Απόσπασμα από το βιβλίο μου : Η ζωή μου όλη

1. Πρόλογος

   Το είδος αυτών των κειμένων έχει από τη γέννηση του πρόβλημα αξιοπιστίας. Αναφέρομαι στις αυτοβιογραφίες, όπου κάποιος αποφασίζει να περιγράψει τα συμβάντα στη διάρκεια του βίου του. Ας εξετάσουμε την περίπτωση που ο συγγραφέας-αφηγητής είναι έντιμος και ειλικρινής με τον εαυτό του και τους αυριανούς αναγνώστες του. Πολλές φορές χωρίς και να το επιδιώκει, ασυνείδητα θα έλεγα, υπερτονίζει την επίδραση του στο συμβάν, τοποθετεί τον εαυτό του σε πρωταγωνιστική θέση, ενώ αντίθετα απαλύνει το ενδεχόμενο λάθος, αποσιωπά πιθανές ντροπιαστικές συμπεριφορές και υποτιμά τις αρνητικές επιρροές των πράξεων του σε τρίτους.

    Δεν μιλώ για τις υστερόβουλες εκείνες περιπτώσεις όπου κάποιοι στήνουν ψεύτικα σκηνικά και διηγούνται παραμυθένιες ιστορίες. Με βάση αυτήν την απατηλή εικόνα ζητούν αντίστοιχη θέση στον κοινωνικό τους περίγυρο, τιμές κι αμοιβές πράξεων που δεν τις αξίζουν. Έτσι τα αυτοβιογραφικά κείμενα από τη φύση τους μεταφέρουν  - και όχι άδικα - το έρμα της αμφιβολίας, ένα φορτίο υποκειμενικότητας που σε κάνει να είσαι διστακτικός, να έχεις ένα κράτημα, ακόμα και στις περιπτώσεις, που μια τέτοια στάση αδικεί τον συγγραφέα. Υπάρχουν ευτυχώς ενισχυτικά αξιοπιστίας πειστήρια που σταθεροποιούν τους ισχυρισμούς του. Είναι οι μαρτυρίες τρίτων, είναι οι καταγραφές των γεγονότων από τις εφημερίδες της εποχής, είναι ακόμα και  φωτογραφίες  και  ό,τι άλλο μπορεί να έπαιξε άμεσο ή έμμεσο ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων.

   Από πολύ νωρίς σε μια ντροπαλή γωνιά του μυαλού μου κρυβόταν μια τέτοια - για μένα - ευγενική φιλοδοξία, όπως και να κρατώ ημερολόγιο με τα καθημερινά συμβάντα και τις σκέψεις που περνούσαν κάθε μέρα απ’ το μυαλό μου. Οι συνθήκες της  ζωής  αφετηριακά καθόρισαν το είδος και το εύρος των ασχολιών μου. Δεν ξεκίνησα από το μηδέν, αλλά από αρνητική θέση.  Οι οικογενειακές υποχρεώσεις  που δημιούργησα  και η έγνοια μου η γυναίκα και η κόρη μου να έχουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής, δε μου άφησαν τέτοια περιθώρια. Έτσι το σχέδιο έμεινε μόνο σα σκέψη  μέσα στο μυαλό

   Τα πράγματα άλλαξαν όταν - με συμπληρωμένα τα εξήντα πέντε χρόνια- αποφάσισα να φύγω από το μόνιμο επάγγελμα του δάσκαλου σε φροντιστήριο και να γίνω συνταξιούχος. Την απόφαση αυτή τη συνδύασα και με μια δεύτερη. Να βγάλω από το μυαλό μου - κατά το δυνατόν – όλους τους αριθμούς, νόμους ασκήσεις, που μέχρι τότε κυρίως το γέμιζαν  και θα φέρω στην επιφάνεια το παλαιό σχέδιο μου. Έτσι απέρριψα δελεαστικές προτάσεις ελαφράς και μερικής απασχόλησης και αποφάσισα να σφραγίσω οριστικά το κεφάλαιο της διδασκαλίας. Όλα τα προηγούμενα χρόνια προετοίμαζα τα μαθήματα των επόμενων ημερών, έφτιαχνα ασκήσεις, που θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον των μαθητών μου και σε συνεργασία με συναδέλφους στον ίδιο εργασιακό χώρο συμμετείχα στην έκδοση βιβλίων φυσικής χρήσιμων στην εργασία μας.  

   Η πρώτη αυτοβιογραφική μου απόπειρα έγινε μεταξύ των ετών 2006-2009 και είναι το βιβλίο που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2010 με τον τίτλο Κι όμως ήταν όμορφα. Όλα τα κείμενα, 55 στον αριθμό, γράφτηκαν σε αυτό το χρονικό διάστημα, εκτός από δύο. Αυτά είχαν γραφτεί σε παλαιότερες ευκαιρίες  και είναι τα εξής:  Πρώτο Το μαλακό υπογάστριο, που γράφτηκε στις αρχές του 1973, όταν ακόμα βρισκόμουν στις φυλακές Κορυδαλλού και είχε από καιρό αρχίσει η  εσωτερική βαθμιαία απογύμνωση από τις αρχικές ιδεολογικές, φιλοσοφικές και πολιτικές βεβαιότητες που με είχαν τα προηγούμενα  χρόνια περικυκλώσει. Το δεύτερο είναι με τον τίτλο Πενιχρή σοδιά και γράφτηκε το 1978 στην Αθήνα μετά το εξουθενωτικό σοκ που υπέστην όταν έκανα το μεγάλο λάθος της ζωής μου, να εκτεθώ υποψήφιος βουλευτής στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Μαγνησία στις εκλογές του 1977.

   Είναι ώρα να κάνω εδώ μια εξομολόγηση προς όλους, αφού κοντινοί μου άνθρωποι ήδη το ξέρουν και πολλοί περισσότεροι το υποπτεύονται. Στη σύντομη – ατέλειωτη για μένα - περίοδο της «προεκλογικής εκστρατείας» έπαθα ψυχολογική και σωματική κατάρρευση. Μια αφάνταστη πίκρα και θλίψη με κατάντησε ράκος, αποδεικνύοντας πόσο στενά συνδέονται σώμα και ψυχική διάθεση. Με τίποτα δεν πίστευα ο αφελής, ότι υπάρχουν στον αριστερό χώρο άνθρωποι, που ενσυνειδήτως θα αρχίσουν έναν ύπουλο πόλεμο λάσπης, διαδίδοντας αριστερά και δεξιά κατάφωρα ψεύδη, στην προσπάθεια να υπονομεύσουν την προσωπικότητά μου. Κι όμως υπάρχουν και δυστυχώς περισσεύουν. Νωρίς από διάφορες πηγές, χωρίς κιόλας να το επιζητήσω, έγινα δέκτης αναλυτικών πληροφοριών. Ένα ακόμα παράδειγμα ότι όλα λίγο πολύ κάποτε έρχονται στο φως, παρά την προσπάθεια της απόκρυψης. Με φαρμακευτική βοήθεια, με προσωπικό πείσμα και κίνητρο τις πιεστικές ανάγκες  της οικογενειακής διαβίωσης, κατόρθωσα να ξεπεράσω τη θλίψη. Τότε πήρα και τις αποφάσεις που καθόρισαν την πορεία μου στα επόμενα χρόνια. Προσωπικά  από καιρό όλους αυτούς τους συγχώρησα, αρκεί κι αυτοί να κατάφεραν να κάνουν το ίδιο στον εαυτό τους. Κάποιοι δεν βρίσκονται πια στη ζωή και η αναφορά ονομάτων και γεγονότων δεν έχει πλέον κανένα νόημα. Η εδώ αναφορά συνδέεται με την πρόθεση μου να κάνω ένα αυτοβιογραφικό ταξίδι στο παρελθόν

   Βεβαίως σε ενδιάμεσες φάσεις που πέρασα στη ζωή μου, φάσεις εσωτερικής έντασης και στέρησης πραγμάτων, χάραξα στο χαρτί κάποιες σκέψεις μου. Ένα πρώτο δείγμα αυτών των σκέψεων είναι τα ποιήματα που έγραψα τους τελευταίους μήνες της πεντάχρονης φυλάκισής στον Κορυδαλλό και παρουσίασα για πρώτη φορά σε τυπωμένη μορφή σαράντα χρόνια μετά, το 2013  σε βιβλίο με τον τίτλο    Τα ποιήματα τη χρονιά του εγκλεισμού.

    Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι τούτο. Μετά την αποχώρηση μου από τις κομματικές απασχολήσεις έπρεπε να γεμίσω το λίγο ελεύθερο χρόνο με κάτι καινούργιο. Τι να κάνω, αυτός είμαι. Στο μυαλό μου σχηματίστηκε ένα φιλόδοξο σχέδιο. Να κάνω μια πρωτότυπη, κατά το δυνατόν, ερευνητική εργασία σ’ έναν τομέα των ενδιαφερόντων μου.  Σκέφτηκα κάτι ν’ αφήσω κι εγώ από το πέρασμά μου στη ζωή. Αποφάσισα λοιπόν να μελετήσω την ιστορία των φυσικών επιστήμων στην Ελλάδα στη διάρκεια του 19^ου αιώνα, κυρίως στον χώρο της εκπαίδευσης. Να συγκεντρώσω όλα τα στοιχεία για τους ανθρώπους, που δίδαξαν τις φυσικές επιστήμες στη χώρα μας  στις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Με κύρια στόχευση τη χρονική περίοδο από την απελευθέρωση και την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Ποια ήταν τα βιβλία που έγραψαν, ποιο είναι το περιεχόμενο τους, πώς και πού τα δίδαξαν, τι κυκλοφορία είχαν, σε ποιο αρχικό τιράζ τυπώνονταν, τι ανατυπώσεις έγιναν. Ποιο ήταν το μορφωτικό επίπεδο αυτών των ανθρώπων. Ποιες οι διαφορές ανάμεσα στα επίσημα εκπαιδευτικά προγράμματα και στο τι γινόταν στην πραγματικότητα. Ποιες ήταν ελλείψεις σε προσωπικό κι υποδομές. Ακόμα  ποια η αντιστοιχία του περιεχομένου σπουδών στη χώρα μας σε σχέση με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης την ίδια περίοδο. Πότε εισάγονται στην διδασκαλία οι νέες κατακτήσεις των διάφορων φυσικών επιστημών, σε μια εποχή που γίνονται ολόκληρες επαναστάσεις σ’ αυτόν τον τομέα.

 Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία θα ήθελα να βρω τις απαντήσεις τους.  Έτσι στις λίγες ελεύθερες πρωινές ώρες άρχισα να πηγαίνω στη Εθνική Βιβλιοθήκη και να διαβάζω κάθε σχετικό κείμενο. Τότε ξεκίνησα να επισκέπτομαι τα παλαιοβιβλιοπωλεία. Τα πρώτα ήταν από τη γειτονιά μου, που τότε είχε αρκετά κι αργότερα επεκτάθηκα στο Μοναστηράκι κι όπου αλλού υπήρχαν. Αυτή ήταν η αφορμή για την έναρξη μιας νέας απασχόλησης που μου απορρόφησε στη συνέχεια πολύ χρόνο, χρήμα και έγινε αφορμή για ταξίδια σε στοχευμένα μέρη στο εξωτερικό, όπου έδρασαν και μεγαλούργησαν οι Έλληνες. Κωνσταντινούπολη, Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Σμύρνη, κ.α.  Έφερα αρκετά βιβλία από εκεί. Έγινα έτσι κι εγώ ένας συλλέκτης παλαιών βιβλίων, κυρίως βιβλίων των φυσικών επιστημών. Για το θέμα αυτό θα επανέλθω με λεπτομέρειες παρακάτω στο κυρίως κείμενο.

Ας επιστρέψω στον αρχικό στόχο της μελέτης που ανέφερα παραπάνω. Πράγματι συγκέντρωσα πολλά στοιχεία, απόκτησα μια καλή εικόνα του αντικειμένου που συνεχώς εμπλουτίζεται κι  έγραψα  αρκετές σελίδες,  αλλά - ας το ομολογήσω - ποτέ δεν την ολοκλήρωσα. Διάσπαρτα κομμάτια. Μόνο ένα σχεδόν ολοκληρωμένο  εισαγωγικό κείμενο δώδεκα σελίδων με τον τίτλο: ΠΛΑΙΣΙΟ για τη μελέτη.  Οι Φυσικές επιστήμες στην εκπαίδευση τον 19^ο αιώνα  περιλαμβάνει τα πρώτα συμπεράσματα στον τομέα αυτό. Για όποιον ενδιαφέρεται είναι ήδη δημοσιευμένο στο issuu.com. Μένει σε εκκρεμότητα και θα δω πότε θα μπορέσω να επανέλθω.

   Η προσπάθεια μου αυτή με βοήθησε τα μέγιστα στο τρίτο εγχείρημα μελέτης, που έκανα  και που αφορούσε τα φροντιστήρια στην Ελλάδα. Την ιστορία και τους ανθρώπους τους. Ήταν ο χώρος εργασίας μου. Ήξερα πολύ καλά με τι κόπο έβγαζα τα χρήματα με τα οποία ζούσα την οικογένειά μου.  Ένιωθα έντονα το αίσθημα της ανασφάλειας που πάντα με κρατούσε σε εγρήγορση και προσαρμογή σε κάθε αλλαγή ενός περαστικού και σχετικά αδαούς για τη θέση υπουργού Παιδείας. Ήμασταν σε συνεχή έλεγχο της εφορίας με τη γνωστή σε κάθε έναν Έλληνα που δεν είναι διορισμένος στο δημόσιο συμπεριφορά του εφοριακού και τις απαιτήσεις του πάνω στον ιδρώτα του «κακού ιδιώτη». Με ωράρια εργασίας θανατερά. Σκέφτομαι πόσοι συνάδελφοι μου δεν πρόλαβαν να φτάσουν στο νήμα της σύνταξης….

 Αλλά να το ξεκαθαρίσω μη γίνει παρεξήγηση.  Αυτή η δουλειά ήταν επιλογή μου. Δεν μου επιβλήθηκε από τα πράγματα. Εγώ τη διάλεξα! Είναι γνωστό ότι μπορούσα να διοριστώ στη δημόσια εκπαίδευση σε πολλές ευκαιρίες. Πρώτον με την παλαιά επετηρίδα- λίστα αναμονής. Δεύτερον, μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, με τον «ευεργετικό» νόμο για τους αντιστασιακούς της επταετίας με αναγνώριση κιόλας χρόνων προϋπηρεσίας. Είχα κι άλλες δελεαστικές προτάσεις που τις απέρριψα μέσα στην ανένδοτη αντίληψή μου ότι δε θα ανταμειφθώ  για κάτι που ήταν καθήκον μου να κάνω. Είμαι ευχαριστημένος και χαρούμενος γιατί αυτό το τήρησα μέχρι κεραίας.

   Με ανεπτυγμένη την γλυκιά αρρώστια του συλλέκτη μάζευα από νωρίς κάθε τι σχετικό. Με βοήθησαν κι άλλοι άνθρωποι για τον εμπλουτισμό των στοιχείων, αλλά γι αυτά θα είμαι αναλυτικότερος στο κυρίως κείμενο. Όλα ξεκίνησαν από την πίκρα που ένιωθα σαν άτομο, με την ευκολία που άσχετοι κι αποτυχόντες του επαγγέλματος έριχναν με περισσή ευκολία τις κατάρες τους στον «επάρατο θεσμό της παραπαιδείας»  Κι αυτό, όταν κι όποτε εξασφάλιζαν το σίγουρο λιμάνι της μονιμότητας στο ανεξέλεγκτο δημόσιο. Άκουγα από συνδικαλιστικά στόματα και διάβαζα εύκολα μηδενιστικά κείμενα για το δικό μου επάγγελμα, ενώ καθαγίαζαν τη δική τους ανευθυνότητα. Όχι! Μ’ έπιασε το πείσμα, έπρεπε να απαντήσω! Αυτή ήταν η αφορμή, μα στην πορεία ανιχνεύοντας όλο και πιο βαθιά τις περασμένες δεκαετίες για τον κλάδο ανακάλυψα φλέβα χρυσού

   Το 2005 δημοσιεύτηκε η πρώτη έκδοση του βιβλίου Τα φροντιστήρια στην Ελλάδα. Ιστορία και οι άνθρωποι. Μετά την παρουσίαση που έγινε στα γραφεία της ΟΕΦΕ, έδωσα εκεί την υπόσχεση ότι θα επανέλθω δριμύτερος. Πράγματι όλα τα εργάσιμα πρωινά  του 2007 τα έφαγα σε δυο βιβλιοθήκες. Τη Δημοτική βιβλιοθήκη στο σταθμό Λαρίσης και τη βιβλιοθήκη της Βουλής στο παλαιό Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν. Τη επόμενη χρονιά τυπώθηκε διευρυμένη η έκδοση σε δυο τόμους με χρονικό διαχωρισμό από το 1860 έως το 1940 ο πρώτος τόμος κι ο δεύτερος από την κατοχή μέχρι τις μέρες μας. Ισχυρίζομαι ότι στο θέμα άνοιξα δρόμους κι έδωσα μια νέα εικόνα για το επάγγελμά μου. Έτσι έχω στον τομέα αυτό μια προσωπική περηφάνια. Από τότε μπήκαν και μπαίνουν συνεχώς  κι άλλα ιστορικά στοιχεία στο θέμα. Είμαι ανακουφισμένος γιατί τη συνέχιση του ερευνητικού έργου την ανέλαβε με θέρμη, ζήλο κι αφοσίωση ένας συνάδελφος φροντιστής από τη Θεσσαλονίκη, ο Γιώργος Κωνσταντάρας

   Τώρα έφτασε η ώρα να συγκεντρώσω όλα αυτά τα κείμενα σε ένα χορταστικό βιβλίο, που από την αρχή το χαρακτήρισα αυτοβιογραφικό. Θα περιλαμβάνει τα 55 κείμενα του Κι όμως ήταν όμορφα επεξεργασμένα όπου κι όταν χρειάζεται. Όμως εμπλουτισμένο με μια σειρά νέων που γράφτηκαν τα επόμενα χρόνια ακόμα και σε περιοχές που δεν ακούμπησα στην πρώτη φάση. Πάντα όμως αναζητώντας το απαραίτητο ενοποιητικό στοιχείο, που θα δείχνει την κοινή τους προέλευση και το αυτό αντικείμενο. Δε θα αρκεστώ εκεί. Θέλω στο ίδιο βιβλίο να συμπεριλάβω μερικά από τα κείμενα γενικού ενδιαφέροντος, που έγραψα πάνω σε βασικά θέματα. Θέματα που διαχρονικά απασχολούν τον άνθρωπο και την κοινωνία. Θα αποκλείσω ωστόσο τα πολιτικά κείμενα της συγκυρίας. Οι κυβερνήσεις και ομοίως οι κυβερνώντες έρχονται και παρέρχονται

Εύχομαι να διατηρήσω τη δύναμη και τη σημερινή όρεξη για κάτι που θα έχει την ικανότητα να προσελκύσει τον τρίτο άγνωστο αναγνώστη