«Μάθε παιδί μου γράμματα… στην Γκόμπλιτσα»
Τρίτη, 28 Απρίλιος 2015 20:30
Το παραπάνω κείμενο είναι από τα «ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ» του Γιάννη Αδάμου»
“Η Κοζάνη μέσα από τα Ανέκδοτα Αρχεία του Ελληνικού Προξενείου Ελασσόνος 1882-1912”
Η αξία αυτού του κειμένου είναι τεράστια επειδή είναι σπάνια τα γραπτά κείμενα για την μόρφωση των παιδιών στην περιοχή μας και ειδικά στον Κρόκο. Αρκετά σχολικά αρχεία καταστράφηκαν σε πυρκαγιές, σε περιόδους πολέμων και κατά την γερμανική κατοχή. Το σίγουρο είναι πως οι κάτοικοι του Κρόκου έκαναν ότι μπορούσαν για να μην μείνουν τα παιδιά τους αμόρφωτα.
Επί τουρκοκρατίας τα παιδιά στην Γκόμπλιτσα, όπως είναι το παλιό όνομα του χωριού, μάθαιναν γράμματα όχι από δασκάλους διορισμένους αλλά από ανθρώπους που γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Την θέση του διδακτηρίου είχε πάρει ο χώρος της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής. Η εκκλησία αυτή προϋπήρχε του σημερινού ναού, ο οποίος ανεγέρθηκε το 1906 και βρισκόταν σε άλλη περιοχή, στην περιοχή «Κοντολάκι». Η λειτουργία αυτού του σχολείου ήταν υποτυπώδης, γραφή, ανάγνωση και λίγα πρακτικά μαθηματικά ήταν η σχολική τους ύλη και ο αριθμός των μαθητών δεν ήταν σταθερός. Ανάμεσα στα ονόματα αυτών των «δασκάλων» που τα αναφέρει ο Γάκης Σιώζος στο βιβλίο του και που συνήθως ήταν παπαδάσκαλοι, βρέθηκε και ένα γυναικείο όνομα, η Δέσπω Τσάμπουρα –Καλύβα.
Ο χώρος της παλιάς εκκλησίας, στο Κοντολάκι, δεν βόλευε επειδή ήταν μικρός και ο αριθμός των παιδιών ολοένα και μεγάλωνε. Οι Κροκιώτες έψαχναν ευκαιρία για να χτίσουν ένα διδακτήριο. Και η ευκαιρία δόθηκε. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, ένας δαιμόνιος Κοζανίτης, ο Χαρίσης Τράντας, πέτυχε να αποσπάσει από τον Σουλτάνο ένα «μαλικιανέ», ένα φιρμάνι δηλαδή που παραχωρούσε την Κοζάνη στη δικαιοδοσία της μητέρας του. Ήταν ένα δώρο του Σουλτάνου στην Βαλιντέ Χανούμ, την κανονική όχι αυτή του σήριαλ, της οποίας η διοίκηση ήταν κάπως χαλαρότερη γενικά. Μ’ αυτό το φιρμάνι χτίστηκε και ο ναός του Αγίου Νικολάου Κοζάνης ,με τον όρο να είναι χαμηλότερος από τα τούρκικα τζαμιά βέβαια. Παρόμοια άδεια δόθηκε στους Κροκιώτες για να χτίσουν μια εκκλησία στο κέντρο του Κρόκου, και αυτήν με τον ίδιο όρο. Η εκκλησία με προσωπική εργασία των κατοίκων, οι περισσότεροι ήταν μάστορες, έγινε σχετικά σύντομα και ήταν ο παλιός ναός του Αγίου Νικολάου.
Όταν τελείωσε οι Κροκιώτες ζήτησαν άδεια να χτίσουν, με προσωπική τους εργασία πάντα, ένα σχολείο στην ανατολική πλευρά της εκκλησίας με τα υλικά που τους περίσσεψαν, όχι και τόσο τυχαία νομίζω. Έτσι το 1872 καμάρωναν για το νέο τους διδακτήριο .
Το χωριό μεγάλωνε, έκαναν και πολλά παιδιά τότε και το 1886 έχτισαν στην βόρεια τώρα πλευρά της εκκλησίας ένα νέο οίκημα, με το παρόμοιο σχέδιο. Εκείνη περίπου την περίοδο χρονολογείται και το «συμφωνητικό για δάσκαλου» που υπάρχει πιο πάνω. Ο τρόπος λειτουργίας του σχολείου απλός, πληρώνουμε τον δάσκαλο με γέννημα (σιτάρι), με καθημερινό φαγητό και οι μαθητές έφερναν ένα ξύλο για την θέρμανση. Και αλλοίμονο σ’ αυτόν που δεν θα πλήρωνε! Ο εκκλησιασμός υποχρεωτικός και ο Βασιλάκης ο γιός της Μήτραινας διοριζόταν επισήμως μ’ αυτό το Φ.Ε.Κ διορισμού τον Νοέμβρη του1890.
Στο νέο διδακτήριο, στο μέσον της πρόσοψης και πάνω από την είσοδο, υπήρχε εντοιχισμένη μια πλάκα από πωρόλιθο στην οποία ήταν σκαλισμένα στα αρχαία ,όμορφα λόγια και η ημερομηνία θεμελίωσης του κτηρίου(παραθέτω παρακάτω τα λόγια και την ελεύθερη μετάφραση τους) .Τα δύο κτήρια αργότερα χρησιμοποιήθηκαν ως Νηπιαγωγεία, και όταν λόγω ακαταλληλότητας αργότερα γκρεμίστηκαν η πλάκα πετάχτηκε στα μπάζα και ξεχάστηκε. Ένας χωριανός μας όμως, ο Μιμήτος Γιάννης την πρόσεξε και ένιωθε πως κάτι έπρεπε να κάνει, γι’ αυτό έψαξε να βρει τον δάσκαλο. Βρήκε το Νίκο Κατσέλα, του έδειξε το μέρος που είχε πεταχτεί και μαζί την έβγαλαν από τα μπάζα, την καθάρισαν από τους ασβέστες και τα χώματα και την μετέφεραν στο νέο κτήριο που στεγάζεται το δεύτερο δημοτικό και το Γυμνάσιο Κρόκου. Η πλάκα γλύτωσε και τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση στην είσοδο του διδακτηρίου χάρη στην ευαισθησία ενός γέροντα και ενός δασκάλου.
Στα δύο κτήρια που λειτουργούσαν ως διδακτήρια, πίσω στα 1890, προστέθηκε και ένα ακόμα που χρησιμοποιούσαν οι τούρκοι εισπράκτορες για ξενώνα. Αυτό είχε δυο ορόφους, στο ισόγειο στάβλιζαν οι Τούρκοι τα ζώα τους και κοιμόντουσαν στον επάνω όροφο. Η απελευθέρωση βρήκε το χωριό με τρείς δασκάλους, τρία διδακτήρια διαφορετικά και αυξανόμενο αριθμό μαθητών. Το 1918 η σχολική επιτροπή της περιοχής αποφάσισε να χτίσει ένα κτήριο για τριθέσιο σχολείο. Ο πρόεδρος τότε του χωριού, Μανώλης Καρανάνος, απαίτησε το κτήριο να γίνει μεγαλύτερο μιας και ο αριθμός των μαθητών ολοένα και μεγάλωνε. Το κράτος φτωχό και τα χρήματα λίγα ,γι αυτό το λόγο πουλήθηκαν εκκλησιαστικά κυρίως και κοινοτικά χωράφια. Οι Κροκιώτες πρόσφεραν από προσωπική εργασία μέχρι υλικά με μεγάλη χαρά και το 1919 μπήκε ο θεμέλιος λίθος . Το σχολείο έγινε 6/θέσιο, τελείωσε το 1922 και ήταν το καμάρι του χωριού.
Στο σχολείο αυτό δίδαξαν πολλοί δάσκαλοι, μερικοί από αυτούς ήταν από τα παιδιά που διδάχτηκαν στα παλιά κτήρια που βρισκόταν πάνω στην εκκλησία. Ένας από αυτούς τους δασκάλους ήταν και ο Γιάννης Γ. Καρανάνος. Ένας γελαστός δάσκαλος που αγαπούσε τα παιδιά και την δουλειά του. «Μας έκανε ευχάριστα το μάθημα χρησιμοποιώντας στιχάκια για να θυμόμαστε εύκολα τους κανόνες της γραμματικής» αναφέρει ο Γάκης Σιώζος που τον είχε δάσκαλο. Αγαπούσε και την ζωή ,έπαιζε τάβλι στο καφενείο του Τζάμου έχοντας δίπλα τους φίλους του όταν τον συνέλαβαν οι γερμανοί. Μπορούσε να ξεφύγει, άλλα δύο άτομα που ήταν μαζί του και ήταν στην μαύρη λίστα, έφυγαν τρέχοντας στο Γερακάκι και γλύτωσαν. Αυτός όμως ακολούθησε τους γερμανούς στα κρατητήρια της Γκεστάπο. Συγκροτήθηκε μια επιτροπή από τον παπά, τον πρόεδρο και άλλους χωριανούς και πήγαν να βρουν τον Γερμανό αξιωματικό. Τον παρακάλεσαν να ελευθερώσει τον δάσκαλο, «κλαίνε τα παιδιά , θέλουν τον δάσκαλο τους , δεν πάει κανένα στο σχολειό» του είπαν μα αυτός τους έδιωξε και έστησε τον γελαστό δάσκαλο στον τοίχο στις 26 Ιανουαρίου 1944 σε αντίποινα για τον θάνατο ενός γερμανού γιατρού που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με τους αντάρτες στην θέση Μπάρα της Σιάτιστας . Από το ξύλο που είχε φάει οι δικοί του δυσκολευτήκαν να αναγνωρίσουν την σορό του. Μαζί του τουφεκίστηκαν άλλοι 42 Έλληνες πατριώτες και δύο γερμανοί στρατιώτες οι οποίοι αρνήθηκαν να τους πυροβολήσουν, κοντά στην Παναγία της Κοζάνης όπου και υπάρχει ένα μνημείο με τα ονόματα τους.
Όλα τα παραπάνω είναι σταγόνες ιστορίας από τον τόπο μου ,ελπίζω « οι αποφαινόμενοι χορικοί Γκομπλιτσιώτες» να ικανοποιήθηκαν βλέποντας απογόνους τους να μορφώνονται , να πετυχαίνουν στην ζωή τους και να τους τιμούν με την προκοπή τους.
Ιωάννα Κύρου
Νηπιαγωγός
Τρίτη, 28 Απρίλιος 2015 20:30
Το παραπάνω κείμενο είναι από τα «ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ» του Γιάννη Αδάμου»
“Η Κοζάνη μέσα από τα Ανέκδοτα Αρχεία του Ελληνικού Προξενείου Ελασσόνος 1882-1912”
Η αξία αυτού του κειμένου είναι τεράστια επειδή είναι σπάνια τα γραπτά κείμενα για την μόρφωση των παιδιών στην περιοχή μας και ειδικά στον Κρόκο. Αρκετά σχολικά αρχεία καταστράφηκαν σε πυρκαγιές, σε περιόδους πολέμων και κατά την γερμανική κατοχή. Το σίγουρο είναι πως οι κάτοικοι του Κρόκου έκαναν ότι μπορούσαν για να μην μείνουν τα παιδιά τους αμόρφωτα.
Επί τουρκοκρατίας τα παιδιά στην Γκόμπλιτσα, όπως είναι το παλιό όνομα του χωριού, μάθαιναν γράμματα όχι από δασκάλους διορισμένους αλλά από ανθρώπους που γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Την θέση του διδακτηρίου είχε πάρει ο χώρος της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής. Η εκκλησία αυτή προϋπήρχε του σημερινού ναού, ο οποίος ανεγέρθηκε το 1906 και βρισκόταν σε άλλη περιοχή, στην περιοχή «Κοντολάκι». Η λειτουργία αυτού του σχολείου ήταν υποτυπώδης, γραφή, ανάγνωση και λίγα πρακτικά μαθηματικά ήταν η σχολική τους ύλη και ο αριθμός των μαθητών δεν ήταν σταθερός. Ανάμεσα στα ονόματα αυτών των «δασκάλων» που τα αναφέρει ο Γάκης Σιώζος στο βιβλίο του και που συνήθως ήταν παπαδάσκαλοι, βρέθηκε και ένα γυναικείο όνομα, η Δέσπω Τσάμπουρα –Καλύβα.
Ο χώρος της παλιάς εκκλησίας, στο Κοντολάκι, δεν βόλευε επειδή ήταν μικρός και ο αριθμός των παιδιών ολοένα και μεγάλωνε. Οι Κροκιώτες έψαχναν ευκαιρία για να χτίσουν ένα διδακτήριο. Και η ευκαιρία δόθηκε. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, ένας δαιμόνιος Κοζανίτης, ο Χαρίσης Τράντας, πέτυχε να αποσπάσει από τον Σουλτάνο ένα «μαλικιανέ», ένα φιρμάνι δηλαδή που παραχωρούσε την Κοζάνη στη δικαιοδοσία της μητέρας του. Ήταν ένα δώρο του Σουλτάνου στην Βαλιντέ Χανούμ, την κανονική όχι αυτή του σήριαλ, της οποίας η διοίκηση ήταν κάπως χαλαρότερη γενικά. Μ’ αυτό το φιρμάνι χτίστηκε και ο ναός του Αγίου Νικολάου Κοζάνης ,με τον όρο να είναι χαμηλότερος από τα τούρκικα τζαμιά βέβαια. Παρόμοια άδεια δόθηκε στους Κροκιώτες για να χτίσουν μια εκκλησία στο κέντρο του Κρόκου, και αυτήν με τον ίδιο όρο. Η εκκλησία με προσωπική εργασία των κατοίκων, οι περισσότεροι ήταν μάστορες, έγινε σχετικά σύντομα και ήταν ο παλιός ναός του Αγίου Νικολάου.
Όταν τελείωσε οι Κροκιώτες ζήτησαν άδεια να χτίσουν, με προσωπική τους εργασία πάντα, ένα σχολείο στην ανατολική πλευρά της εκκλησίας με τα υλικά που τους περίσσεψαν, όχι και τόσο τυχαία νομίζω. Έτσι το 1872 καμάρωναν για το νέο τους διδακτήριο .
Το χωριό μεγάλωνε, έκαναν και πολλά παιδιά τότε και το 1886 έχτισαν στην βόρεια τώρα πλευρά της εκκλησίας ένα νέο οίκημα, με το παρόμοιο σχέδιο. Εκείνη περίπου την περίοδο χρονολογείται και το «συμφωνητικό για δάσκαλου» που υπάρχει πιο πάνω. Ο τρόπος λειτουργίας του σχολείου απλός, πληρώνουμε τον δάσκαλο με γέννημα (σιτάρι), με καθημερινό φαγητό και οι μαθητές έφερναν ένα ξύλο για την θέρμανση. Και αλλοίμονο σ’ αυτόν που δεν θα πλήρωνε! Ο εκκλησιασμός υποχρεωτικός και ο Βασιλάκης ο γιός της Μήτραινας διοριζόταν επισήμως μ’ αυτό το Φ.Ε.Κ διορισμού τον Νοέμβρη του1890.
Στο νέο διδακτήριο, στο μέσον της πρόσοψης και πάνω από την είσοδο, υπήρχε εντοιχισμένη μια πλάκα από πωρόλιθο στην οποία ήταν σκαλισμένα στα αρχαία ,όμορφα λόγια και η ημερομηνία θεμελίωσης του κτηρίου(παραθέτω παρακάτω τα λόγια και την ελεύθερη μετάφραση τους) .Τα δύο κτήρια αργότερα χρησιμοποιήθηκαν ως Νηπιαγωγεία, και όταν λόγω ακαταλληλότητας αργότερα γκρεμίστηκαν η πλάκα πετάχτηκε στα μπάζα και ξεχάστηκε. Ένας χωριανός μας όμως, ο Μιμήτος Γιάννης την πρόσεξε και ένιωθε πως κάτι έπρεπε να κάνει, γι’ αυτό έψαξε να βρει τον δάσκαλο. Βρήκε το Νίκο Κατσέλα, του έδειξε το μέρος που είχε πεταχτεί και μαζί την έβγαλαν από τα μπάζα, την καθάρισαν από τους ασβέστες και τα χώματα και την μετέφεραν στο νέο κτήριο που στεγάζεται το δεύτερο δημοτικό και το Γυμνάσιο Κρόκου. Η πλάκα γλύτωσε και τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση στην είσοδο του διδακτηρίου χάρη στην ευαισθησία ενός γέροντα και ενός δασκάλου.
Στα δύο κτήρια που λειτουργούσαν ως διδακτήρια, πίσω στα 1890, προστέθηκε και ένα ακόμα που χρησιμοποιούσαν οι τούρκοι εισπράκτορες για ξενώνα. Αυτό είχε δυο ορόφους, στο ισόγειο στάβλιζαν οι Τούρκοι τα ζώα τους και κοιμόντουσαν στον επάνω όροφο. Η απελευθέρωση βρήκε το χωριό με τρείς δασκάλους, τρία διδακτήρια διαφορετικά και αυξανόμενο αριθμό μαθητών. Το 1918 η σχολική επιτροπή της περιοχής αποφάσισε να χτίσει ένα κτήριο για τριθέσιο σχολείο. Ο πρόεδρος τότε του χωριού, Μανώλης Καρανάνος, απαίτησε το κτήριο να γίνει μεγαλύτερο μιας και ο αριθμός των μαθητών ολοένα και μεγάλωνε. Το κράτος φτωχό και τα χρήματα λίγα ,γι αυτό το λόγο πουλήθηκαν εκκλησιαστικά κυρίως και κοινοτικά χωράφια. Οι Κροκιώτες πρόσφεραν από προσωπική εργασία μέχρι υλικά με μεγάλη χαρά και το 1919 μπήκε ο θεμέλιος λίθος . Το σχολείο έγινε 6/θέσιο, τελείωσε το 1922 και ήταν το καμάρι του χωριού.
Στο σχολείο αυτό δίδαξαν πολλοί δάσκαλοι, μερικοί από αυτούς ήταν από τα παιδιά που διδάχτηκαν στα παλιά κτήρια που βρισκόταν πάνω στην εκκλησία. Ένας από αυτούς τους δασκάλους ήταν και ο Γιάννης Γ. Καρανάνος. Ένας γελαστός δάσκαλος που αγαπούσε τα παιδιά και την δουλειά του. «Μας έκανε ευχάριστα το μάθημα χρησιμοποιώντας στιχάκια για να θυμόμαστε εύκολα τους κανόνες της γραμματικής» αναφέρει ο Γάκης Σιώζος που τον είχε δάσκαλο. Αγαπούσε και την ζωή ,έπαιζε τάβλι στο καφενείο του Τζάμου έχοντας δίπλα τους φίλους του όταν τον συνέλαβαν οι γερμανοί. Μπορούσε να ξεφύγει, άλλα δύο άτομα που ήταν μαζί του και ήταν στην μαύρη λίστα, έφυγαν τρέχοντας στο Γερακάκι και γλύτωσαν. Αυτός όμως ακολούθησε τους γερμανούς στα κρατητήρια της Γκεστάπο. Συγκροτήθηκε μια επιτροπή από τον παπά, τον πρόεδρο και άλλους χωριανούς και πήγαν να βρουν τον Γερμανό αξιωματικό. Τον παρακάλεσαν να ελευθερώσει τον δάσκαλο, «κλαίνε τα παιδιά , θέλουν τον δάσκαλο τους , δεν πάει κανένα στο σχολειό» του είπαν μα αυτός τους έδιωξε και έστησε τον γελαστό δάσκαλο στον τοίχο στις 26 Ιανουαρίου 1944 σε αντίποινα για τον θάνατο ενός γερμανού γιατρού που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με τους αντάρτες στην θέση Μπάρα της Σιάτιστας . Από το ξύλο που είχε φάει οι δικοί του δυσκολευτήκαν να αναγνωρίσουν την σορό του. Μαζί του τουφεκίστηκαν άλλοι 42 Έλληνες πατριώτες και δύο γερμανοί στρατιώτες οι οποίοι αρνήθηκαν να τους πυροβολήσουν, κοντά στην Παναγία της Κοζάνης όπου και υπάρχει ένα μνημείο με τα ονόματα τους.
Όλα τα παραπάνω είναι σταγόνες ιστορίας από τον τόπο μου ,ελπίζω « οι αποφαινόμενοι χορικοί Γκομπλιτσιώτες» να ικανοποιήθηκαν βλέποντας απογόνους τους να μορφώνονται , να πετυχαίνουν στην ζωή τους και να τους τιμούν με την προκοπή τους.
Ιωάννα Κύρου
Νηπιαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου