Κατασκευής Παιχνιδιών και Διακοσμητικής στο Επαγγελματικό Λύκειο Υμηττου: Όψεις της ιστορίας του σχολείου μας
Το σχέδιο εργασίας για το σχολικό πρόγραμμα που πραγματοποιείται στο 1ο Επαγγελματικό Λύκειο Υμηττού («Παπαστράτειο») έχει ως τίτλο: «Όψεις της ιστορίας του σχολείου μας». Υλοποιήθηκε από τα μέσα Σεπτεμβρίου 2011 ως και τα μέσα Φεβρουαρίου 2012 στη συγκεκριμένη σχολική κοινότητα σε συνεργασία και με ανθρώπους και φορείς της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας. Αντικείμενό της αποτελεί η διερεύνηση, μέσα από διεργασίες έρευνας ποιοτικού χαρακτήρα, πτυχών της ιστορίας του σχολείου από τη χρονική περίοδο της ίδρυσής του ως «Παπαστράτειος Δημοτική Τεχνική Σχολή Παιχνιδιών και Διακοσμητικής», και η ανάδειξή τους με σκοπό την κατανόησή του, από τα μέλη της σχολικής και της ευρύτερης κοινότητας, ως φορέα συλλογικής μνήμης και συλλογικής δυναμικής παρουσίας.
Οι ομαδικές και συνεργατικές δραστηριότητες με βιωματικό αλλά και θεωρητικό χαρακτήρα, συναρθρώνονται γύρω από τη σχολική κοινότητα η οποία, με την παρεμβολή μιας ολιγόχρονης συγκεκριμένης αλλαγής χρήσης του κτηρίου, αδιάλειπτα λειτουργεί γύρω από την/τις εκπαιδευτική/ές μονάδα/ες με διαφορετικές μορφές και με σταθερό τεχνικό και επαγγελματικό προσανατολισμό εδώ και περισσότερο από ογδόντα χρόνια.
Και, καθώς ξεπροβάλλουν κομμάτια μνήμης από το παλίμψηστο της σχολικής κοινότητας και ακούμε αυτά που πολυτροπικά «αφηγείται» στον καθένα και την καθεμία από μας, διερευνούμε τις δικές μας δυνατότητες να πλάσουμε τις δικές μας «αφηγήσεις» όχι μόνο για την ως τώρα πορεία αλλά, μέσα από την κατανόησή τους, και για τη συνέχεια της λειτουργίας και προσφοράς της.
Πώς προέκυψε το σχέδιο εργασίας μας
Διερευνώντας, στις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς, πιθανές θεματικές περιοχές και αντικείμενα Ερευνητικών Εργασιών για την υλοποίηση του ομώνυμου νεοεισαχθέντος μαθήματος στην α΄ τάξη του Λυκείου (Project), μαθητές και μαθήτριες εκδήλωσαν έντονο ενδιαφέρον και περιέργεια σε σχέση κατ΄αρχάς κυρίως με την ιστορία και την αρχιτεκτονική του κεντρικού κτηρίου(«… είναι παλιό, πέτρινο, παλιομοδίτικο…»), την ύπαρξη, το περιεχόμενο και τη μορφή της πινακίδας στην κεντρική είσοδο του κεντρικού κτηρίου: «Παπαστράτειος Δημοτική Τεχνική Σχολή Παιχνιδιών και Διακοσμητικής», την επονομασία του 1ου Επαγγελματικού Λυκείου Υμηττού ως «Παπαστράτειο», απορίες για το σύγχρονο κτήριο παράπλευρα στο κεντρικό, περιέργεια σχετικά με θρυλούμενες ιστορίες χρήσεων του κτιρίου, διαφορετικές του εκπαιδευτικού χαρακτήρα («ήταν κάποτε φυλακή; … ξενώνας; … ορφανοτροφείο;…») αλλά και ενδιαφέρον για το ζητήματα χαρακτήρα και λειτουργίας των εκπαιδευτικών μονάδων σε προηγούμενα χρόνια ( ποιές ειδικότητες λειτουργούσαν παλιά; ήταν μόνο για κορίτσια; όχι...ήταν μικτής φοίτησης...αλλά τα περισσότερα θα ήταν κορίτσια...ή...λειτουργούσε και σχολή που έφτιαχναν ρολόγια...Ωρολογοποιοί...; ...στο χώρο που είναι τώρα το Μηχανουργείο...ή... μάθαιναν κοπτική ραπτική...,αργαλειό...
ή ...άθυρμα...; τι είναι αυτό; μια γειτόνισσά μας ήταν μαθήτρια εδώ...στο άθυρμα...τι μάθαιναν εκεί;),
ταυτόχρονα με απορίες για τη σύγχρονη λειτουργία, περιέργεια για την προσέγγιση κτηριακών χώρων όπως τα δωμάτια στους ημιυπόγειους χώρους...(ήταν κάποτε μαγειρεία;) , επιθυμία για την αναζήτηση αρχείων, απορίες για καλλιτεχνικά έργα που φευγαλέα είχαν δει σε τοίχους και προθήκες σε εσωτερικούς χώρους.
Βρεθήκαμε, λοιπόν, μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικοί μέσα ένα χώρο με προφανέστατες ενδείξεις «ιστορίας» με την παραδοσιακότερη προσέγγιση, ένα χώρο με έντονη συγκινησιακή φόρτιση όχι μόνο ως χώρος λειτουργίας σχολικής κοινότητας αλλά και φορτωμένο με μνήμες για τις οποίες εξ΄αρχής διατυπώνονταν υποθέσεις ότι θα αποδειχθούν σημαντικές και ενδιαφέρουσες.
Ένας οικιστικός χώρος, συνεπώς, κατ΄αρχάς ελκυστικός του ενδιαφέροντος, που εξάπτει τη φαντασία και προκαλεί εικασίες και υποθέσεις μπορεί να αναδειχθεί ως πεδίο μελέτης και έκφρασης με ποικίλες μορφές. Επιδιωκόμενος σκοπός: μέσα από την πορεία της ερευνητικής εργασίας να μετεξελιχθεί η αρχική περιέργεια για το ασυνήθιστο, γραφικό ίσως κτήριο σε ενδιαφέρον για το τι αφηγείται και μπορεί να αφηγηθεί σε μας από δω και πέρα καθώς, ζώντας και σχεδόν καθημερινά σ΄αυτό, θα προχωράμε στη γνωριμία μας.
Για τη λήψη της απόφασης να ξεκινήσουμε διεργασίες διερεύνησης και συνδιαμόρφωσης προτάσεων εργασίας λάβαμε υπόψη: τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών και μαθητριών να γνωρίσουν το χώρο, που θα φοιτούν για τα επόμενα τρία ή και τέσσερα χρόνια, μέσα και από την προσέγγιση όψεων του χώρου στο παρελθόν σε οργανική σύνδεση με τις παρούσες λειτουργίες με σκοπό την εμβάθυνση της κατανόησης της παρουσίας του σχολικού χώρου σε διαφορετικές χρονικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές περιόδους ως σήμερα και τη συνδιαμόρφωση επαρκώς τεκμηριωμένων προτάσεων και στοχοθεσίας για το μέλλον.
Πώς υλοποείται το σχολικό πρόγραμμα 'Οψεις της Ιστορίας του Σχολείου μας
Το σχέδιο έρευνας όψεων της ιστορίας του σχολείου μέσα από τις αφηγήσεις και τις διαφορετικές «αναγνώσεις» ξεκίνησε να διαμορφώνεται μέσα από συζητήσεις και αναζητήσεις με πρόσωπα της σχολικής κοινότητας του 1ου ΕΠΑ.Λ. Υμηττού με αφορμές που δόθηκαν από στοιχεία του κεντρικού κτηρίου συνδεδεμένα και με απορίες για τη χρήση του: ιδιαιτερότητα στην αρχιτεκτονική και κατασκευή και στη «συνομιλία» του με το σύγχρονο κτήριο, τον προαύλιο χώρο, τη γειτονιά, το Δήμο του Υμηττού.
Διαμόρφωση ομάδων-Διερεύνηση ενδιαφερόντων
Διαμορφώσαμε μια ομάδα με βασικό πυρήνα μια ομάδα 15 παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, και αφήσαμε περιθώρια για συνεργασία με 4-6 μαθητές και μαθήτριες που δε διέθεταν αρκετό χρόνο για μονιμότερη εμπλοκή. (Αρκετά από τα τελευταία παιδιά αφιερώνουν ήδη χρόνο για τη συνέχιση σε επόμενες ομαδικές δραστηριότητες). Αρχίσαμε να σχεδιάζουμε τη βασική δομή της έρευνάς μας κάνοντας ταυτόχρονα αρχικές διερευνητικές προσεγγίσεις σε πηγές υλικών, ανθρώπους, στους ίδιους τους χώρους που καθημερινά ζούμε. Αρχίσαμε να επιλέγουμε τα θέματα και να εξερευνούμε τις διαδρομές που θα ακολουθούσαμε. Αφουγκραζόμασταν «αυτά που μας έλεγε το κτήριο», όπως ανέφερε μέλος της ομάδας. Προσπαθούσαμε να ξεχωρίσουμε τι μας ενδιαφέρει, τι και πώς να κοιτάξουμε, να ακούσουμε, να αγγίξουμε, να αισθανθούμε τις μυρωδιές και τις «ανάσες» των κτιρίων, των καθημερινών χρηστικών αλλά και διακοσμητικών αντικειμένων που συνιστούν κομμάτια από τον υλικό πολιτισμό της κοινότητάς μας, να ανιχνεύσουμε λειτουργίες, να ακούσουμε τις φωνές, τα λόγια, τα βλέμματα, τις κινήσεις των ανθρώπων που έχουν συνδέσει, και συνδέουν και σε παρόντα χρόνο, πλευρές της ζωής τους με κάποια ή και περισσότερες από τις κοινότητες εκπαίδευσης που έχουν δώσει νόημα στο χώρο.
Πολύ σύντομα, ήδη από την πρώτη διερευνητική συζήτηση σε συνδυασμό με παιχνίδι καταιγισμού ιδεών (brainstorming), άρχισε να γίνεται εμφανές ότι τα παιδιά συχνά συνέδεαν (ή και δεν ξεχώριζαν εμφανώς) τις αναφορές στο κτήριο με αυτές στο σχολείο. Ασχοληθήκαμε με την προσπάθεια καταγραφής με σχηματική παράσταση, νοηματικής οριοθέτησης (και επισήμανσης σημασιολογικών επικαλύψεων και νοηματικών συμπαραδηλώσεων) και ερμηνείας των λέξεων: σχολείο, Παπαστράτειο, κτήριο, κτηριακό συγκρότημα, επαγγελματική-τεχνική σχολή, επαγγελματικό λύκειο, σχολική κοινότητα, εκπαιδευτική μονάδα. Σταθήκαμε περισσότερο στον όρο σχολική κοινότητα αναζητώντας ολοένα και ευρύτερους ορισμούς που να αποδίδουν κεντρική θέση σε σχέση με τη συνολική τοπική κοινότητα και σχηματοποιήσαμε με σχεδιάγραμμα που απέδιδε τα ερωτηματικά, τα κενά, τις αντιφάσεις, τις διαφορετικές αντιλήψεις. Συμφωνήθηκε να προσπαθήσουν να εντοπίσουν συστατικά και διαστάσεις της συγκεκριμένης σχολικής κοινότητας και να ξεκινήσουμε την επιλογή και το σχεδιασμό.
Διαδικασίες σχεδιασμού και διαμόρφωσης σχεδίου εργασίας
Σταδιακά, τα ενδιαφέροντα των παιδιών άρχισαν να στρέφονται σε πιο συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Είχα ήδη αρχίσει να προσανατολίζομαι στην ένταξη του προγράμματος στο ευρύτερο πλαίσιο της τοπικής ιστορίας, αξιοποιώντας προγενέστερες εμπειρίες και γνώσεις αλλά και γιατί θέλησα να προτείνω «έναν καμβά που σ΄αυτόν θα μπορούσαμε με τη συγκεκριμένη ομάδα να επιλέξουμε τι θα κεντήσουμε και με τι είδους σχέδια, βελονιές, κλωστές, χρώματα». Θα μπορούσαν να ασχοληθούν διαφορετικές ομάδες αργότερα ή και η ίδια λίγο πολύ ομάδα με διαφορετικές όψεις της ιστορίας, διαφορετική επιλογή υλικών, διαφορετική πορεία και εργαλεία επεξεργασίας και διαφορετικά επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Και εμείς θα είχαμε την ευελιξία να προσαρμόζουμε και να επαναπροσδιορίζουμε τους στόχους και τις προτεραιότητές μας ανάλογα με τις αναδυόμενες ανάγκες και αναζητήσεις μέσα σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Επιλέχθηκε και διαμορφώθηκε σταδιακά μια εκδοχή της μεθόδου project, με την ενεργοποίηση ομαδοσυνεργατικών παιδαγωγικών μεθόδων και βιωματικών δραστηριοτήτων, τη σύνδεση θεωρητικών αναζητήσεων με πρακτικές εφαρμογές και καλλιτεχνικές εκφράσεις και με διαθεματικό χαρακτήρα στην διαπραγμάτευση θεμάτων. Η συνολικότερη προσέγγιση έχει ως αφετηρία, θεωρητικό υπόβαθρο και μεθοδολογία υλοποίησης, κατευθύνσεις και εμπειρίες μέσα από τη μέθοδο project ως σχέδιο ή σενάριο εργασίας στην εφαρμογή της σε καινοτόμα προγράμματα και δράσεις και σε προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων καθώς και με τη μορφή των ερευνητικών εργασιών όπως έχει προταθεί κατά την εισαγωγή της ως μάθημα στην α΄ τάξη του Λυκείου. Από το ξεκίνημα ήδη και στην πορεία αργότερα, αναδύονταν ανάγκες διαθεματικών προσεγγίσεων και ενεργοποίησης διαφορετικών τρόπων έκφρασης των εφήβων.
Ακολουθήσαμε το σχεδιασμό που προβλέπει: πρώτες θεματικές διερευνητικές συζητήσεις και αναζητήσεις, διαμόρφωση συμβολαίου συνεργασίας όλων των συνεργατών στο σύνολο της ομάδας, σταδιακή συνδιαμόρφωση ομάδων εργασίας με ευελιξία μεταβολών στα μέλη, τους ρόλους και τις εργασίες, ευελιξία στοχοθεσίας και αντικειμένων ενασχόλησης μέσα από βιωματικές δραστηριότητες και παιχνίδια ρόλων για το «δέσιμο» της συνοχής των ομάδων και τη σταδιακή κατανόηση του τι θέλουμε να κάνουμε.
Διαμορφώσαμε τις ακόλουθες προτάσεις με αντίστοιχες ομάδες εργασίας:
Α΄. Όψεις της ιστορίας του κτηριακού συγκροτήματος σε σχέση με τη δόμηση του περιβάλλοντος οικισμού- κατασκευή και την αρχιτεκτονική του κτηριακού συγκροτήματος σε διάλογο με τον περιβάλλοντα οικισμό.
Β΄. Προσέγγιση στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον κατά την ίδρυση της Σχολής όπως αποτυπώνεται μέσα από συγκεκριμένες επιλογές του ιδρυτικού φορέα του.
Γ΄. Ιστορική έρευνα στο χαρακτήρα και τις μεταβολές στην Τεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση όπως αποτυπώνονται στη λειτουργία της εκπαιδευτικής μονάδας.
Δ΄. Χειροτεχνήματα και καλλιτεχνικά έργα στα αρχεία του σχολείου σε σύνδεση και με επαγγελματίες που εργάστηκαν, δίδαξαν ( όπως ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου) ή σταδιοδρόμησαν μετά την αποφοίτησή τους.
Πορεία: έρευνα, μεθοδολογία, μέσα, ενδιάμεσες παρουσιάσεις
Στη συνέχεια, μετά το πρώτο δεκαπενθήμερο, διαμορφώσαμε ένα βασικό σχεδιάγραμμα που σχεδιάστηκε επιλέγοντας, προσθέτοντας ή αφαιρώντας, συμπληρώνοντας και τροποποιώντας προτάσεις των μελών για ερευνητικές δραστηριότητες. Τα σχεδιαγράμματα καταγράφονταν σε μεγάλα χαρτόνια με χρωματιστά μολύβια και μερικά παιδιά επιχείρησαν να φτιάξουν για δική τους εξάσκηση εννοιολογικό χάρτη με διαδικτυακά ψηφιακά εργαλεία. Σε συνέχεια αυτού του σχεδιαγράμματος, σταδιακά προστίθενται με συνοπτικό τρόπο τα ερευνητικά ερωτήματα, έπειτα η επιλεγμένη ερευνητική μεθοδολογία, στη συνέχεια τα ευρήματα και έπειτα τα αποτελέσματα. Η συνοπτική περιγραφή μπορούσε να αποδίδεται με λέξεις, σχήματα, εικόνες, μικροαντικείμενα λ.χ. ένα γραμματόσημο. Με βάση αυτά σχεδιάζονταν και οι τρόποι δημοσίευσης και παρουσίασης μέσω γραπτών κειμένων, παρουσιάσεων με powerpoint και εικαστικών δρώμενων, ανακοινώνονταν οι δράσεις που απευθύνονταν στο σύνολο της σχολικής κοινότητας όπως ένα παιχνίδι χαμένου θησαυρού μέσα στους χώρους του σχολείου ή η συνεισφορά σε πολυτροπική παρουσίαση όψεων της ιστορίας «του σχολείου μας» στα συνεργαζόμενα ευρωπαϊκά σχολεία (από την Αυστρία, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία) στο πλαίσιο επίσκεψης εργασίας σε πρόγραμμα Comenius.
Α΄. Όψεις της ιστορίας του κτηριακού συγκροτήματος σε σχέση με τη δόμηση του περιβάλλοντος οικισμού- κατασκευή και την αρχιτεκτονική του κτηριακού συγκροτήματος σε διάλογο με τον περιβάλλοντα οικισμό.
Θεωρήσαμε το κεντρικό σχολικό κτήριο ως οικοδόμημα με συγκεκριμένη αρχιτεκτονική άποψη, σχεδιασμό και τους τρόπους δόμησης (λιθοδομή) καθώς και αλλαγές και μετατροπές που έχουν εγγραφεί στο σώμα του κτιρίου. Στοχαστήκαμε πάνω στη «συνομιλία» του με το σύγχρονο κτήριο και δημιουργήσαμε παιχνίδι δραματοποίησης. Το θεωρήσαμε ως ένα πυρήνα, ένα κέλυφος που ήδη από το ιστορικό της ίδρυσής του διαφαίνεται ότι σχεδιάστηκε ως εκπαιδευτικός χώρος με άνοιγμα και προοπτική σε επαγγελματικούς και καλλιτεχνικούς χώρους στα πλαίσια επίκαιρων και αναγνωρισμένων καλλιτεχνικών τάσεων της Γενιάς του ΄30 στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Ξεκινήσαμε, καταγράφοντας φωτογραφικά τη μαρμάρινη ένθετη πλάκα στο εσωτερικό εισόδου του κεντρικού κτιρίου και συζητώντας για τις αναφορές στους ιδρυτές και τους πολιτικούς μηχανικούς.
Το σχέδιο εργασίας για το σχολικό πρόγραμμα που πραγματοποιείται στο 1ο Επαγγελματικό Λύκειο Υμηττού («Παπαστράτειο») έχει ως τίτλο: «Όψεις της ιστορίας του σχολείου μας». Υλοποιήθηκε από τα μέσα Σεπτεμβρίου 2011 ως και τα μέσα Φεβρουαρίου 2012 στη συγκεκριμένη σχολική κοινότητα σε συνεργασία και με ανθρώπους και φορείς της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας. Αντικείμενό της αποτελεί η διερεύνηση, μέσα από διεργασίες έρευνας ποιοτικού χαρακτήρα, πτυχών της ιστορίας του σχολείου από τη χρονική περίοδο της ίδρυσής του ως «Παπαστράτειος Δημοτική Τεχνική Σχολή Παιχνιδιών και Διακοσμητικής», και η ανάδειξή τους με σκοπό την κατανόησή του, από τα μέλη της σχολικής και της ευρύτερης κοινότητας, ως φορέα συλλογικής μνήμης και συλλογικής δυναμικής παρουσίας.
Οι ομαδικές και συνεργατικές δραστηριότητες με βιωματικό αλλά και θεωρητικό χαρακτήρα, συναρθρώνονται γύρω από τη σχολική κοινότητα η οποία, με την παρεμβολή μιας ολιγόχρονης συγκεκριμένης αλλαγής χρήσης του κτηρίου, αδιάλειπτα λειτουργεί γύρω από την/τις εκπαιδευτική/ές μονάδα/ες με διαφορετικές μορφές και με σταθερό τεχνικό και επαγγελματικό προσανατολισμό εδώ και περισσότερο από ογδόντα χρόνια.
Και, καθώς ξεπροβάλλουν κομμάτια μνήμης από το παλίμψηστο της σχολικής κοινότητας και ακούμε αυτά που πολυτροπικά «αφηγείται» στον καθένα και την καθεμία από μας, διερευνούμε τις δικές μας δυνατότητες να πλάσουμε τις δικές μας «αφηγήσεις» όχι μόνο για την ως τώρα πορεία αλλά, μέσα από την κατανόησή τους, και για τη συνέχεια της λειτουργίας και προσφοράς της.
Πώς προέκυψε το σχέδιο εργασίας μας
Διερευνώντας, στις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς, πιθανές θεματικές περιοχές και αντικείμενα Ερευνητικών Εργασιών για την υλοποίηση του ομώνυμου νεοεισαχθέντος μαθήματος στην α΄ τάξη του Λυκείου (Project), μαθητές και μαθήτριες εκδήλωσαν έντονο ενδιαφέρον και περιέργεια σε σχέση κατ΄αρχάς κυρίως με την ιστορία και την αρχιτεκτονική του κεντρικού κτηρίου(«… είναι παλιό, πέτρινο, παλιομοδίτικο…»), την ύπαρξη, το περιεχόμενο και τη μορφή της πινακίδας στην κεντρική είσοδο του κεντρικού κτηρίου: «Παπαστράτειος Δημοτική Τεχνική Σχολή Παιχνιδιών και Διακοσμητικής», την επονομασία του 1ου Επαγγελματικού Λυκείου Υμηττού ως «Παπαστράτειο», απορίες για το σύγχρονο κτήριο παράπλευρα στο κεντρικό, περιέργεια σχετικά με θρυλούμενες ιστορίες χρήσεων του κτιρίου, διαφορετικές του εκπαιδευτικού χαρακτήρα («ήταν κάποτε φυλακή; … ξενώνας; … ορφανοτροφείο;…») αλλά και ενδιαφέρον για το ζητήματα χαρακτήρα και λειτουργίας των εκπαιδευτικών μονάδων σε προηγούμενα χρόνια ( ποιές ειδικότητες λειτουργούσαν παλιά; ήταν μόνο για κορίτσια; όχι...ήταν μικτής φοίτησης...αλλά τα περισσότερα θα ήταν κορίτσια...ή...λειτουργούσε και σχολή που έφτιαχναν ρολόγια...Ωρολογοποιοί...; ...στο χώρο που είναι τώρα το Μηχανουργείο...ή... μάθαιναν κοπτική ραπτική...,αργαλειό...
ή ...άθυρμα...; τι είναι αυτό; μια γειτόνισσά μας ήταν μαθήτρια εδώ...στο άθυρμα...τι μάθαιναν εκεί;),
ταυτόχρονα με απορίες για τη σύγχρονη λειτουργία, περιέργεια για την προσέγγιση κτηριακών χώρων όπως τα δωμάτια στους ημιυπόγειους χώρους...(ήταν κάποτε μαγειρεία;) , επιθυμία για την αναζήτηση αρχείων, απορίες για καλλιτεχνικά έργα που φευγαλέα είχαν δει σε τοίχους και προθήκες σε εσωτερικούς χώρους.
Βρεθήκαμε, λοιπόν, μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικοί μέσα ένα χώρο με προφανέστατες ενδείξεις «ιστορίας» με την παραδοσιακότερη προσέγγιση, ένα χώρο με έντονη συγκινησιακή φόρτιση όχι μόνο ως χώρος λειτουργίας σχολικής κοινότητας αλλά και φορτωμένο με μνήμες για τις οποίες εξ΄αρχής διατυπώνονταν υποθέσεις ότι θα αποδειχθούν σημαντικές και ενδιαφέρουσες.
Ένας οικιστικός χώρος, συνεπώς, κατ΄αρχάς ελκυστικός του ενδιαφέροντος, που εξάπτει τη φαντασία και προκαλεί εικασίες και υποθέσεις μπορεί να αναδειχθεί ως πεδίο μελέτης και έκφρασης με ποικίλες μορφές. Επιδιωκόμενος σκοπός: μέσα από την πορεία της ερευνητικής εργασίας να μετεξελιχθεί η αρχική περιέργεια για το ασυνήθιστο, γραφικό ίσως κτήριο σε ενδιαφέρον για το τι αφηγείται και μπορεί να αφηγηθεί σε μας από δω και πέρα καθώς, ζώντας και σχεδόν καθημερινά σ΄αυτό, θα προχωράμε στη γνωριμία μας.
Για τη λήψη της απόφασης να ξεκινήσουμε διεργασίες διερεύνησης και συνδιαμόρφωσης προτάσεων εργασίας λάβαμε υπόψη: τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών και μαθητριών να γνωρίσουν το χώρο, που θα φοιτούν για τα επόμενα τρία ή και τέσσερα χρόνια, μέσα και από την προσέγγιση όψεων του χώρου στο παρελθόν σε οργανική σύνδεση με τις παρούσες λειτουργίες με σκοπό την εμβάθυνση της κατανόησης της παρουσίας του σχολικού χώρου σε διαφορετικές χρονικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές περιόδους ως σήμερα και τη συνδιαμόρφωση επαρκώς τεκμηριωμένων προτάσεων και στοχοθεσίας για το μέλλον.
Πώς υλοποείται το σχολικό πρόγραμμα 'Οψεις της Ιστορίας του Σχολείου μας
Το σχέδιο έρευνας όψεων της ιστορίας του σχολείου μέσα από τις αφηγήσεις και τις διαφορετικές «αναγνώσεις» ξεκίνησε να διαμορφώνεται μέσα από συζητήσεις και αναζητήσεις με πρόσωπα της σχολικής κοινότητας του 1ου ΕΠΑ.Λ. Υμηττού με αφορμές που δόθηκαν από στοιχεία του κεντρικού κτηρίου συνδεδεμένα και με απορίες για τη χρήση του: ιδιαιτερότητα στην αρχιτεκτονική και κατασκευή και στη «συνομιλία» του με το σύγχρονο κτήριο, τον προαύλιο χώρο, τη γειτονιά, το Δήμο του Υμηττού.
Διαμόρφωση ομάδων-Διερεύνηση ενδιαφερόντων
Διαμορφώσαμε μια ομάδα με βασικό πυρήνα μια ομάδα 15 παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, και αφήσαμε περιθώρια για συνεργασία με 4-6 μαθητές και μαθήτριες που δε διέθεταν αρκετό χρόνο για μονιμότερη εμπλοκή. (Αρκετά από τα τελευταία παιδιά αφιερώνουν ήδη χρόνο για τη συνέχιση σε επόμενες ομαδικές δραστηριότητες). Αρχίσαμε να σχεδιάζουμε τη βασική δομή της έρευνάς μας κάνοντας ταυτόχρονα αρχικές διερευνητικές προσεγγίσεις σε πηγές υλικών, ανθρώπους, στους ίδιους τους χώρους που καθημερινά ζούμε. Αρχίσαμε να επιλέγουμε τα θέματα και να εξερευνούμε τις διαδρομές που θα ακολουθούσαμε. Αφουγκραζόμασταν «αυτά που μας έλεγε το κτήριο», όπως ανέφερε μέλος της ομάδας. Προσπαθούσαμε να ξεχωρίσουμε τι μας ενδιαφέρει, τι και πώς να κοιτάξουμε, να ακούσουμε, να αγγίξουμε, να αισθανθούμε τις μυρωδιές και τις «ανάσες» των κτιρίων, των καθημερινών χρηστικών αλλά και διακοσμητικών αντικειμένων που συνιστούν κομμάτια από τον υλικό πολιτισμό της κοινότητάς μας, να ανιχνεύσουμε λειτουργίες, να ακούσουμε τις φωνές, τα λόγια, τα βλέμματα, τις κινήσεις των ανθρώπων που έχουν συνδέσει, και συνδέουν και σε παρόντα χρόνο, πλευρές της ζωής τους με κάποια ή και περισσότερες από τις κοινότητες εκπαίδευσης που έχουν δώσει νόημα στο χώρο.
Πολύ σύντομα, ήδη από την πρώτη διερευνητική συζήτηση σε συνδυασμό με παιχνίδι καταιγισμού ιδεών (brainstorming), άρχισε να γίνεται εμφανές ότι τα παιδιά συχνά συνέδεαν (ή και δεν ξεχώριζαν εμφανώς) τις αναφορές στο κτήριο με αυτές στο σχολείο. Ασχοληθήκαμε με την προσπάθεια καταγραφής με σχηματική παράσταση, νοηματικής οριοθέτησης (και επισήμανσης σημασιολογικών επικαλύψεων και νοηματικών συμπαραδηλώσεων) και ερμηνείας των λέξεων: σχολείο, Παπαστράτειο, κτήριο, κτηριακό συγκρότημα, επαγγελματική-τεχνική σχολή, επαγγελματικό λύκειο, σχολική κοινότητα, εκπαιδευτική μονάδα. Σταθήκαμε περισσότερο στον όρο σχολική κοινότητα αναζητώντας ολοένα και ευρύτερους ορισμούς που να αποδίδουν κεντρική θέση σε σχέση με τη συνολική τοπική κοινότητα και σχηματοποιήσαμε με σχεδιάγραμμα που απέδιδε τα ερωτηματικά, τα κενά, τις αντιφάσεις, τις διαφορετικές αντιλήψεις. Συμφωνήθηκε να προσπαθήσουν να εντοπίσουν συστατικά και διαστάσεις της συγκεκριμένης σχολικής κοινότητας και να ξεκινήσουμε την επιλογή και το σχεδιασμό.
Διαδικασίες σχεδιασμού και διαμόρφωσης σχεδίου εργασίας
Σταδιακά, τα ενδιαφέροντα των παιδιών άρχισαν να στρέφονται σε πιο συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Είχα ήδη αρχίσει να προσανατολίζομαι στην ένταξη του προγράμματος στο ευρύτερο πλαίσιο της τοπικής ιστορίας, αξιοποιώντας προγενέστερες εμπειρίες και γνώσεις αλλά και γιατί θέλησα να προτείνω «έναν καμβά που σ΄αυτόν θα μπορούσαμε με τη συγκεκριμένη ομάδα να επιλέξουμε τι θα κεντήσουμε και με τι είδους σχέδια, βελονιές, κλωστές, χρώματα». Θα μπορούσαν να ασχοληθούν διαφορετικές ομάδες αργότερα ή και η ίδια λίγο πολύ ομάδα με διαφορετικές όψεις της ιστορίας, διαφορετική επιλογή υλικών, διαφορετική πορεία και εργαλεία επεξεργασίας και διαφορετικά επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Και εμείς θα είχαμε την ευελιξία να προσαρμόζουμε και να επαναπροσδιορίζουμε τους στόχους και τις προτεραιότητές μας ανάλογα με τις αναδυόμενες ανάγκες και αναζητήσεις μέσα σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Επιλέχθηκε και διαμορφώθηκε σταδιακά μια εκδοχή της μεθόδου project, με την ενεργοποίηση ομαδοσυνεργατικών παιδαγωγικών μεθόδων και βιωματικών δραστηριοτήτων, τη σύνδεση θεωρητικών αναζητήσεων με πρακτικές εφαρμογές και καλλιτεχνικές εκφράσεις και με διαθεματικό χαρακτήρα στην διαπραγμάτευση θεμάτων. Η συνολικότερη προσέγγιση έχει ως αφετηρία, θεωρητικό υπόβαθρο και μεθοδολογία υλοποίησης, κατευθύνσεις και εμπειρίες μέσα από τη μέθοδο project ως σχέδιο ή σενάριο εργασίας στην εφαρμογή της σε καινοτόμα προγράμματα και δράσεις και σε προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων καθώς και με τη μορφή των ερευνητικών εργασιών όπως έχει προταθεί κατά την εισαγωγή της ως μάθημα στην α΄ τάξη του Λυκείου. Από το ξεκίνημα ήδη και στην πορεία αργότερα, αναδύονταν ανάγκες διαθεματικών προσεγγίσεων και ενεργοποίησης διαφορετικών τρόπων έκφρασης των εφήβων.
Ακολουθήσαμε το σχεδιασμό που προβλέπει: πρώτες θεματικές διερευνητικές συζητήσεις και αναζητήσεις, διαμόρφωση συμβολαίου συνεργασίας όλων των συνεργατών στο σύνολο της ομάδας, σταδιακή συνδιαμόρφωση ομάδων εργασίας με ευελιξία μεταβολών στα μέλη, τους ρόλους και τις εργασίες, ευελιξία στοχοθεσίας και αντικειμένων ενασχόλησης μέσα από βιωματικές δραστηριότητες και παιχνίδια ρόλων για το «δέσιμο» της συνοχής των ομάδων και τη σταδιακή κατανόηση του τι θέλουμε να κάνουμε.
Διαμορφώσαμε τις ακόλουθες προτάσεις με αντίστοιχες ομάδες εργασίας:
Α΄. Όψεις της ιστορίας του κτηριακού συγκροτήματος σε σχέση με τη δόμηση του περιβάλλοντος οικισμού- κατασκευή και την αρχιτεκτονική του κτηριακού συγκροτήματος σε διάλογο με τον περιβάλλοντα οικισμό.
Β΄. Προσέγγιση στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον κατά την ίδρυση της Σχολής όπως αποτυπώνεται μέσα από συγκεκριμένες επιλογές του ιδρυτικού φορέα του.
Γ΄. Ιστορική έρευνα στο χαρακτήρα και τις μεταβολές στην Τεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση όπως αποτυπώνονται στη λειτουργία της εκπαιδευτικής μονάδας.
Δ΄. Χειροτεχνήματα και καλλιτεχνικά έργα στα αρχεία του σχολείου σε σύνδεση και με επαγγελματίες που εργάστηκαν, δίδαξαν ( όπως ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου) ή σταδιοδρόμησαν μετά την αποφοίτησή τους.
Πορεία: έρευνα, μεθοδολογία, μέσα, ενδιάμεσες παρουσιάσεις
Στη συνέχεια, μετά το πρώτο δεκαπενθήμερο, διαμορφώσαμε ένα βασικό σχεδιάγραμμα που σχεδιάστηκε επιλέγοντας, προσθέτοντας ή αφαιρώντας, συμπληρώνοντας και τροποποιώντας προτάσεις των μελών για ερευνητικές δραστηριότητες. Τα σχεδιαγράμματα καταγράφονταν σε μεγάλα χαρτόνια με χρωματιστά μολύβια και μερικά παιδιά επιχείρησαν να φτιάξουν για δική τους εξάσκηση εννοιολογικό χάρτη με διαδικτυακά ψηφιακά εργαλεία. Σε συνέχεια αυτού του σχεδιαγράμματος, σταδιακά προστίθενται με συνοπτικό τρόπο τα ερευνητικά ερωτήματα, έπειτα η επιλεγμένη ερευνητική μεθοδολογία, στη συνέχεια τα ευρήματα και έπειτα τα αποτελέσματα. Η συνοπτική περιγραφή μπορούσε να αποδίδεται με λέξεις, σχήματα, εικόνες, μικροαντικείμενα λ.χ. ένα γραμματόσημο. Με βάση αυτά σχεδιάζονταν και οι τρόποι δημοσίευσης και παρουσίασης μέσω γραπτών κειμένων, παρουσιάσεων με powerpoint και εικαστικών δρώμενων, ανακοινώνονταν οι δράσεις που απευθύνονταν στο σύνολο της σχολικής κοινότητας όπως ένα παιχνίδι χαμένου θησαυρού μέσα στους χώρους του σχολείου ή η συνεισφορά σε πολυτροπική παρουσίαση όψεων της ιστορίας «του σχολείου μας» στα συνεργαζόμενα ευρωπαϊκά σχολεία (από την Αυστρία, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία) στο πλαίσιο επίσκεψης εργασίας σε πρόγραμμα Comenius.
Α΄. Όψεις της ιστορίας του κτηριακού συγκροτήματος σε σχέση με τη δόμηση του περιβάλλοντος οικισμού- κατασκευή και την αρχιτεκτονική του κτηριακού συγκροτήματος σε διάλογο με τον περιβάλλοντα οικισμό.
Θεωρήσαμε το κεντρικό σχολικό κτήριο ως οικοδόμημα με συγκεκριμένη αρχιτεκτονική άποψη, σχεδιασμό και τους τρόπους δόμησης (λιθοδομή) καθώς και αλλαγές και μετατροπές που έχουν εγγραφεί στο σώμα του κτιρίου. Στοχαστήκαμε πάνω στη «συνομιλία» του με το σύγχρονο κτήριο και δημιουργήσαμε παιχνίδι δραματοποίησης. Το θεωρήσαμε ως ένα πυρήνα, ένα κέλυφος που ήδη από το ιστορικό της ίδρυσής του διαφαίνεται ότι σχεδιάστηκε ως εκπαιδευτικός χώρος με άνοιγμα και προοπτική σε επαγγελματικούς και καλλιτεχνικούς χώρους στα πλαίσια επίκαιρων και αναγνωρισμένων καλλιτεχνικών τάσεων της Γενιάς του ΄30 στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Ξεκινήσαμε, καταγράφοντας φωτογραφικά τη μαρμάρινη ένθετη πλάκα στο εσωτερικό εισόδου του κεντρικού κτιρίου και συζητώντας για τις αναφορές στους ιδρυτές και τους πολιτικούς μηχανικούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου