Που …ζει ο εκπαιδευτικός; Παιδείας εγκώμιον

25/06/2015

Absorbée dans ses pensées, Absorbed in her Thoughts(detail) – Friedrich von Amerling 1837 

Του Νίκου Τσούλια

      Ζει ο εκπαιδευτικός μια παράλληλη πορεία ζωής εκτός απ’ εκείνη τη συμβατική τροχιά που ζει συνήθως ο άνθρωπος. Βιώνει μια φαντασιακή πραγματικότητα στο σχολικό περιβάλλον, αλλά δεν τολμά να της αφεθεί ολοκληρωτικά. Βλέπει να κυλάει το μέλλον που το κουβαλούν άλλοι μπροστά στα μάτια του και δεν ξέρει αν είναι και αυτός μέσα του. Γεύεται συνεχώς την ομορφιά της νιότης και δεν μπορεί να κατανοήσει κατά πόσο τον περιλαμβάνει αυτό το τόσο ξεχωριστό ταξίδι.

      Αν δίνει ο εκπαιδευτικός την ψυχή του στη μαγεία της διδασκαλίας, αν ψυχανεμίζεται στων εφήβων τις ονειροπολήσεις και κρατάει πάντα τη φλόγα και όχι τη στάχτη από το πέρασμα κάθε γενιάς μαθητών, αν υφαίνει τη νοσταλγική διάθεση της απώλειας του παρελθόντος του μαζί με τις φιλοδοξίες και τους πόθους των νέων στη δημιουργία του μέλλοντός των, αν ανακαλύπτει τα ξέφωτα της εμπνευσμένης διδασκαλίας και ρουφάει κάθε στιγμή του σχολείου, τότε δεν μπορεί να είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος, δεν μπορεί να κινείται σε συμβατική πορεία. Τότε είναι ένας αλλοπαρμένος δημιουργός, ένας διαφορετικός ποιητής που η παραξενιά του δεν είναι στη μοναξιά του και στη διαπάλη του με τις λέξεις και με τις έννοιες, με τις επινοήσεις και με τους συμβολισμούς˙ είναι ένας ποιητής της συλλογικότητας των νέων που τα νοήματα του λόγου του γίνονται τροφή για σχέδια και για όνειρα παιδιών και νέων.

      Αν ο εκπαιδευτικός ζει πραγματικά το σχολείο, αν καταθέτει το συναίσθημά του για να μπορεί να εμπνεύσει και να διδάξει, αν δένεται ψυχικά με το παιδαγωγικό έργο του, τότε κατακτά την ιερά δωρεά της διδασκαλίας, τότε μπορεί να διαπαιδαγωγήσει. Γιατί ο εκπαιδευτικός λόγος ή είναι μαρτυρία πράξης ή είναι αερολογία και φληνάφημα. Απαιτείται μια φιλοσοφία που είναι έκφραση συνείδησης και στάση ζωής. Γιατί πώς μπορείς να διδάξεις το σεβασμό στους μαθητές σου, αν δεν σέβεσαι κάθε στιγμή κάθε μαθητή που είναι το ιερό πρόσωπο της αγωγής, αν δεν είσαι απόλυτα ταπεινός και δεν συντρίβεις τον εγωισμό σου σε κάθε περίπτωση έντασης και αντιπαράθεσης που μπορεί να προκύψει στη σχολική αίθουσα; Αν κατακτήσει το μεγαλείο της διδασκαλίας, τότε γεύεται μια αίσθηση θυσίας και προσφοράς. Γιατί «ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει απέναντι ο μαθητής του κι όταν πια του έχει διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας το μαθητή του να φτιάξει τις δικές του γέφυρες» (Ν. Καζαντζάκης).

      Πού ζει ο εκπαιδευτικός, στο σπίτι του ή στο σχολείο; Ένας γυρολόγος είναι και σταματάει σε κάθε παιδί, για να το βοηθήσει να βρει την εστία του και τη μοναδικότητά του. Ένας ταπεινός οδοιπόρος είναι που ταξιδεύει μαζί με το κατά κύματα ασταμάτητο πέρασμα γενεών και γενεών. Το βασίλειό του είναι του «κόσμου τούτου» και των ατέλειωτων διαδοχών του. Γιατί πρέπει να κουβαλήσει το βασίλειό του μέσα στο βασίλειο της νεολαίας. Δεν γίνεται αλλιώς. Ο ποιητής το αποκαλύπτει. «Ας αφήσουμε τα λόγια. Γνώση του ποταμιού σημαίνει νάσαι μέσα στο ποτάμι». (Τ. Σινόπουλος).

      Δεν είναι μόνιμος κάτοικος. Πατρίδα του είναι η γλώσσα του και η γνώση του. Δεν έχει μόνιμο τόπο. Είναι καλλιεργητής˙ άλλοτε ξεχερσώνει λόγγους άγνοιας και ημιμάθειας και άλλοτε καλλιεργεί τη γνώση και τη μάθηση. Είναι πάντα σπορέας˙ το σακκούλι του είναι γεμάτο σπόρους προβληματισμών και ερωτημάτων, απαντήσεων και στοχασμών. Είναι και θεριστής˙ αρκεί μια καλή κουβέντα από έναν παλιό μαθητή του για να γεμίσει η ψυχή του χαρά και ευτυχία. Οι σπόροι του φυτρώνουν στους καιρούς του μέλλοντος, στη χώρα των μαθητών: στη διαπαιδαγώγηση ενός ουμανιστικού αξιακού κώδικα, στην επιτυχία των πανελλαδικών εξετάσεων, στη συμβουλή που την έχει μέσα στην καρδιά του ο μαθητής για χρόνια πολλά, σε μια προσωπική συζήτηση, στην επίλυση ενός προβλήματος ή στη διευθέτηση μιας αταξίας, στην τροφοδοσία της φιλοδοξίας και των ονείρων των εφήβων, σε ένα έξυπνο πείραγμα, σε ένα άγγιγμα της πλάτης του μαθητή την ώρα που γράφει το διαγώνισμα…

      Μεταναστεύει διαρκώς και αδιαλείπτως˙ τη μια στιγμή είναι στο δικό του παρελθόν και την άλλη αποικίζει στο μέλλον των μαθητών. Και τη μια τον βαραίνουν αυτές οι μεταπτώσεις στη σκουληκότρυπα του χρόνου – πώς να συγκρίνει τη δική του μαθητική συμπεριφορά με εκείνη των μαθητών του όταν οι καιροί έχουν αλλάξει τόσο πολύ; – και την άλλη τα φτερουγίσματα της ψυχής τον πετάνε στα σύννεφα – τι όμορφο είναι να τον θυμάται μετά από χρόνια πολλά μια παρέα μαθητών όταν αυτός δεν θα υπάρχει…

      Ο εκπαιδευτικός "ζει και βασιλεύει" στο βασίλειο των γραμμάτων, στο μεγαλύτερο βασίλειο του ανθρώπου, στη μοναδική παγκόσμια επικράτεια του πνεύματος, και όχι του ξίφους… Υπερβαίνει την παραδοσιακή ροή και πρόσληψη του χρόνου. Ο εκπαιδευτικός "ζει και βασιλεύει" πάντα σε ανήσυχους καιρούς. Διδάσκει το "παρελθόν" για "το μέλλον". Ο εκπαιδευτικός "ζει και βασιλεύει" στην παραμεθόριο της φαντασίας και της πραγματικότητας, των ονείρων και των αφηγήσεων, του ορθολογισμού και της μυθοπλασίας, εκεί που η ύπαρξη γίνεται ζωή και η ζωή βίωμα. Γιατί κάθε στοχαστικός άνθρωπος, κάθε ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν ζει σε καμιά ενδοχώρα, σε κανένα ασφαλές μέρος παρά μόνο σε παραμεθόριους, σε ανταριασμένους τόπους…

Farmhouse in Provence by Vincent van Gogh