Η  Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Αλμωπία 1939-μέσα 20ού αι.  

Γιώργος Κωστόπουλος  

Περίληψη Την περιπετειώδη ιστορία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Αλμωπία την έχω ζήσει από τα πολύ μικρά μαθητικά μου χρόνια. Μοιραία λοιπόν η αφήγησή μου έχει και βιωματικό χαρακτήρα. Το σχολ. έτος 1939-40, όταν ήμουν μαθητής στη Β΄ δημοτικού, δύο αγόρια και οχτώ κορίτσια από το χωριό μου, τη Δωροθέα Αλμωπίας, φοιτούσαν στην Α΄ τάξη του Αστικού Σχολείου Αρδέας (παλαιότερη ονομασία της Αριδαίας), που ιδρύθηκε εκείνη τη χρονιά (φωτογραφία 1).  Το σχολικό έτος 1942-43, σε ηλικία δέκα ετών, βρέθηκα μαθητής στην Α΄ τάξη του 8/τάξιου γυμνασίου, που λειτούργησε στην «Κόκκινη Αποθήκη» της Αριδαίας ως παράρτημα των γυμνασίων της Έδεσσας. Κατόπιν έζησα από τάξη σε τάξη όλη τη δύσκολη διαδρομή του Γυμνασίου μας ως την ολοκλήρωσή του με τη λήξη του εμφύλιου πολέμου (1949) και ως την αποφοίτησή μου την επόμενη χρονιά.  Αργότερα, μετά από έξι δεκαετίες περίπου, όταν αντιλήφτηκα ότι το κεφάλαιο αυτό της ιστορίας μας ήταν παντελώς άγνωστο στους νεότερους, έγραψα το βιβλίο «Η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Αλμωπία 1939-2007»1.   

1. Το Αστικό Σχολείο Το πρώτο έγγραφο προς το αρμόδιο υπουργείο με αίτημα να ιδρυθεί γυμνάσιο στην Αριδαία το είχε συντάξει ένας προοδευτικός άνθρωπος, ο αείμνηστος Ιωάννης Αβρααμίδης, γραμματέας τότε του αγροτικού συλλόγου «Η Δήμητρα».  (Την ενδιαφέρουσα αυτοβιογραφία του την έχει εκδώσει επεξεργασμένη και σχολιασμένη η ερευνήτρια ιστορικός  Αντωνία Παπαδάκη)2. Η απάντηση τού Υπουργείου ήταν αρνητική. Στο έγγραφό του περιλαμβανόταν η ενδεικτική για το πνεύμα της εποχής παρατήρηση: «Ποίος θα παραλάβει το αλέτρι από το χέρι του γεωργού πατέρα!». Την επόμενη χρονιά, στο ίδιο πνεύμα, ιδρύθηκε στην πόλη μας επαγγελματικό σχολείο γεωργικής κατεύθυνσης με την επωνυμία «Τριτάξιον Μικτόν Αστικόν Σχολείον Αρδέας».  Στις 19 Σεπτεμβρίου 1939 ο φιλόλογος Δημήτριος Μαρτίνος συντάσσει στο Γραφείο τού παλαιού δημοτικού σχολείου πρακτικό με το οποίο αναλαμβάνει υπηρεσία ως προσωρινός διευθυντής του νέου σχολείου. Μετά τις εισαγωγικές εξετάσεις είχαν εγγραφεί στην Α΄ τάξη 106 μαθητές και μαθήτριες (55 αγόρια, 51 Κορίτσια). Μόνο που εξαιτίας των συγκοινωνιακών συνθηκών της εποχής οι μαθητές προέρχονταν κυρίως από την Αριδαία και από τα γύρω κοντινά χωριά. Ελάχιστοι ή και καθόλου από τα πιο μακρινά (πίνακας 1).   Εκτός από τα θρησκευτικά, Νέα Ελληνικά, Εθνική Αγωγή, Γαλλικά, Ιστορία, Μαθηματικά, Φυσική και Χημεία, Γυμναστική, Ωδική, διδάσκονταν στο Αστικό: Υγιεινή, Γεωργία, Δενδροκομία και Κηπουρική, Κτηνοτροφία, Μελισσοκομία και Σηροτροφία, Γεωργική Βιομηχανία. Το σχολείο μετά από δύο μεταστεγάσεις εγκαταστά      

                                                   

 1 Οι ενδιαφερόμενοι έχουν τη δυνατότητα να το δουν στα γενικά αρχεία του κράτους στην Έδεσσα, στο σύλλογο «ο Φίλιππος» στα Γιαννιτσά και στο γραφείο του περιοδικού «Φιλόλογος» στη Θεσσαλονίκη. 2 Δρ. Αντωνία Παπαδάκη, «Προσωπικές ιστορίες και ιστορία. Ο ιστορικός χώρος του Πόντου μέσα από την αυτοβιογραφία του Ιωάννη Αβρααμίδη». Αδελφοί Κυριακίδη 2006.  

θηκε οριστικά στο σπίτι του γιατρού Απόστολου Χηρόπουλου, το πρώτο ιστορικό κτήριο για τη Β/θμια εκπαίδευση στην Αλμωπία  (φωτογραφία 2).  Το μαθητικό δυναμικό του Αστικού Σχολείου ακολούθησε φθίνουσα πορεία από το δεύτερο κιόλας έτος της λειτουργίας του. Την πρώτη χρονιά γράφτηκαν στην Α΄ τάξη 106 μαθητές-τριες και την τέταρτη, όταν το σχολείο έγινε 4/τάξιο, μόνο 12, πράγμα που σημαίνει ότι το συγκεκριμένο σχολείο ήταν αναστίστοιχο με τις προσδοκίες της τοπικής κοινωνίας (πίνακας 2).     Το Αστικό Σχολείο έδωσε τους πρώτους αποφοίτους με τη λήξη του σχολικού έτους 1941-42. (οι απολυτήριες και οι λοιπές εξετάσεις, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, διενεργήθηκαν το Δεκέμβριο). Στο μεταξύ τον προηγούμενο μήνα είχαν γίνει στην Αριδαία τα εγκαίνια του γυμνασιακού παραρτήματος, πράγμα που προκάλεσε αναστάτωση μεταξύ των μαθητών του Αστικού Σχολείου.  Η παλαιότερη αντίθεσή τους που εκφραζόταν με το σύνθημα «δε θέλουμε σχολείο που να βγάζει αγροφύλακες» μετατράπηκε σε απαίτηση να καταργηθεί το Αστικό και όλοι οι μαθητές (και οι απόφοιτοι του 1942) να ενταχτούν στις αντίστοιχες τάξεις του Γυμνασίου. Η κατάσταση έγινε έκρυθμη, όταν το υπουργείο απάντησε με αναβάθμιση του τριτάξιου αστικού σε τετρατάξιο!...  Η ιδέα του τετρατάξιου επαγγελματικού σχολείου περιλαμβανόταν στην προτιμώμενη τότε διάρθρωση της εκπαίδευσης που πρόβλεπε τετρατάξιο δημοτικό για τη στοιχειώδη μόρφωση των παιδιών, τετρατάξιο επαγγελματικό σχολείο και τετρατάξιο γυμνάσιο για όσους εσκόπευαν και είχαν τις οικονομικές δυνατότητες να συνεχίσουν τις σπουδές τους3.  

2. Το Γυμνάσιο Προπολεμικά φοιτούσαν στα γυμνάσια της πρωτεύουσας του νομού πάνω από 90 μαθητές και μαθήτριες από την Αλμωπία. Οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά δύσκολες, ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά, καθότι οι συγκοινωνίες τότε ήτα ανύπαρκτες. Υπενθυμίζεται ότι το σχολικό έτος 1937-38 καθιερώθηκε ο τύπος του 8/τάξιου γυμνασίου και οι μαθητές, για να μη χάσουν χρονιά, έδιναν εισαγωγικές εξετάσεις, μόλις τελείωναν την Δ΄ δημοτικού, δηλαδή σε ηλικία δέκα ετών.  Μετά την επίταξη των  διδακτηρίων των γυμνασίων της Έδεσσας από τους Γερμανούς (1941), η απασχόληση των μαθητών γινόταν ευκαιριακά σε διάφορους χώρους, ακόμα και στο γυναικωνίτη της Μητρόπολης. Τελικά, η ανάγκη για μερική αποσυμφόρηση του μαθητικού δυναμικού των γυμνασίων της Έδεσσας οδήγησε στην ίδρυση παραρτήματος στην Αριδαία, όπου υπήρχε διαθέσιμος χώρος για τη στέγαση και λειτουργία του νέου σχολείου, όπως αναφέρεται στο «Ιστορικόν σημείωμα», που είναι καταχωρισμένο στο βιβλίο πράξεων του Συλλόγου (φωτογραφία 4).  Τα επίσημα εγκαίνια λειτουργίας του νέου σχολείου έγιναν στις 9 Νοεμβρίου 1942, παρουσία του νομάρχη Πέλλας Γεωργίου Θέμελη και των αρχών πόλης. Τη διεύθυνση του σχολείου ανέλαβε «προσωρινά» ο διευθυντής του Αστικού Σχολείου Εμμανουήλ Φαρδούλης. Τα μαθήματα άρχισαν στις 16 Νοεμβρίου 1942 με επικουρικό προσωπικό πέντε πτυχιούχων που είχαν προταθεί για διορισμό: των θεολόγων Βασιλείου Νικολαΐδη, Δημητρίου Παπαδόπουλου και Αθανασίου Φιλιππίδη, του μαθηματικού Ιωάννη Τρυψιάνη και του φιλολόγου Κοσμά Ιερόπουλου.  Στο σύντομο χρονικό διάστημα από 16 Νοεμβρίου έως 9 Δεκεμβρίου 1942, τυπικά «λήγοντος του σχολικού έτους 1941-1942», λειτούργησαν οι τάξεις Β΄, Γ΄, Δ΄ και Ε΄ νέου τύπου (8/τάξιου γυμνασίου), καθώς και η Δ΄ παλαιού τύπου (6/τάξιου γυμνα                                                         

 3 Πράξη συλλόγου γυμν. Αρδέας αριθμ. 7/25-5-1946

σίου), όλες μεικτές, που προήλθαν από τα γυμνάσια της Έδεσσας. Στο διάστημα 13 με 15 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους διενεργήθηκαν στο Παράρτημα προαγωγικές εξετάσεις. Την εξεταστική επιτροπή αποτελούσαν ο διευθυντής του σχολείου και οι καθηγητές Αθ. Παπαχρήστου και Θ. Κιάος του Γυμνασίου Αρρένων της Έδεσσας.  Στη διάρκεια του πρώτου διδακτικού έτους το σχολείο λειτούργησε με εφτά τάξεις. Στις πέντε μεγαλύτερες φοίτησαν 88 μαθητές-τριες. Και στις δύο μικρότερες, μετά από εισαγωγικές εξετάσεις, 264 (πίνακες 3). (Στα μέσα Ιανουαρίου 1943 είχαν συγκεντρωθεί στο προαύλιο της Κόκκινης Αποθήκης 275 παιδάκια από τα δημοτικά σχολεία της Αλμωπίας ηλικίας από δέκα  και  έντεκα έως δεκατριών ετών, κακοζωισμένα και κακοντυμένα, φορώντας τσόκαρα και τσαρουχάκια τα πιο πολλά, για να δώσουν «εισιτηρίους εξετάσεις»).   Σε ιδιαίτερη πράξη τού συλλόγου των καθηγητών καταγράφονται αναλυτικά οι ώρες διδασκαλίας που πραγματοποιήθηκαν σε κάθε τάξη στη διάρκεια του διδακτικού έτους (πίνακας 4). Τη χρονιά εκείνη φοίτησαν συνολικά στο Παράρτημα κα το Αστικό 428 μαθητές. Οι διδάσκοντες ήταν μόνο πέντε. Παρ’ όλ’ αυτά η πρώτη χρονιά θα κυλούσε σχετικά ήρεμα, αν δε μεσολαβούσαν οι διαμαρτυρίες των μαθητών για την κατάργηση του Αστικού και την ανεξαρτητοποίηση του Γυμνασίου.   

2.1 Αναστάτωση Από τον Ιανουάριο του 1943 οι μαθητές του Αστικού συγκεντρώνονταν στο προαύλιο της Κόκκινης Αποθήκης (κοινή ονομασία του στρατιωτικού κτηρίου) για την  πρωινή προσευχή με τα γυμνασιόπαιδα και κατόπιν οδηγούνταν με δυσφορία στο γειτονικό δικό τους διδακτήριο. Ώσπου ένα πρωινό αρνήθηκαν να επιστρέψουν στο σχολείο τους. Ο δ/ντής διαμαρτυρήθηκε έντονα. «Ξέρω ποιοι σας υποκινούν!» είπε με νόημα. «Σας υποκινεί το ΕΑΜ!» φώναξε ένας καθηγητής του Αστικού, προκαλώντας χειροδικία εναντίον του από εύσωμο καθηγητή του Γυμνασίου, που τον πέταξε κάτω. Τα πνεύματα οξύνθηκαν και η διαμαρτυρία των μαθητών εξελίχτηκε σε μαχητική διαδήλωση προς το Επαρχείο.  ΄Εκτοτε 24 από τους 28 μαθητές της τέταρτης τάξης του Αστικού απουσίαζαν συστηματικά από τα μαθήματα με το σύνθημα «μηδέν μαθήματα». Αρνήθηκαν να προσέλθουν και στις επαναληπτικές εξετάσεις του Φθινοπώρου με το σύνθημα «μηδέν απολυτήρια». Τελικά, απολυτήρια έλαβαν από το 4/τάξιο Αστικό μόνο τέσσερις, ενώ οι «24» πλήρωσαν το τίμημα του αγώνα τους με την απώλεια μιας χρονιάς, όταν με διαταγή της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας «καταργουμένου του Αστικού», έγινε η πολυπόθητη ένταξη των μαθητών του στις αντίστοιχες τάξεις του Γυμνασίου4.    2.2 Η αναστολή της λειτουργίας του Παραρτήματος και η περιπέτεια των τελειόφοιτων μαθητών του 6/ταξίου   Με την έναρξη του σχ. έτους 1943-44 το μαθητικό δυναμικό του Γυμνασίου ανήλθε στους 604. Οι τάξεις ήταν πλέον οχτώ αλλά οι καθηγητές μόνο τρεις! Ο όροφος της Κόκκινης Αποθήκης δεν είχε τότε χωρίσματα. Κι έτσι βολεύονταν εκεί οι δυο γιγαντιαίες τάξεις Β΄ και Γ΄ (πίνακας 5). Το Παράρτημα υπολειτούργησε ως τις διακοπές των Χριστουγέννων και τον Ιανουάριο του 1944 δεν άνοιξε, γιατί στο διδακτήριο του Γυμνασίου, όπως και του δημοτικού, είχαν στρατωνιστεί Γερμανοί και έκαναν εκτεταμένες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Αλμωπία.  Οι τελειόφοιτοι αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα γυμνάσια της Έδεσσας, για να συνεχίσουν τη φοίτησή τους. Μερικοί βρέθηκαν για τον ίδιο λόγο στη Θεσσαλονίκη. Είχαν όμως την ατυχία να αποφοιτήσουν ενώ ακόμα διαρκούσε η Κατοχή στις πόλεις                                                         

 4 Αριθμός διαταγής Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας αριθμ. 236/5.4.1945.

όπου φοιτούσαν. Έτσι τα απολυτήριά τους εκδόθηκαν με την επιγραφή «Ελληνική πολιτεία», όπως εκδίδονταν όλα τα έγγραφα της κατοχικής περιόδου και όχι με την επιγραφή «Βασίλειον της Ελλάδος» (φωτογραφία 5).  Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από τη χώρα μας οι απόφοιτοι της κατηγορίας αυτής αντιμετώπισαν γραφειοκρατικό πρόβλημα. Δε γίνονταν δεκτοί στο Δημόσιο εξαιτίας της μορφής των απολυτηρίων τους. Μάλιστα οι αρμόδιοι τους υποδείκνυαν να ξαναδώσουν απολυτήριες εξετάσεις, για ν’ αποκτήσουν απολυτήριο με την επιγραφή «Βασίλειον της  Ελλάδος». Θορυβημένοι εκείνοι προσέφυγαν στον τότε αντιβασιλέα Δαμασκηνό, ο οποίος έδωσε ευνοϊκή λύση στο πρόβλημά τους. 

 2.3  Μαθήματα φροντιστηριακά. Η παρένθεση του φθινοπώρου 1944  Μόλις συνήλθαμε από τον τρόμο των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, ο διευθυντής του Παραρτήματος συγκέντρωσε όσους μαθητές μπόρεσε να ειδοποιήσει και τους έκανε φροντιστηριακά μαθήματα (και πάλι στο σπίτι του γιατρού Χηρόπουλου) ως τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, οπότε έφυγε από την Αριδαία. Τα μαθήματα εκείνα προοικονόμησαν ως ένα βαθμό τις αλλαγές που ακολούθησαν. Στις 10 Σεπτεμβρίου του 1944 αποχώρησαν οι Γερμανοί από την Αριδαία και το σχολείο με την επωνυμία «Γυμνάσιο Αρδέας» λειτούργησε ως τη συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945) με ευθύνη του Επαρχιακού Συμβουλίου Αλμωπίας, που υπαγόταν στο ΕΑΜ. Οι ποικίλες εξετάσεις, που δεν είχαν γίνει τον Ιούνιο, πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με το πρακτικό της 21ης Σεπτεμβρίου 1944.   

2.4 Το «Γυμνάσιον Αρδέας» μετά τη Βάρκιζα Το πρακτικό της 31ης Μαρτίου 1945 «ακυροί» τη λειτουργία του σχολείου της προηγούμενης περιόδου και οι μαθητές του Παραρτήματος, καθώς και του Αστικού, εξετάστηκαν ως «κατ’ ιδίαν διδαχθέντες», με το σκεπτικό ότι «συνεπεία των πολεμικών γεγονότων το Παράρτημα δεν ελειτούργησε κανονικώς αλλά φροντιστηριακώς».  Στη σχετική διαταγή της Γενικής Επιθεώρησης της 6ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας (Θεσσαλονίκη), η ακύρωση αιτιολογείται με το σκεπτικό ότι οι εξετάσεις της προηγούμενης χρονιάς είχαν διενεργηθεί «Υφ’ ενός μόνου νομίμου καθηγητού και των άλλων εκτάκτων, διορισθέντων παρά της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως και μη κεκτημένων τα υπό του Νόμου οριζόμενα προσόντα». (Ποιος ήταν ο «νόμιμος» καθηγητής δεν αναφέρεται). Σκοπός των εξετάσεων ήταν να αποκτήσουν οι μαθητές ενδεικτικό της τάξης στην οποία είχαν φοιτήσει την προηγούμενη χρονιά. Μετά την έκδοση των αποτελεσμάτων οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων (Ε΄, ΣΤ΄ και Ζ΄ 8/ταξίου) επέστρεψαν στα γυμνάσια της Έδεσσας, ενώ οι μαθητές που δικαιώθηκαν ενδεικτικό της Α΄ τάξης 8/ταξίου υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στην ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού, για να πάρουν το απολυτήριό τους και να ξαναδώσουν εισαγωγικές. Το ίδιο φυσικά ίσχυσε και για 94 μαθητές που είχαν εισαχτεί στο Παράρτημα το φθινόπωρο του 1944 και οι εξετάσεις τους θεωρήθηκαν άκυρες.  Τέλος, το Γυμνάσιο, ανεξάρτητο πλέον, με την επωνυμία «Γυμνάσιον Αρδέας», άρχισε τη λειτουργία του με δύο μόνο τάξεις: την τρίτη (Γ΄ ν. τ.) με 168 μαθητέςτριες, που στεγάστηκε στο ισόγειο του παλαιού δημαρχείου, και την τετάρτη (Δ΄ ν. τ.) με 63, που στεγάστηκε σε ένα δωμάτιο στο ισόγειο της απέναντι παλιάς οικοδομής του Αναστασίου Σέτσκου. Ακολούθησαν απανωτές εξετάσεις σε σύντομα χρονικά διαστήματα για την οριστικοποίηση των τεσσάρων τάξεων με τις οποίες λειτούργησε το σχολείο το σχολ. έτος 1946-47, στεγαζόμενο ως το φθινόπωρο του 1946 στο διδακτήριο του παλαιού δημοτικού σχολείου. 

Τον Ιανουάριο του 1947 στεγάστηκε στο δικό του διδακτήριο, που ήταν ακόμα μισοτελειωμένο. Εκεί έδωσε τους πρώτους αποφοίτους τον Ιούνιο του 1949. Ας σημειωθεί ότι από τους 168 μαθητές και μαθήτριες που είχαν φοιτήσει στη Β΄ τάξη ν. τ. το σχολικό έτος 1942-43 αποφοίτησαν το 1949 μόνο 25: 16 αγόρια και 9 κορίτσια. Από αυτούς 15 έδωσαν εξετάσεις για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και πέρασαν όλοι, πράγμα που θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία την εποχή εκείνη.  Το σχολείο ονομαζόταν έως και το σχολικό έτος 1958-59 τυπικά 8/τάξιο, ενώ λειτουργούσε από το σχολικό έτος 1948-49 και δώθε με έξι τάξεις.  Από το σχολικό έτος 1954-55 άρχισε η επέκταση της Β/θμιας εκπαίδευσης στην περιφέρεια της Αριδαίας. Σήμερα λειτουργούν στην Αλμωπία 6 γυμνάσια, 2 γενικά και 2 επαγγελματικά λύκεια.   

2.5 Η δύσκολη διαδρομή του Γυμνασίου Αρδέας Το Γυμνάσιο Αρδέας γεννήθηκε μέσα στη φρίκη της Κατοχής και ολοκληρώθηκε μέσα στην κόλαση του εμφύλιου πολέμου. Στη δύσκολη διαδρομή του γνώρισε συντμήσεις σχολικών ετών, μακρόχρονη διακοπή μαθημάτων, κατάργηση μιας περιόδου διεξαγωγής εξετάσεων και διδασκαλίας ως «μη νομίμων», κατάργηση δύο φορές εισαγωγικών εξετάσεων, παρωδίες εξετάσεων. Και όλ’ αυτά κάτω από τρομαχτικές ελλείψεις προσωπικού, ιδίως στα χρόνια του Εμφυλίου. Στις 31 Ιανουαρίου 1947 το πρακτικό που συνέταξε ο γυμνασιάρχης Νικόλαος Δρακόπουλος στο βιβλίο πράξεων του συλλόγου των καθηγητών (το υπογράφει μόνο ο ίδιος) αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αναστάτωσης που επικρατούσε. Με δυσκολία διαβάζει κανείς στο προχειρογραμμένο κείμενο ότι «το κτήριον έχει καταληφθή υπό προσφύγων» και ότι οι εξετάσεις του Α΄ εξαμήνου, που αναγκαστικά είχαν αναβληθεί, «δέον διενεργηθούν εφόσον επιτρέψουν οι τοπικοί όροι». Η επόμενη πράξη συντάχτηκε στις 13 Ιουνίου 1947. Μεταξύ των δύο παραπάνω πράξεων του συλλόγου των καθηγητών (από 31 Ιανουαρίου ως τις 13 Ιουνίου 1947) δε μεσολαβεί καμία άλλη, πράγμα που σημαίνει ότι το Σχολείο λειτούργησε ελλιπέστατα εκείνη τη χρονιά. Ακολούθησε η πράξη της 1ης Νοεμβρίου 1947 κατά την οποία ο Σύλλογος διαπίστωσε ότι «το Γυμνάσιον κατά το παρελθόν σχολ. έτος 194647 ελειτούργησε λίαν ελλιπώς, ήτοι επί 93 μόνον ημέρας, συνεπεία της δημιουργηθείσης καταστάσεως εσωτερικής ανωμαλίας, ως και κατά τον μήνα Οκτώβριον καθ’ ον ουδόλως ελειτούργησε», και αποφάσισε να συνεχιστεί η διδασκαλία ορισμένων μαθημάτων της προηγούμενης χρονιάς για κάποιο χρονικό διάστημα και «είτα να ακολουθήση το αναλυτικόν πρόγραμμα». Στη διάρκεια του σχολ. έτους 1947-48 επιστρατεύτηκαν διαδοχικά ο μαθηματικός Χρήστος Χαλκείδης και ο φιλόλογος Σάββας Παϊσίου. Το πρακτικό των προαγωγικών εξετάσεων του Ιουνίου το υπογράφουν μόνον ο γυμνασιάρχης Νικόλαος Δρακόπουλος και ο φιλόλογος Κοσμάς Ιερόπουλος. (Φωτογραφίες 6-10. Οι πρωτεργάτες)

2.6 Ένα σχόλιο για τη γλώσσα  Στις εισαγωγικές εξετάσεις του φθινοπώρου του 1944 (πράξη της 21ης Σεπτεμβρίου 1944) το βιβλίο των εισιτηρίων εξετάσεων είναι γραμμένο σε μια προσεγμένη Δημοτική. “Αι εισιτήριοι” εξετάσεις λογουχάρη έγιναν “εισιτήριες εξετάσεις”, για να ξαναγίνουν σύντομα και πάλι “εισιτήριοι” στο αμέσως επόμενο πρακτικό (της 31ης Μαρτίου 1945), που «ακυροί» το προηγούμενο. Και χρειάστηκε να περάσουν από τότε τριάντα δύο ολόκληρα χρόνια, για να επισημοποιηθεί επί υπουργού παιδείας Γεωργίου Ράλλη (1976) η σύγχρονη μορφή της εθνικής μας γλώσσας και με την υπογραφή της συντηρητικής παράταξης. Δυστυχώς όμως υπήρξαν αντιδράσεις. Παραθέτω την, κατά την ταπεινή μου γνώμη, σημαντικότερη:  

 Στη «βαθιά ριζωμένη πρόληψη ότι κατέχει θέση υπεροχής κάθε λόγιο στοιχείο και ότι είναι κατώτερο κάθε λαϊκό εκφραστικό μέσο» (Νικόλαος Π. Ανδριώτης) βρήκε απήχηση το κήρυγμα ότι «ένας άνθρωπος με παιδεία θα χρησιμοποιεί και πιο ποιοτικά τη γλώσσα, με αξιοποίηση του απαιτητικότερου υλικού της, αυτού που έχει λογιότερη προέλευση...» (Γιώργος Μπαμπινιώτης, “ΤΟ ΒΗΜΑ” 5-1-1997).  Όμως η αξιοποίηση του λογιότερου υλικού της γλώσσας αποδείχτηκε ότι δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πολλοί, ακόμα και «άνθρωποι με παιδεία», στην προσπάθειά τους «να χρησιμοποιήσουν και πιο ποιοτικά τη γλώσσα τους», εκνευρίζουν καθημερινά με τα ανυπόφορα λάθη τους, κακοποιώντας κατά κανόνα τις λόγιες εκφράσεις. 

Βιβλιογραφία: Η έρευνά μου στηρίχτηκε: 1) Στη μελέτη των αρχείων του Αστικού Σχολείου και του Γυμνασίου Αρδέας, που φυλάσσονται στο ΓΕΛ Αριδαίας. 2) Στα προσωπικά μου βιώματα. 3) Στις μαρτυρίες παλαιότερων μαθ