( Μέρος πρώτο )
Η Εκπαίδευση στην Πορταριά, στα πρώιμα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως και στην προηγουμένη υστεροβυζαντινή περίοδο παρέχεται από τα μοναστηριακά συγκροτήματα της περιοχής. Δεν έχουμε ακριβή στοιχεία, φαίνεται όμως ότι ακολουθείται κι εδώ το πρότυπο της Εκπαίδευσης που ίσχυε για ολόκληρη την Ελλάδα: «Σχολείο κοινών γραμμάτων» συντηρούμενο από την δημογεροντία και στεγασμένο, τις περισσότερες φορές, σε εκκλησία ή μοναστήρι. Αυτά σε καιρούς μάλλον σκοτεινούς, στα μέσα περίπου του 16ου αιώνα.
Ένα τέτοιο σχολείο βέβαια δεν μπορούσε να λειτουργεί διαρκώς ούτε να παρέχει οργανωμένη Παιδεία στα ελληνόπουλα. Τα παιδιά μάθαιναν ανάγνωση, γραφή και αριθμητική με βοηθήματα τα Εκκλησιαστικά βιβλία (Οκτωήχι, Ψαλτήρι, Αγία Γραφή).
Γραπτή αναφορά στην Εκπαίδευση της περιοχής έχουμε πολύ αργότερα, στον 18ο αιώνα, με την εμπορική ακμή της Πορταριάς.
Τότε εμφανίζεται το όνομα του Ιωακείμ, «κλεινού ρήτορος», όπως ο αναφέρει Σκιαθίτης Επιφάνιος Δημητριάδος:
«Τω όγδοω (1778) ήλαυνον εις Πορταρίαν
Ιωακείμ προς ρήτορα κλείνον λίαν
Παρ’ ω εδιδάχθην την λογικήν Δαμόδου
Γυμνασμάτων άλλα τε, ρητορικής τε εν μέρει.
Ο πατροΚοσμάς στην Πορταριά.
Το τετράστιχο μάλλον φανερώνει την ύπαρξη σχολείου κοινών γραμμάτων.
Ο Ουίλλιαμ Λήκ, ο γνωστός Άγγλος περιηγητής, καταγράφει την ύπαρξη σχολείου στην Πορταριά το 1809: «Υπάρχουν τώρα πέντε σχολεία στο Πήλιο για την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας: στη Μακρινίτσα, Δράκεια, Πορταριά, Ζαγορά, Μηλιές» Το ίδιο επισημαίνει την ίδια εποχή και ο Αργύρης Φιλιππίδης.
Κατά την γνώμη μας θα ‘πρεπε να καταχωρηθεί εδώ και ένα απόσπασμα από το κείμενο ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ του μακαριστού π. Τιμόθεου Χρήστου, στην Εφημερίδα ΠΟΡΤΑΡΙΑ (φ. 5 Απρίλης 1992). Περισώζει μια σχετική προφορική παράδοση που οι νεώτεροι αγνοούμε.
Γράφει ο παπα Τιμόθεος μεταξύ άλλων : «…Η εφημερίδα θα έπρεπε να βγει προ είκοσι ετών τουλάχιστον όταν ζούσαν οι γεροντότεροι που ήσαν φορτωμένοι με αναμνήσεις του παρελθόντος. Ο μακαρίτης ο απόστρατος κ. Βάσος γνώριζε πολλά ιστορικά για την Πορταριά. Μου είχε πει πως από την Πορταριά είχε περάσει και ο πάτερ Κοσμάς ο Αιτωλός και μίλησε προφητικά πάνω σε μια ξύλινη εξέδρα, μ’ ένα πελώριο σταυρό που ήταν στημένη στον Κάραβο που είναι ο καταρράχτης, έναντι του σπιτιού του Παπαγιάννη. Εκεί είχε επαναλάβει τις προφητείες: Πως θα ‘ρθει καιρός που ο διάβολος θα μπει σε ένα κουτί (τηλεόραση) και οι άνθρωποι θα πετάνε σαν τα πουλιά (αεροπλάνα) …».
Αν λοιπόν πέρασε ο πατροΚοσμάς από την Πορταριά, είναι σίγουρο πως το πρώτο που θα φρόντισε θα ήταν η δημιουργία σχολείου για τα παιδιά της περιοχής. Είχε την δύναμη και την ευλογία να υλοποιεί τις προτάσεις που έκανε στους σκλαβωμένους έλληνες.
Γραμματοδιδασκαλεία – αληλοδιδακτικά
Από τα μέσα του 19ου αιώνα αρχίζουν να δημιουργούνται σ’ όλα τα χωριά του Πηλίου σχολεία, κυρίως της κατώτερης βαθμίδας, με τη βοήθεια της δημογεροντίας αλλά περισσότερο των ξενιτεμένων δωρητών. Τα σχολεία αυτά είναι είτε «κοινά», γνωστότερα ως «γραμματοδιδασκαλεία», είτε αλληλοδιδακτικά.
Γράφει για τα πρώτα ο διευθυντής των δημοτικών σχολείων στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα Ιω. Κοκκώνης:
«Εις τα των κοινών γραμμάτων σχολεία παραδίδεται μόνον ξηρά η ανάγνωσις είς τα οκτοηχοψάλτηρα κατά την παλαιάν εκείνην μέθοδον. Δι αυτής, αφ’ ου 5-6 ολόκληρα της ζωής των έτη κατατρίψωσιν οι παίδες, δεν δύνανται ουδ’ αυτό το αναγινώσκειν να μάθωσι, πολύ δε πλέον ν’ αποκτήσωσιν καμμίαν άλλην ιδέαν εκ των χρησίμων εις τον κοινωνικόν βίον μαθημάτων».
Και ήταν φυσικό κάτι τέτοιο, δεδομένου ότι στόχος των μοναχών ήταν κυρίως να κατηχήσουν. Οι ίδιοι άλλωστε, κατά κανόνα, ήσαν αμέτοχοι της θύραθεν παιδείας. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ανάμεσα τους δεν υπήρχαν εκπληκτικά μορφωμένοι άνθρωποι – κυρίως όπου υπήρχε πρόσβαση σε αρχαία χειρόγραφα.
Τα αλληλοδιδακτικά σχολεία στηρίζονταν πάνω σε μια μέθοδο που ήλθε στην Ελλάδα από την Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα. Συστηματοποιήθηκε την εποχή του Καποδίστρια από τον Κοκκώνη.
Σύμφωνα με την μέθοδο αυτή, οι «πρωτόσχολοι», οι καλύτεροι δηλαδή μαθητές της τάξης, αναλάμβαναν ρόλο διδασκάλου. Βέβαια δεν ήταν και η καλύτερη μέθοδος. Λίγο πριν καταργηθεί θεωρείται ως «μηχανική διδασκαλία ετέρων παίδων, τυφλών τυφλούς οδηγούντων».
Στην Πορταριά αλληλοδιδάσκαλοι υπήρξαν, σύμφωνα με τον ακούραστο ερευνητή Δαυίδ Αντωνίου, οι Ιωάννης Αλβανός, Θωμάς Γιαννιός και Ιουλία Ρηγοπούλου.
Σε κάποια χωριά λειτούργησαν και τα ελληνικά σχολεία. Σ’ αυτά διδάσκονταν η αρχαία ελληνική γλώσσα. Τέλος λειτούργησαν και κάποια παρθεναγωγεία, σχολεία δηλαδή μόνο για κορίτσια.
Ως προσωπικό του ελληνικού σχολείου της Πορταριάς στα μετεπαναστατικά χρόνια αναφέρονται από τον Δαυίδ Αντωνίου οι : Ιωάννης Χατζηδήμος, ελληνοδιδάσκαλος γ΄ και Ιωάννης Ρ. Αντωνίου, ελληνοδιδάσκαλος β΄.
Η Εκπαίδευση στην Πορταριά, στα πρώιμα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως και στην προηγουμένη υστεροβυζαντινή περίοδο παρέχεται από τα μοναστηριακά συγκροτήματα της περιοχής. Δεν έχουμε ακριβή στοιχεία, φαίνεται όμως ότι ακολουθείται κι εδώ το πρότυπο της Εκπαίδευσης που ίσχυε για ολόκληρη την Ελλάδα: «Σχολείο κοινών γραμμάτων» συντηρούμενο από την δημογεροντία και στεγασμένο, τις περισσότερες φορές, σε εκκλησία ή μοναστήρι. Αυτά σε καιρούς μάλλον σκοτεινούς, στα μέσα περίπου του 16ου αιώνα.
Ένα τέτοιο σχολείο βέβαια δεν μπορούσε να λειτουργεί διαρκώς ούτε να παρέχει οργανωμένη Παιδεία στα ελληνόπουλα. Τα παιδιά μάθαιναν ανάγνωση, γραφή και αριθμητική με βοηθήματα τα Εκκλησιαστικά βιβλία (Οκτωήχι, Ψαλτήρι, Αγία Γραφή).
Γραπτή αναφορά στην Εκπαίδευση της περιοχής έχουμε πολύ αργότερα, στον 18ο αιώνα, με την εμπορική ακμή της Πορταριάς.
Τότε εμφανίζεται το όνομα του Ιωακείμ, «κλεινού ρήτορος», όπως ο αναφέρει Σκιαθίτης Επιφάνιος Δημητριάδος:
«Τω όγδοω (1778) ήλαυνον εις Πορταρίαν
Ιωακείμ προς ρήτορα κλείνον λίαν
Παρ’ ω εδιδάχθην την λογικήν Δαμόδου
Γυμνασμάτων άλλα τε, ρητορικής τε εν μέρει.
Ο πατροΚοσμάς στην Πορταριά.
Το τετράστιχο μάλλον φανερώνει την ύπαρξη σχολείου κοινών γραμμάτων.
Ο Ουίλλιαμ Λήκ, ο γνωστός Άγγλος περιηγητής, καταγράφει την ύπαρξη σχολείου στην Πορταριά το 1809: «Υπάρχουν τώρα πέντε σχολεία στο Πήλιο για την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας: στη Μακρινίτσα, Δράκεια, Πορταριά, Ζαγορά, Μηλιές» Το ίδιο επισημαίνει την ίδια εποχή και ο Αργύρης Φιλιππίδης.
Κατά την γνώμη μας θα ‘πρεπε να καταχωρηθεί εδώ και ένα απόσπασμα από το κείμενο ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ του μακαριστού π. Τιμόθεου Χρήστου, στην Εφημερίδα ΠΟΡΤΑΡΙΑ (φ. 5 Απρίλης 1992). Περισώζει μια σχετική προφορική παράδοση που οι νεώτεροι αγνοούμε.
Γράφει ο παπα Τιμόθεος μεταξύ άλλων : «…Η εφημερίδα θα έπρεπε να βγει προ είκοσι ετών τουλάχιστον όταν ζούσαν οι γεροντότεροι που ήσαν φορτωμένοι με αναμνήσεις του παρελθόντος. Ο μακαρίτης ο απόστρατος κ. Βάσος γνώριζε πολλά ιστορικά για την Πορταριά. Μου είχε πει πως από την Πορταριά είχε περάσει και ο πάτερ Κοσμάς ο Αιτωλός και μίλησε προφητικά πάνω σε μια ξύλινη εξέδρα, μ’ ένα πελώριο σταυρό που ήταν στημένη στον Κάραβο που είναι ο καταρράχτης, έναντι του σπιτιού του Παπαγιάννη. Εκεί είχε επαναλάβει τις προφητείες: Πως θα ‘ρθει καιρός που ο διάβολος θα μπει σε ένα κουτί (τηλεόραση) και οι άνθρωποι θα πετάνε σαν τα πουλιά (αεροπλάνα) …».
Αν λοιπόν πέρασε ο πατροΚοσμάς από την Πορταριά, είναι σίγουρο πως το πρώτο που θα φρόντισε θα ήταν η δημιουργία σχολείου για τα παιδιά της περιοχής. Είχε την δύναμη και την ευλογία να υλοποιεί τις προτάσεις που έκανε στους σκλαβωμένους έλληνες.
Γραμματοδιδασκαλεία – αληλοδιδακτικά
Από τα μέσα του 19ου αιώνα αρχίζουν να δημιουργούνται σ’ όλα τα χωριά του Πηλίου σχολεία, κυρίως της κατώτερης βαθμίδας, με τη βοήθεια της δημογεροντίας αλλά περισσότερο των ξενιτεμένων δωρητών. Τα σχολεία αυτά είναι είτε «κοινά», γνωστότερα ως «γραμματοδιδασκαλεία», είτε αλληλοδιδακτικά.
Γράφει για τα πρώτα ο διευθυντής των δημοτικών σχολείων στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα Ιω. Κοκκώνης:
«Εις τα των κοινών γραμμάτων σχολεία παραδίδεται μόνον ξηρά η ανάγνωσις είς τα οκτοηχοψάλτηρα κατά την παλαιάν εκείνην μέθοδον. Δι αυτής, αφ’ ου 5-6 ολόκληρα της ζωής των έτη κατατρίψωσιν οι παίδες, δεν δύνανται ουδ’ αυτό το αναγινώσκειν να μάθωσι, πολύ δε πλέον ν’ αποκτήσωσιν καμμίαν άλλην ιδέαν εκ των χρησίμων εις τον κοινωνικόν βίον μαθημάτων».
Και ήταν φυσικό κάτι τέτοιο, δεδομένου ότι στόχος των μοναχών ήταν κυρίως να κατηχήσουν. Οι ίδιοι άλλωστε, κατά κανόνα, ήσαν αμέτοχοι της θύραθεν παιδείας. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ανάμεσα τους δεν υπήρχαν εκπληκτικά μορφωμένοι άνθρωποι – κυρίως όπου υπήρχε πρόσβαση σε αρχαία χειρόγραφα.
Τα αλληλοδιδακτικά σχολεία στηρίζονταν πάνω σε μια μέθοδο που ήλθε στην Ελλάδα από την Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα. Συστηματοποιήθηκε την εποχή του Καποδίστρια από τον Κοκκώνη.
Σύμφωνα με την μέθοδο αυτή, οι «πρωτόσχολοι», οι καλύτεροι δηλαδή μαθητές της τάξης, αναλάμβαναν ρόλο διδασκάλου. Βέβαια δεν ήταν και η καλύτερη μέθοδος. Λίγο πριν καταργηθεί θεωρείται ως «μηχανική διδασκαλία ετέρων παίδων, τυφλών τυφλούς οδηγούντων».
Στην Πορταριά αλληλοδιδάσκαλοι υπήρξαν, σύμφωνα με τον ακούραστο ερευνητή Δαυίδ Αντωνίου, οι Ιωάννης Αλβανός, Θωμάς Γιαννιός και Ιουλία Ρηγοπούλου.
Σε κάποια χωριά λειτούργησαν και τα ελληνικά σχολεία. Σ’ αυτά διδάσκονταν η αρχαία ελληνική γλώσσα. Τέλος λειτούργησαν και κάποια παρθεναγωγεία, σχολεία δηλαδή μόνο για κορίτσια.
Ως προσωπικό του ελληνικού σχολείου της Πορταριάς στα μετεπαναστατικά χρόνια αναφέρονται από τον Δαυίδ Αντωνίου οι : Ιωάννης Χατζηδήμος, ελληνοδιδάσκαλος γ΄ και Ιωάννης Ρ. Αντωνίου, ελληνοδιδάσκαλος β΄.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου