Μέρος δεύτερο Οφθαλμός της Θετταλομαγνησίας η Πορταριά.
Στην Πορταριά στα μέσα του 19ου αιώνα λειτουργούν : αλληλοδιδακτικό, παρθεναγωγείο και σχολαρχείο.
Ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Δωρόθεος Σχολάριος (1858-1870) διαθέτει ετησίως για τα σχολεία της Πορταριάς ένα υπέρογκο ποσό (5.000 γρόσια, τα μισά από τα χρήματα που διέθετε για όλη τη Μητρόπολη) για την συντήρηση του Παρθεναγωγείου Πορταριάς που ο ίδιος ίδρυσε το 1866.
Την πληροφορία μας δίνει ο δάσκαλος-ερευνητής Ηρακλής Καραγιάννης ο οποίος καταθέτει και την δικαιολογία του Δεσπότη : «Θεωρούμεν την Πορταριά οφθαλμόν της Θετταλομαγνησίας, ως την Δημητριάδα οφθαλμόν της Θεσσαλίας»[2].
Την προσφορά της Εκκλησίας στην προεπαναστατική περίοδο δεν μπορεί κανείς να την υποτιμήσει. Ο Ν. Μάγνης το 1860 γράφει : «Ο μακαρίτης παπά Χατζ΄ Αθανάσιος ηγούμενος της μονής ταύτης (ενν. Ιωάννου Προδρόμου) μ΄ έλεγεν, ότι το προετοίμαζεν (ενν. μονστήρι), όταν έκαμνε τινάς επιδιορθώσεις, δια γυμνάσιον, αν η πατρίς μας συμπεριλαμβάνετο εις την ολομέλειαν της ελευθέρας Ελλάδος».
Ονόματα δασκάλων του τότε Σχολαρχείου Πορταριάς διασώζει ο Βαγγέλης Σκουβαράς : Κ. Χατζηδήμος, Γ. Γάκης (σχολάρχης), Ν. Νικολαϊδης, Αργ. Κανταρτζής.
Τον πρώτο μετεπαναστατικό χρόνο (1882) λειτουργούν, κατά τον Δαυίδ Αντωνίου στην Πορταριά ένα νηπιαγωγείο με 1 δάσκαλο και 43 μαθητές, ένα δημοτικό με 3 δασκάλους και 178 μαθητές, ένα παρθεναγωγείο με 2 δασκάλους και 165 μαθήτριες, ένα Ελληνικό με 2 δασκάλους και 47 μαθητές. Συνολικά τέσσερα σχολεία με 8 δασκάλους και 433 μαθητές.
Πέμπτη δηλαδή στη σειρά, μετά τον Βόλο, τη Μακρινίτσα, τη Ζαγορά και τον Άνω Βόλο – σε αριθμό μαθητών τουλάχιστον.
Ευεργέτες
Από τα χρόνια αυτά αρχίζουν να εμφανίζονται στην Πορταριά οι ευεργέτες που διαθέτουν δωρεές και κληροδοτήματα στον Δήμο Ορμινίου, αλλά και στην ιδιαίτερη τους πατρίδα (Πορταριά ή Κατηχώρι) για τη δημιουργία και συντήρηση σχολείων.
Οι Αθανασάκηδες, ο πατέρας Αθανάσιος και οι γιοι του Γεώργιος, Δημήτριος και Αλέξιος δημιουργούν και συντηρούν το Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο και ο Νικόλαος Τσοποτός το Δημοτικό Σχολείο. Ήδη, από το 1846, ο Δημήτριος Πλατυγένης συντηρεί με την διαθήκη του το Ελληνικό Σχολείο. Αργότερα η Μαριγώ Μελάκη πλούσια μαία, ανεγείρει το Μελάκειο Παρθεναγωγείο. Τέλος, ο Δήμος Ζούλιας ιδρύει με διαθήκη του επαγγελματική σχολή.
Πέραν αυτών εμφανίζονται και οι δωρητές κληροδοτημάτων για υποτρόφους (Σφογγόπουλος) ή φροντίζουν τους άπορους μαθητές (Τσιμώνος, Χαρ. Καραγιάννη, Παν. Βασσάνης).
Πέντε σχολικά ιδρύματα
Ο Ηρακλής Καραγιάννης γράφει σχετικά :
«Το 1882 ο Ν. Πολίτης στην έκθεση του αναφέρει πέντε σχολικά ιδρύματα σε Πορταριά και Κατηχώρι, δίνοντας όμως μια θολή εικόνα της ταυτότητας τους. Με βάση την έκθεση του και στοιχεία του Δήμου Ορμινίου καταλήγουμε στην παρακάτω εκπαιδευτική εικόνα.
Α. Ελληνικό Σχολείο Πορταριάς : Συντηρείται υπό της κοινότητος εκ της δωρεάς Πλατυγένους.
Β. Πλήρες Δημοτικό Σχολείο, το οποίο από το 1883 στεγάζεται στο κτίριο που ανηγέρθη με δαπάνες Ν. Τσοποτού και που κατά την επίσκεψή του ανοικοδομούνταν.
Γ. Παρθεναγωγείο το οποίο είχε ιδρυθεί το 1866 και συντηρούνταν υπό της Κοινότητας.
Δ. Πλήρες Δημοτικό Σχολείο στο Κατηχώρι.
Ε. Νηπιαγωγείο στην Πορταριά σε ιδιόκτητη οικία, κληροδοτηθείσα, στο προαύλιο του Αγίου Νικολάου.
Το 1883 κτίζεται από τον Νικόλαο Τσοποτό διώροφο οίκημα για την στέγαση Σχολείου Αρρένων και Σχολαρχείου.
Στο υπέρθυρο μπορούμε και σήμερα να διαβάσουμε την σχετική επιγραφή του ευεργέτη :
ΝΙΚΟΛΕΩΣ ΤΣΟΠΟΤΟΥ ΜΟΥΣΩΝ ΤΟΔ ΕΔΕΙΜΑΤΟ ΔΩΜΑ
ΦΙΛΤΑΤΗ ΕΚΤΙΝΩΝ ΘΡΕΠΤΑ ΠΑΤΡΙΗ ΠΡΟΦΡΟΝΩΣ
‘833
Μαθητολόγια
Από το 1887 υπάρχουν πλέον επίσημα στοιχεία λειτουργίας (Μαθητολόγια, Γενικός Έλεγχος, Βιβλίο Πιστοποιητικών Σπουδής, Ειδικός Έλεγχος) τόσο του πλήρους Δημοτικού Σχολείου Πορταριάς (δάσκαλος Κωλλάς Νικόλαος) όσο και του Ελληνικού Σχολείου Πορταριάς (βρίσκονται στο Αρχείο του 1ου Γυμνασίου Βόλου).
Στις αρχές του 20ου αιώνα εγγράφονται στο Μαθητολόγιο του Δημοτικού Σχολείου Αρρένων Πορταριάς οι εξής :
• Χαράλαμπος Κοσμάς επάγγελμα πατρός τέκτων
• Γεώργιος Διακουμής εργατικός[3]
• Νικόλαος Κουκουλιός ιχθυοπώλης
• Ιωάννης Τσίντζιας μεταξουργός
• Γεώργιος Σώκος εργατικός
• Νικόλαος Στρατηγόπουλος δημοδιδάσκαλος
• Στέφανος Μιλάνος παντοπώλης
• Νικόλαος Ριζοδήμος κτηματίας
• Νικόλαος Γαλής παντοπώλης
• Νικόλαος Ρεπανάς μεταξουργός
• Ιωάννης Καραθάνος μεταξουργός
• Δημήτριος Καραθάνος μεταξουργός
• Γεώργιος Βικιώτης ράπτης
• Ζήσης Καζαντζής σιδηρουργός
• Αντώνιος Παγωνάρης κτηματίας
• Ιωάννης Χατζηπαρίσσης εργατικός
• Δημήτριος Βούλγαρης καφεπώλης
• Αθανάσιος Καραθάνος μεταξουργός
• Βαΐτσης Καπλάνης εργατικός
• Νικόλαος Καλαποδάς καλαποδάς
• Στέφανος Ανδρίτσος υπάλληλος
• Κωνσταντίνος Πάλλας λεπτουργός[4]
• Αθανάσιος Βικιώτης κτηματίας
• Δημήτριος Χατζηδημητρίου, ορφανός εκ πατρός
• Αντώνης Κλειδωνάρης κλειθροποιός
• Νικόλαος Βαλατσός εργατικός
• Φίλιππος Κασλάρης εργατικός
• Νικόλαος Καπλάνης εργατικός
• Σπυρίδων Καρκαλάς υποδηματοποιός
• Αντώνιος Βαγδούτης, ορφανός εκ πατρός
• Αργύριος Γιαννούκος κτίστης
• Γεώργιος Φιλιππώνης υποδηματοποιός
• Τριαντάφυλλος Τσιαμπλαφέρης εργατικός
• Απόστολος Κορώνης εργατικός
• Τριαντάφυλλος Τσιμπανούλης εργατικός
• Νικόλαος Λάσκος εργατικός
Άλλα ονόματα μαθητών της περιόδου που αναφέραμε :
• Αθανάσιος Χατζηαναγνώστου
• Δημήτριος Κούκος
• Ιωάννης Αλεξίου
• Πανταζής Σούλτσας
• Χαράλαμπος Σαναλέρης
• Ιωάννης Γιακουμής
• Διαμαντής Παπαδιαμάντης (ανηψιός του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη)
• Πατάκος Κωνσταντίνος
• Δημήτριος Τριβελάς του Αθανασίου
• Αθανάσιος Κανάβας
• Νικόλαος Ναουμίδης
• Άγγελος Δρόσος
• Ιωάννης Μούχτης
• Δημ. Ευαγγελινάκης
• Κων/νος Μαρούσος
• Αντ. Ανδρινός
• Αθ. Καλοβάρας
• Κων/νος Πελεκάνος
• Δημ. Παγωνάρης
• Γεώργιος Πανόπουλος
• Φίλιππος Γιαννούκος
• Κωνσταντίνος Διακουμής
• Αντώνιος Τσιμωνίδης
• Ιάσων Κουρελάς
• Κωνσταντίνος Κουρελάς
• Απ. Κοντός
• Αγησίλαος Φέκκας
• Κων/νος Κατράνας
• Αργύριος Μανθογιάννης
• Θεόδωρος Ρουμελιώτης (γιος ιερέα)
• Σπύρος Μιλάνος
• Ιωάννης Καλαποδάς
• Κωνσταντίνος Καλαποδάς
• Ιωάννης Μπάϊλας (εγγονός του Γιαννάκη Μπάιλα του γιατρού)
• Ιωάννης Τσιάντος
• Γεώργιος Δημητριάδης
• Αθ. Καρκαλάς
• Παντελής Μανθογιάννης
• Κωνσταντίνος Πολύχρονος
• Δημήτριος Καρενάς
• Σπύρος Παραγιούτσικος
• Ιωάννης Κούκος
• Νικόλαος Τριανταλής
• Δημήτριος Κατσαρός
• Παντελής Παπανικολάου
• Ιωάννης Κοντός
• Νικόλαος Κωνσταντάς
• Θεόδωρος Τσανόπουλος
Κάποια χαρακτηριστικά, αστεία και σοβαρά:
• Υπάρχει μαθητής για τον οποίο στο επάγγελμα πατρός αναφέρεται το αόμματος.
• Ο Ιωάννης Αντωνίου Μούχτης είναι γιος του παπα-Αντώνη για τον οποίο γράψαμε ήδη.
• Τα επώνυμα πολλών Πορταριτών σημαίνουν και τα επαγγέλματά τους.
• Εμφανίζεται και ο Ζήσης Ζησάκης - επάγγελμα πατρός ιατρός.
• Ο καλύτερος βαθμός είναι 4 με άριστα το 5 (του Θεού;) και η καλύτερη διαγωγή η αρίστη.
• Υπάρχει μαθητής του οποίου η καταγωγή αναφέρεται ως Βλάχος.
• Ο πατέρας του Αδαμάντιου Παπαδιαμάντη, αδελφός του μεγάλου λογοτέχνη μας, υπήρξε γραμματικός, δηλαδή γραμματέας της Κοινότητας Πορταριάς. Πρέπει να πέθανε στην Πορταριά, επειδή η κόρη του που αναγράφεται το 1905 στο Μαθητολόγιο Θηλέων αναφέρεται ως ορφανή.
• Ο Δημ. Μαβρέλης (δεν υπάρχει στον πίνακα μας) υποβαθμίζεται στο Νηπιαγωγείο λόγω … αναστήματος .
• Αναφέρεται κάπου το επάγγελμα του … μάμμου.
• Το 1918 φοιτούν τρεις οθωμανοί ο Αλή Σαμπάχ Εφραίμ, ο Αλή Σελίμ Εφραίμ, ο Αλή Σελίμ Εφραίμ. Τόπος καταγωγής τους τα Γιάννενα.
Στο τέλος του χρόνου συντάσσεται πρακτικό όπου αναφέρονται : ο αριθμός των εγγεγραμμένων, ο αριθμός των φοιτησάντων, ο αριθμός των αποχωρούντων, ο αριθμός των προβιβαζομένων και ο αριθμός των απορριπτομένων.
Ενίοτε αναφέρεται και ο αριθμός όσων μετώκησαν ή πέθαναν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου