1.Το Δημοτικό Σχολείο Σαπών
Προσπάθησα μετά από αρκετά κοπιαστική προσπάθεια να εντοπίσω τα ονόματα των δασκάλων που διετέλεσαν δευθυντές/διευθύντριες στο Δημοτικό Σχολείο Σαπών. Για την προπολεμική περίοδο στηρίχτηκα σε μια βεβαίωση του Κεφαλά Λεόντιου, που δηλώνει ο ίδιος την περίοδο που ήταν διευθυντής (1927-1933), σε απολυτήριους τίτλους τότε μαθητών και μαρτυρίες παλιών μαθητών, όπως του Γιώργου Λιπορδέζη. Έχω μια αμφιβολία για την περίοδο 1935 και μετά.... Υπόψη ότι το αρχείο του σχολείου δεν διαφυλάχτηκε κατά την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής που το έκαψαν. Για τη μετακατοχική περίοδο, πλην ελάχιστων σχολικών περιόδων, τα στοιχεία των ονομάτων βρέθηκαν από σχολικούς τίτλους, Βιβλία Πιστοποιητικών Σπουδών και είναι σχεδόν ακριβή
Η ιστορία για το Δημοτικό Σχολείο Σαπών, με τα στοιχεία που μπορέσαμε να αντλήσουμε, αρχίζει μετά την απελευθέρωση της Θράκης. . Τις πληροφορίες για εκείνη την εποχή πήραμε από τη δασκάλα Αλκμήνη Γουναροπούλου-Ψαθά . Η μητέρα της (Βενετία) ήταν δασκάλα και ήρθαν μαζί από τη Βάρνα της Βουλγαρίας, το 1921 στις Σάπες, για να εργαστεί ως δασκάλα.
Οι αναμνήσεις της ήταν για μας η ιστορία ολοζώντανη μπροστά μας και μας συγκλόνισαν. Την καλέσαμε να έρθει από τη Θεσσαλονίκη το 1996, με την ευκαιρία εκδηλώσεων για τα 70 χρόνια από την ίδρυση του σχολείου. Συνήθως τα 70 χρόνια δε θεωρούνται ως χρονικό ορόσημο για μια τέτοια εκδήλωση, όμως μας παρακίνησε να αποφασίσουμε κάτι τέτοιο το γεγονός ότι υπήρχε στη ζωή ένα πρόσωπο πολύ σημαντικό, αφού η μητέρας της, αλλά και η ίδια (90 και χρονών), διετέλεσαν για πολλά χρόνια δασκάλες του σχολείου μας και επίσης το γεγονός ότι ζούσαν πολλά πρόσωπα (μεγάλης ηλικίας) που την εποχή εκείνη ήταν μαθητές του σχολείου. Έτσι με τον τρόπο αυτόν θελήσαμε να τιμήσουμε μαζί με το σχολείο και ανθρώπους που εργάστηκαν αλλά και φοίτησαν ως μαθητές στο σχολείο, την εποχή εκείνη! Σημείωση: [H Αλκμήνη Γουναροπούλου απεβίωσε το 2001].
Από τις πλέον σπάνιες και παλιές φωτογραφίες του πρώτου ελληνικού σχολείου στις Σάπες. Ακόμη δεν έχει κτιστεί το νέο διδακτήριο και το δημοτικό σχολείο λειτουργεί σε 4 διαφορετικούς χώρους (αποθήκες). Εδώ είναι το ένα από τα 4 και ίσως το καλύτερο. Διακρίνεται η επιγραφή του σχολείου με τη χρονολογία 1921. Εδώ οι μαθητές με τον αρχιμανδρίτη δάσκαλο Ιωανίκειο.
Πριν χτιστεί το σημερινό παλιό διδακτήριο, το 1926, λειτούργησε για πρώτη φορά το "Μικτόν Δημοτικόν Σχολείον Σαππών" σε τέσσερα διαφορετικά κτίσματα, τα οποία ήταν αποθήκες ή παλιά σπίτια. Υπάρχει μια φωτογραφία, που τη θεωρούμε ιστορική για το σχολείο μας, και δείχνει ένα από τα κτίσματα αυτά, τους μαθητές και τον Αρχιμανδρίτη Ιωανίκειο. Η πινακίδα του σχολείου αναφέρει το 1921, σαν έτος ίδρυσης του πρώτου ελληνικού σχολείου, μετά από πολλούς αιώνες! Την εποχή εκείνη μαθητές ήταν ο κ. Λιπορδέζης Γιώργος και ο κ. Ζαμπογιάννης Κώστας, μας μίλησαν για τη φτώχια του κόσμου. Ο κ. Λιπορδέζης, το 1996, μου έδωσε χειρόγραφο κείμενο, όπου περιγράφει τις αναμνήσεις του από το δημοτικό σχολείο:
(Ευρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κωμόπολης, πλησίον του ιερού ναού, των Αγίων Κων/νου και Ελένης, από βορά και από νότο το "Ξυνό Ρέμα" από μπροστά περνούσε ο δρόμος για Κασσιτερά.
Κοντά στην εκκλησία ήταν το παλιό ηρώο που καταθέταμε στεφάνια στις εθνικές γιορτές. Το ηρώο αυτό το κατέστρεψαν οι Βούλγαροι τον καιρό της κατοχής.
Το σχολείο λειτούργησε για πρώτη φορά μετά την αποπεράτωση το 1926.
Πρόεδρος της Κοινότητας Σαπών ήταν ο Παπαστεργίου Στέργιος καταγόμενος από τη Λαΐστα Ηπείρου. Είχε το ξενοδοχείο "Αβέρωφ" καο καφενείο.
Το σχολείο είχε 4 αίθουσες και διάδρομο. Είχε και υπόγειο. Είχε σκαλοπάτια από τρεις πλευρές, 17 ή 18. Στην πρώτη αίθουσα δεξιά ήταν για τη Β' τάξη, στην επόμενη δεξιά ήταν για την Α' τάξη. Στην πρώτη αίθουσα αριστερά ήταν για την Ε' και ΣΤ', στην επόμενη αριστερά ήταν για την Γ' και Δ'. Μεταξύ της Α' και της Β' υπήρχε χώρισμα με ξύλινες πόρτες, τις οποίες ανοίγαμε όταν δίνονταν θεατρικές παραστάσεις ή σχολικές γιορτές. Επίσης, εκεί γίνονταν και χοροεσπερίδες ή άλλες συγκεντρώσεις.
Στο βάθος του διαδρόμου ήταν το γραφείο του διευθυντή και διδασκάλων. Είχε μικρή βιβλιοθήκη. Οι πρώτοι δάσκαλοι που θυμάμαι ήταν: η Βενετία Γουναροπούλου, που δίδασκε στην Α' και Β' τάξη. Καταγόταν από τη Βάρνα της Βουλγαρίας. Είχε δυο κόρες δασκάλες, την Αλκμήνη στο Χαμηλό και Δόμνα στο Λύκειο. Ο Τριανταφυλλίδης δίδασκε στην Ε' και ΣΤ' τάξη. Ήταν Πόντιος στην καταγωγή. Ο Ιωαννίκειος, αρχιμανδρίτης, ήταν παπάς της εκκλησίας και δάσκαλος του σχολείου. Δίδαξε το 1926 και 1927 στην Γ' και Δ' τάξη. Το 1928 ήρθε ο δάσκαλος Λεόντιος Κεφαλάς, που είχε μόρφωση της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Όσοι είχαν την τύχη να περάσουν από τον Κεφαλά, μάθανε γράμματα και μόρφωση. Μας δίδασκε στην Ε' και ΣΤ' τάξη. Μας έμαθε ανάγνωση, αντιγραφή, Γραμματική, Αριθμητική, Γεωμετρία, Ιστορία, Θρησκευτικά, Κατήχηση και Λειτουργική, Χημεία, Φυσική Ιστορία, Ζωολογία, καλλιγραφία, Ιχνογραφία, χορούς, γυμναστική, έκθεση. Διαβάζαμε στην καθαρεύουσα και εξηγούσαμε τις άγνωστες λέξεις, εξήγηση αρχαίων κειμένων. Στο σχολείο πηγαίναμε πρωί και απόγευμα. Μόνο το Σάββατο το απόγευμα δεν είχαμε σχολείο. Ο εκκλησιασμός ήταν υποχρεωτικός κι αν κάποιος έλειπε η απουσία του ήταν αδικαιολόγητη. Μας έμαθε να εμβολιάζουμε δέντρα με μάτι και κεντρί.
Είχαμε σχολικό κήπο κι έπρεπε να ξεχωρίζουμε όλα τα φύλλα των φυτών και δέντρων. Οι γραπτές εξετάσεις γίνονταν επί δέκα ημέρες, διαλέγοντας με κλήρο τα διδαχθέντα θέματα. Οι προφορικές εξετάσεις γίνονταν έτσι: "Στον περίβολο του σχολείου, στα μέσα Ιουνίου, συγκεντρώνονταν οι αρχές. Ο Πρόεδρος της Κοινότητας, ο παπάς, ο Αστυνόμος, ο Διευθυντής του Ταμείου, ο Έφορος. Με τη σειρά μας φώναζε ο δάσκαλος και ο καθένας μας ρωτούσε σε όλα τα μαθήματα. Αρχίζαμε μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας και τελειώναμε το απόγευμα. Χωρίς ψωμί, χωρίς νερό! Όλοι βαθμολογούσαν στο κάθε μάθημα χωριστά. Η βαθμολογία ήταν αυστηρή. Μόνο ένας μαθητής πήρε 8,5. Η καλύτερη βαθμολογία ήταν το 8.
Οι περισσότεροι μαθητές δε φορούσαν παπούτσια. Φορούσαμε τερλίκια πλεχτά ή τσόχινα και όταν έβρεχε τσόκαρα. Το καλοκαίρι ξυπόλητοι. Το χειμώνα, κάθε πρωί, πηγαίναμε από ένα ξύλο για τις σόμπες".
Οι δάσκαλοι πολλές φορές φέρονταν αυστηρά στα παιδιά, γεγονός που είχε και την αποδοχή των γονέων. Όμως παρατηρήσαμε με πόσο ειλικρινή θαυμασμό και σεβασμό μιλούσε για τους δασκάλους του. Τα πρώτα χρόνια μαζί με τους Έλληνες μαθητές, στο σχολείο πήγαιναν και τα Βουλγαρόπαιδια. Μετά από 2 περίπου χρόνια έφυγαν. Από τους πρώτους δασκάλους της εποχής εκείνης, αναφέρονται τα ονόματα του Λεόντιου Κεφαλά, με σπουδές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, του Τσουμίδη, του Τσέλιου, της Πολυξένης (δε θυμάται κανείς το επώνυμο, ένα χαρακτηριστικό που το έχουν οι δάσκαλοι, σε αντίθεση με τους καθηγητές, τους οποίους θυμόμαστε με τα επώνυμά τους. Είναι η συναισθηματική σύνδεση που αναπτύσσεται περισσότερο μεταξύ δασκάλων και μαθητών). Το 1926 χτίζεται το πρώτο σχολικό κτίριο, αυτό που χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 2008 και ύστερα μετατράπηκε σε ανώτατο ίδρυμα (ΑΣΠΑΙΤΕ). Ήταν ένα κτίριο που είχε αρχικά 4 αίθουσες μέχρι το 1946, όταν προστέθηκαν άλλες δύο αίθουσες, λόγω της εγγραφής όλων των μαθητών από το σχολείο των Κασσιτερών.
Το 1940, όταν κηρύχτηκε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, το σχολείο λειτούργησε ως Βουλγαρικό, αφού η Θράκη ολόκληρη, μέχρι το 1945, έζησε κάτω από την κατοχή των Βουλγάρων. Την περίοδο αυτή δίδασκαν μόνο Βούλγαροι δάσκαλοι και τα Ελληνόπουλα, όσα πήγαιναν στο σχολείο, διδάσκονταν τη βουλγαρική γλώσσα. Μάθαμε ότι πολλές ελληνικές οικογένειες αρνήθηκαν να στείλουν τα παιδιά στο σχολείο. Την ελληνική γλώσσα τη μάθαιναν στις οικογένειές τους. Ήταν μια περίοδος εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη για τους ντόπιους. Οι βούλγαροι τους εκτόπισαν από τα σπίτια και τα μαγαζιά τους και τους άφησαν να ζουν κάτω από τη βαριά σκιά του φόβου, της τρομοκρατίας και των βασανισμών. Μετά τη λήξη του πολέμου, άνοιξε και πάλι το ελληνικό σχολείο. Τότε, περίπου στα 1946 με 47, οι κάτοικοι των Κασσιτερών μετακόμισαν όλοι στις Σάπες από το φόβο του Εμφυλίου Πολέμου. Ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε εντυπωσιακά.
Τότε προστέθηκαν και οι δυο αίθουσες που προαναφέραμε και το διδακτήριο πήρε τη μορφή που έχει μέχρι σήμερα. "Στοιβαγμένοι σα σαρδέλες μέσα στις τάξεις κάναμε το μάθημά μας", γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του "Ο πετροπόλεμος στις Σάπες" ο τότε μαθητής δημοτικού Μαυρίδης Όμηρος, που σήμερα είναι ψυχολόγος καθηγητής, καταγόμενος από τις Κασσιτερές. Σιγά σιγά η κατάσταση άρχισε να ομαλοποιείται και η κοινωνική ζωή να βρίσκει τους ρυθμούς της. Οι άνθρωποι με την εργατικότητά και την εντιμότητά τους πήραν το δρόμο της ανάπτυξης. Το σχολείο λειτουργεί σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής. Οι δάσκαλοι είναι περισσότερο μορφωμένοι, είναι νέοι, αλλά βέβαια πάντα επικρατεί το αυστηρό πνεύμα της εποχής και τον πρώτο λόγο έχουν αυτοί. Οι γονείς, τις περισσότερες φορές δέχονται τις εντολές και τις παραινέσεις τους, κάτι σα νόμο. Οι μαθητές πειθαρχούν κάτω από το φόβο της βέργας, που τις περισσότερες φορές είναι από ξύλο κρανιάς, για να είναι περισσότερο αποτελεσματική, χωρίς ωστόσο να λείπουν τα "παρατράγουδα".
Έτσι, με τους ρυθμούς αυτούς κυλούσαν τα χρόνια, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Το σχολικό κτίριο δεν επαρκούσε πάντα και για μερικά χρόνια, μαθητές κάποιων τάξεων φιλοξενούνταν σε αίθουσες του Γυμνασίου. Και φτάνουμε στα 1991.
Τότε, παρουσιάστηκε ο πρώτος μαθητής από τη Σοβιετική Ένωση. Ήταν ο Γιάννης. Ένα παιδί που όλοι το περιβάλαμε με αγάπη και συμπάθεια. Το 1992, ήρθε η Τάνια και σε λίγες ημέρες η Αλεξάνδρα και ο Κώστας. Τις επόμενες σχολικές χρονιές, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Το 1993 παρουσιάστηκαν για φοίτηση 80 μαθητές, που ήρθαν από τη Φαρκαδώνα, μετά από προσωρινή διαμονή εκεί. Κανένα από τα παιδιά δε γνώριζε ούτε μια λέξη ελληνική, εμείς δεν ξέραμε τα ρωσικά. Τον πρώτο καιρό μιλούσαμε με τα μάτια. Αίθουσες δεν υπήρχαν για τη στέγασή τους. Στις Σάπες, το Ίδρυμα Παλιννοστούντων έστησε τον Οικισμό Υποδοχής τους, περίπου 100 λυόμενα σπιτάκια για την προσωρινή διαμονή τους. [δυστυχώς ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούνται σε άθλια κατάσταση]. Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα στην αυλή του σχολείου μας στήθηκαν 6 λαμαρινένια τολ, που τα έφεραν μετά το σεισμό της Καλαμάτας. Τρία χρόνια γινόταν μαθήματα μέσα σε πρόχειρες αίθουσες στημένες στον αέρα, με -3 βαθμούς το χειμώνα και πάνω από 35 το Μάιο και Ιούνιο. Ευτυχώς, δεν άργησαν να στηθούν 10 προκάτ αίθουσες με κεντρική θέρμανση. Αν και δεν ήταν αυτό που θα ήθελε κάθε σχολείο, ωστόσο έλυσε το πρόβλημα της στέγασης. Ακόμη και σήμερα, μετά από 14 και πλέον χρόνια, οι αίθουσες αυτές χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του Ολοήμερου Σχολείου και των Μουσικών Τμημάτων.
ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟ
Ποτέ δεν παραλείψαμε να θέτουμε με επιμονή, σε όλους τους αρμόδιους και μη παράγοντες, το αίτημα για την ανέγερση ενός νέου σύγχρονου κτιρίου, ικανού να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες που είχαν προκύψει, αφού ο αριθμός των παλιννοστούντων μαθητών αυξήθηκε τα επόμενα χρόνια σε 200 και μαζί με τους 90-100 ντόπιους μαθητές έφτασε τους 300! Η έλλειψη γνώσης της ελληνικής γλώσσας, στο σύνολο των μαθητών, απαιτούσε επιτακτικά τη λειτουργία μικρών τμημάτων σε κάθε τάξη. Δημιουργήθηκαν τα Τμήματα Υποδοχής για να βελτιώσουν κάπως την κατάσταση.
Επιτέλους, το 1998, μέσα σε ελάχιστους μήνες, στήθηκε ένα νέο προκατασκευασμένο σχολείο. Σύγχρονο, όμορφο, με 12 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα εκδηλώσεων, Φυσικής-Χημείας, αίθουσα Υπολογιστών, Βιβλιοθήκη, γραφεία κλπ. Αν και πάλι δεν χωράει σήμερα τα 20 τμήματα που λειτουργούν, ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες του σχολείου. Χρησιμοποιούμε βεβαίως και τις αίθουσες του παλιού κτιρίου, καθώς και τις προκατασκευασμένες αίθουσες του 1994 για τις ανάγκες των Τμημάτων Δημιουργικής Απασχόλησης.
Δεν θα αναφέρουμε άλλες πληροφορίες, γιατί στην ιστοσελίδα του σχολείου, υπάρχει πλούσιο υλικό. Πατήστε εδώ: http://dim-sapon.rod.sch.gr
Επίσης στη σελίδα του σχολείου, υπάρχουν τα ονόματα όλων όσων αποφοίτησαν από το Δημοτικό Σχολείο, από το 1946 μέχρι και το 2010.
(Οι απόφοιτοι του Δημοτικού Σχολείου)
25 Μαρτίου 1923: Από τις πιο σπάνιες φωτογραφίες που έχω στο αρχείο μου. Μου την έδωσε η Αλκμήνη Γουναροπούλου Ψαθά. Η Αλκμήνη ήταν κόρη της Βενετίας Γουναροπούλου, της πρώτης δασκάλας στο ελληνικό δημοτικό σχολείο Σαπών. (Διακρίνεται με το άσπρο φόρεμα στην τελευταία σειρά, δίπλα στον Αρχιμανδρίτη Ιωαννίκειο, επίσης δάσκαλο). Τα παιδιά είναι ελληνόπουλα, αλλά και βουλγαρόπαιδα, των οποίων οι οικογένειες δεν είχαν φύγει ακόμη από την Ελλάδα, μετά την απελευθέρωση της Θράκης. Η φωτογραφία αυτή είναι αναμνηστική από τη γιορτή της 25ης Μαρτίου τη χρονιά του 1923 και είναι τραβηγμένη στο χώρο όπου σήμερα είναι το μαγειρείο του Χασάν, απέναντι από το καφεκοπτείο του Ζαμπογιάννη. Σ' αυτό το χώρο λειτουργούσε σχολείο, (ένα από τα τέσσερα οικήματα, στην ουσία αποθήκες, που στέγαζαν το δημοτικό σχολείο, πριν γίνει το νέο τότε σχολικό κτίριο (1926).
Σάπες 1931. Μια πολύ όμορφη φωτογραφία όπου τα πρόσωπα δασκάλων και μαθητών έχουν μια εντυπωσιακή γαλήνη. Στο κέντρο διακρίνουμε τη δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου και το διευθυντή του σχολείου Ιωάννη Κεφαλά. Από τα πρόσωπα των μαθητών αναγνωρίζω την Άννα Ιωακειμίδου, μητέρα της οδοντιάτρου κ. Λίλιας Ιωακειμίδου. [δεξιά καθήμενη]. Ήταν ένα από τα παιδιά του Δημητρίου Μπακιρτζή που είχε το μύλο. (αρχείο Λίλιας Ιωακειμίδου). Αργότερα η ίδια φωτογραφία δημοσιεύτηκε (14/9/2012) στην Ελεύθερη Άποψη, από το αρχείο του Κώστα Βραδέλη. Από εκεί έμαθα και άλλα ονόματα. Η δεύτερη καθήμενη δίπλα στη δασκάλα είναι η Γεωργία Καπζάλα, (πληροφορία από Ανθή Μαζαράκη, ανεψιά της) μητέρα του Νίκου Σκοπιανού (διετέλεσε Πρόεδρος της ΕΑΣ Ροδόπης). Υπάρχουν ακόμη οι μαθητές Αλέξανδρος και Άγγελος Βραδέλης (πρέπει να είναι, από αριστερά, ο πρώτος και ο πέμπτος. Κάτω αριστερά η Χρυσούλα Πενηντάρη και η Μαρίκα Τσαβδάρη. Έχω την ισχυρή υποψία ότι η μαθήτρια δεξιά (όρθια) του δασκάλου είναι η Σοφία, αργότερα σύζυγος Ι.Χαστά.
Τη φωτογραφία αυτή μoυ έδωσε ο Ζαμπογιάννης Κώστας, που το 1928 ήταν μαθητής στο Δημοτικό Σαπών. Διακρίνονται οι δάσκαλοι: Τριανταφυλλίδης και Β. Τσουμίδης με τη γραβάτα με τον τότε διευθυντή του σχολείου Αρχιμανδρίτη Ιωαννίκειο.
3/10/1932: Στο δημοτικό σχολείο Σαπών. Αναμνηστική φωτογραφία των δασκάλων της Β' Περιφέρειας Κομοτηνής από το Συνέδριο που έγινε με την παρουσία επισήμων και του τότε Επιθεωρητή Εκπ/σης. Από τους δασκάλους αναγνωρίζω την Αλκμήνη Γουναροπούλου (πρώτη από αριστερά αυτών που κάθονται τη μητέρα της Βενετία, δίπλα στον αξιωματικό, τον Τριανταφυλλίδη (7ος από τους όρθιους και μπροστά του, η Δόμνα, η άλλη κόρη της Βενετίας, επίσης δασκάλα.
1933. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΑΠΩΝ. Μια επίσης μοναδική και σπάνια φωτογραφία από μια εκδήλωση των κοινοτικών αρχών των Σαπών. Στην εκδήλωση αυτή συμμετείχαν και οι δάσκαλοι και δασκάλες όλης της περιφέρειας των Σαπών. Η φωτογραφία προσφέρθηκε από τον Κώστα Μπακιρτζή, γιο του Φωκίωνα Μπακιρτζή, που εικονίζεται στη φωτογραφία. Στο πίσω μέρος διαβάζουμε τη σημείωση: "Ενθύμιον του Φωκίωνος Μπακιρτζή. Σάππαι. Με όλους τους δασκάλους της περιφέρειας". Από τους δασκάλους αναγνωρίζω τη Βενετία Γουναροπούλου (επάνω δεξιά) και λίγο κοντά την κόρη της, επίσης δασκάλα Αλκμήνη.
Από τη γιορτή της 25ης Μαρτίου του 1934, στο Δημοτικό Σχολείο! Είναι μια από τις φωτογραφίες που τις θεωρώ ιστορικές για τον τόπο μας. Στην πρώτη σειρά κάθονται ένας στρατιωτικός, ο διευθυντής του σχολείου πόντιος Π.Τριανταφυλλίδης, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Σ. Παπαστεργίου και οι δημ. σύμβουλοι Δαμιανός Χαστάς, Κων/νος Ποάλας, Νικόλαος Καπζάλας και η δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου. Πίσω τους, γύρω στα εκατό παιδιά, άλλα με στολές από τη γιορτή και άλλα με κανονικές ενδυμασίες. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις σκάλες της εισόδου του σχολείου. (αρχείο Σταύρου Αγγελίδη).
1948: Η Ε' τάξη του δημοτικού σχολείου με δάσκαλο το Βασίλειο Ευφραιμίδη. Είναι στην αρχή της σχολικής χρονιάς σε μια αναμνηστική φωτογραφία στα σκαλιά του σχολείου. Από μια πρώτη ματιά εντυπωσιάζει ο μεγάλος αριθμός των μαθητών. Περίπου στους 60 τους υπολογίζω! Από έναν έλεγχο που έκανα διαπίστωσα ότι στην τάξη αυτή φοιτούσαν μαθητές με διαφορετικές ηλικίες, γεννημένοι το 1933,34,35,36,37 και 38! Υπήρχε λόγος γι αυτό. Θυμηθείτε ότι τότε ήταν η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου και οι οικογένειες από τα γύρω χωριά έμεναν για ασφάλεια στις Σάπες. Επίσης, η επί 4 χρόνια βουλγαρική κατοχή (1941-1945) κατά την οποία δε λειτουργούσε το ελληνικό σχολείο, δεν επέτρεψε στα παιδιά εκείνης της ηλικίας να φοιτήσουν κανονικά στο σχολείο. Και επί πλέον προστέθηκαν και οι μαθητές που ήρθαν από τα Κασσιτερά. Για την ιστορία αναφέρω τα περισσότερα από τα ονόματα των μαθητών. (ενδεχομένως να υπάρχουν κάποιες παραλείψεις). Αντωνιάδης Ηλίας, Βασιλειάδου Βικτώρια, Βραδέλης Κων/νος, Βεζυρίδης Αναστάσιος, Βασιλειάδης Ανδρέας, Γιαννόπουλος Σταύρος, Γιουφτσιάδου Σταυρούλα, Γκαζίνου Καλλιόπη, Γκαζίνος Φώτης, Δραγουμάνης Κώστας, Εμμανουηλίδης Ελευθέριος, Εμμανουηλίδης Μιχαήλ, Καλπίδης Δημήτριος, Καβαζίδης Χρήστος, Καβούνης Θανάσης, Καριώτης Δημήτριος, Κηπουρού Ματούλα, Κιουπτσής Πολυδεύκης, Καραγκιοζίδης Βασίλειος, Κουμασίδου Αναστασία, Μαυρίδης Όμηρος, Μαυρίδου Ελπίδα, Ουρεϊλίδης Χρήστος, Ουρεϊλίδης Γεώργιος, Παπαδόπουλος Ηλίας, Παπαθεοδοσίου Ναζλού, Παπαλοΐζου Τασούλα, Παυλίδης Λεωνίδας, Πάππος Νικόλαος, Παυλίδης Γεώργιος, Σεραφειμίδου Αρτεμισία, Σκοπιανού Φεβρωνίκη, Σπαθιάδης Γρηγόριος, Σαμίδης Γεώργιος, Συμεωνίδης Ιωάννης, Ταμουρίδης Παρασκευάς, Τεφτσίδου Κούλα, Τσανίδης Άγγελος, Τσαντούκας Γεώργιος, Χριστοφορίδης Χαρίλαος, Χατζηκωνσταντίνου Πλαστήρας. Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της Σταυρούλας Βαλασιάδου Γιουφτσιάδου.
Πρακτικό του Συλλόγου Διδασκόντων το 1955...
Το έντυπο αυτό (μη σας εντυπωσιάζει το μαύρο χρώμα, γιατί το σκανάρισα σε αρνητικά χρώματα), είναι ένα πρακτικό που υπογράφουν στις 7 Δεκεμβρίου 1955 ο Διευθυντής του σχολείου Π. Τσίκουτας κι οι δάσκαλοι: Χρυσάνθη Τσολακίδου, Β. Δημητριάδου (η γνωστή δις Κούλα) και ο Δημ. Πατλάκας. Το πρακτικό εφορούσε την απόφαση της επιτροπής για την απόλυση παλιάς μαθήτριας μετά από απολυτήριες εξετάσεις.
To χειρόγραφο αυτό έντυπο είναι φωτοτυπημένο αντίγραφο του Μιχεμπά Ιωάννη, που υπογράφει ο Λεόντιος Κεφαλάς το 1957, που τότε ήταν διευθυντής σε δημοτικό σχολείο της Νέας Φιλαδέλφειας της Αθήνας. Ο Λεόντιος Κεφαλάς ήταν διευθυντής του Δ.Σ. Σαπών την περίοδο 1927 - 1933. Τότε ακριβώς ήταν μαθητής του δημοτικού Σαπών ο Μιχεμπάς Ιωάννης. Μετά από χρόνια και για κάποιο λόγο χρειάστηκε μια βεβαίωση φοίτησης στο δημοτικό σχολείο. Επειδή όμως τα αρχεία του σχολείου κάηκαν κατά τη βουλγαρική κατοχή 1941-1944 η βεβαίωση ζητήθηκε από τον τότε διευθυντή Λεόντιο Κεφαλά. Δεν γνωρίζω αν η βεβαίωση αυτή έγινε δεκτή. Εγώ από το έντυπο αυτό μπόρεσα να διασταυρώσω πολλά στοιχεία για την εποχή εκείνη.
Προσπάθησα μετά από αρκετά κοπιαστική προσπάθεια να εντοπίσω τα ονόματα των δασκάλων που διετέλεσαν δευθυντές/διευθύντριες στο Δημοτικό Σχολείο Σαπών. Για την προπολεμική περίοδο στηρίχτηκα σε μια βεβαίωση του Κεφαλά Λεόντιου, που δηλώνει ο ίδιος την περίοδο που ήταν διευθυντής (1927-1933), σε απολυτήριους τίτλους τότε μαθητών και μαρτυρίες παλιών μαθητών, όπως του Γιώργου Λιπορδέζη. Έχω μια αμφιβολία για την περίοδο 1935 και μετά.... Υπόψη ότι το αρχείο του σχολείου δεν διαφυλάχτηκε κατά την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής που το έκαψαν. Για τη μετακατοχική περίοδο, πλην ελάχιστων σχολικών περιόδων, τα στοιχεία των ονομάτων βρέθηκαν από σχολικούς τίτλους, Βιβλία Πιστοποιητικών Σπουδών και είναι σχεδόν ακριβή
Η ιστορία για το Δημοτικό Σχολείο Σαπών, με τα στοιχεία που μπορέσαμε να αντλήσουμε, αρχίζει μετά την απελευθέρωση της Θράκης. . Τις πληροφορίες για εκείνη την εποχή πήραμε από τη δασκάλα Αλκμήνη Γουναροπούλου-Ψαθά . Η μητέρα της (Βενετία) ήταν δασκάλα και ήρθαν μαζί από τη Βάρνα της Βουλγαρίας, το 1921 στις Σάπες, για να εργαστεί ως δασκάλα.
Οι αναμνήσεις της ήταν για μας η ιστορία ολοζώντανη μπροστά μας και μας συγκλόνισαν. Την καλέσαμε να έρθει από τη Θεσσαλονίκη το 1996, με την ευκαιρία εκδηλώσεων για τα 70 χρόνια από την ίδρυση του σχολείου. Συνήθως τα 70 χρόνια δε θεωρούνται ως χρονικό ορόσημο για μια τέτοια εκδήλωση, όμως μας παρακίνησε να αποφασίσουμε κάτι τέτοιο το γεγονός ότι υπήρχε στη ζωή ένα πρόσωπο πολύ σημαντικό, αφού η μητέρας της, αλλά και η ίδια (90 και χρονών), διετέλεσαν για πολλά χρόνια δασκάλες του σχολείου μας και επίσης το γεγονός ότι ζούσαν πολλά πρόσωπα (μεγάλης ηλικίας) που την εποχή εκείνη ήταν μαθητές του σχολείου. Έτσι με τον τρόπο αυτόν θελήσαμε να τιμήσουμε μαζί με το σχολείο και ανθρώπους που εργάστηκαν αλλά και φοίτησαν ως μαθητές στο σχολείο, την εποχή εκείνη! Σημείωση: [H Αλκμήνη Γουναροπούλου απεβίωσε το 2001].
Από τις πλέον σπάνιες και παλιές φωτογραφίες του πρώτου ελληνικού σχολείου στις Σάπες. Ακόμη δεν έχει κτιστεί το νέο διδακτήριο και το δημοτικό σχολείο λειτουργεί σε 4 διαφορετικούς χώρους (αποθήκες). Εδώ είναι το ένα από τα 4 και ίσως το καλύτερο. Διακρίνεται η επιγραφή του σχολείου με τη χρονολογία 1921. Εδώ οι μαθητές με τον αρχιμανδρίτη δάσκαλο Ιωανίκειο.
Πριν χτιστεί το σημερινό παλιό διδακτήριο, το 1926, λειτούργησε για πρώτη φορά το "Μικτόν Δημοτικόν Σχολείον Σαππών" σε τέσσερα διαφορετικά κτίσματα, τα οποία ήταν αποθήκες ή παλιά σπίτια. Υπάρχει μια φωτογραφία, που τη θεωρούμε ιστορική για το σχολείο μας, και δείχνει ένα από τα κτίσματα αυτά, τους μαθητές και τον Αρχιμανδρίτη Ιωανίκειο. Η πινακίδα του σχολείου αναφέρει το 1921, σαν έτος ίδρυσης του πρώτου ελληνικού σχολείου, μετά από πολλούς αιώνες! Την εποχή εκείνη μαθητές ήταν ο κ. Λιπορδέζης Γιώργος και ο κ. Ζαμπογιάννης Κώστας, μας μίλησαν για τη φτώχια του κόσμου. Ο κ. Λιπορδέζης, το 1996, μου έδωσε χειρόγραφο κείμενο, όπου περιγράφει τις αναμνήσεις του από το δημοτικό σχολείο:
(Ευρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κωμόπολης, πλησίον του ιερού ναού, των Αγίων Κων/νου και Ελένης, από βορά και από νότο το "Ξυνό Ρέμα" από μπροστά περνούσε ο δρόμος για Κασσιτερά.
Κοντά στην εκκλησία ήταν το παλιό ηρώο που καταθέταμε στεφάνια στις εθνικές γιορτές. Το ηρώο αυτό το κατέστρεψαν οι Βούλγαροι τον καιρό της κατοχής.
Το σχολείο λειτούργησε για πρώτη φορά μετά την αποπεράτωση το 1926.
Πρόεδρος της Κοινότητας Σαπών ήταν ο Παπαστεργίου Στέργιος καταγόμενος από τη Λαΐστα Ηπείρου. Είχε το ξενοδοχείο "Αβέρωφ" καο καφενείο.
Το σχολείο είχε 4 αίθουσες και διάδρομο. Είχε και υπόγειο. Είχε σκαλοπάτια από τρεις πλευρές, 17 ή 18. Στην πρώτη αίθουσα δεξιά ήταν για τη Β' τάξη, στην επόμενη δεξιά ήταν για την Α' τάξη. Στην πρώτη αίθουσα αριστερά ήταν για την Ε' και ΣΤ', στην επόμενη αριστερά ήταν για την Γ' και Δ'. Μεταξύ της Α' και της Β' υπήρχε χώρισμα με ξύλινες πόρτες, τις οποίες ανοίγαμε όταν δίνονταν θεατρικές παραστάσεις ή σχολικές γιορτές. Επίσης, εκεί γίνονταν και χοροεσπερίδες ή άλλες συγκεντρώσεις.
Στο βάθος του διαδρόμου ήταν το γραφείο του διευθυντή και διδασκάλων. Είχε μικρή βιβλιοθήκη. Οι πρώτοι δάσκαλοι που θυμάμαι ήταν: η Βενετία Γουναροπούλου, που δίδασκε στην Α' και Β' τάξη. Καταγόταν από τη Βάρνα της Βουλγαρίας. Είχε δυο κόρες δασκάλες, την Αλκμήνη στο Χαμηλό και Δόμνα στο Λύκειο. Ο Τριανταφυλλίδης δίδασκε στην Ε' και ΣΤ' τάξη. Ήταν Πόντιος στην καταγωγή. Ο Ιωαννίκειος, αρχιμανδρίτης, ήταν παπάς της εκκλησίας και δάσκαλος του σχολείου. Δίδαξε το 1926 και 1927 στην Γ' και Δ' τάξη. Το 1928 ήρθε ο δάσκαλος Λεόντιος Κεφαλάς, που είχε μόρφωση της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Όσοι είχαν την τύχη να περάσουν από τον Κεφαλά, μάθανε γράμματα και μόρφωση. Μας δίδασκε στην Ε' και ΣΤ' τάξη. Μας έμαθε ανάγνωση, αντιγραφή, Γραμματική, Αριθμητική, Γεωμετρία, Ιστορία, Θρησκευτικά, Κατήχηση και Λειτουργική, Χημεία, Φυσική Ιστορία, Ζωολογία, καλλιγραφία, Ιχνογραφία, χορούς, γυμναστική, έκθεση. Διαβάζαμε στην καθαρεύουσα και εξηγούσαμε τις άγνωστες λέξεις, εξήγηση αρχαίων κειμένων. Στο σχολείο πηγαίναμε πρωί και απόγευμα. Μόνο το Σάββατο το απόγευμα δεν είχαμε σχολείο. Ο εκκλησιασμός ήταν υποχρεωτικός κι αν κάποιος έλειπε η απουσία του ήταν αδικαιολόγητη. Μας έμαθε να εμβολιάζουμε δέντρα με μάτι και κεντρί.
Είχαμε σχολικό κήπο κι έπρεπε να ξεχωρίζουμε όλα τα φύλλα των φυτών και δέντρων. Οι γραπτές εξετάσεις γίνονταν επί δέκα ημέρες, διαλέγοντας με κλήρο τα διδαχθέντα θέματα. Οι προφορικές εξετάσεις γίνονταν έτσι: "Στον περίβολο του σχολείου, στα μέσα Ιουνίου, συγκεντρώνονταν οι αρχές. Ο Πρόεδρος της Κοινότητας, ο παπάς, ο Αστυνόμος, ο Διευθυντής του Ταμείου, ο Έφορος. Με τη σειρά μας φώναζε ο δάσκαλος και ο καθένας μας ρωτούσε σε όλα τα μαθήματα. Αρχίζαμε μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας και τελειώναμε το απόγευμα. Χωρίς ψωμί, χωρίς νερό! Όλοι βαθμολογούσαν στο κάθε μάθημα χωριστά. Η βαθμολογία ήταν αυστηρή. Μόνο ένας μαθητής πήρε 8,5. Η καλύτερη βαθμολογία ήταν το 8.
Οι περισσότεροι μαθητές δε φορούσαν παπούτσια. Φορούσαμε τερλίκια πλεχτά ή τσόχινα και όταν έβρεχε τσόκαρα. Το καλοκαίρι ξυπόλητοι. Το χειμώνα, κάθε πρωί, πηγαίναμε από ένα ξύλο για τις σόμπες".
Οι δάσκαλοι πολλές φορές φέρονταν αυστηρά στα παιδιά, γεγονός που είχε και την αποδοχή των γονέων. Όμως παρατηρήσαμε με πόσο ειλικρινή θαυμασμό και σεβασμό μιλούσε για τους δασκάλους του. Τα πρώτα χρόνια μαζί με τους Έλληνες μαθητές, στο σχολείο πήγαιναν και τα Βουλγαρόπαιδια. Μετά από 2 περίπου χρόνια έφυγαν. Από τους πρώτους δασκάλους της εποχής εκείνης, αναφέρονται τα ονόματα του Λεόντιου Κεφαλά, με σπουδές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, του Τσουμίδη, του Τσέλιου, της Πολυξένης (δε θυμάται κανείς το επώνυμο, ένα χαρακτηριστικό που το έχουν οι δάσκαλοι, σε αντίθεση με τους καθηγητές, τους οποίους θυμόμαστε με τα επώνυμά τους. Είναι η συναισθηματική σύνδεση που αναπτύσσεται περισσότερο μεταξύ δασκάλων και μαθητών). Το 1926 χτίζεται το πρώτο σχολικό κτίριο, αυτό που χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 2008 και ύστερα μετατράπηκε σε ανώτατο ίδρυμα (ΑΣΠΑΙΤΕ). Ήταν ένα κτίριο που είχε αρχικά 4 αίθουσες μέχρι το 1946, όταν προστέθηκαν άλλες δύο αίθουσες, λόγω της εγγραφής όλων των μαθητών από το σχολείο των Κασσιτερών.
Το 1940, όταν κηρύχτηκε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, το σχολείο λειτούργησε ως Βουλγαρικό, αφού η Θράκη ολόκληρη, μέχρι το 1945, έζησε κάτω από την κατοχή των Βουλγάρων. Την περίοδο αυτή δίδασκαν μόνο Βούλγαροι δάσκαλοι και τα Ελληνόπουλα, όσα πήγαιναν στο σχολείο, διδάσκονταν τη βουλγαρική γλώσσα. Μάθαμε ότι πολλές ελληνικές οικογένειες αρνήθηκαν να στείλουν τα παιδιά στο σχολείο. Την ελληνική γλώσσα τη μάθαιναν στις οικογένειές τους. Ήταν μια περίοδος εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη για τους ντόπιους. Οι βούλγαροι τους εκτόπισαν από τα σπίτια και τα μαγαζιά τους και τους άφησαν να ζουν κάτω από τη βαριά σκιά του φόβου, της τρομοκρατίας και των βασανισμών. Μετά τη λήξη του πολέμου, άνοιξε και πάλι το ελληνικό σχολείο. Τότε, περίπου στα 1946 με 47, οι κάτοικοι των Κασσιτερών μετακόμισαν όλοι στις Σάπες από το φόβο του Εμφυλίου Πολέμου. Ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε εντυπωσιακά.
Τότε προστέθηκαν και οι δυο αίθουσες που προαναφέραμε και το διδακτήριο πήρε τη μορφή που έχει μέχρι σήμερα. "Στοιβαγμένοι σα σαρδέλες μέσα στις τάξεις κάναμε το μάθημά μας", γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του "Ο πετροπόλεμος στις Σάπες" ο τότε μαθητής δημοτικού Μαυρίδης Όμηρος, που σήμερα είναι ψυχολόγος καθηγητής, καταγόμενος από τις Κασσιτερές. Σιγά σιγά η κατάσταση άρχισε να ομαλοποιείται και η κοινωνική ζωή να βρίσκει τους ρυθμούς της. Οι άνθρωποι με την εργατικότητά και την εντιμότητά τους πήραν το δρόμο της ανάπτυξης. Το σχολείο λειτουργεί σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής. Οι δάσκαλοι είναι περισσότερο μορφωμένοι, είναι νέοι, αλλά βέβαια πάντα επικρατεί το αυστηρό πνεύμα της εποχής και τον πρώτο λόγο έχουν αυτοί. Οι γονείς, τις περισσότερες φορές δέχονται τις εντολές και τις παραινέσεις τους, κάτι σα νόμο. Οι μαθητές πειθαρχούν κάτω από το φόβο της βέργας, που τις περισσότερες φορές είναι από ξύλο κρανιάς, για να είναι περισσότερο αποτελεσματική, χωρίς ωστόσο να λείπουν τα "παρατράγουδα".
Έτσι, με τους ρυθμούς αυτούς κυλούσαν τα χρόνια, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Το σχολικό κτίριο δεν επαρκούσε πάντα και για μερικά χρόνια, μαθητές κάποιων τάξεων φιλοξενούνταν σε αίθουσες του Γυμνασίου. Και φτάνουμε στα 1991.
Τότε, παρουσιάστηκε ο πρώτος μαθητής από τη Σοβιετική Ένωση. Ήταν ο Γιάννης. Ένα παιδί που όλοι το περιβάλαμε με αγάπη και συμπάθεια. Το 1992, ήρθε η Τάνια και σε λίγες ημέρες η Αλεξάνδρα και ο Κώστας. Τις επόμενες σχολικές χρονιές, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Το 1993 παρουσιάστηκαν για φοίτηση 80 μαθητές, που ήρθαν από τη Φαρκαδώνα, μετά από προσωρινή διαμονή εκεί. Κανένα από τα παιδιά δε γνώριζε ούτε μια λέξη ελληνική, εμείς δεν ξέραμε τα ρωσικά. Τον πρώτο καιρό μιλούσαμε με τα μάτια. Αίθουσες δεν υπήρχαν για τη στέγασή τους. Στις Σάπες, το Ίδρυμα Παλιννοστούντων έστησε τον Οικισμό Υποδοχής τους, περίπου 100 λυόμενα σπιτάκια για την προσωρινή διαμονή τους. [δυστυχώς ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούνται σε άθλια κατάσταση]. Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα στην αυλή του σχολείου μας στήθηκαν 6 λαμαρινένια τολ, που τα έφεραν μετά το σεισμό της Καλαμάτας. Τρία χρόνια γινόταν μαθήματα μέσα σε πρόχειρες αίθουσες στημένες στον αέρα, με -3 βαθμούς το χειμώνα και πάνω από 35 το Μάιο και Ιούνιο. Ευτυχώς, δεν άργησαν να στηθούν 10 προκάτ αίθουσες με κεντρική θέρμανση. Αν και δεν ήταν αυτό που θα ήθελε κάθε σχολείο, ωστόσο έλυσε το πρόβλημα της στέγασης. Ακόμη και σήμερα, μετά από 14 και πλέον χρόνια, οι αίθουσες αυτές χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του Ολοήμερου Σχολείου και των Μουσικών Τμημάτων.
ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟ
Ποτέ δεν παραλείψαμε να θέτουμε με επιμονή, σε όλους τους αρμόδιους και μη παράγοντες, το αίτημα για την ανέγερση ενός νέου σύγχρονου κτιρίου, ικανού να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες που είχαν προκύψει, αφού ο αριθμός των παλιννοστούντων μαθητών αυξήθηκε τα επόμενα χρόνια σε 200 και μαζί με τους 90-100 ντόπιους μαθητές έφτασε τους 300! Η έλλειψη γνώσης της ελληνικής γλώσσας, στο σύνολο των μαθητών, απαιτούσε επιτακτικά τη λειτουργία μικρών τμημάτων σε κάθε τάξη. Δημιουργήθηκαν τα Τμήματα Υποδοχής για να βελτιώσουν κάπως την κατάσταση.
Επιτέλους, το 1998, μέσα σε ελάχιστους μήνες, στήθηκε ένα νέο προκατασκευασμένο σχολείο. Σύγχρονο, όμορφο, με 12 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα εκδηλώσεων, Φυσικής-Χημείας, αίθουσα Υπολογιστών, Βιβλιοθήκη, γραφεία κλπ. Αν και πάλι δεν χωράει σήμερα τα 20 τμήματα που λειτουργούν, ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες του σχολείου. Χρησιμοποιούμε βεβαίως και τις αίθουσες του παλιού κτιρίου, καθώς και τις προκατασκευασμένες αίθουσες του 1994 για τις ανάγκες των Τμημάτων Δημιουργικής Απασχόλησης.
Δεν θα αναφέρουμε άλλες πληροφορίες, γιατί στην ιστοσελίδα του σχολείου, υπάρχει πλούσιο υλικό. Πατήστε εδώ: http://dim-sapon.rod.sch.gr
Επίσης στη σελίδα του σχολείου, υπάρχουν τα ονόματα όλων όσων αποφοίτησαν από το Δημοτικό Σχολείο, από το 1946 μέχρι και το 2010.
(Οι απόφοιτοι του Δημοτικού Σχολείου)
25 Μαρτίου 1923: Από τις πιο σπάνιες φωτογραφίες που έχω στο αρχείο μου. Μου την έδωσε η Αλκμήνη Γουναροπούλου Ψαθά. Η Αλκμήνη ήταν κόρη της Βενετίας Γουναροπούλου, της πρώτης δασκάλας στο ελληνικό δημοτικό σχολείο Σαπών. (Διακρίνεται με το άσπρο φόρεμα στην τελευταία σειρά, δίπλα στον Αρχιμανδρίτη Ιωαννίκειο, επίσης δάσκαλο). Τα παιδιά είναι ελληνόπουλα, αλλά και βουλγαρόπαιδα, των οποίων οι οικογένειες δεν είχαν φύγει ακόμη από την Ελλάδα, μετά την απελευθέρωση της Θράκης. Η φωτογραφία αυτή είναι αναμνηστική από τη γιορτή της 25ης Μαρτίου τη χρονιά του 1923 και είναι τραβηγμένη στο χώρο όπου σήμερα είναι το μαγειρείο του Χασάν, απέναντι από το καφεκοπτείο του Ζαμπογιάννη. Σ' αυτό το χώρο λειτουργούσε σχολείο, (ένα από τα τέσσερα οικήματα, στην ουσία αποθήκες, που στέγαζαν το δημοτικό σχολείο, πριν γίνει το νέο τότε σχολικό κτίριο (1926).
Σάπες 1931. Μια πολύ όμορφη φωτογραφία όπου τα πρόσωπα δασκάλων και μαθητών έχουν μια εντυπωσιακή γαλήνη. Στο κέντρο διακρίνουμε τη δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου και το διευθυντή του σχολείου Ιωάννη Κεφαλά. Από τα πρόσωπα των μαθητών αναγνωρίζω την Άννα Ιωακειμίδου, μητέρα της οδοντιάτρου κ. Λίλιας Ιωακειμίδου. [δεξιά καθήμενη]. Ήταν ένα από τα παιδιά του Δημητρίου Μπακιρτζή που είχε το μύλο. (αρχείο Λίλιας Ιωακειμίδου). Αργότερα η ίδια φωτογραφία δημοσιεύτηκε (14/9/2012) στην Ελεύθερη Άποψη, από το αρχείο του Κώστα Βραδέλη. Από εκεί έμαθα και άλλα ονόματα. Η δεύτερη καθήμενη δίπλα στη δασκάλα είναι η Γεωργία Καπζάλα, (πληροφορία από Ανθή Μαζαράκη, ανεψιά της) μητέρα του Νίκου Σκοπιανού (διετέλεσε Πρόεδρος της ΕΑΣ Ροδόπης). Υπάρχουν ακόμη οι μαθητές Αλέξανδρος και Άγγελος Βραδέλης (πρέπει να είναι, από αριστερά, ο πρώτος και ο πέμπτος. Κάτω αριστερά η Χρυσούλα Πενηντάρη και η Μαρίκα Τσαβδάρη. Έχω την ισχυρή υποψία ότι η μαθήτρια δεξιά (όρθια) του δασκάλου είναι η Σοφία, αργότερα σύζυγος Ι.Χαστά.
Τη φωτογραφία αυτή μoυ έδωσε ο Ζαμπογιάννης Κώστας, που το 1928 ήταν μαθητής στο Δημοτικό Σαπών. Διακρίνονται οι δάσκαλοι: Τριανταφυλλίδης και Β. Τσουμίδης με τη γραβάτα με τον τότε διευθυντή του σχολείου Αρχιμανδρίτη Ιωαννίκειο.
3/10/1932: Στο δημοτικό σχολείο Σαπών. Αναμνηστική φωτογραφία των δασκάλων της Β' Περιφέρειας Κομοτηνής από το Συνέδριο που έγινε με την παρουσία επισήμων και του τότε Επιθεωρητή Εκπ/σης. Από τους δασκάλους αναγνωρίζω την Αλκμήνη Γουναροπούλου (πρώτη από αριστερά αυτών που κάθονται τη μητέρα της Βενετία, δίπλα στον αξιωματικό, τον Τριανταφυλλίδη (7ος από τους όρθιους και μπροστά του, η Δόμνα, η άλλη κόρη της Βενετίας, επίσης δασκάλα.
1933. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΑΠΩΝ. Μια επίσης μοναδική και σπάνια φωτογραφία από μια εκδήλωση των κοινοτικών αρχών των Σαπών. Στην εκδήλωση αυτή συμμετείχαν και οι δάσκαλοι και δασκάλες όλης της περιφέρειας των Σαπών. Η φωτογραφία προσφέρθηκε από τον Κώστα Μπακιρτζή, γιο του Φωκίωνα Μπακιρτζή, που εικονίζεται στη φωτογραφία. Στο πίσω μέρος διαβάζουμε τη σημείωση: "Ενθύμιον του Φωκίωνος Μπακιρτζή. Σάππαι. Με όλους τους δασκάλους της περιφέρειας". Από τους δασκάλους αναγνωρίζω τη Βενετία Γουναροπούλου (επάνω δεξιά) και λίγο κοντά την κόρη της, επίσης δασκάλα Αλκμήνη.
Από τη γιορτή της 25ης Μαρτίου του 1934, στο Δημοτικό Σχολείο! Είναι μια από τις φωτογραφίες που τις θεωρώ ιστορικές για τον τόπο μας. Στην πρώτη σειρά κάθονται ένας στρατιωτικός, ο διευθυντής του σχολείου πόντιος Π.Τριανταφυλλίδης, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Σ. Παπαστεργίου και οι δημ. σύμβουλοι Δαμιανός Χαστάς, Κων/νος Ποάλας, Νικόλαος Καπζάλας και η δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου. Πίσω τους, γύρω στα εκατό παιδιά, άλλα με στολές από τη γιορτή και άλλα με κανονικές ενδυμασίες. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις σκάλες της εισόδου του σχολείου. (αρχείο Σταύρου Αγγελίδη).
1948: Η Ε' τάξη του δημοτικού σχολείου με δάσκαλο το Βασίλειο Ευφραιμίδη. Είναι στην αρχή της σχολικής χρονιάς σε μια αναμνηστική φωτογραφία στα σκαλιά του σχολείου. Από μια πρώτη ματιά εντυπωσιάζει ο μεγάλος αριθμός των μαθητών. Περίπου στους 60 τους υπολογίζω! Από έναν έλεγχο που έκανα διαπίστωσα ότι στην τάξη αυτή φοιτούσαν μαθητές με διαφορετικές ηλικίες, γεννημένοι το 1933,34,35,36,37 και 38! Υπήρχε λόγος γι αυτό. Θυμηθείτε ότι τότε ήταν η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου και οι οικογένειες από τα γύρω χωριά έμεναν για ασφάλεια στις Σάπες. Επίσης, η επί 4 χρόνια βουλγαρική κατοχή (1941-1945) κατά την οποία δε λειτουργούσε το ελληνικό σχολείο, δεν επέτρεψε στα παιδιά εκείνης της ηλικίας να φοιτήσουν κανονικά στο σχολείο. Και επί πλέον προστέθηκαν και οι μαθητές που ήρθαν από τα Κασσιτερά. Για την ιστορία αναφέρω τα περισσότερα από τα ονόματα των μαθητών. (ενδεχομένως να υπάρχουν κάποιες παραλείψεις). Αντωνιάδης Ηλίας, Βασιλειάδου Βικτώρια, Βραδέλης Κων/νος, Βεζυρίδης Αναστάσιος, Βασιλειάδης Ανδρέας, Γιαννόπουλος Σταύρος, Γιουφτσιάδου Σταυρούλα, Γκαζίνου Καλλιόπη, Γκαζίνος Φώτης, Δραγουμάνης Κώστας, Εμμανουηλίδης Ελευθέριος, Εμμανουηλίδης Μιχαήλ, Καλπίδης Δημήτριος, Καβαζίδης Χρήστος, Καβούνης Θανάσης, Καριώτης Δημήτριος, Κηπουρού Ματούλα, Κιουπτσής Πολυδεύκης, Καραγκιοζίδης Βασίλειος, Κουμασίδου Αναστασία, Μαυρίδης Όμηρος, Μαυρίδου Ελπίδα, Ουρεϊλίδης Χρήστος, Ουρεϊλίδης Γεώργιος, Παπαδόπουλος Ηλίας, Παπαθεοδοσίου Ναζλού, Παπαλοΐζου Τασούλα, Παυλίδης Λεωνίδας, Πάππος Νικόλαος, Παυλίδης Γεώργιος, Σεραφειμίδου Αρτεμισία, Σκοπιανού Φεβρωνίκη, Σπαθιάδης Γρηγόριος, Σαμίδης Γεώργιος, Συμεωνίδης Ιωάννης, Ταμουρίδης Παρασκευάς, Τεφτσίδου Κούλα, Τσανίδης Άγγελος, Τσαντούκας Γεώργιος, Χριστοφορίδης Χαρίλαος, Χατζηκωνσταντίνου Πλαστήρας. Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της Σταυρούλας Βαλασιάδου Γιουφτσιάδου.
Πρακτικό του Συλλόγου Διδασκόντων το 1955...
Το έντυπο αυτό (μη σας εντυπωσιάζει το μαύρο χρώμα, γιατί το σκανάρισα σε αρνητικά χρώματα), είναι ένα πρακτικό που υπογράφουν στις 7 Δεκεμβρίου 1955 ο Διευθυντής του σχολείου Π. Τσίκουτας κι οι δάσκαλοι: Χρυσάνθη Τσολακίδου, Β. Δημητριάδου (η γνωστή δις Κούλα) και ο Δημ. Πατλάκας. Το πρακτικό εφορούσε την απόφαση της επιτροπής για την απόλυση παλιάς μαθήτριας μετά από απολυτήριες εξετάσεις.
To χειρόγραφο αυτό έντυπο είναι φωτοτυπημένο αντίγραφο του Μιχεμπά Ιωάννη, που υπογράφει ο Λεόντιος Κεφαλάς το 1957, που τότε ήταν διευθυντής σε δημοτικό σχολείο της Νέας Φιλαδέλφειας της Αθήνας. Ο Λεόντιος Κεφαλάς ήταν διευθυντής του Δ.Σ. Σαπών την περίοδο 1927 - 1933. Τότε ακριβώς ήταν μαθητής του δημοτικού Σαπών ο Μιχεμπάς Ιωάννης. Μετά από χρόνια και για κάποιο λόγο χρειάστηκε μια βεβαίωση φοίτησης στο δημοτικό σχολείο. Επειδή όμως τα αρχεία του σχολείου κάηκαν κατά τη βουλγαρική κατοχή 1941-1944 η βεβαίωση ζητήθηκε από τον τότε διευθυντή Λεόντιο Κεφαλά. Δεν γνωρίζω αν η βεβαίωση αυτή έγινε δεκτή. Εγώ από το έντυπο αυτό μπόρεσα να διασταυρώσω πολλά στοιχεία για την εποχή εκείνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου