Η  ΕΥΕΡΓΑΣΊΑ ΗΤΑΝ ΚΥΡΙΩΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΈΝΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ

Οι Ελληνες γνώριζαν πάντοτε τη σημασία της παιδείας για την επιβίωση του έθνους. Η μεγάλη ανάπτυξη της παιδείας κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας σε όλη την επικράτεια και ιδιαιτέρως στην Ηπειρο, τη Μακεδονία και τη Θράκη το πιστοποιούν. Φυσικό είναι λοιπόν και το μεγαλύτερο, ίσως, μέρος των ευεργεσιών προς την πρωτεύουσα, να αφορούν την εκπαίδευση. Εκτός από τα Ανώτερα Ιδρύματα Πανεπιστήμιο και Πολυτεχνείο και τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, ένα πλήθος ιδρυμάτων δημιουργείται με κληροδοτήματα και με φροντίδες εθνικών ευεργετών. Ο Γεώργιος Ριζάρης, εκτελώντας και την επιθυμία του πρεσβύτερού του αδελφού Μάνθου ο οποίος είχε αποβιώσει νωρίτερα, άφησε όλη τους την περιουσία για την ίδρυση εκκλησιαστικής σχολής στην Αθήνα. Η Ριζάρειος στεγάζετο από την ίδρυση της μέχρι το 1940 στο παλαιό κτίριο της σχολής στην οδό Βασιλλίσης Σοφίας. Σήμερα η Ριζάρειος με τη φροντίδα πάντοτε του Ριζαρείου Ιδρύματος στεγάζεται σε νέο κτίριο στο Χαλάνδρι ενώ πιστή πάντοτε στο πνεύμα του δωρητή, αναπτύσσει σημαντική εκπαιδευτική, κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα στα Ζαγοροχώρια, πατρίδα των Ριζάριδων. Ο ψαριανός Βαρβάκης εξαιρετικά σημαντική προσωπικότητα που διέπρεψε στη Ρωσία και έγινε εξέχον μέλος της ρωσικής κοινωνίας και ευεργέτης των περιοχών που διέμενε, προέβλεπε ήδη από το 1824 την ανάγκη δημιουργίας σχολής στην πρωτεύουσα του νέου κράτους. Τα χρήματα αυτά κατέθεσε σε ρωσική τράπεζα και το 1857 άρχισε ανέγερση του κτηρίου του Βαρβακείου με σχέδια και επίβλεψη του Παναγιώτη Κάλκου. Η οικοδόμηση ολοκληρώθηκε το 1859. Το κτίριο κατεστράφη από πυρκαγιά το Δεκέμβριο του 1944. Σήμερα το Βαρβάκειο στεγάζεται σε σύγχρονο κτίριο στο Ψυχικό ενώ ήδη έχει αρχίσει η ανέγερση του Βαρβακείου στην Κηφισιά. Μια άλλη εξέχουσα προσωπικότητα που διέπρεψε στη Ρωσία και ειδικότερα στην Οδησσό της οποίας διετέλεσε Δήμαρχος για πολλά χρόνια ήταν ο Ιωάννης Μαρασλής. Με χρήματα του Μαρασλή δημιουργήθηκε το Μαράσλειο Διδασκαλείο στο τέλος της οδού Πατριάρχου Ιωακείμ, η Μαράσλειος Βιβλιοθήκη μια εκδοτική σειρά φιλολογικών και ιστορικών έργων που αποτελείται από 118 τόμους καθώς και το κτίριο του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου που προορίζετο για ανωτάτη οικονομική σχολή. Αλλες σημαντικές προσωπικότητες που προσέφεραν πολλά στο χώρο της Παιδείας με τη γενναιοδωρία τους ήταν ο Παναγιώτης Τριανταφυλλίδης με το κληροδότημα του οποίου δημιουργήθηκαν Γεωργικά Σχολεία, ο Παντελής Βασσάνης (Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά), Βασίλειος και Λοϊζος Σιβιτανίδης (Σιβιτανίδειος Τεχνική Σχολή, στην Καλλιθέα), Παναγής Χαροκόπος (Χαροκόποιος Επαγγελματική και Οικοκυρική Σχολή), Γεώργιος Φραγκούδης και Αλέξανδρος Πάντος (Πάντειο Πανεπιστήμιο). Στον ευρύτερο χώρο του Πολιτισμού, η ίδρυση της Αρχαιολογικής Εταιρείας οφείλεται στον Κωνσταντίνο Βέλλιο, το γνωστό και επιφανές φιλολογικό σωματείο Παρνασσός ιδρύθηκε από τους αδελφούς Λάμπρου, δέχθηκε πλήθος δωρεές και ίδρυσε νυκτερινές επαγγελματικές σχολές που λειτουργούν μέχρι σήμερα, ενώ το Ωδείο Αθηνών στηρίχθηκε από κορυφαίους ευεργέτες όπως ο Ανδρέας Ζυγγρός και ο Γεώργιος Αβέρωφ. Χάρις στις προσφορές του Στέφανου Αυγούστου Ράλλη και του Μαρίνου Κοριαλένιου κτίσθηκε το Εθνικό (Βασιλικό, τότε) Θέατρο και η Εθνική Πινακοθήκη αφού για πολλά χρόνια ήταν μετακινούμενη ή άστεγη, κατόρθωσε να αποκτήση το δικό της κτίριο (ολοκληρώθηκε το 1976) χάρις στο κληροδότημα του Αλεξάνδρου Σούτζου.