180 χρόνια ιστορίας της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα

του Θανάση Πανόπουλου, εκπαιδευτικού 1ου ΕΠΑ.Λ. Πύργου

«Επειδή η επαγγελματική παιδεία μας δίνει τα μέσα
και η γενική παιδεία τον τρόπο για να ζούμε καλύτερα»

Επάγγελμα είναι αναγγελία, δήλωση και υπόσχεση ότι παρέχεται συγκεκριμένη εργασία έναντι ανάλογης αμοιβής (ενώ στο λειτούργημα είναι ανεξάρτητη της αμοιβής).

Από την Λίθινη εποχή η Πρωτόγονη μαθητεία ήταν ο μόνος τρόπος μετάδοσης γνώσεων και επαγγελματικών δεξιοτήτων από γονείς στα παιδιά, συνεχίστηκε στην αρχαία Ελλάδα στις «βάρβαρες τέχνες», όπως τις θεωρούσαν, ενώ αργότερα από βιοτέχνες σε μαθητευόμενους στην Βιοτεχνική και Συντεχνιακή μαθητεία.

Μάλιστα τότε η αντίστοιχη τοπική συντεχνία τους έδιδε τον τίτλο του master (μάστορα) εξετάζοντας τη διπλωματική τους εργασία, το master piece, που σαν έννοια τώρα δηλώνει πλέον αριστουργηματικό κομμάτι.

181 χρόνια πριν, με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, ο διορατικός Καποδίστριας αντιλήφθηκε την ανάγκη τεχνικών επαγγελμάτων για την ανοικοδόμησή του. Έτσι το 1828 με το πρώτο Τεχνικό Σχολείο στην Αίγινα, ειδικότητας δομικών, άρχισε η πρώτη οργανωμένη και συστηματική προσπάθεια μετάδοσης επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων σε ομάδες ατόμων, δηλαδή η Επαγγελματική Εκπαίδευση.

Το 1829 ιδρύονται το πρώτο Γεωργικό Σχολείο στην Τύρινθα Αργολίδας (νυν φυλακές) και η Μέση Στρατιωτική Τεχνική Σχολή.

Επί Όθωνος το 1836 δημιουργείται η Μηχανοθήκη του Τσέντνερ με εποπτικά οικοδομικά μοντέλα, που μετετράπηκε τον ίδιο χρόνο σε Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μέχρι το 1840 λειτουργούσε σαν κατώτερο τεχνικό σχολείο τις Κυριακές και αργίες, κατόπιν εξελίχθηκε σταδιακά σε μέσης και ανώτερης στάθμης και το 1914 έγινε Ανωτάτη Σχολή με ειδικότητες Αρχιτεκτονική, Μηχανουργών, και Καλών Τεχνών.

Το 1882 ιδρύονται Ναυτικές Σχολές.

Το 1894 εμφανίστηκαν ιδιωτικές σχολές όπως ο Προμηθέας και η Βιοτεχνική και Εμπορική Ακαδημία Ρουσόπουλου. Η αναγνώρισή της σαν Ανώτερη το 1905, από Ιταλία πρώτα και κατόπιν από Ελλάδα, προκάλεσε την πολυετή αντίδραση και απεργίες των σπουδαστών των ανώτερων μέχρι τότε σχολών του Πολυτεχνείου και της Φυσικομαθηματικής (παρόμοια ιστορία με τα ΚΕΣ σήμερα).

Το 1901 ιδρύεται η Γεωργική Σχολή Λαρίσης που μετετράπηκε σε Μέση Αβερώφεια Γεωργική Σχολή το 1920.

Το 1903 δημιουργείται η Μέση Εμπορική Σχολή Αθηνών και το 1904 η Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης.

Από το 1915 έως το 1926 λειτούργησε Διδασκαλείο Τεχνικής Εκπαίδευσης για διδακτικό προσωπικό των Σχολών.

Το 1920 ιδρύονται Κατώτερες και Μέσες Πρακτικές Γεωργικές Σχολές μέχρι το 1946 τριετούς φοίτησης, όπως η Μέση Δενδροκομική Σχολή Πατρών.

Το 1925 η Δημόσια Ναυτική Σχολή Πειραιώς και το 1926 η Συβιτανίδειος Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων.

Με το Νόμο 5187 του 1931 οργανώθηκαν τα Μέσης Εκπαίδευσης Βιοτεχνικά, Εμπορικά, Γεωργικά και Οικοκυρικά Σχολεία, όπως η Χαροκόπειος Σχολή που έγινε Ανώτερη Σχολή Οικιακής Οικονομίας το 1934 και Ανώτατη το 1951.

Το 1948 οι Ανώτερες και Κατώτερες Σχολές Νοσοκόμων του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών.

Το 1950 οι Σχολές Μαθητείας του ΟΑΕΔ και οι Δασικές Σχολές.

Το 1951 οι Δημόσιες Σχολές Εμπορικού Ναυτικού και το 1954 τα Ναυτικά Γυμνάσια.

Με την εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1959, οργανώθηκε η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση σε Κατώτερη, Μέση (τις γνωστές εργοδηγών) και σε Ανώτερη (Υπομηχανικών), ενώ ιδρύθηκε το Ζάνειο Πειραματικό Τεχνικό Γυμνάσιο και η Σχολή Εκπαιδευτικών Λειτουργών Επαγγελματικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΣΕΛΕΤΕ). Η τελευταία μετονομάσθηκε σε ΑΣΠΑΙΤΕ (Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης) το 2002, και παραμένει ακόμα η μόνη παιδαγωγική σχολή εκπαιδευτικών για το χώρο της ΤΕΕ.

Υπήρχε παράλληλη λειτουργία Ιδιωτικών Κατωτέρων, Μέσων και Ανωτέρων Σχολών, ενώ εκτός του Υπουργείου Παιδείας λειτουργούσαν και στη ΔΕΗ, στον ΟΤΕ, στον ΟΣΕ, κ.λπ. για κάλυψη ιδίων αναγκών τους.

Το 1970 ιδρύονται τα ΚΑΤΕΕ (Κέντρα Ανώτερης Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης), τα σημερινά ΑΤΕΙ.

Μετά τη Μεταπολίτευση, η συσσωρευμένη τεχνολογική εξέλιξη και η εμφάνιση νέων επαγγελμάτων οδήγησε σε αναδιοργάνωση της ΤΕΕ το 1977, στην σημερινή της περίπου μορφή, και καταργείται η κατωτέρα βαθμίδα.

Η μέση βαθμίδα τότε είχε τις Τεχνικές Επαγγελματικές Σχολές (ΤΕΣ), διετείς απογευματινές χωρίς διέξοδο σε ανώτερες σχολές, και τα τριετή Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια (ΤΕΛ), ισότιμα με τα Γενικά και με διέξοδο στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΤΕΙ). Οι απόφοιτοι των ΤΕΛ εισάγονταν στα ΤΕΙ αρχικά με βαθμολογία και στη συνέχεια με ειδικές εισαγωγικές εξετάσεις και στα ΑΕΙ μέσω των δεσμών.

Οι ΤΕΣ είχαν ποσοστό μαθημάτων 20% γενικής παιδείας και 80% ειδικότητας και παρείχαν πτυχίο επιπέδου 2, ενώ τα ΤΕΛ είχαν μαθήματα 52% γενικής παιδείας και 48% ειδικότητας και παρείχαν πτυχίο επιπέδου 3 ή απολυτήριο δέσμης.

Το 1985 ιδρύθηκαν πειραματικά τα Ενιαία Πολυκλαδικά Λύκεια (ΕΠΛ) που έδιναν απολυτήριο Λυκείου (ή πτυχίο επιπέδου 3 με 4ο έτος ειδίκευσης), αλλά καταργήθηκαν το 1997.

Παράλληλα οργανώνονται τα Σχολικά Εργαστηριακά Κέντρα (ΣΕΚ) με τη συνένωση των εργαστηρίων των σχολικών μονάδων που εξυπηρετούν. Έτσι, και τα εργαστήρια εξοπλίζονται καλύτερα και ασκούνται περισσότεροι μαθητές ταυτόχρονα.

Το 1998 τα ΤΕΛ και οι ΤΕΣ συγχωνεύτηκαν σε τριετή Τεχνολογικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (ΤΕΕ) δύο κύκλων, εκ των οποίων ο διετής 1ος αντιστοιχούσε στις ΤΕΣ.

Το 2006 τα ΤΕΕ ξαναχώρισαν σε Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ), παρόμοια των πρώην ΤΕΣ, που παρέχουν μόνο Επαγγελματικές γνώσεις και πτυχίο επιπέδου 3, και σε Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ), παρόμοια των πρώην ΤΕΛ.

Τα ΕΠΑΛ, πλέον, με ποσοστό μαθημάτων 44% γενικής παιδείας και 56% επαγγελματικής, παρέχουν και απολυτήριο ισότιμο με του Γενικού Λυκείου και πτυχίο επιπέδου 3 και διέξοδο σε ΑΤΕΙ και ΑΕΙ.

      Τελευταία ενημέρωση: 29.10.2010