ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΕΥΤΕΡΗ Αρχές δεκαετίας ‘50 – μέσα δεκαετίας ‘70
Η έξοδος της χώρας από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κατέδειξε την επιτακτικότητα της ανάγκης για εξάλειψη των διαφορών και για ίση μεταχείριση όλων των ανθρώπων. Υπό το πλαίσιο αυτό οι ανθρωπιστικές επιστήμες οργανώθηκαν καλύτερα και εξελίχθηκαν με πιο γρήγορους ρυθμούς. Ξεκινά μια μακρά περίοδος -το τέλος της θα το τοποθετήσουμε κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’70- στην οποία τα ΑμεΑ βρίσκουν μεγαλύτερη αποδοχή από την κοινωνία. Οι φορείς του κράτους και των ιδιωτών δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην νοητική υστέρηση και στα προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία θα τεθούν πλέον υπό επιστημονικότερο πρίσμα. Δια μέσου του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, το Κράτος επιβλέπει τις προσπάθειες. Η περίοδος αυτή έχει στο ενεργητικό δύο εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις: αυτή της Επιτροπής Ειδικών (1957) επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή και αυτή της Ένωσης Κέντρου (1964) επί πρωθυπουργίας Γεωργίου Παπανδρέου. Οι επιστήμες της Ψυχολογίας και της Παιδαγωγικής «καλωσορίζουν» μεταξύ άλλων τη «λογικομαθηματική μάθηση» του Piaget και την «ανακαλυπτική μάθηση» του Bruner.
1950-1959: Το 1952 η Ελ.Ε.Π.Α.Α.Π. ιδρύει νηπιαγωγείο για παιδιά με κινητικά προβλήματα λόγω παράλυσης και την ίδια χρονιά ξεκινά τη λειτουργία της η «Ελληνική Εταιρεία Ψυχικής Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού». Το 1955 ιδρύεται το «Εθνικόν Ίδρυμα Αποκατάστασης Αναπήρων», ενώ το 1956 άρχισαν να λειτουργούν στην Πάτρα το «Ειδικόν Σχολείον Κωφάλαλων Αρρένων» και το «Ειδικόν Σχολείον Κωφάλαλων Θηλέων». Το 1956 στην Καλλιθέα της Αθήνας ιδρύεται το «Πρότυπον Ειδικόν Εκπαιδευτήριον Κωφών και Βαρηκόων Παίδων Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως». Προς την κατεύθυνση των ατόμων με νοητική υστέρηση και των ψυχικά διαταραγμένων ατόμων ιδρύονται το 1954 ιατροπαιδαγωγικοί σταθμοί ενώ το 1956 θα λειτουργήσουν το «Ιατροπαιδαγωγικόν Κέντρον Αθηνών» και ο «Τομέας Ψυχικής Υγιεινής» στο «Βασιλικόν Εθνικόν Ίδρυμα». Ο τελευταίος θα αναπτύξει «Τμήμα Θεραπευτικής Παιδαγωγικής» υπό τον Κώστα Καλαντζή, το οποίο θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα προβλήματα λόγου και ομιλίας καθώς και στη νοητική υστέρηση. Η δραστηριότητα του Τμήματος επεκτείνεται σταδιακά και στην εκπαίδευση των γονέων, μια συνεργασία που καρποφορεί και αποδίδει τελικά την «Ένωση Γονέων και Κηδεμόνων Απροσάρμοστων Παιδιών»[2]. Στο ηλιοβασίλεμα της δεκαετίας θα λειτουργήσει στις Σέρρες το «Ειδικόν Σχολείον Κωφαλάλων Σερρών».
1960-1969: Η δεκαετία του ’60 επεφύλαξε για τη χώρα δυσάρεστες εξελίξεις. Η πολιτική αστάθεια της εποχής οδήγησε βαθμιαία στη δικτατορία των συνταγματαρχών, ένα καθεστώς που απομόνωσε τη χώρα από τις διεθνείς εξελίξεις και την κατέστησε εσωστρεφή. Ταυτόχρονα, η ιδιωτική πρωτοβουλία που όλα αυτά τα χρόνια αποτελούσε τον καταλυτικότερο παράγοντα στην ειδική εκπαίδευση, χαλιναγωγήθηκε, η επιρροή της μειώθηκε και η δράση της περιορίστηκε. Παρόλα αυτά το 1962 θα ιδρυθεί το «Στουπάθειον Κέντρον Θεραπευτικής Παιδαγωγικής», ένα πρότυπο –για την εποχή του- ειδικό σχολείο και δύο χρόνια αργότερα η «Θεοτόκος – Ίδρυμα Προστασίας Απροσάρμοστων Παιδιών». Καί στα δύο ιδρύματα θα εργαστεί ο Κώστας Καλαντζής. Στο «Στουπάθειο» θα πειραματιστεί με την Ε.Α. στα «ασκήσιμα» άτομα με βάση ένα Ειδικό Διδακτικό Πρόγραμμα που καταρτίζει ο ίδιος. Στη «Θεοτόκο» θα διευθύνει το τμήμα Αγωγής Λόγου, εξυπηρετώντας περιπτώσεις δυσλεξίας, δυσορθογραφίας, δυσναγνωσίας και άλλων διαταραχών του λόγου. Στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί το «Ψυχολογικόν Κέντρον Βορείου Ελλάδος», άρτια οργανωμένο, με ειδικό σχολείο, επαγγελματικά εργαστήρια και ψυχοθεραπευτικό τμήμα. Η δεκαετία αυτή χαρακτηρίζεται επίσης από το κατασταλτικό πνεύμα στην στρατηγική της Πολιτείας για την παιδική εγκληματικότητα. Προς αυτό το σκοπό ένα ακόμη αναμορφωτικό ίδρυμα θα προστεθεί στα ήδη υπάρχοντα: το «Αναμορφωτικόν Κατάστημα Θηλέων Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Άνω Πεύκης». Τέλος, ενθαρρυντική εξέλιξη θα πρέπει να θεωρηθεί η ίδρυση «Γραφείου Ειδικής Εκπαιδεύσεως» στο Υπουργείο Παιδείας (1969), ωστόσο η στελέχωσή του κρίνεται ανεπαρκής. Το ακαδημαϊκό έτος 1969-70 λειτουργεί για πρώτη φορά στο «Μαράσλειο» Διδασκαλείο μονοετές Τμήμα Ειδικής Αγωγής[3].
1970-1974: Η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια κατά τη δεκαετία του ’70 έχει να κάνει με την ίδρυση του «Σικιαρίδειου» Ιδρύματος Απροσαρμόστων Παίδων», το οποίο ενεργεί προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης (βασικής και επαγγελματικής) παιδιών με νοητική υστέρηση. Το «Σικιαρίδειο» λειτούργησε αρχικά ως ορφανοτροφείο, κατά τη δεκαετία του ’70 ως κέντρο ανοιχτής φροντίδας, από το 1983 στεγάζει δύο ειδικά δημοτικά σχολεία ενώ από το 2000 στις εγκαταστάσεις του λειτουργεί και ειδικό νηπιαγωγείο. Το 1972 το καθεστώς θα ιδρύσει δεκαοκτώ δημόσια σχολεία για ΑμεΑ. Μέχρι τον Ιούλη του ’73 θα έχουν ιδρυθεί άλλα είκοσι.[4] Σύμφωνα με τις στατιστικές της εποχής, τη σχολική χρονιά 1973-74 καταγράφτηκαν 2.969 ΑμεΑ στα διάφορα θεσμοθετημένα σχολεία και ιδρύματα[5]. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών βρισκόταν σε «νηπιακό» στάδιο. Μόλις το 1970 στέλνεται στις Η.Π.Α. ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ. ο πρώτος Έλληνας δάσκαλος, ο Πολυνείκης Μπάρδης.
--------------------------------------------------------
[1] Ο Κώστας Καλαντζής (1911-1988) υπήρξε από τους πρωτεργάτες της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα, μια πολύπλευρη προσωπικότητα με έντονη δράση στον εκπαιδευτικό, πολιτικό και πολιτιστικό χώρο. Σχεδόν όλες οι προσπάθειες για θεραπευτική παιδαγωγική αντιμετώπιση των ατόμων με ειδικές ανάγκες στη σύγχρονη Ελλάδα, φέρουν την υπογραφή του. Ήταν ο πρώτος που έθεσε επιστημονικά και τεκμηριωμένα τις βάσεις της Ειδικής Παιδαγωγικής στη χώρα μας και οι ιδέες του και σήμερα ακόμα προβληματίζουν και καθοδηγούν τα βήματα της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα. Η προσωπική του στάση, απέναντι στην κάθε είδους αντιμετώπισή του από την κοινωνία είναι η καλύτερη υποθήκη, για κάθε νεώτερο λειτουργό του χώρου.
Η έξοδος της χώρας από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κατέδειξε την επιτακτικότητα της ανάγκης για εξάλειψη των διαφορών και για ίση μεταχείριση όλων των ανθρώπων. Υπό το πλαίσιο αυτό οι ανθρωπιστικές επιστήμες οργανώθηκαν καλύτερα και εξελίχθηκαν με πιο γρήγορους ρυθμούς. Ξεκινά μια μακρά περίοδος -το τέλος της θα το τοποθετήσουμε κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’70- στην οποία τα ΑμεΑ βρίσκουν μεγαλύτερη αποδοχή από την κοινωνία. Οι φορείς του κράτους και των ιδιωτών δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην νοητική υστέρηση και στα προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία θα τεθούν πλέον υπό επιστημονικότερο πρίσμα. Δια μέσου του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, το Κράτος επιβλέπει τις προσπάθειες. Η περίοδος αυτή έχει στο ενεργητικό δύο εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις: αυτή της Επιτροπής Ειδικών (1957) επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή και αυτή της Ένωσης Κέντρου (1964) επί πρωθυπουργίας Γεωργίου Παπανδρέου. Οι επιστήμες της Ψυχολογίας και της Παιδαγωγικής «καλωσορίζουν» μεταξύ άλλων τη «λογικομαθηματική μάθηση» του Piaget και την «ανακαλυπτική μάθηση» του Bruner.
1950-1959: Το 1952 η Ελ.Ε.Π.Α.Α.Π. ιδρύει νηπιαγωγείο για παιδιά με κινητικά προβλήματα λόγω παράλυσης και την ίδια χρονιά ξεκινά τη λειτουργία της η «Ελληνική Εταιρεία Ψυχικής Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού». Το 1955 ιδρύεται το «Εθνικόν Ίδρυμα Αποκατάστασης Αναπήρων», ενώ το 1956 άρχισαν να λειτουργούν στην Πάτρα το «Ειδικόν Σχολείον Κωφάλαλων Αρρένων» και το «Ειδικόν Σχολείον Κωφάλαλων Θηλέων». Το 1956 στην Καλλιθέα της Αθήνας ιδρύεται το «Πρότυπον Ειδικόν Εκπαιδευτήριον Κωφών και Βαρηκόων Παίδων Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως». Προς την κατεύθυνση των ατόμων με νοητική υστέρηση και των ψυχικά διαταραγμένων ατόμων ιδρύονται το 1954 ιατροπαιδαγωγικοί σταθμοί ενώ το 1956 θα λειτουργήσουν το «Ιατροπαιδαγωγικόν Κέντρον Αθηνών» και ο «Τομέας Ψυχικής Υγιεινής» στο «Βασιλικόν Εθνικόν Ίδρυμα». Ο τελευταίος θα αναπτύξει «Τμήμα Θεραπευτικής Παιδαγωγικής» υπό τον Κώστα Καλαντζή, το οποίο θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα προβλήματα λόγου και ομιλίας καθώς και στη νοητική υστέρηση. Η δραστηριότητα του Τμήματος επεκτείνεται σταδιακά και στην εκπαίδευση των γονέων, μια συνεργασία που καρποφορεί και αποδίδει τελικά την «Ένωση Γονέων και Κηδεμόνων Απροσάρμοστων Παιδιών»[2]. Στο ηλιοβασίλεμα της δεκαετίας θα λειτουργήσει στις Σέρρες το «Ειδικόν Σχολείον Κωφαλάλων Σερρών».
1960-1969: Η δεκαετία του ’60 επεφύλαξε για τη χώρα δυσάρεστες εξελίξεις. Η πολιτική αστάθεια της εποχής οδήγησε βαθμιαία στη δικτατορία των συνταγματαρχών, ένα καθεστώς που απομόνωσε τη χώρα από τις διεθνείς εξελίξεις και την κατέστησε εσωστρεφή. Ταυτόχρονα, η ιδιωτική πρωτοβουλία που όλα αυτά τα χρόνια αποτελούσε τον καταλυτικότερο παράγοντα στην ειδική εκπαίδευση, χαλιναγωγήθηκε, η επιρροή της μειώθηκε και η δράση της περιορίστηκε. Παρόλα αυτά το 1962 θα ιδρυθεί το «Στουπάθειον Κέντρον Θεραπευτικής Παιδαγωγικής», ένα πρότυπο –για την εποχή του- ειδικό σχολείο και δύο χρόνια αργότερα η «Θεοτόκος – Ίδρυμα Προστασίας Απροσάρμοστων Παιδιών». Καί στα δύο ιδρύματα θα εργαστεί ο Κώστας Καλαντζής. Στο «Στουπάθειο» θα πειραματιστεί με την Ε.Α. στα «ασκήσιμα» άτομα με βάση ένα Ειδικό Διδακτικό Πρόγραμμα που καταρτίζει ο ίδιος. Στη «Θεοτόκο» θα διευθύνει το τμήμα Αγωγής Λόγου, εξυπηρετώντας περιπτώσεις δυσλεξίας, δυσορθογραφίας, δυσναγνωσίας και άλλων διαταραχών του λόγου. Στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί το «Ψυχολογικόν Κέντρον Βορείου Ελλάδος», άρτια οργανωμένο, με ειδικό σχολείο, επαγγελματικά εργαστήρια και ψυχοθεραπευτικό τμήμα. Η δεκαετία αυτή χαρακτηρίζεται επίσης από το κατασταλτικό πνεύμα στην στρατηγική της Πολιτείας για την παιδική εγκληματικότητα. Προς αυτό το σκοπό ένα ακόμη αναμορφωτικό ίδρυμα θα προστεθεί στα ήδη υπάρχοντα: το «Αναμορφωτικόν Κατάστημα Θηλέων Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Άνω Πεύκης». Τέλος, ενθαρρυντική εξέλιξη θα πρέπει να θεωρηθεί η ίδρυση «Γραφείου Ειδικής Εκπαιδεύσεως» στο Υπουργείο Παιδείας (1969), ωστόσο η στελέχωσή του κρίνεται ανεπαρκής. Το ακαδημαϊκό έτος 1969-70 λειτουργεί για πρώτη φορά στο «Μαράσλειο» Διδασκαλείο μονοετές Τμήμα Ειδικής Αγωγής[3].
1970-1974: Η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια κατά τη δεκαετία του ’70 έχει να κάνει με την ίδρυση του «Σικιαρίδειου» Ιδρύματος Απροσαρμόστων Παίδων», το οποίο ενεργεί προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης (βασικής και επαγγελματικής) παιδιών με νοητική υστέρηση. Το «Σικιαρίδειο» λειτούργησε αρχικά ως ορφανοτροφείο, κατά τη δεκαετία του ’70 ως κέντρο ανοιχτής φροντίδας, από το 1983 στεγάζει δύο ειδικά δημοτικά σχολεία ενώ από το 2000 στις εγκαταστάσεις του λειτουργεί και ειδικό νηπιαγωγείο. Το 1972 το καθεστώς θα ιδρύσει δεκαοκτώ δημόσια σχολεία για ΑμεΑ. Μέχρι τον Ιούλη του ’73 θα έχουν ιδρυθεί άλλα είκοσι.[4] Σύμφωνα με τις στατιστικές της εποχής, τη σχολική χρονιά 1973-74 καταγράφτηκαν 2.969 ΑμεΑ στα διάφορα θεσμοθετημένα σχολεία και ιδρύματα[5]. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών βρισκόταν σε «νηπιακό» στάδιο. Μόλις το 1970 στέλνεται στις Η.Π.Α. ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ. ο πρώτος Έλληνας δάσκαλος, ο Πολυνείκης Μπάρδης.
--------------------------------------------------------
[1] Ο Κώστας Καλαντζής (1911-1988) υπήρξε από τους πρωτεργάτες της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα, μια πολύπλευρη προσωπικότητα με έντονη δράση στον εκπαιδευτικό, πολιτικό και πολιτιστικό χώρο. Σχεδόν όλες οι προσπάθειες για θεραπευτική παιδαγωγική αντιμετώπιση των ατόμων με ειδικές ανάγκες στη σύγχρονη Ελλάδα, φέρουν την υπογραφή του. Ήταν ο πρώτος που έθεσε επιστημονικά και τεκμηριωμένα τις βάσεις της Ειδικής Παιδαγωγικής στη χώρα μας και οι ιδέες του και σήμερα ακόμα προβληματίζουν και καθοδηγούν τα βήματα της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα. Η προσωπική του στάση, απέναντι στην κάθε είδους αντιμετώπισή του από την κοινωνία είναι η καλύτερη υποθήκη, για κάθε νεώτερο λειτουργό του χώρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου