ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ
Το Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων. Γράφει ο Γιώργος Αναστασιάδης*
Η αναφορά σ’ ένα ιστορικό σχολείο που
πολλοί από μας το γνωρίσαμε και το ζήσαμε ως “Β’ Γυμνάσιο Αρρένων” (στους
σύγχρονους καιρούς λειτουργεί ως μικτό Β’ Γυμνάσιο - Λύκειο) στην καρδιά της
πόλης:
Στην οδό Ικτίνου (ως οδό “Σχολείων” την ξέρανε οι παλιοί…), στον “ίσκιο”
της Αγίας Σοφίας, με μια πορεία 94 χρόνων (75 στον σημερινό χώρο), σφραγισμένη
με το καθημερινό “έπος” της σχολικής ζωής, προαναγγέλλει μια συστηματική και
τεκμηριωμένη ψηλάφηση του ιστορικού προσώπου του στο πλαίσιο της ανάδειξης του
ιστορικού παρελθόντος μιας πόλης που έχει ακόμη πολλά και ουσιώδη να μας
πει:
- Για τη σχολική ζωή και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος με όλες τις φωτεινές και σκοτεινές πλευρές του…
- Για τους μαθητές που γίνονται μετά από 6 χρόνια απόφοιτοι ή και γονείς των νέων μαθητών.
- Για τους καθηγητές (ας αναφερθούν ενδεικτικά οι Μπουζιάνης, Κεσανλής, Βαλαγιάννης, Λαμπρινίδης, Μικρού, Τατάκης, Λυπουρλής, Τσομπανάκης, Τσάρας κτλ.) που έρχονται και παρέρχονται, αφήνοντας ενίοτε “εποχή” είτε με το έργο τους είτε με τις ιστορίες και τους μύθους που πλέκονται γύρω από την παρουσία τους.
- Για τα συγκεκριμένα κτίρια, τις αίθουσες διδασκαλίας, τα θρανία, τους μαυροπίνακες με τον σπόγγο και την κιμωλία (και το απουσιολόγιο…), το προαύλιο, το υπόστεγο, τις μπασκέτες, το σκάμμα και όλους τους χώρους (αίθουσα θεάτρου, αίθουσα πειραμάτων κλπ.) που έχουν κι αυτοί τη δική τους ιστορία.
Το Β’ Γυμνάσιο έχει για μας δύο εκδοχές ζωής. Είναι βέβαια το γυμνάσιο που βιώσαμε (ο καθένας μας σε διαφορετικές συγκυρίες και κάτω από διαφορετικές, λίγο - πολύ, συνθήκες σ’ αυτά τα έξι από τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας. Και είναι το γνωστό μας άγνωστο σχολείο που δεν το έχουμε ζήσει: Το Β’ Γυμνάσιο πριν και μετά τη “θητεία” μας.
Η ανίχνευση της ιστορικής φυσιογνωμίας του σχολείου πρέπει να στηριχθεί: Στα σχετικά στοιχεία και ντοκουμέντα (μαθητολόγια, μητρώα, έλεγχοι, πρακτικά συνεδριάσεων, αλληλογραφία, προγράμματα, ενδεικτικά, απολυτήρια, κτλ.). Στις πληροφορίες που παρέχουν τα βιβλία [βλ. ενδεικτικά: “Επετηρίδα αποφοίτων Β’ Γυμνασίου - Λυκείου Θεσσαλονίκης, 1914-1954 (1994), Π. Αγραφιώτου - Ζαχόπουλου, Σχολεία της Θεσσαλονίκης, 1997, Κ. Τομανάς, Τα σχολεία της Θεσσαλονίκης, μέχρι το 1994 (1997)].
Στις φωτογραφίες και τα δημοσιεύματα των παλιών εφημερίδων και βέβαια στις μαρτυρίες και στις βιωματικές αφηγήσεις των ανθρώπων που θα μπορούσαν να διασώσουν και να ζωντανέψουν την καθημερινή πραγματικότητα στην ιστορική διαδρομή του Β’ Γυμνασίου: Όλη αυτή την ατμόσφαιρα και τους ρυθμούς (και το “ηχόχρωμα”) από τη στιγμή που τα παιδιά συγκεντρώνονταν στο προαύλιο συντάσσονταν κατά τάξη και μετά την προσευχή μπαίνανε στις αίθουσες και βγαίνανε μετά από κάθε μάθημα στο διάλειμμα ή απολάμβαναν την ώρα της γυμναστικής και κυρίως τις ώρες της λύτρωσης: Όταν το Γυμνάσιο “σχολάει” ή πηγαίνει… εκδρομή (“περίπατο”) ή μετατρέπεται σε εκλογικό τμήμα…
“…Τον Οκτώβριο του 1917, δηλ. δύο ημέρες μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της πόλης” -γράφει ο Γ. Βαφόπουλος- “μπήκα στην πρώτη τάξη του Β’ Γυμνασίου της Εγνατίας οδού που είχε ιδρυθεί μόλις πριν ένα χρόνο ύστερα από τη διχοτόμηση του μοναδικού ως τότε ελληνικού γυμνασίου Θεσσαλονίκης”.
Ο Γ. Βαφόπουλος, που μας προσφέρει το βιβλίο του ενδιαφέροντα θραύσματα από το κλίμα που επικρατούσε εκείνα τα χρόνια στο σχολείο, θυμάται ότι το 1922 τα μαθήματα γίνονταν “σε ατμόσφαιρα που τη βάραινε το δράμα της καταστροφής, η τραγωδία της προσφυγιάς…”.
Από τις καταστάσεις που διασώθηκαν διαπιστώνουμε ότι μετά το 1923 υπάρχει μια σημαντική αύξηση του αριθμού των μαθητών. Μέχρι τότε είχαν φοιτήσει στο σχολείο όχι μόνο γηγενείς αλλά και μαθητές από τα Αδανα, το Σοχούμι, τη Σμύρνη, τον Καύκασο, τον Πόντο, την Κορυτσά, το Μελένικο, το Μοναστήρι, την Κωνσταντινούπολη κλπ.
Το 1931, επί κυβερνήσεως Ελ. Βενιζέλου και με υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου, θεμελιώνεται το νέο κτιριακό συγκρότημα του Β’ Γυμνασίου, γνωστό εκείνα τα χρόνια ως “σχολικό συγκρότημα Αγ. Σοφίας”.
Στις 25.10.1933 γίνονται τα εγκαίνια του συγκροτήματος, που κτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ν. Μητσάκη σε οικόπεδο που ανήκε στην Ισραηλιτική Κοινότητα, η οποία διατηρούσε δημοτικό σχολείο απέναντι από τα νεόδμητα κτίρια.
Λίγες μέρες αργότερα διαβάζουμε στην εφ. “Νέα Αλήθεια” (27.11.1933): “Απήργησαν σήμερον οι μαθηταί του Β’ Γυμνασίου. Ηρνήθησαν να κόψουν τα μαλλιά τους…”.
Στα ζοφερά χρόνια της γερμανικής κατοχής οι μαθητές του σχολείου υποχρεώθηκαν να παρακολουθούν μαθήματα στον ιερό ναό της Αγ. Σοφίας, στη ΧΑΝΘ, στην Αχειροποίητο, στα εκπαιδευτήρια Βαλαγιάννη κτλ.
Το Β΄ Γυμνάσιο έχει να επιδείξει αξιόλογη παράδοση στον αθλητισμό (μπάσκετ, στίβο, βόλεϊ) και στις πολιτιστικές εκδηλώσεις που άρχισαν από τη δεκαετία του ’20 (στις μέρες μας - αρχές της δεκαετίας του ’60 υπήρχαν μουσικά βραβεία με τραγούδια του Μ. Χατζιδάκι κλπ.).
Στη λίστα των αποφοίτων του σχολείου, φιγουράρουν διακεκριμένα ονόματα. Ενδεικτικά ας αναφερθούν ορισμένα: Γ. Βαφόπουλος, Τ. Βαρβιτσιώτης, Μ. Ανδρόνικος, Ντ. Χριστιανόπουλος, Απ. Βακαλόπουλος, Γ. Δέλιος, Τηλ. Αλαβέρας, Απ. Κεσανλής, Δ. Παντερμαλής, Α. Τσοχατζόπουλος, Δ. Βουδούρης, Ευ. Βενιζέλος, Β. Βασιλείου, Κ. Δημάδης, Κ. Βουτσάς κ.ά. (ένα φεγγάρι πέρασε από το σχολείο ο Μ. Καραγάτσης). Μόνο στον κατάλογο των αποφοίτων του “Κλασικού” τμήματος το 1961-62, διαβάζουμε: Χρ. Κωνσταντινόπουλος, Αντ. Μανιτάκης, Γ. Παπαδημητρίου, Ευ. Παντελίδης. Γ. Αναστασιάδης κ.ά.
Οι εποχές, οι μαθητές, οι καθηγητές, τα σχολικά μαθήματα και ήθη, οι πολυήμερες εκδρομές κτλ., αλλάζουν διαρκώς, αλλά, ό,τι βιώσαμε, αγαπήσαμε και συναποκομίσαμε ως μέλη αυτής της ανθρώπινης κοινότητας που ονομάζεται Β’ Γυμνάσιο παραμένει αναλλοίωτο στον σκληρό πυρήνα του και συνθέτει ένα ιστορικό κεκτημένο που πρέπει να αναδειχθεί ως ιστορική μνήμη απελευθερωτική για τους απόφοιτους και την πόλη.
- Για τη σχολική ζωή και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος με όλες τις φωτεινές και σκοτεινές πλευρές του…
- Για τους μαθητές που γίνονται μετά από 6 χρόνια απόφοιτοι ή και γονείς των νέων μαθητών.
- Για τους καθηγητές (ας αναφερθούν ενδεικτικά οι Μπουζιάνης, Κεσανλής, Βαλαγιάννης, Λαμπρινίδης, Μικρού, Τατάκης, Λυπουρλής, Τσομπανάκης, Τσάρας κτλ.) που έρχονται και παρέρχονται, αφήνοντας ενίοτε “εποχή” είτε με το έργο τους είτε με τις ιστορίες και τους μύθους που πλέκονται γύρω από την παρουσία τους.
- Για τα συγκεκριμένα κτίρια, τις αίθουσες διδασκαλίας, τα θρανία, τους μαυροπίνακες με τον σπόγγο και την κιμωλία (και το απουσιολόγιο…), το προαύλιο, το υπόστεγο, τις μπασκέτες, το σκάμμα και όλους τους χώρους (αίθουσα θεάτρου, αίθουσα πειραμάτων κλπ.) που έχουν κι αυτοί τη δική τους ιστορία.
Το Β’ Γυμνάσιο έχει για μας δύο εκδοχές ζωής. Είναι βέβαια το γυμνάσιο που βιώσαμε (ο καθένας μας σε διαφορετικές συγκυρίες και κάτω από διαφορετικές, λίγο - πολύ, συνθήκες σ’ αυτά τα έξι από τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας. Και είναι το γνωστό μας άγνωστο σχολείο που δεν το έχουμε ζήσει: Το Β’ Γυμνάσιο πριν και μετά τη “θητεία” μας.
Η ανίχνευση της ιστορικής φυσιογνωμίας του σχολείου πρέπει να στηριχθεί: Στα σχετικά στοιχεία και ντοκουμέντα (μαθητολόγια, μητρώα, έλεγχοι, πρακτικά συνεδριάσεων, αλληλογραφία, προγράμματα, ενδεικτικά, απολυτήρια, κτλ.). Στις πληροφορίες που παρέχουν τα βιβλία [βλ. ενδεικτικά: “Επετηρίδα αποφοίτων Β’ Γυμνασίου - Λυκείου Θεσσαλονίκης, 1914-1954 (1994), Π. Αγραφιώτου - Ζαχόπουλου, Σχολεία της Θεσσαλονίκης, 1997, Κ. Τομανάς, Τα σχολεία της Θεσσαλονίκης, μέχρι το 1994 (1997)].
Στις φωτογραφίες και τα δημοσιεύματα των παλιών εφημερίδων και βέβαια στις μαρτυρίες και στις βιωματικές αφηγήσεις των ανθρώπων που θα μπορούσαν να διασώσουν και να ζωντανέψουν την καθημερινή πραγματικότητα στην ιστορική διαδρομή του Β’ Γυμνασίου: Όλη αυτή την ατμόσφαιρα και τους ρυθμούς (και το “ηχόχρωμα”) από τη στιγμή που τα παιδιά συγκεντρώνονταν στο προαύλιο συντάσσονταν κατά τάξη και μετά την προσευχή μπαίνανε στις αίθουσες και βγαίνανε μετά από κάθε μάθημα στο διάλειμμα ή απολάμβαναν την ώρα της γυμναστικής και κυρίως τις ώρες της λύτρωσης: Όταν το Γυμνάσιο “σχολάει” ή πηγαίνει… εκδρομή (“περίπατο”) ή μετατρέπεται σε εκλογικό τμήμα…
“…Τον Οκτώβριο του 1917, δηλ. δύο ημέρες μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της πόλης” -γράφει ο Γ. Βαφόπουλος- “μπήκα στην πρώτη τάξη του Β’ Γυμνασίου της Εγνατίας οδού που είχε ιδρυθεί μόλις πριν ένα χρόνο ύστερα από τη διχοτόμηση του μοναδικού ως τότε ελληνικού γυμνασίου Θεσσαλονίκης”.
Ο Γ. Βαφόπουλος, που μας προσφέρει το βιβλίο του ενδιαφέροντα θραύσματα από το κλίμα που επικρατούσε εκείνα τα χρόνια στο σχολείο, θυμάται ότι το 1922 τα μαθήματα γίνονταν “σε ατμόσφαιρα που τη βάραινε το δράμα της καταστροφής, η τραγωδία της προσφυγιάς…”.
Από τις καταστάσεις που διασώθηκαν διαπιστώνουμε ότι μετά το 1923 υπάρχει μια σημαντική αύξηση του αριθμού των μαθητών. Μέχρι τότε είχαν φοιτήσει στο σχολείο όχι μόνο γηγενείς αλλά και μαθητές από τα Αδανα, το Σοχούμι, τη Σμύρνη, τον Καύκασο, τον Πόντο, την Κορυτσά, το Μελένικο, το Μοναστήρι, την Κωνσταντινούπολη κλπ.
Το 1931, επί κυβερνήσεως Ελ. Βενιζέλου και με υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου, θεμελιώνεται το νέο κτιριακό συγκρότημα του Β’ Γυμνασίου, γνωστό εκείνα τα χρόνια ως “σχολικό συγκρότημα Αγ. Σοφίας”.
Στις 25.10.1933 γίνονται τα εγκαίνια του συγκροτήματος, που κτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ν. Μητσάκη σε οικόπεδο που ανήκε στην Ισραηλιτική Κοινότητα, η οποία διατηρούσε δημοτικό σχολείο απέναντι από τα νεόδμητα κτίρια.
Λίγες μέρες αργότερα διαβάζουμε στην εφ. “Νέα Αλήθεια” (27.11.1933): “Απήργησαν σήμερον οι μαθηταί του Β’ Γυμνασίου. Ηρνήθησαν να κόψουν τα μαλλιά τους…”.
Στα ζοφερά χρόνια της γερμανικής κατοχής οι μαθητές του σχολείου υποχρεώθηκαν να παρακολουθούν μαθήματα στον ιερό ναό της Αγ. Σοφίας, στη ΧΑΝΘ, στην Αχειροποίητο, στα εκπαιδευτήρια Βαλαγιάννη κτλ.
Το Β΄ Γυμνάσιο έχει να επιδείξει αξιόλογη παράδοση στον αθλητισμό (μπάσκετ, στίβο, βόλεϊ) και στις πολιτιστικές εκδηλώσεις που άρχισαν από τη δεκαετία του ’20 (στις μέρες μας - αρχές της δεκαετίας του ’60 υπήρχαν μουσικά βραβεία με τραγούδια του Μ. Χατζιδάκι κλπ.).
Στη λίστα των αποφοίτων του σχολείου, φιγουράρουν διακεκριμένα ονόματα. Ενδεικτικά ας αναφερθούν ορισμένα: Γ. Βαφόπουλος, Τ. Βαρβιτσιώτης, Μ. Ανδρόνικος, Ντ. Χριστιανόπουλος, Απ. Βακαλόπουλος, Γ. Δέλιος, Τηλ. Αλαβέρας, Απ. Κεσανλής, Δ. Παντερμαλής, Α. Τσοχατζόπουλος, Δ. Βουδούρης, Ευ. Βενιζέλος, Β. Βασιλείου, Κ. Δημάδης, Κ. Βουτσάς κ.ά. (ένα φεγγάρι πέρασε από το σχολείο ο Μ. Καραγάτσης). Μόνο στον κατάλογο των αποφοίτων του “Κλασικού” τμήματος το 1961-62, διαβάζουμε: Χρ. Κωνσταντινόπουλος, Αντ. Μανιτάκης, Γ. Παπαδημητρίου, Ευ. Παντελίδης. Γ. Αναστασιάδης κ.ά.
Οι εποχές, οι μαθητές, οι καθηγητές, τα σχολικά μαθήματα και ήθη, οι πολυήμερες εκδρομές κτλ., αλλάζουν διαρκώς, αλλά, ό,τι βιώσαμε, αγαπήσαμε και συναποκομίσαμε ως μέλη αυτής της ανθρώπινης κοινότητας που ονομάζεται Β’ Γυμνάσιο παραμένει αναλλοίωτο στον σκληρό πυρήνα του και συνθέτει ένα ιστορικό κεκτημένο που πρέπει να αναδειχθεί ως ιστορική μνήμη απελευθερωτική για τους απόφοιτους και την πόλη.
*Ο
Γιώργος Ολ. Αναστασιάδης γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Είναι καθηγητής στο
Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διδάσκει Πολιτική
και Συνταγματική Ιστορία της Ελλάδας. Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο, που
αναφέρεται και στη σύγχρονη ιστορία της Θεσσαλονίκης, αξιοποιεί τους ιστορικούς
«θησαυρούς» που περιέχονται στις παλιές εφημερίδες, στις φωτογραφίες και τη
λογοτεχνία.
Πηγή:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου