Το πρώτο Γυμνάσιο στην Κρήτη, του οποίου συνέχεια αποτελούν το 1ο Γυμνάσιο και το 1ο Λύκειο, ιδρύθηκε στο Ηράκλειο. Η ίδρυσή του ήταν αποτέλεσμα των επίμονων προσπαθειών των Κρητικών που, στερημένοι τότε επαρκούς μόρφωσης, αγωνίστηκαν επίμονα γι’ αυτήν. Ο αγώνας τους κορυφώθηκε το 1865, όταν ξεσηκώθηκαν για να διεκδικήσουν τη διάθεση των μοναστηριακών προσόδων για την ίδρυση σχολείων, γεγονός που οδήγησε στη μεγάλη και ατυχή επανάσταση του 1866-1869.
Η διάρθρωση της εκπαίδευσης στην Κρήτη το 19ο αι. ήταν ανάλογη εκείνης που θεσμοθετήθηκε στο ελληνικό κράτος με βασιλικό διάταγμα στις 31-12-1836. Με το διάταγμα αυτό καθιερώθηκαν δύο βαθμίδες εκπαίδευσης: α) η πρωτοβάθμια, που περιλάμβανε επτατάξια Δημοτικά ή σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης, και β) η δευτεροβάθμια, που περιλάμβανε το τριετές «Ελληνικό» σχολείο και το τετραετές «Γυμνάσιο». Το σύστημα αυτό διατηρήθηκε στην Ελλάδα μέχρι το 1929, οπότε καταργήθηκαν τα Ελληνικά σχολεία και τα Γυμνάσια έγιναν εξατάξια.
Στο Ηράκλειο λειτουργούσαν δύο Ελληνικά σχολεία, ένα αρρένων από το 1835 και ένα θηλέων από το 1844. Η πρώτη συντονισμένη προσπάθεια για την ίδρυση Γυμνασίου φαίνεται να έγινε στις 9-10-1862 με πρωτοβουλία του τότε μητροπολίτη Διονυσίου. Στη σύσκεψη που συγκλήθηκε συμμετείχαν η Δημογεροντία Ηρακλείου, η Εφορεία των σχολείων, η Επιτροπή του υπό ανέγερση μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά και η επιτροπή του νοσοκομείου και του νεκροταφείου της χριστιανικής κοινότητας της πόλης. Στο Πρακτικό αυτής της σύσκεψης αναγράφονται οι προσπάθειες που καταβάλλονταν προκειμένου να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι για τη λειτουργία ενός πλήρους Γυμνασίου και η δωρεά γι΄ αυτό το σκοπό ενός μετοχίου στη Μεσαρά από τη Μητρόπολη, η οποία εγκρίθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στο ίδιο Πρακτικό αναφέρεται και η απόφαση διορισμού Σχολάρχη και ενός Καθηγητή.
Το 1872 υποβλήθηκε στη Γενική Διοίκηση της Κρήτης στατιστικός πίνακας για τα σχολεία που λειτουργούσαν στην πόλη του Ηρακλείου. Σε αυτόν φαίνεται ότι λειτουργούσε ακόμη μία μόνο γυμνασιακή τάξη. Το 1873 ξεκίνησε η λειτουργία δεύτερης τάξης με την οικονομική συνδρομή της χριστιανικής κοινότητας της πόλης. Όμως οι ανάγκες ήταν μεγάλες και τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου η Εφορεία των σχολείων του διαμερίσματος Ηρακλείου ζήτησε τη οικονομική συνδρομή και της συντεχνίας των αρτοπωλών.
Το 1876 ο πρόεδρος του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως Η. Πασπάτης αναφέρει ότι υποβλήθηκε στον εν λόγω Σύλλογο αίτηση της Τμηματικής Εφορείας Ηρακλείου για οικονομική ενίσχυση, προκειμένου να ολοκληρωθεί το Ημιγυμνάσιο Ηρακλείου.
Από το 1878, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Χαλέπας, η Εφορεία των σχολείων του Ηρακλείου εισέπραττε χρήματα για τη λειτουργία του Γυμνασίου και των υπόλοιπων σχολείων όλων των βαθμίδων από την Τουρκική Διοίκηση. Άλλα έσοδα προέρχονταν από τους πόρους των μοναστηριών κατά Πατριαρχική υπόδειξη, από χρήματα που εισπράττονταν μέσω της Χριστιανικής Ορφανικής Τράπεζας με απόφαση της Δημογεροντίας, από μηνιαία δίδακτρα που κατέβαλαν οι μαθητές για τη μισθοδοσία των εκπαιδευτικών ή για την εγγραφή και τα πιστοποιητικά τους, από εισφορές των Δήμων μετά το 1879, από ειδικούς για τη δημόσια εκπαίδευση δασμούς, από εράνους, λαχεία, πρόστιμα, συνδρομές και κληροδοτήματα.
Το 1879 η δημογεροντία και η Εφορεία του Ηρακλείου ζήτησαν από τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία του Γυμνασίου Ηρακλείου από το κληροδότημα του Ηρακλειώτη Αντ. Παπαδάκη στο Πανεπιστήμιο. Συγκροτήθηκε, μάλιστα, και εξαμελής επιτροπή Ηρακλειωτών που ζούσαν στην Αθήνα για να προωθήσει αυτό το ζήτημα.
Τον Ιούλιο του 1879 ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Ν. Δαμαλάς ανέφερε ότι η πρυτανεία θα χορηγούσε 3.600 δραχμές για τη μισθοδοσία δύο καθηγητών. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες της Εφορείας να αυξηθεί αυτή η επιχορήγηση, το 1885-1886 το Πανεπιστήμιο Αθηνών τη μείωσε στο μισό, χορηγώντας το υπόλοιπο ποσό στο Γυμνάσιο Μεραμβέλου, σύμφωνα με το Ν. Μελισσείδη, ο οποίος εισέπραξε την επιχορήγηση για λογαριασμό της Εφορείας Ηρακλείου.
Τελικά, το 1881 η Γενική Συνέλευση των Κρητών αποφάσισε την ίδρυση ενός πλήρους Γυμνασίου στο Ηράκλειο, με έξι καθηγητές: κλασικών γλωσσών, ιστορίας, φιλοσοφίας, ιερών, μαθηματικών και γαλλικής γλώσσας. Στις 8-9-1881 ιδρύθηκε η τρίτη τάξη και το 1884 η τέταρτη. Έτσι ολοκληρώθηκε η λειτουργία του πρώτου Γυμνασίου στο Ηράκλειο.
Το Μάρτιο του 1883 το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανακοίνωσε στο Γενικό Διοικητή Κρήτης Ιω. Φωτιάδη την αναγνώριση του Γυμνασίου Ηρακλείου ως ισότιμου με τα Γυμνάσια της Ελλάδας, παρέχοντας συνάμα το δικαίωμα στους απόφοιτούς του να εγγράφονται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το αποτέλεσμα ήταν, όπως παρατηρεί και ο Ν. Σταυράκης, ο αριθμός των εγγραμμάτων να αυξηθεί αισθητά.
Τελικά, το 1949 απέκτησε μόνιμη στέγη, καθώς του παραχωρήθηκε το κτίριο που είχε κατασκευαστεί με δωρεά του γιατρού Αντ. Καπετανάκη και της συζύγου του Βικτωρίας Καλοκαιρινού-Καπετανάκη πάνω στον προμαχώνα του Αγίου Δημητρίου (Άνω Τάμπια) του ενετικού τείχους, ανατολικά της πύλης του Λαζαρέτου και των Τριών Καμαρών, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Γι’ αυτό απέκτησε και την προσωνυμία « Καπετανάκειο».
Στη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας λειτούργησε ως «Γυμνάσιο Ηρακλείου», όνομα που διατήρησε ως το σχολικό έτος 1921-1922. Από το 1922-23 έχει το όνομα Α΄ Γυμνάσιο Ηρακλείου, γιατί τότε δημιουργήθηκε και το Β΄ Γυμνάσιο. Το 1931-32 καταργήθηκε το Β΄ Γυμνάσιο και συγχωνεύτηκε ξανά με το Α΄ Γυμνάσιο, καθώς από το 1927 λειτούργησε ξεχωριστό Γυμνάσιο Θηλέων. Το 1949-1950 διασπάστηκε πάλι σε Α΄ και Β΄ Γυμνάσια Αρρένων Ηρακλείου, οκτατάξια, πρακτικής και κλασικής κατεύθυνσης όσον αφορά τις δύο τελευταίες τάξεις τους (ΦΕΚ 176/16-ο8-1950). Από το 1959-60 μέχρι το 1963-64 ήταν εξατάξιο. Από το 1964-65, με τη μεταρρύθμιση του Παπανούτσου, όταν πρωθυπουργός ήταν ο Γ. Παπανδρέου, χωρίστηκε σε δύο κύκλους, δηλαδή τριτάξιο Γυμνάσιο και τριτάξιο Λύκειο. Το 1967-68, μετά την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου, το Γυμνάσιο και το Λύκειο ενοποιήθηκαν ξανά, καθώς τα σχολεία της Μέσης εκπαίδευσης έγιναν εξατάξια Γυμνάσια. Το 1967-1968 λειτούργησε και στο 10 Γυμνάσιο τμήμα Θεωρητικής Κατεύθυνσης. Από το 1976-77, μετά τη μεταπολίτευση, το καθεστώς των σχολείων άλλαξε ξανά, και το 1ο Γυμνάσιο διαιρέθηκε σε τριτάξιο Α΄ Γυμνάσιο και τριτάξιο Α΄ Λύκειο Αρρένων Ηρακλείου με βάσει το Νόμο 309/76. Το 1979-1980 έγινε μικτό, όπως και όλα τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης και μετονομάστηκε σε 1ο Λύκειο Ηρακλείου ή Καπετανάκειο, όνομα που διατηρεί ακόμη σήμερα.
Η διάρθρωση της εκπαίδευσης στην Κρήτη το 19ο αι. ήταν ανάλογη εκείνης που θεσμοθετήθηκε στο ελληνικό κράτος με βασιλικό διάταγμα στις 31-12-1836. Με το διάταγμα αυτό καθιερώθηκαν δύο βαθμίδες εκπαίδευσης: α) η πρωτοβάθμια, που περιλάμβανε επτατάξια Δημοτικά ή σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης, και β) η δευτεροβάθμια, που περιλάμβανε το τριετές «Ελληνικό» σχολείο και το τετραετές «Γυμνάσιο». Το σύστημα αυτό διατηρήθηκε στην Ελλάδα μέχρι το 1929, οπότε καταργήθηκαν τα Ελληνικά σχολεία και τα Γυμνάσια έγιναν εξατάξια.
Στο Ηράκλειο λειτουργούσαν δύο Ελληνικά σχολεία, ένα αρρένων από το 1835 και ένα θηλέων από το 1844. Η πρώτη συντονισμένη προσπάθεια για την ίδρυση Γυμνασίου φαίνεται να έγινε στις 9-10-1862 με πρωτοβουλία του τότε μητροπολίτη Διονυσίου. Στη σύσκεψη που συγκλήθηκε συμμετείχαν η Δημογεροντία Ηρακλείου, η Εφορεία των σχολείων, η Επιτροπή του υπό ανέγερση μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά και η επιτροπή του νοσοκομείου και του νεκροταφείου της χριστιανικής κοινότητας της πόλης. Στο Πρακτικό αυτής της σύσκεψης αναγράφονται οι προσπάθειες που καταβάλλονταν προκειμένου να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι για τη λειτουργία ενός πλήρους Γυμνασίου και η δωρεά γι΄ αυτό το σκοπό ενός μετοχίου στη Μεσαρά από τη Μητρόπολη, η οποία εγκρίθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στο ίδιο Πρακτικό αναφέρεται και η απόφαση διορισμού Σχολάρχη και ενός Καθηγητή.
Το 1872 υποβλήθηκε στη Γενική Διοίκηση της Κρήτης στατιστικός πίνακας για τα σχολεία που λειτουργούσαν στην πόλη του Ηρακλείου. Σε αυτόν φαίνεται ότι λειτουργούσε ακόμη μία μόνο γυμνασιακή τάξη. Το 1873 ξεκίνησε η λειτουργία δεύτερης τάξης με την οικονομική συνδρομή της χριστιανικής κοινότητας της πόλης. Όμως οι ανάγκες ήταν μεγάλες και τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου η Εφορεία των σχολείων του διαμερίσματος Ηρακλείου ζήτησε τη οικονομική συνδρομή και της συντεχνίας των αρτοπωλών.
Το 1876 ο πρόεδρος του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως Η. Πασπάτης αναφέρει ότι υποβλήθηκε στον εν λόγω Σύλλογο αίτηση της Τμηματικής Εφορείας Ηρακλείου για οικονομική ενίσχυση, προκειμένου να ολοκληρωθεί το Ημιγυμνάσιο Ηρακλείου.
Από το 1878, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Χαλέπας, η Εφορεία των σχολείων του Ηρακλείου εισέπραττε χρήματα για τη λειτουργία του Γυμνασίου και των υπόλοιπων σχολείων όλων των βαθμίδων από την Τουρκική Διοίκηση. Άλλα έσοδα προέρχονταν από τους πόρους των μοναστηριών κατά Πατριαρχική υπόδειξη, από χρήματα που εισπράττονταν μέσω της Χριστιανικής Ορφανικής Τράπεζας με απόφαση της Δημογεροντίας, από μηνιαία δίδακτρα που κατέβαλαν οι μαθητές για τη μισθοδοσία των εκπαιδευτικών ή για την εγγραφή και τα πιστοποιητικά τους, από εισφορές των Δήμων μετά το 1879, από ειδικούς για τη δημόσια εκπαίδευση δασμούς, από εράνους, λαχεία, πρόστιμα, συνδρομές και κληροδοτήματα.
Το 1879 η δημογεροντία και η Εφορεία του Ηρακλείου ζήτησαν από τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία του Γυμνασίου Ηρακλείου από το κληροδότημα του Ηρακλειώτη Αντ. Παπαδάκη στο Πανεπιστήμιο. Συγκροτήθηκε, μάλιστα, και εξαμελής επιτροπή Ηρακλειωτών που ζούσαν στην Αθήνα για να προωθήσει αυτό το ζήτημα.
Τον Ιούλιο του 1879 ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Ν. Δαμαλάς ανέφερε ότι η πρυτανεία θα χορηγούσε 3.600 δραχμές για τη μισθοδοσία δύο καθηγητών. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες της Εφορείας να αυξηθεί αυτή η επιχορήγηση, το 1885-1886 το Πανεπιστήμιο Αθηνών τη μείωσε στο μισό, χορηγώντας το υπόλοιπο ποσό στο Γυμνάσιο Μεραμβέλου, σύμφωνα με το Ν. Μελισσείδη, ο οποίος εισέπραξε την επιχορήγηση για λογαριασμό της Εφορείας Ηρακλείου.
Τελικά, το 1881 η Γενική Συνέλευση των Κρητών αποφάσισε την ίδρυση ενός πλήρους Γυμνασίου στο Ηράκλειο, με έξι καθηγητές: κλασικών γλωσσών, ιστορίας, φιλοσοφίας, ιερών, μαθηματικών και γαλλικής γλώσσας. Στις 8-9-1881 ιδρύθηκε η τρίτη τάξη και το 1884 η τέταρτη. Έτσι ολοκληρώθηκε η λειτουργία του πρώτου Γυμνασίου στο Ηράκλειο.
Το Μάρτιο του 1883 το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανακοίνωσε στο Γενικό Διοικητή Κρήτης Ιω. Φωτιάδη την αναγνώριση του Γυμνασίου Ηρακλείου ως ισότιμου με τα Γυμνάσια της Ελλάδας, παρέχοντας συνάμα το δικαίωμα στους απόφοιτούς του να εγγράφονται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το αποτέλεσμα ήταν, όπως παρατηρεί και ο Ν. Σταυράκης, ο αριθμός των εγγραμμάτων να αυξηθεί αισθητά.
Τελικά, το 1949 απέκτησε μόνιμη στέγη, καθώς του παραχωρήθηκε το κτίριο που είχε κατασκευαστεί με δωρεά του γιατρού Αντ. Καπετανάκη και της συζύγου του Βικτωρίας Καλοκαιρινού-Καπετανάκη πάνω στον προμαχώνα του Αγίου Δημητρίου (Άνω Τάμπια) του ενετικού τείχους, ανατολικά της πύλης του Λαζαρέτου και των Τριών Καμαρών, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Γι’ αυτό απέκτησε και την προσωνυμία « Καπετανάκειο».
Στη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας λειτούργησε ως «Γυμνάσιο Ηρακλείου», όνομα που διατήρησε ως το σχολικό έτος 1921-1922. Από το 1922-23 έχει το όνομα Α΄ Γυμνάσιο Ηρακλείου, γιατί τότε δημιουργήθηκε και το Β΄ Γυμνάσιο. Το 1931-32 καταργήθηκε το Β΄ Γυμνάσιο και συγχωνεύτηκε ξανά με το Α΄ Γυμνάσιο, καθώς από το 1927 λειτούργησε ξεχωριστό Γυμνάσιο Θηλέων. Το 1949-1950 διασπάστηκε πάλι σε Α΄ και Β΄ Γυμνάσια Αρρένων Ηρακλείου, οκτατάξια, πρακτικής και κλασικής κατεύθυνσης όσον αφορά τις δύο τελευταίες τάξεις τους (ΦΕΚ 176/16-ο8-1950). Από το 1959-60 μέχρι το 1963-64 ήταν εξατάξιο. Από το 1964-65, με τη μεταρρύθμιση του Παπανούτσου, όταν πρωθυπουργός ήταν ο Γ. Παπανδρέου, χωρίστηκε σε δύο κύκλους, δηλαδή τριτάξιο Γυμνάσιο και τριτάξιο Λύκειο. Το 1967-68, μετά την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου, το Γυμνάσιο και το Λύκειο ενοποιήθηκαν ξανά, καθώς τα σχολεία της Μέσης εκπαίδευσης έγιναν εξατάξια Γυμνάσια. Το 1967-1968 λειτούργησε και στο 10 Γυμνάσιο τμήμα Θεωρητικής Κατεύθυνσης. Από το 1976-77, μετά τη μεταπολίτευση, το καθεστώς των σχολείων άλλαξε ξανά, και το 1ο Γυμνάσιο διαιρέθηκε σε τριτάξιο Α΄ Γυμνάσιο και τριτάξιο Α΄ Λύκειο Αρρένων Ηρακλείου με βάσει το Νόμο 309/76. Το 1979-1980 έγινε μικτό, όπως και όλα τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης και μετονομάστηκε σε 1ο Λύκειο Ηρακλείου ή Καπετανάκειο, όνομα που διατηρεί ακόμη σήμερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου