Όλη η Ιστορία του Μηχανικού και της ΜΟΜΑ στην Ελλάδα… Έργα σε όλη την χώρα Η Ιστορία του Μηχανικού

(απο την Σελίδα του Γενικού Επιτελείου Στρατού)

Η Σχολή των Ευελπίδων στο Ναύπλιο:Σε αυτήν ενσωματώθηκε το «Σώμα Οχυρωματοποιίας και Αρχιτεκτονικής» μετά την ίδρυση του, την 28η Ιουλίου 1829

Το Μηχανικό συγκροτήθηκε επί του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια την 28η Ιουλίου 1829 και ονομάστηκε “Σώμα Αξιωματικών Οχυρωματοποιίας και Αρχιτεκτονικής” με έδρα το Ναύπλιο. Αποστολή του ήταν η σύνταξη μελετών και σχεδίων για την κατασκευή, συντήρηση και βελτίωση των οχυρωματικών έργων, Στρατιωτικών και Δημοσίων κτιρίων, γεφυρών και οδών. Ειδικότερα το τμήμα Αρχιτεκτονικής μελετά και εφαρμόζει πολεοδομικά σχέδια με πρώτα των πόλεων Ναυπλίου, Πάτρας και Τρίπολης (1828-1834). Η σύνθεση προέβλεπε έναν Αντισυνταγματάρχη ως Αρχηγό του Σώματος, ένα Ταγματάρχη, τέσσερις Λοχαγούς, τρεις Υπολοχαγούς και οκτώ επιστάτες έργων. Πρώτος αρχηγός του Σώματος, που ήταν χωρίς στράτευμα, ορίσθηκε ο Γάλλος Λοχαγός Γκαρνώ που προήχθη σε Ανχη. Ο πρώτος Αξιωματικός του όπλου ήταν ο Ανθλγος Τρικούπης Σπυρίδων ο οποίος εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων στις 4-2-1829 και εξήλθε στις 18-8-1832.

Άνδρες του Ελληνικού Μηχανικού αποκρούουν επίθεση του Τουρκικού πεζικού στη δεύτερη μάχη του Βελεστίνου, στις 15-24 Απριλίου του 1897

Το έτος 1833 δημιουργείται Διοίκηση Μηχανικού σε κάθε Νομό στην οποία ανατίθεται η εκτέλεση των Δημοσίων έργων, Στρατιωτικών και μη. Το 1877 χαρακτηρίζεται ως «ΟΠΛΟΝ». Το Φεβρουάριο 1878 ψηφίσθηκε ο Νόμος «Περί συστάσεως Σώματος Πολιτικών Μηχανικών» το οποίο αναλαμβάνει τα Δημόσια έργα σε αντικατάσταση των Αξιωματικών του Μηχανικού. Από το 1837, έτος έναρξης λειτουργίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μέχρι και το 1901, Αξιωματικοί του Μηχανικού διδάσκουν στο Πολυτεχνείο και κατά χρονικά διαστήματα αναλαμβάνουν και τη Διεύθυνση του Σχολείου.

Κατά το διάστημα 1897-1922, το Μηχανικό συμμετείχε σε όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις της περιόδου, με σημαντική συμβολή σ’ αυτές. Ιδιαίτερα κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία «υπερέβαλλε εαυτόν», καθώς χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των Μονάδων του, έγινε δυνατή η προέλαση και η εφοδιαστική υποστήριξη του ΕΣ, σε περιοχές με μηδενική (ακόμα και με μέτρα της εποχής) συγκοινωνιακή υποδομή.

Σκαπανείς του Ελληνικού Μηχανικού το 1882.

Προς τούτο, κατασκεύασε και επισκεύασε μεγάλο αριθμό δρόμων και γεφυρών (οδικών – σιδηροδρομικών ) με πρόχειρα και τυποποιημένα υλικά , εκτέλεσε κάθε είδους έργα εγκαταστάσεων, υλοποίησε μεγάλο αριθμό καταστροφών τεχνικών έργων και πραγματοποίησε πολλές εργασίες οχύρωσης.

Οχυρωματικά έργα

Την περίοδο 1936 – 1940 το Μηχανικό συμμετείχε ενεργά στην αμυντική θωράκιση της χώρας, με την κατασκευή των οχυρωματικών έργων της Γραμμής Μεταξά, έργων που προκάλεσαν ευμενή σχόλια και κρίσεις. Ιδιαίτερα, τονίσθηκε η αρτιότητα της οχύρωσης και κυρίως ο ενεργητικός τρόπος διεξαγωγής της άμυνας, η θαυμάσια επιλογή των θέσεων μάχης και η τέλεια προσαρμογή των έργων στο έδαφος. Η μορφή της οχυρώσεως χαρακτηρίστηκε ως «Χρυσός μέσος όρος» μεταξύ των Γαλλικών οχυρώσεων (Γραμμή ΜΑΖΙΝΟ) και των άλλων προηγμένων χωρών.

Αποναρκοθέτηση κατά την περίοδο 1944 – 1949

Μετά την απελευθέρωση και τη λήξη του εμφυλίου πολέμου το Μηχανικό ανέλαβε την περισυλλογή – εξουδετέρωση των εκατοντάδων χιλιάδων ναρκών, βλημάτων πυροβολικού και όλμων και λοιπών πυρομαχικών που είχαν διασπαρεί κατά τη διάρκεια των συρράξεων. Σημαντικότατη είναι η συνεισφορά του Μηχανικού στις συμφορές που έπληξαν τη χώρα από τις κατά καιρούς θεομηνίες, ιδίως δε στους καταστροφικούς σεισμούς της περιόδου 1953 – 1999.

Αρωγή στους σεισμοπλήκτους της Κεφαλονιάς στα Μέτελα. Κοινωνική προσφορά ΚΕΜΧ (Σεισμός Καλαμάτας Σεπτέμβριος 1986)

Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η προσφορά της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Κατασκευής Έργων Ανασυγκροτήσεως (ΣΥΚΕΑ), με τις Μικτές Ομάδες Μηχανημάτων Ανασυγκροτήσεως (ΜΟΜΑ), στην ταχύτερη ανασυγκρότηση και ανάπτυξη ολόκληρης της Ελλάδας από το 1957 έως το 1992.

Διάδρομος αποπροσγειώσεων Διάνοιξη οδού Άνω Αμφείας Πολιάνης

Εργασίες 2ης ΜΟΜΑ στο εργοστάσιο της ΔΕΗ στην Πτολεμαϊδα

Ιστορικά Στοιχεία

1. Γενέθλια ημερομηνία του Μηχανικού του Ελληνικού Στρατού είναι η 28η Ιουλίου 1829. Τότε με το υπ’ αριθμ.13559 Διάταγμα (δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 17ης Αυγούστου 1829 της Γενικής Εφημερίδας της Ελλάδος) του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, ιδρύθηκε το ”Σώμα Αξιωματικών Οχυρωματοποιίας και Αρχιτεκτονικής”, με έδρα το Ναύπλιο.

2. Πρώτος αρχηγός του Σώματος, που δε διέθετε στράτευμα, ήταν ο Γάλλος λοχαγός Γκαρνώ, ο οποίος προήχθη σε αντισυνταγματάρχη. Το Σώμα περιελάμβανε ακόμα ένα Γάλλο αξιωματικό και έξι Έλληνες αξιωματικούς-μηχανικούς που είχαν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονταν ο ταγματάρχης του Μηχανικού του Γαλλικού Στρατού Σταμάτης Βούλγαρης, ο λοχαγός του Μηχανικού του Ρωσικού Στρατού Θεόδωρος Βαλιάνος, ο ανθυπολοχαγός του Μηχανικού του Πρωσικού Στρατού Παναγιώτης Παπαναούμ και ο ταγματάρχης του Μηχανικού και αρχιτέκτονας Τηλέμαχος Βλασσόπουλος.

3. Η συμμετοχή των παραπάνω στην ανασυγκρότηση της Ελλάδας ήταν μεγάλη, καθώς σχεδίασαν και εκτέλεσαν σημαντικότατα έργα, όπως η ανοικοδόμηση και η επέκταση του Ναυπλίου (Βούλγαρης-Βαλιάνος), ο σχεδιασμός της νέας πόλης της Πάτρας (Βούλγαρης) κ.α. Αποστολή του Σώματος ήταν η σύνταξη μελετών και σχεδίων για την κατασκευή, τη συντήρηση και τη βελτίωση των οχυρωματικών έργων, των στρατιωτικών και δημοσίων κτιρίων, των γεφυρών, των οδών και λοιπών κατασκευών, καθώς και η επίβλεψη της εκτέλεσής τους.

4. Το Φεβρουάριο του 1833 συγκροτήθηκαν οι πρώτοι δύο λόχοι σκαπανέων, ενώ την 1η Αυγούστου του ίδιου έτους, το Μηχανικό συγκροτήθηκε ως Σώμα. Το δυναμικό του Σώματος περιελάμβανε τα στελέχη του πρώην Σώματος οχυρωματοποιίας και Αρχιτεκτονικής και τους δύο λόχους σκαπανέων. Την ίδια εποχή σε κάθε νομό (εκτός των Κυκλάδων) συγκροτήθηκε μία διεύθυνση μηχανικού (κατά μία έννοια ο πρόγονος της σημερινής Διεύθυνσης Στρατιωτικών ΄Εργων), με αποστολή τη μελέτη και την εκτέλεση όλων των δημοσίων, στρατιωτικών και πολιτικών έργων, στην περιοχή του νομού. Αργότερα, το 1878, κατόπιν διατάγματος, οι διευθύνσεις μηχανικού καταργήθηκαν. Το 1885 συγκροτήθηκε η Σχολή του Σώματος, με τον τίτλο Σχολή του Συντάγματος Μηχανικού.

5. Το 1904 ο καθορισμένος με νόμο νέος οργανισμός του Στρατού, προέβλεπε τη δημιουργία ανεξάρτητου σχολείου για τους αξιωματικούς του Μηχανικού, το οποίο λειτούργησε αυτοτελώς μέχρι το 1929, με την ονομασία Σχολείο Μηχανικού. Κατά το διάστημα 1912-1922, το Μηχανικό συμμετείχε σε όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις της περιόδου, με σημαντική συμβολή στη νικηφόρα για την Ελλάδα έκβασή τους. Ιδιαίτερα κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία ”υπερέβαλλε εαυτόν”, καθώς χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των μονάδων του, έγινε δυνατή η προέλαση και η εφοδιαστική υποστήριξη του Ελληνικού Στρατού, σε περιοχές με μηδενική (ακόμα και με τα μέτρα της εποχής) συγκοινωνιακή υποδομή.

Η ΧΙ Διλοχία Μηχανικού εργαζόμενη στην οδό Πανελληνίου κατά τη χάραξη της Ν. Ορεστιάδας στις 30 Σεπτ. 23

6. Το 1929, με την ψήφιση του νόμου 4321, που αφορούσε την οργάνωση του Στρατού, το Μηχανικό περιελήφθη μεταξύ των πέντε ΄Οπλων (Πεζικό, Ιππικό, Πυροβολικό, Μηχανικό, Αεροπορία) του Στρατού, ενώ το Σχολείο Μηχανικού μετονομάσθηκε σε Σχολή Εφαρμογής Μηχανικού, με έδρα την Αθήνα.

7. Το 1939, με τον αναγκαστικό Νόμο 2125 ”Περί εκπαιδεύσεως των στελεχών εις Στρατιωτικάς Σχολάς και Κέντρα Εκπαιδεύσεως”, έγινε αναδιοργάνωση της Σχολής Εφαρμογής Μηχανικού, με τη δημιουργία νέων εκπαιδευτικών τμημάτων.

8. Το 1940 – 1941 το Όπλο συμμετείχε με επιτυχία σε όλες τις επιχειρήσεις της περιόδου και με την κατάρρευση του μετώπου και την επακολουθήσασα κατάληψη της χώρας, είχε την τύχη του υπόλοιπου Ελληνικού Στρατού. Είναι άξιες αναφορών οι δυσχέρειες που αντιμετωπίστηκαν στην περίοδο αυτή, κυρίως από την ανεπάρκεια του υλικού και των μέσων. Τα εργαλεία, τα μηχανήματα και το υλικό του Μηχανικού που ήταν απαραίτητα στις Μονάδες και στα εκτελούμενα από αυτές έργα εκστρατείας και συγκοινωνιών ήταν ανεπαρκή. Η μη ύπαρξη επαρκών ποσοτήτων υλικών και η σχετική έλλειψη μεταφορικών μέσων, είχαν ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της εκτέλεσης των έργων. Ο εφοδιασμός των Μονάδων Μηχανικού σε μηχανήματα και ιδιαίτερα των Ταγμάτων της Στρατιάς, των Σωμάτων Στρατού και των Ταγμάτων Οδοποιών, που δεν προβλέπονταν πριν την επιστράτευση, επιτεύχθηκε μετά από σοβαρές δυσχέρειες με την επίταξη. Η ποικιλία όμως στους τύπους των μηχανημάτων, η έλλειψη ανταλλακτικών και η άγνοια στη χρήση τους από το προσωπικό, ήταν οι βασικές αιτίες που δεν απέδωσαν ικανοποιητικά αποτελέσματα.

9. Το 1942 και μέχρι το 1944 επαναλειτούργησε στη Μέση Ανατολή, στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ισμαηλίας, το Σχολείο Εφαρμογής Μηχανικού, παρέχοντας στο νεοσυγκροτούμενο Ελληνικό Στρατό τα απαιτούμενα εξειδικευμένα στελέχη. Τον Οκτώβριο του 1944, μετά την απελευθέρωση της χώρας, το Σχολείο μεταφέρθηκε και εγκαταστάθηκε στο Γενικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Αξιωματικών στο Γουδί Αττικής, ενώ το Μάιο του 1945 μετεγκαταστάθηκε στο Λουτράκι Κορινθίας, μετονομαζόμενο σε Σχολή Μηχανικού. Από το σημείο αυτό, η ανάπτυξη του Όπλου είναι παράλληλη αυτής του υπόλοιπου στρατού.

10. Το Μηχανικό συμμετείχε ενεργά στις επιχειρήσεις του εμφυλίου πολέμου και ακόμα ενεργότερα στην ανασυγκρότηση της χώρας, μετά από σχεδόν δέκα χρόνια πολεμικών επιχειρήσεων και κατοχής. Θα μνημονεύσουμε απλά απόσπασμα από την έκθεση, που συντάχθηκε το 1951 από το ΓΕΣ για την ”Επιχείρηση Πυρσός”, όπου αναφέρονται τα εξής: ”Οι απώλειες του Μηχανικού και η νυχθημερόν κοπιώδης εργασία τούτου προ και κατά τις επιχειρήσεις δεν κατέστησαν ικανές να μειώσουν την απόδοσή του , διότι άπαντες οι Αξιωματικοί και οπλίτες του Μηχανικού είχαν επίγνωση της λεπτής και σημαντικής αποστολής των, αθόρυβον όπως πάντοτε συνέβαλε τα μέγιστα στη νίκη”

11. Οι επιχειρήσεις περισυλλογής-εξουδετέρωσης των δεκάδων χιλιάδων ναρκών, που είχαν διασπαρθεί σε όλη την ελληνική επικράτεια κατά τη διάρκεια των συρράξεων, αλλά και οι κατασκευές μέσω των Μικτών Ομάδων Μηχανημάτων Ανασυγκρότησης (ΜΟΜΑ), αποτέλεσαν σημαντική ενίσχυση της συνολικής προσπάθειας ανασυγκρότησης της χώρας. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονισθεί το έργο των ΜΟΜΑ, καθώς εκτός από την καθαρά κατασκευαστική του διάσταση (κατασκευή δρόμων, γεφυρών, λιμένων, δικτύων υδροδότησης κλπ.) αποτέλεσαν το μεγάλο σχολείο τεχνικής εκπαίδευσης χιλιάδων νέων, που με τη σειρά τους αποτέλεσαν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη της σημερινής υψηλού επιπέδου κατασκευαστικής βιομηχανίας της χώρας.

12. Προκειμένου να καταδειχθεί το μέγεθος και το εύρος της στρατιωτικής και της κοινωνικής προσφοράς του Όπλου, αξίζει να αναφερθούν οι στρατιωτικές και μη υπηρεσίες που προήλθαν από το Μηχανικό (σε παρένθεση το έτος δημιουργίας τους): η Υπηρεσία Φάρων (1910), η χαρτογραφική υπηρεσία (1911, ο πρόγονος της σημερινής Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού / ΓΥΣ), η Πολεμική Αεροπορία (1912-1913), το Πυροσβεστικό Σώμα (1930) και οι Διαβιβάσεις (1946, με τον ΑΝ 919 της 8ης Φεβρουαρίου 1946).

13. Πριν κλείσουμε, θα αναφέρουμε τη σοβαρή και συνεχή συμβολή του Μηχανικού στις συμφορές που έπληξαν κατά διαστήματα τη χώρα. Το Όπλο πάλι πρωτοστάτησε και προσέφερε σημαντική βοήθεια από την πρώτη στιγμή, εργαζόμενο σε όλη την περίοδο δοκιμασιών – θεομηνιών για την ανακούφιση του πληγέντος πληθυσμού. Ο μακρύς κατάλογος των συμμετοχών του Μηχανικού στις συμφορές που οφείλονταν στην καταστροφική μανία του εγκέλαδου ή σε άλλες φυσικές καταστροφές , προσφέρει τα παρακάτω τελείως ενδεικτικά στοιχεία:

1. Στα νησιά του Ιονίου πελάγους, το 1953.

2. Στα νησιά των Κυκλάδων, το 1958.

3 . Στις περιοχές Ηπείρου-Δυτικής Θεσσαλίας, το Μάϊο 1967.

4. Στο Ηράκλειο Κρήτης, το Φεβρουάριο 1970.

5. Στην Κορινθία, το Σεπτέμβριο 1972.

6. Στη Θεσσαλονίκη-Σέρρες-Κιλκίς-Χαλκιδική, τον Ιούνιο 1978.

7. Στη Βοιωτία-Κορινθία-Αττική-Φωκίδα, το Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1981.

8. Στη Μεσσηνία, το 1987.

9. Στην Αθήνα, την 7η Σεπτεμβίου 1999.

10. Στην Πελοπόννησο κατα τις καταστροφικές πυρκαϊες του Αυγούστου 2007.