολαξιζέλης αναφέρει ότι «Το 1773 συνεστήθη και ανώτερον σχολείον με τρεις τάξεις ονομασθέν «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ». Μέχρι το 1830 τα σχολεία αυτά χρησιμοποιούσαν ως στέγη τα κελιά της εκκλησίας και το γυναικωνίτη. Το 1831 το «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ» μεταφέρεται σε οίκημα στην «Κάτω Αγορά» που ήταν Μετόχιον του Αγίου Τάφου και του Όρους Σινά. Την ίδια χρονιά το «ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ» στεγάζεται στο πρώτο κτίριο που χτίζεται αποκλειστικά για να στεγάσει σχολείο (στη θέση του Νέου Ξενώνα της Παναγίας). Στο σχολείο αυτό φοιτούν για πρώτη φορά, εκτός από αγόρια, και κορίτσια. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1848. Την επόμενη χρονιά μεταφέρεται σε νέο μεγάλο κτίριο (χωρητικότητας 350 μαθητών) που χτίζεται στο «Καμπούδι» (εκεί που είναι σήμερα το τέως Α΄ Δημοτικό Σχολείο). Στο νεόχτιστο κτίριο φοίτησαν πλέον μόνον τα αγόρια. Τα κορίτσια παρέμειναν στο κτίριο του 1831 και το σχολείο τους ονομάστηκε «ΣΧΟΛΕΙΟΝ ΚΟΡΑΣΙΩΝ» ή «ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟΝ». Όταν ο δωρητής αρχιερέας Νεκτάριος Μαμώλης πέθανε στην ξενιτιά, στο σπίτι του, που βρισκόταν στην εξώπορτα του «ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ», μεταφέρεται το 1849 το «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ» και μετονομάζεται σε «ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ», επειδή δε σ’ αυτό ήταν η έδρα του Διευθυντή ή Σχολάρχη λεγόταν και «ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟΝ».

Γενικά από τα μέσα του 19ου αιώνα τα «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΑ» μετονομάζονται σε «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ» και τα «ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΑ» σε «ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ».

Το 1885 με απόφαση των «ΕΦΟΡΩΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ» (τοπικός θεσμός της εποχής εκείνης) συστήνεται στην Αγιάσο και «ΗΜΙΓΥΜΝΑΣΙΟΝ» με δύο τάξεις. Για τη στέγασή του αρχίζει να ανεγείρεται το 1886 νέο διδακτήριο με πέντε κύριες αίθουσες κοντά στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας (σημερινή στέγη Τ.Ε.Ε. Αγιάσου) που ολοκληρώνεται το 1888 και στεγάζει τις τρεις τάξεις του «ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» και τις δύο του «ΗΜΙΓΥΜΝΑΣΙΟΥ».

Στα τέλη του 19ου αιώνα η απομονωμένη, αγροτική και ακαλλιέργητη από κάποιες απόψεις κοινωνία της Αγιάσου αρχίζει να γονιμοποιείται από τις προοδευτικές ιδέες που φέρνουν οι τοπικοί λόγιοι: ο Ευγένιος Θάλασσας, ο Μεθόδιος Κουρκουλής, ο Δημ. Κύπριος, ο Παναγ. Σκούνιογλου, ο Κομνηνός Αμανίτης, ο Βασίλειος Βράνης κ.ά.

Οι σχολικές υποδομές

Στην περιουσία του πρώην Ταμείου Ανέγερσης Διδακτηρίων (Τ.Α.Δ.) Αγιάσου ανήκαν μεταξύ άλλων και τα παρακάτω ακίνητα:

Α) Οικόπεδο με παλιό ελαιοτριβείο στη θέση «Καμπούδι» του οικισμού Αγιάσου. Στο οικόπεδο αυτό υφίστανται σήμερα:

α) Το κτιριακό συγκρότημα του νέου Γυμνασίου – Λυκείου Αγιάσου με τον αύλειο χώρο του, που αναγέρθηκε με πιστώσεις του Νομαρχιακού προϋπολογισμού και λειτουργεί από το 1999.

β) Το κτίριο στο οποίο στεγάζεται το Κέντρο Νεότητας του Δήμου Αγιάσου. Το κτίριο αυτό στέγαζε το παλιό ελαιοτριβείο του Τ.Α.Δ. Αγιάσου και ανακαινίστηκε – εξοπλίστηκε με πιστώσεις του Νομαρχιακού προϋπολογισμού το έτος 1999.

γ) Το κτίσμα που ήταν παλιότερα αποθήκη και το οποίο μετατράπηκε σε κλειστό γυμναστήριο του Δήμου Αγιάσου με πιστώσεις του Υπουργείου Αιγαίου.

Β) Κτιριακά συγκροτήματα με τον ακάλυπτο χώρο τους, στα οποία στεγαζόταν παλιότερα το Αρρεναγωγείο και το Παρθεναγωγείο Αγιάσου και μετέπειτα το Δημοτικό Σχολείο – Νηπιαγωγείο Αγιάσου και το Γυμνάσιο – Λύκειο Αγιάσου και τα οποία περιήλθαν στο Τ.Α.Δ. Αγιάσου ύστερα από την εξακρίβωση και διανομή της περιουσίας της τέως Χριστιανικής Κοινότητος Αγιάσου. Στα παραπάνω ακίνητα υφίστανται σήμερα:

α) Το δεκαθέσιο Δημοτικό Σχολείο Αγιάσου με τον αύλειο χώρο του.

β) Το 2θέσιο ΠΡΟΚΑΤ Νηπιαγωγείο Αγιάσου με τον αύλειο χώρο του. Εγκαταστάθηκε το Σεπτέμβρη του 2002 σε τμήμα του αύλειου χώρου του Δημοτικού Σχολείου.

γ) Το Τεχνικό Επαγγελματικό Εκπαιδευτήριο (Τ.Ε.Ε.) Αγιάσου με τον αύλειο χώρο του. Λειτούργησε από τον Οκτώβρη του 1999 μέχρι το φθινόπωρο του 2007 και στεγάστηκε στο κτίριο του τέως Γυμνασίου – Λυκείου Αγιάσου (τα σχολεία αυτά μεταστεγάστηκαν στο καινούριο διδακτήριο που αναγέρθηκε στο οικόπεδο του πρώην Τ.Α.Δ. Αγιάσου στη θέση «Καμπούδι»).

Επισημαίνεται ότι με την από 28-11-1929 απόφαση της κατά το άρθρο 1 του από 25-2-1926 Δ/τος «Περί τροποποιήσεως του νόμου 2508, ως ετροποποιήθη διά του νόμου 4446» επιτροπής εξακριβώσεως και διανομής της περιουσίας της τέως Χριστιανικής Κοινότητας Αγιάσου (που μεταγράφηκε στον τόμο ΙΒ΄ και με αριθμό 5292 του βιβλίου μεταγραφών της περιφέρειας του τότε Ειρηνοδικείου Αγιάσου), κατανεμήθηκαν στα Σχολεία μας και τα παρακάτω ακίνητα: 1) ο πευκώνας στη θέση «Χαλβατζή» ή «Μεγάλη Λίμνη» περιφέρειας Αγιάσου εκτάσεως 31.235 στρεμμάτων και 2) το παραδοσιακό καφενείο «Καφενταρία» στην πλατεία αγοράς του οικισμού Αγιάσου.

Τέλος, σε δημοτικό οικόπεδο στη θέση «Φάλκα», αναγέρθηκε το 1984 ο Κρατικός Παιδικός Σταθμός Αγιάσου, που μετονομάστηκε σε Παιδικό Σταθμό Δήμου Αγιάσου και αργότερα σε Βρεφονηπιακό Σταθμό Αγιάσου, και καλύπτει τις ανάγκες της προσχολικής αγωγής.