Η Ειδική Αγωγή στην Ελλάδα, μέρος 3ο (τελευταίο)

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΤΗ 1974 – σήμερα
Το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας θα σηματοδοτήσει ταυτόχρονα την ουσιαστικότερη ενεργοποίηση του επίσημου Κράτους προς την εκπαίδευση των ΑμεΑ, ιδιαίτερα προς τον «χωλαίνοντα» τομέα της σχολικής ένταξης. Σχεδόν κάθε κυβέρνηση προσπαθεί να εισάγει μια μεταρρύθμιση, προκειμένου να εναρμονιστεί με τα ευρωπαϊκά δεδομένα.. Την αρχή κάνει το 1976 ο Γεώργιος Ράλλης, ακολουθούν οι προσπάθειες της τριετίας 1982-1985, η ταραγμένη τριετία 1990-1993 (υπουργοί Β. Κοντογιαννόπουλος και Γ.Σουφλιάς), τα νομοσχέδια των Γ. Παπανδρέου και Γερ. Αρσένη, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται άλλη μια μεταρρύθμιση.
Στην Παιδαγωγική και στην Ψυχολογία, το Μοντέλο Επεξεργασίας Πληροφοριών θα διαδεχτεί την προσληπτική μάθηση του Ausubel και τις κοινωνιογνωστικές θεωρίες μάθησης, ενώ νέα δεδομένα επιβάλλουν τη διαρκή αναθεώρηση των επιστημονικών απόψεων. Πολύ σημαντικό στοιχείο αποτελεί η διεπιστημονική προσέγγιση της εκπαίδευσης των ΑμεΑ, ενώ σπουδαίες πρωτοβουλίες λαμβάνει και το αναπηρικό κίνημα.1975-1979: Μετά τη δικτατορία η Ελ.Ε.Π.Α.Α.Π. δημιουργεί Ειδικό Δημοτικό Σχολείο στην Αθήνα (6θέσιο) και σε λίγα χρόνια (1980) Ειδικό Γυμνάσιο. Την διεύθυνση της Ειδικής Αγωγής αναλαμβάνει ο παλιννοστήσας εκ πολιτικής εξορίας Καλαντζής. Το 1976 ο Ιωάννης Παρασκευόπουλος ξεκινά να επιμορφώνει στο «Μαράσλειο» εκπαιδευτικούς. Ο τομέας Ειδικής Αγωγής στο Μαράσλειο έχει γίνει πια διετούς διάρκειας. Την ίδια χρονιά το Γραφείο Ειδικής Εκπαίδευσης μετατρέπεται σε Γραφείο Ειδικής Αγωγής. Στη δύση της δεκαετίας θα ιδρυθεί «Κέντρον Εκπαιδεύσεως και Αποκαταστάσεως Τυφλών» στην Αθήνα. Τέλος, με το Σύνταγμα του 1975 (άρθρο 21) κατοχυρώνεται το δικαίωμα εκπαίδευσης των ΑμεΑ.
1980-1989: Η αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό (1981) σηματοδοτεί μια σειρά από αλλαγές στη νομοθεσία, τους θεσμούς και τη δημόσια διοίκηση. Κάποιες από αυτές θα αποδειχτούν μακροπρόθεσμα ευνοϊκές ενώ άλλες θα δεχτούν δριμεία κριτική. Για τα ΑμεΑ θεσπίζεται το 1981 ο Νόμος 1143/1981 «Περί ειδικής αγωγής, ειδικής επαγγελματικής εκπαιδεύσεως, απασχόλησης και κοινωνικής μερίμνης των αποκλινόντων εκ του φυσιολογικού και άλλων τινών διατάξεων». Στο νόμο αυτό γίνεται λόγος για «αποκλίνοντα άτομα» και καθορίζεται ότι η μορφή της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης «καθορίζεται από το είδος και τον βαθμόν της αποκλίσεως και τας συνεπεία τούτων ΄ειδικάς ανάγκας΄ εκάστου ατόμου»[1]. Καθορίζονται επίσης τα σχολεία φοίτησης, τα προγράμματα και ο τρόπος επιλογής προσωπικού. Ταυτόχρονα συγκροτείται το υπαγόμενο στο Υπ.Ε.Π.Θ. Συντονιστικό και Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Ειδικής Αγωγής. Ο νόμος αυτός τίθεται υπό κριτική διότι διαχωρίζει τους μαθητές σε «φυσιολογικούς» και «αποκλίνοντες» και δεν λειτουργεί προς την κατεύθυνση της ένταξης.
Το 1982 με το Προεδρικό Διάταγμα 603/82 καθορίζονται οι τύποι των μονάδων ειδικής αγωγής. Γίνεται λόγος πλέον ξεκάθαρα για «τμήματα» ή «τάξεις ειδικής αγωγής» για τα ΑμεΑ, τα οποία όμως εγγράφονται στο «κανονικό» σχολείο[2]. Με αυτό το πνεύμα ιδρύονται το 1984 εικοσιπέντε ειδικές τάξεις στους κόλπους των «κανονικών σχολείων», οι οποίες δέχονται μαθητές μερικής φοίτησης ανάλογα με τη μαθησιακή δυσκολία που παρουσιάζουν[3]. Με έτερο Προεδρικό Διάταγμα ιδρύεται η Σχολική Επαγγελματική Εκπαίδευση[4].
Ουσιαστικότερο βήμα προς την ένταξη των ΑμεΑ πραγματοποιείται με το Νόμο 1566/85 (άρθρο 32) στον οποίο γίνεται για πρώτη φορά λόγος για «ολόπλευρη και αποτελεσματική ανάπτυξη και αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των ικανοτήτων τους», για «αλληλοαποδοχή τους από κοινωνικό σύνολο» και για «ένταξη (των ΑμεΑ) στην παραγωγική διαδικασία»[5]. Καθορίζονται επίσης τα άτομα που ανήκουν στην κατηγορία των ΑμεΑ, οι τρόποι διαγνωστικής εξέτασης, τα προγράμματα και τα διδακτικά μέσα. Η εκπαίδευση των ατόμων θα παρέχεται: στα πλαίσια κανονικών σχολείων εδικών τάξεων μέσα σε κανονικά σχολεία, σε εδικά σχολεία, σε ειδικές επαγγελματικές σχολές ή στο σπίτι.
1990-1999: Το τέλος του 20ου αιώνα και η αυγή της νέας χιλιετίας δείχνουν ότι οι προσπάθειες για μια ουσιαστικότερη και πλήρως προσανατολιζόμενη προς την ένταξη Ειδική Αγωγή θα εντατικοποιηθούν και θα αποδώσουν καρπούς.
Το 1991 ιδρύεται Τεχνική και Επαγγελματική Σχολή Ειδικής Αγωγής Κωφών και Βαρήκοων στη Θεσσαλονίκη. Το 1993 ιδρύεται Τμήμα Ειδικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με έδρα το Βόλο. Το 1995 θα ιδρυθεί Τμήμα Ειδικής Αγωγής στο Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης και μια χρονιά αργότερα (1996) στο Διδασκαλείο Ιωαννίνων. Πλην αυτών, λειτουργούν σήμερα Τμήματα Ειδικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Εκτός από τη μετεκπαίδευση, οι εκπαιδευτικοί επιμορφώνονται στα Π.Ε.Κ. σε βραχύ χρονικό διάστημα ενώ στην τετραετία 1996-2000 υλοποιήθηκαν 11 προγράμματα Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. στην Ειδική Αγωγή, ομολογουμένως ελάχιστα σε σχέση με τον συνολικό όγκο των υλοποιημένων προγραμμάτων[6].
Στον τομέα της νομοθεσίας, το βασικότερο νομοθέτημα της δεκαετίας είναι το Π.Δ. 301 «Αναλυτικό Πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής»[7]. Το 1991 με δύο Π.Δ. (429 και 462) καθορίζονται η αξιολόγηση και η ενισχυτική διδασκαλία μαθητών Γυμνασίου και Δημοτικού Σχολείου. Για τα τελευταία θα εκδοθούν άλλα δύο Π.Δ. το 1995. Το 1992 θεσμοθετείται το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης ενώ το 1998, με το Π.Δ. 246 (άρθρο 30) καθορίζεται η αξιολόγηση των μαθητών του Λυκείου. Τέλος, το 1999 ιδρύεται ο Π.Ε.Σ.Α., ο «Πανελλήνιος Επιστημονικός Σύλλογος Ειδικής Αγωγής».
2000-2009: Στις 14 Μαρτίου 2000 ψηφίζεται ο Νόμος 2817 («Εκπαίδευση παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες») σύμφωνα με τον οποίο ιδρύονται τα «Κέντρα Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης» (Κ.Δ.Α.Υ.)[8] ενώ γίνεται για πρώτη φορά λόγος για «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση». Ο Νόμος 2817 ορίζει επίσης την εκπαίδευση στο σπίτι και σε αυτόν θα πρέπει να προστεθεί η Υπουργική Απόφαση 108474/Γ6 που ορίζει τις προϋποθέσεις, τη διαδικασία και τον τρόπο παροχής αυτής της εκπαίδευσης. Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης η προσπάθεια αναβάθμισης του Τομέα Ειδικής Αγωγής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ενώ ακούγονται όλο και περισσότερο φωνές για μεγαλύτερη συμμετοχή των Ειδικών Σχολείων στα προγράμματα της Ευέλικτης Ζώνης[9]. Τα Τμήματα Ένταξης και Παράλληλης Στήριξης πληθαίνουν διαρκώς.
Το 2003 λειτουργούσαν συνολικά 1192 μονάδες Ε.Α. (εκ των οποίων 1091 στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση μέσα στις οποίες συγκαταλέγονται 152 ειδικά δημοτικά σχολεία). Στην Ε.Α. εργάζονταν συνολικά 896 άτομα, εκ των οποίων το 60% μόνον διέθετε πρόσθετες σπουδές την ειδική αγωγή. Απουσία υποδομών, προβλήματα στις συνθήκες στέγασης και «αδικημένες» γεωγραφικές περιοχές είναι κάποια από τα σημεία που αξίζουν προσοχής[10].
Στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος έλαβε χώρα το κοινοτικό πρόγραμμα «Ήλιος» που απέβλεπε σε εκπαιδευτική, οικονομική και κοινωνική ένταξη του παιδιού.
Το 2008 ψηφίστηκε ο Νόμος 3699/2008 «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες». Στο νόμο αυτό ορίζεται η εκπροσώπηση των αναπήρων στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, τα Κ.Δ.Α.Υ. μετονομάζονται σε «Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης» (Κε.Δδ.Υ), για τη φοίτηση και τη διοικητική οργάνωση της Ειδικής Εκπαίδευσης. Συνολικά, τη δεκαετία 2000-2009 ψηφίστηκαν συνολικά 71 νομοθετήματα για την Ειδική Εκπαίδευση, έναντι δεκατριών κατά τη δεκαετία 1990-1999 και επτά τη δεκαετία 1980-1989[11]. Η νομοθεσία πάντως έχει γίνει στο σύνολό της αντικείμενο κριτικής[12].
Τα παιδιά που χρειάζονται Ε.Α. φτάνουν σύμφωνα με εκτιμήσεις του Κράτους το 10% του μαθητικού πληθυσμού. Στις αρχές του 2012 προβλέπεται να πραγματοποιηθεί ο πρώτος πανελλήνιος διαγωνισμός του Α.Σ.Ε.Π. για μόνιμο διορισμό εκπαιδευτικών Ε.Α. στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Την ίδια ακριβώς εποχή η μετεκπαίδευση δασκάλων και νηπιαγωγών στα Διδασκαλεία της χώρας τίθεται υπό αμφισβήτηση και πληθαίνουν διαρκώς οι πιθανότητες κατάργησής της.
________________________________________
[1] Ν.1143/1981 – ΦΕΚ.80 –Α- 31-3-1981
[2] Π.Δ. 603/1982 – ΦΕΚ.117 –Α- 21-9-1982
[3] Σούλης, 2008, σελ. 18-19
[4] Π.Δ. 137/1983 – ΦΕΚ.60 – Α- 11-5-1983
[5] Ν.1566/1985 – ΦΕΚ.167 – Α- 30-9-1985
[6] Παντελιάδου, 2000, σελ. 32
[7] Π.Δ. 301/1996 – ΦΕΚ.208 –Α- 29-8-1996
[8] Ν.2817/2000 – ΦΕΚ.78 –Α- 14-3-2000
[9] Χαραλαμπίδης, 2003
[10] Υπ.Ε.Π.Θ. / Π.Ι. / Τμήμα Ειδικής Αγωγής, «Χαρτογράφηση – Α.Π. Ειδικής Αγωγής», 2003
[11] Σύμφωνα με τη Νομοθεσία Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης» στην ιστοσελίδα του Π. Ι. (βλ. Βιβλιογραφία)
[12] Λαμπροπούλου, «Η ιατρικοποίηση …. » (άρθρο στο διαδίκτυο) passim
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ζώνιου-Σιδέρη, Αθηνά, «Ένταξη: Ουτοπία ή πραγματικότητα: Η εκπαιδευτική και η πολιτική διάσταση της ένταξης μαθητών με ειδικές ανάγκες», Αθήνα, 2000, εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
2. Ιμβριώτη, Ρόζα, «Ανώμαλα και καθυστερημένα παιδιά», Αθήνα, 1939, Ελληνική Εκδοτική Εταιρεία Α.Ε.
3. Κοριλάκη, Παναγιώτα, «Διερεύνηση των πιθανών αιτίων της εκπαιδευτικής αποτυχίας των κωφών μαθητών στο ελληνικό σχολείο», Αθήνα, 2009, εκδ. Γρηγόρη
4. Λογοθέτη, Φωτεινή, «Η Ειρήνη Λασκαρίδου και η συμβολή της στην Ειδική Αγωγή κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα: Ο ‘Οίκος Τυφλών’ (1906-1936)», εργασία στο μάθημα «Παιδαγωγική της ισότητας των φύλων» (διδ.: Σιδηρούλα Ζιώγου-Καραστεργίου) για το ΔΜΠΣ της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.. Θεσσαλονίκη, 2008
5. Παντελιάδου Σουζάνα–Πατσιοδήμου Αντωνία, «Στάσεις και απόψεις των εκπαιδευτικών για την επιμόρφωση στην ειδική αγωγή», Θεσσαλονίκη, 2000
6. Πυργιωτάκης Ι.Ε., «Ειδική Αγωγή στην Ελλάδα. Αντιλήψεις, θεσμοί και προοπτικές», Αθήνα, 2001, εκδ. Gutenberg
7. Σούλης, Σπυρίδων-Γεώργιος, «Ένα Σχολείο για Όλους: Από την έρευνα στην πράξη – Παιδαγωγική της Ένταξης», Αθήνα, 2008, εκδ. Gutenberg
8. Σούλης, Σπυρίδων-Γεώργιος, «Παιδαγωγική της Ένταξης: Από το ΄Σχολείο του Διαχωρισμού’ σε ένα ‘Σχολείο για Όλους’», Αθήνα, 2002, εκδ. Gutenberg
9. Στασινός, Δημήτριος, «Η Ειδική Εκπαίδευση στην Ελλάδα. Αντιλήψεις, Θεσμοί και Πρακτικές. Κράτος και Ιδιωτική Πρωτοβουλία (1906-1989)», Αθήνα, 2001, εκδ. Gutenberg
10. Υπ.Ε.Π.Θ./Π.Ι./Τμήμα Ειδικής Αγωγής, «Χαρτογράφηση – Αναλυτικά Προγράμματα Ειδικής Αγωγής, 2003ΣΕ04530072», Αθήνα, 2003
11. Χαραλαμπίδης, Σοφοκλής, «Η Ειδική Εκπαίδευση στην Ελλάδα και την Κύπρο: Ευρωπαϊκή διάσταση και προοπτική. Διαδικασία σύγκλισης σ΄ ένα σχολείο για Όλους» στο: «Πρακτικά 17ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Δασκάλων και Νηπιαγωγών», Λευκωσία, 2004, εκδ. ΠΟΕΔ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
1. Γκονέλα Ελένη – Ρηγοπούλου Τερψιθέα, «Η προσφορά του Κώστα Καλαντζή στην ειδική αγωγή», στο http://www.eduportal.gr/modules.php…
(τελευταία επίσκεψη 3-12-2010)
2. Εμφιετζίδης, Ιωάννης, «Ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες», στο
http://emfietzidis.wordpress.com/…/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%A…/
(τελευταία επίσκεψη 3-12-2010)
3. Λαμπροπούλου Βενέττα - Παντελιάδου Σουζάνα, «Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα – κριτική θεώρηση», στo
http://www.specialeducation.gr/modules.php…
(τελευταία επίσκεψη 3-12-2010)
4. Λαμπροπούλου, Βενέττα, «Η Ιατρικοποίηση και Απομάκρυνση της Ειδικής Αγωγής από την Γενική Εκπαίδευση με Σχέδιο Νόμου», στο http://www.disabled.gr/lib/?p=16813,
(τελευταία επίσκεψη 3-12-2010)
5. Χρονοπούλου Χρύσα, «Η παιδαγωγός Ρόζα Ιμβριώτη», στο
http://www.elemedu.upatras.gr/…/praltika%20…/xronopoulou.htm (τελευταία επίσκεψη 3-12-2010)
6. «Νομοθεσία Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης» στο
http://www.pi-schools.gr/special_educatio…/…/nomoi/nomoi.htm (τελευταία επίσκεψη 3-12-2010)
Αναρτήθηκε από Βασίλης Ζαγκότας στις 10:14 μ.μ.
Αποστολή με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου BlogThis!Μοιραστείτε το στο TwitterΜοιραστείτε το στο FacebookΚοινοποίηση στο Pinterest
Σικιαρίδειο