1ο Δημοτικό Σχολείο Ιλίου
Η Ιστορία του σχολείου μας
(τα παρακάτω στοιχεία αποτελούν μέρος της έρευνας του κ. Ανδρέα Α. Μηλιώνη, Μάρτιος 2012)
Το χωριό των Κάτω Λιοσίων (σημερινό Ίλιον), ιδρύθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1850, πριν ενάμιση αιώνα και πλέον. Ήταν ένα χωριό καλλιεργητών του παρακείμενου βασιλικού αγροκτήματος. Σε αυτό η βασίλισσα Αμαλία «…ίδρυσε σχολείον αναθέσασα την διεύθυνσιν αυτού εις τον ιερέα και διδάσκαλον Δημήτριον Κορίδην και ανήγειρεν εκκλησίαν επ’ ονόματι το Ευαγγελισμού της Θεοτόκου».
Σύμφωνα με ένα άλλο άρθρο που δημοσιεύθηκε στην πολιτική και φιλολογική εφημερίδα «ΗΛΙΟΣ», στις 25 Μαρτίου του 1856 (εκδότης Π. Σούτσος): «…Εκτός του Πύργου έστιν χωρίδιον καλούμενον Λιόσια. Εν τω χωριδίω τούτω η βασίλισσα εμίσθωσε ιερέα του Ανατολικού δόγματος γνωρίζοντα την Ελληνικήν γλώσσαν, όν κατέστησε διδάσκαλον των εκεί παίδων.»
Δεν είναι γνωστό αν για τη στέγαση του σχολείου κατασκευάστηκε ιδιαίτερο κτίσμα, όπως σαφώς αναφέρεται για την εκκλησία. Το πιθανότερο είναι οι λίγοι μαθητές του να στεγάστηκαν σε ένα από τα ταπεινά αγροτικά κτίσματα του χωριού. Μια αίθουσα που χωρούσε δυο – τρεις δεκάδες μαθητές. Το «σχολείο» αυτό αντίκρισε ο Αναστάσιος Μανάκης όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά τα Λιόσια, 2 – 3 χρόνια μετά την ίδρυσή τους, περί τα τέλη της δεκαετίας του 1850.
Ο Αναστάσιος Μανάκης εκδηλώνει το ενδιαφέρον του για την ειρηνική και αδιατάρακτη ζωή των κατοίκων των Νέων Λιοσίων, για το λόγο αυτό μάλιστα αποφασίζει την εγκατάστασή του σε αυτά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέξαμε από διάφορες πηγές πρώτος δάσκαλος του 1ου Δημοτικού Σχολείου Νέων Λιοσίων, που αναφέρεται και ως «Μανάκειος σχολή», ήταν ένας «φιλότιμος εφημέριος», ο Δημήτρης Κορίδης. Για πολύ καιρό ασκούσε τα καθήκοντά του απλήρωτος από το Δήμο Αθηνών (=όπου ανήκαν τότε τα Κάτω Λιόσια). Μόλις ο Μανάκης πληροφορήθηκε ότι ο εφημέριος του ναού και δάσκαλος δεν λαβαίνει αποδοχές και διαφαίνεται αναπόδραστη η διακοπή της θρησκευτικής ζωής και η διδασκαλία των παιδιών ανέλαβε τη μισθοδοσία του, αναθέτοντάς του πρωτίστως το εκπαιδευτικό έργο. Παράλληλα διέθεσε τις απαραίτητες δαπάνες για την ανέγερση του σχολείου ώστε να διασφαλίζεται η εύρυθμη και αποδοτική διδασκαλία σε αυτό. Αρβανίτες στην απώτατη καταγωγή τους οι μαθητές, αλλά ακραιφνείς Έλληνες, έκαναν το γλωσσικό τους ιδίωμα να λειτουργήσει ως κίνητρο προς την ελληνική παιδεία.
Το σχολείο μας και η αυλή του το έτος 1937
Οι κάτοικοι των Νέων Λιοσίων συγκινημένοι από την ευγενική χειρονομία του Μανάκη έκαναν την Ελληνική παιδεία σκοπό της ζωής τους. Ο τύπος της εποχής εκτιμώντας την αξία της προσφοράς έδωσε ιδιαίτερη προβολή στην επίσημη θεμελίωση του έργου, με σχετικό δημοσίευμα της 1ης Οκτωβρίου του 1860, δημοσιοποιώντας στη συνέχεια στοιχεία για την πρόοδο των εργασιών.
«… Ο κος Αναστάσιος Μανάκης … προσέθεσεν και ετέραν αγαθοεργία, ιδρύων εν τω χωρίω του Δήμου Αθηναίων Λιόσια, τω παρά τω κτήματι της Μεγαλειοτάτης ημών Βασιλίσσης, δημοτικόν σχολείον ου πολλή υπήρχεν εκεί ανάγκη. Του σχολείου τούτου τον θεμέλιον λίθον έθετο ο ιδρυτής την πρωίαν της παρελθούσης Κυριακής γενομένης εκκλησιαστικής δημοτελούς τελετής και λόγου παρά του διδασκάλου και εφημερίου κ. Κορίδου εκφωνηθέντος. Παρήσαν εν αυτή οι υπουργοί κ.κ. Βότσαρης, Ποτλής και Κουντουριώτης, ο γερουσιαστής κ. Ψύλλας, ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Σκούφος, ο διευθυντής της Εθνικής Τραπέζης κ. Γεώργιος Σταύρου και άλλοι επίσημοι πολίται. Περιχαρείς οι κάτοικοι του χωριού περιεστοίχουν την τελετήν και η από καρδιάς ευγνωμοσύνη αυτών πολυειδώς εξεδηλώθη τω κυρίω Μανάκη».
Το 1ο Δημοτικό Ιλίου, όπως είναι σήμερα
Δύο χρόνια μετά, ένα άλλο δημοσίευμα της Εφημερίδας των Φιλομαθών (Φ.465) με ημερομηνία 18 Σεπτεμβρίου 1862 μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για το «καλλίτερον και κανονικότερον» δημοτικόν σχολείο της περιφέρειας των Αθηνών «μηδ’ αυτής της πόλεως εξαιρουμένης», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει.
«Εν τω χωρίω Λιόσια κειμένω παρά τω κτήματι της Α. Μ. της Βασιλίσσης υπάρχει δαπάναις του φιλογενεστάτου κ. Α. Μανάκη ανεγηγερμένον το καλλίτερον και κανονικώτερον των εν τη περιφερεία του δήμου Αθηνών, μηδ’ αυτής της πόλεως εξαιρουμένης, δημοτικόν σχολείον. Τούτο διευθύνεται παρά του εκπαιδεύτου και φιλοτίμου εφημερίου του αυτού χωρίου και δημοδιδασκάλου δευτεροβαθμίου κυρίου Δ. Κορίδου. Αι κατ’ έτος μετά πάσης επισημότητος και πανηγυρικής λαμπρότητος γιγνόμεναι εξετάσεις των εις αυτό εκ του χωρίου τούτου και των πέριξ φοιτώντων μαθητών πληρούσι χαράς την καρδίαν πάντων των προσερχομένων. Τουτ’ αυτό εγένετο και κατά την παρελθούσαν Κυριακήν, τη 9 του μεσούντος. Την πρωίαν της ημέρας ταύτης ετελέσθη πρώτον αναλώμασι emoticon smile με έξοδα) του κ. Μανάκη υπό του σεβ. Επισκόπου Καρυστίας ιερά μυσταγωγία εν τω δαπάναις της Α. Μ. της Βασιλίσσης ιδρυμένω περικαλλεί ναώ εν Λιοσίοις, είτα προηγηθείσης τελετής εν τω σχολείω εγένοντο αι εξετάσεις, εν αις παρευρέθησαν ο κ. πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου, ο κ. υπουργός της παιδείας, ο κ. Αυλάρχης, ο κ. Δήμαρχος Αθηνών, ο ιδρυτής του σχολείου κ. Μανάκης, ο διευθυντής της Εθν. Τραπέζης κ. Γ. Σταύρου, ο υποδιοικητής αυτής κ. Μ. Ρενιέρης, η εξεταστική επιτροπή και άλλοι φιλόμουσοι άνδρες. Εις επήκοον δε πάντων emoticon smile σε προσοχή όλων) ο διδάσκαλος κύριος Κορίδης εξεφώνησε καταλληλότατον λογίδριον.
Ο κ. Μανάκης διένειμε τοις μαθηταίς βιβλία εις βράβευσιν αυτών, ομοίως δε ο κ. δήμαρχος. Μετά τας εξετάσεις προσηνέχθη μετά του κ. Μανάκη εις πάντας τους ανωτέρω μνημονευθέντας εστίασις λαμπρά και ούτως ετελείωσε χαρμοσύνοις εν Λιοσίοις η ημέρα των εξετάσεων του εν αυτοίς σχολείου».
Πριν από τη συμπλήρωση δύο ετών το σχολείο είχε λειτουργήσει υποδειγματικά σύμφωνα με την ειδησεογραφία της εφημερίδας που είχε δώσει την πρώτη καλή είδηση για τη θεμελίωσή του, την 1 η Οκτωβρίου του 1860.
Ανατρέχοντας σε Οδηγούς και στατιστικά στοιχεία των επομένων δεκαετιών σταχυολογούμε: Πρώτη διδάξασα τρεις δεκαετίες αργότερα (το 1889) στο Τμήμα Αρρένων του ιδίου (1ου) Σχολείου Νέων Λιοσίων ήταν η διδασκάλισσα κα Ελένη Γομβέλη.
Σύμφωνα με τον οδηγό του «Ιγγλέση» του έτους 1905 το Δημοτικό Σχολείο Νέων Λιοσίων είναι ένα από τα 23 της περιφέρειας του Δήμου Αθηναίων (Αθήνα 16, Σεπόλια 1, Κυψέλη 1, Άνω Πατήσια 1, Νέα Λιόσια 1, Αμαρούσιο 1, Χαλάνδρι 1 και Κηφισιά 1) σε μια περίοδο που ο πληθυσμός της Πρωτεύουσας με τα κοντινά της περίχωρα μόλις έφτανε τους 163 χιλιάδες κατοίκους.
Ο ναός της Ευαγγελίστριας και το 1ο Δημοτικό, το 1914
Το 1ο Δημοτικό στοίχειωσε αφρόντιστο και ασυντήρητο παραμένοντας το «ένα και μοναδικό» σχολείο και μετά την ίδρυση της κοινότητας το 1927. Κατά την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά έγιναν κάποιες εργασίες επέκτασής του, αλλά διακόπηκαν από τον πόλεμο και τα γεγονότα που ακολούθησαν. Έτσι ημιτελές, ερειπωμένο, χωρίς πορτοπαράθυρα και εξοπλισμό το «καλλίτερον και κανονικότερον σχολείο της περιφέρειας των Αθηνών» κατήντησε ένα κτίριο – φάντασμα.
Οι παλιοί κάτοικοι θυμούνται: «Το σχολείο δεν λειτουργούσε μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όμως οι μαθητές είχαν αυξηθεί σημαντικά, γι αυτό και η κοινότητα αναγκάσθηκε να μισθώσει κάποια ισόγεια μαγαζιά στο κέντρο μετατρέποντάς τα σε σχολεία για να στεγαστούν οι διάφορες τάξεις.
«Τα «σχολεία» αυτά ήσαν του Κώστα του Τσίγκου στην πλατεία, προς τη μεριά της οδού Πατρόκλου, του Θανάση του Λιόση, δίπλα, στον ίδιο δρόμο και του Σταμολιώση επί της Πατρόκλου και Πριάμου. Στο καθένα στεγάζονταν δυο τάξεις. Δεν υπήρχαν προαύλια. Τα κτίσματα αυτά είχαν φτιαχτεί για άλλες χρήσεις και ήσαν ακατάλληλα, αλλά αποτελούσαν αναγκαστική επιλογή καθώς η κοινότητα, το κράτος δεν διέθεταν πόρους και μέσα για να αντιμετωπίσουν το καυτό πρόβλημα της σχολικής στέγης». (πληρ. Γιώργος Γκίκας)
Το 2ο Δημοτικό Σχολείο ιδρύθηκε τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Αρχικά συστεγάστηκε με το 1ο, στο κτίριο της οδού Μανάκη και Πριάμου με πρώτο ΔΙντή τον Παναγιώτη Αθ. Οικονόμου. Από το 1967 μεταφέρθηκε στο κτίριο ενός πρώην ιδιωτικού δημοτικού σχολείου, στη συμβολή Χρυσηίδος και Ικάρου.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 λειτούργησε το 3ο Δημοτικό στον Άγιο Φανούριο, αρχικά σε μισθωμένο κτίριο κι αυτό.
Μέχρι το 1965 λειτούργησαν στα Νέα Λιόσια 7 Δημοτικά Σχολεία, τα 5 από αυτά σε μισθωμένα κτίρια.
Σήμερα στην περιοχή του Ιλίου λειτουργούν:
21 Δημοτικά Σχολεία
1 Δημοτικό Σχολείο για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες
9 Γυμνάσια
1 Ειδικό Γυμνάσιο για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες
7 Ενιαία Λύκεια
2 Επαγγελματικά Λύκεια.
1 Επαγγελματική Σχολή
1 Ειδικό Λύκειο για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες
1 Μουσικό Γυμνάσιο – Λύκειο
1 Τεχνική Επαγγελματική Σχολή Ειδικής Αγωγής
Ήτοι 45 σχολικές μονάδες και 31 Νηπιαγωγεία στα οποία διδάσκουν 760 καθηγητές, 260 διδάσκαλοι, ειδικοί παιδαγωγοί και 70 περίπου νηπιαγωγοί, ενώ ο αριθμός των μαθητών ξεπερνά τις 12.000!
Ποιος ήταν όμως ο Αναστάσιος Μανάκης;
Ο Αναστάσιος Μανάκης υπήρξε μέγας ευεργέτης της πόλης μας, ένας ευπατρίδης και μαχητικός κοινωνικός οραματιστής που ανάλωσε ολόκληρη τη ζωή του στην υπηρεσία της πατρίδας, από την προεπαναστατική περίοδο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1860, όταν το νεαρό ελληνικό κράτος προσπαθούσε να ορθοποδήσει σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες.
Το όνομά του έχει δοθεί στην παρακείμενη στο σχολείο οδό, λίγοι όμως από τους κατοίκους της πόλης μας, γνωρίζουν κάτι από τη ζωή του.
Ο Αναστάσιος Μανάκης ή Μιχάλογλου γεννήθηκε στο Μέτσοβο τα τέλη του 18ου αιώνα. Το Μέτσοβο ήταν τότε έδρα ξένων προξενείων, καίριος συγκοινωνιακός κόμβος, κέντρο εμπορικό, πνευματικό και εκπαιδευτικό. Οι κάτοικοί του όπως και οι συμπατριώτες τους στα Γιάννενα, ήσαν «πρώτοι στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Ο Μανάκης διαπιστώνοντας τις λαμπρές προοπτικές που είχε το ζωεμπόριο έδειξε από τα προεπαναστατικά χρόνια ζηλευτή εργατικότητα, αξιοποιώντας την ευφυΐα και το εμπορικό του τάλαντο. Με έδρα την Κωνσταντινούπολη απλώνει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητές σε όλη τη Βαλκανική, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες Βλαχία, Μολδαβία και στην απέραντη Ρωσία. Απέκτησε νωρίς μεγάλη περιουσία και συνδέθηκε με ονομαστούς επιχειρηματικούς παράγοντες της εποχής.
Στο απόγειο της επιχειρηματικής του δραστηριότητας εντάσσεται στο πιο ενεργό τμήμα της Φιλικής Εταιρίας δίπλα στον αρχηγό της Ελληνικής επανάστασης Αλέξανδρο Υψηλάντη, που του αναθέτει άκρως επικίνδυνες και απόρρητες αποστολές, αποφασιστικής σημασίας για την τύχη της Φιλικής Εταιρίας και την έκβαση της προγραμματισμένης επανάστασης των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων. Όταν τα όπλα στη Μολδοβλαχία σίγησαν ο Μανάκης κατέβηκε στην Ελλάδα και συνέχισε τους αγώνες του στα Δερβενάκια, στο Μεσολόγγι και όπου αλλού χρειαζόταν, αποσπώντας την εμπιστοσύνη και το θαυμασμό των αρχηγών της επανάστασης.
Η προτομή του Α. Μανάκη στην αυλή του Σχολείου μας
Το 1825 ο Ιωάννης Κωλέττης προτείνει την αποστολή του Μανάκη στη Σερβία ως προξένου της Ελλάδος, λόγω της αξιόλογης παιδείας του, σε συνδυασμό με τις προηγούμενες επιχειρηματικές επιδόσεις του, αλλά και τις εύστοχες επιχειρήσεις ως απεσταλμένου του Υψηλάντη.
Μια μεταγενέστερη (1862) αποστολή του, αρκετά χρόνια αργότερα, δείχνει ότι η πρώτη διπλωματική του υπηρεσία είχε αίσιο τέλος. Κατά την παραμονή του στη Σερβία, συστηματικά εργαζόμενος, διερμήνευσε τις συμπάθειες των Ελλήνων προς τους ομόδοξους Σέρβους προκαλώντας ανάλογα συναισθήματα στους δεύτερους, επιτυγχάνοντας την εισαγωγή της Ελληνικής γλώσσας στα Σέρβικα σχολεία, στέλνοντας εκεί πολλά εκλεκτά Ελληνικά βιβλία, και αυτά με δική του δαπάνη. Αποδοτική είναι και η συνεργασία του με τους Μαυροβούνιους, που κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης είχαν εκδηλώσει με κάθε τρόπο την ειλικρινή συμπάθειά τους προς τους Έλληνες.
Η γενέτειρά του Μανάκη, το Μέτσοβο, παραμένει αλύτρωτη, εντός της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σε αυτήν στρέφει τώρα την αμέριστη στοργή και το ενδιαφέρον του. Αποστέλλει ωφέλιμα βιβλία που διευκολύνουν την εκπαίδευση των παιδιών των ομογενών που βρίσκονται σε καθεστώς δουλείας, αλλά και παρηγοριά ότι οι ελεύθεροι Έλληνες αδελφοί τους δεν τους ξεχνούν.
Ιδιαίτερα συντρέχει τους Δήμους που, σύμφωνα με το νόμο της 27ης Δεκεμβρίου του 1833, επιφορτίσθηκαν την ευθύνη της εποπτείας και λειτουργίας εκκλησιών, σχολείων, τμημάτων χωροφυλακής χωρίς όμως να διαθέτουν τους ανάλογους πόρους.
Ο Αναστάσιος Μανάκης εκδηλώνει το ενδιαφέρον του για την ειρηνική και αδιατάρακτη ζωή των κατοίκων των Νέων Λιοσίων, για το λόγο αυτό μάλιστα αποφασίζει την εγκατάστασή του σε αυτά.
Αγοράζει όπλα νέου τύπου τα οποία διανέμει στους άοπλους κατοίκους, διότι υπήρχαν και αρκετοί προνοητικοί και εύποροι που είχαν ήδη φροντίσει να εξοπλιστούν εκ των ενόντων. Εισηγείται τη συγκρότηση τοπικού τμήματος εθνοφυλακής για την καταπολέμηση της ληστείας, προσφέροντας παράλληλα εργασία σε όλους τους κατοίκους του χωριού που λόγω βιοτικών αναγκών επιδίδονταν σε παράνομες ενέργειες. Αναλαμβάνοντας την εκτέλεση της διαθήκης του Μιχαήλ Τοσίτσα για την ανέγερση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και την επιστασία των σχετικών έργων εξασφαλίζει παραγωγική και εποικοδομητική απασχόληση σε πολλούς λιοσιώτες εκείνα τα χρόνια.
Ο Αναστάσιος Μανάκης, σε σκίτσο του Ν. Λύτρα
Το φιλεκπαιδευτικό πάθος του ανοίγει παραδειγματίζει και άλλους εύπορους και φιλογενείς Έλληνες να αναλάβουν ανάλογες πρωτοβουλίες. Με τις δωρεές του μπαίνουν τα θεμέλια για να συσταθούν βιβλιοθήκες σε όσα διδακτήρια δεν υπάρχουν.
Ο Αναστάσιος Μανάκης έφυγε από τη ζωή τα τέλη του Ιουλίου του 1864. Σύμπας ο λαός της Πρωτεύουσας συνέρρευσε στο ναό της Μητροπόλεως και στους γύρω δρόμους και συνόδεψε το φέρετρό του πεζή μέχρι το νεκροταφείο, εκδηλώνοντας με οδύνη την αγάπη και ευγνωμοσύνη του προς τον ευεργετικό και φιλάνθρωπο άνδρα.
Η Ιστορία του σχολείου μας
(τα παρακάτω στοιχεία αποτελούν μέρος της έρευνας του κ. Ανδρέα Α. Μηλιώνη, Μάρτιος 2012)
Το χωριό των Κάτω Λιοσίων (σημερινό Ίλιον), ιδρύθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1850, πριν ενάμιση αιώνα και πλέον. Ήταν ένα χωριό καλλιεργητών του παρακείμενου βασιλικού αγροκτήματος. Σε αυτό η βασίλισσα Αμαλία «…ίδρυσε σχολείον αναθέσασα την διεύθυνσιν αυτού εις τον ιερέα και διδάσκαλον Δημήτριον Κορίδην και ανήγειρεν εκκλησίαν επ’ ονόματι το Ευαγγελισμού της Θεοτόκου».
Σύμφωνα με ένα άλλο άρθρο που δημοσιεύθηκε στην πολιτική και φιλολογική εφημερίδα «ΗΛΙΟΣ», στις 25 Μαρτίου του 1856 (εκδότης Π. Σούτσος): «…Εκτός του Πύργου έστιν χωρίδιον καλούμενον Λιόσια. Εν τω χωριδίω τούτω η βασίλισσα εμίσθωσε ιερέα του Ανατολικού δόγματος γνωρίζοντα την Ελληνικήν γλώσσαν, όν κατέστησε διδάσκαλον των εκεί παίδων.»
Δεν είναι γνωστό αν για τη στέγαση του σχολείου κατασκευάστηκε ιδιαίτερο κτίσμα, όπως σαφώς αναφέρεται για την εκκλησία. Το πιθανότερο είναι οι λίγοι μαθητές του να στεγάστηκαν σε ένα από τα ταπεινά αγροτικά κτίσματα του χωριού. Μια αίθουσα που χωρούσε δυο – τρεις δεκάδες μαθητές. Το «σχολείο» αυτό αντίκρισε ο Αναστάσιος Μανάκης όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά τα Λιόσια, 2 – 3 χρόνια μετά την ίδρυσή τους, περί τα τέλη της δεκαετίας του 1850.
Ο Αναστάσιος Μανάκης εκδηλώνει το ενδιαφέρον του για την ειρηνική και αδιατάρακτη ζωή των κατοίκων των Νέων Λιοσίων, για το λόγο αυτό μάλιστα αποφασίζει την εγκατάστασή του σε αυτά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέξαμε από διάφορες πηγές πρώτος δάσκαλος του 1ου Δημοτικού Σχολείου Νέων Λιοσίων, που αναφέρεται και ως «Μανάκειος σχολή», ήταν ένας «φιλότιμος εφημέριος», ο Δημήτρης Κορίδης. Για πολύ καιρό ασκούσε τα καθήκοντά του απλήρωτος από το Δήμο Αθηνών (=όπου ανήκαν τότε τα Κάτω Λιόσια). Μόλις ο Μανάκης πληροφορήθηκε ότι ο εφημέριος του ναού και δάσκαλος δεν λαβαίνει αποδοχές και διαφαίνεται αναπόδραστη η διακοπή της θρησκευτικής ζωής και η διδασκαλία των παιδιών ανέλαβε τη μισθοδοσία του, αναθέτοντάς του πρωτίστως το εκπαιδευτικό έργο. Παράλληλα διέθεσε τις απαραίτητες δαπάνες για την ανέγερση του σχολείου ώστε να διασφαλίζεται η εύρυθμη και αποδοτική διδασκαλία σε αυτό. Αρβανίτες στην απώτατη καταγωγή τους οι μαθητές, αλλά ακραιφνείς Έλληνες, έκαναν το γλωσσικό τους ιδίωμα να λειτουργήσει ως κίνητρο προς την ελληνική παιδεία.
Το σχολείο μας και η αυλή του το έτος 1937
Οι κάτοικοι των Νέων Λιοσίων συγκινημένοι από την ευγενική χειρονομία του Μανάκη έκαναν την Ελληνική παιδεία σκοπό της ζωής τους. Ο τύπος της εποχής εκτιμώντας την αξία της προσφοράς έδωσε ιδιαίτερη προβολή στην επίσημη θεμελίωση του έργου, με σχετικό δημοσίευμα της 1ης Οκτωβρίου του 1860, δημοσιοποιώντας στη συνέχεια στοιχεία για την πρόοδο των εργασιών.
«… Ο κος Αναστάσιος Μανάκης … προσέθεσεν και ετέραν αγαθοεργία, ιδρύων εν τω χωρίω του Δήμου Αθηναίων Λιόσια, τω παρά τω κτήματι της Μεγαλειοτάτης ημών Βασιλίσσης, δημοτικόν σχολείον ου πολλή υπήρχεν εκεί ανάγκη. Του σχολείου τούτου τον θεμέλιον λίθον έθετο ο ιδρυτής την πρωίαν της παρελθούσης Κυριακής γενομένης εκκλησιαστικής δημοτελούς τελετής και λόγου παρά του διδασκάλου και εφημερίου κ. Κορίδου εκφωνηθέντος. Παρήσαν εν αυτή οι υπουργοί κ.κ. Βότσαρης, Ποτλής και Κουντουριώτης, ο γερουσιαστής κ. Ψύλλας, ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Σκούφος, ο διευθυντής της Εθνικής Τραπέζης κ. Γεώργιος Σταύρου και άλλοι επίσημοι πολίται. Περιχαρείς οι κάτοικοι του χωριού περιεστοίχουν την τελετήν και η από καρδιάς ευγνωμοσύνη αυτών πολυειδώς εξεδηλώθη τω κυρίω Μανάκη».
Το 1ο Δημοτικό Ιλίου, όπως είναι σήμερα
Δύο χρόνια μετά, ένα άλλο δημοσίευμα της Εφημερίδας των Φιλομαθών (Φ.465) με ημερομηνία 18 Σεπτεμβρίου 1862 μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για το «καλλίτερον και κανονικότερον» δημοτικόν σχολείο της περιφέρειας των Αθηνών «μηδ’ αυτής της πόλεως εξαιρουμένης», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει.
«Εν τω χωρίω Λιόσια κειμένω παρά τω κτήματι της Α. Μ. της Βασιλίσσης υπάρχει δαπάναις του φιλογενεστάτου κ. Α. Μανάκη ανεγηγερμένον το καλλίτερον και κανονικώτερον των εν τη περιφερεία του δήμου Αθηνών, μηδ’ αυτής της πόλεως εξαιρουμένης, δημοτικόν σχολείον. Τούτο διευθύνεται παρά του εκπαιδεύτου και φιλοτίμου εφημερίου του αυτού χωρίου και δημοδιδασκάλου δευτεροβαθμίου κυρίου Δ. Κορίδου. Αι κατ’ έτος μετά πάσης επισημότητος και πανηγυρικής λαμπρότητος γιγνόμεναι εξετάσεις των εις αυτό εκ του χωρίου τούτου και των πέριξ φοιτώντων μαθητών πληρούσι χαράς την καρδίαν πάντων των προσερχομένων. Τουτ’ αυτό εγένετο και κατά την παρελθούσαν Κυριακήν, τη 9 του μεσούντος. Την πρωίαν της ημέρας ταύτης ετελέσθη πρώτον αναλώμασι emoticon smile με έξοδα) του κ. Μανάκη υπό του σεβ. Επισκόπου Καρυστίας ιερά μυσταγωγία εν τω δαπάναις της Α. Μ. της Βασιλίσσης ιδρυμένω περικαλλεί ναώ εν Λιοσίοις, είτα προηγηθείσης τελετής εν τω σχολείω εγένοντο αι εξετάσεις, εν αις παρευρέθησαν ο κ. πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου, ο κ. υπουργός της παιδείας, ο κ. Αυλάρχης, ο κ. Δήμαρχος Αθηνών, ο ιδρυτής του σχολείου κ. Μανάκης, ο διευθυντής της Εθν. Τραπέζης κ. Γ. Σταύρου, ο υποδιοικητής αυτής κ. Μ. Ρενιέρης, η εξεταστική επιτροπή και άλλοι φιλόμουσοι άνδρες. Εις επήκοον δε πάντων emoticon smile σε προσοχή όλων) ο διδάσκαλος κύριος Κορίδης εξεφώνησε καταλληλότατον λογίδριον.
Ο κ. Μανάκης διένειμε τοις μαθηταίς βιβλία εις βράβευσιν αυτών, ομοίως δε ο κ. δήμαρχος. Μετά τας εξετάσεις προσηνέχθη μετά του κ. Μανάκη εις πάντας τους ανωτέρω μνημονευθέντας εστίασις λαμπρά και ούτως ετελείωσε χαρμοσύνοις εν Λιοσίοις η ημέρα των εξετάσεων του εν αυτοίς σχολείου».
Πριν από τη συμπλήρωση δύο ετών το σχολείο είχε λειτουργήσει υποδειγματικά σύμφωνα με την ειδησεογραφία της εφημερίδας που είχε δώσει την πρώτη καλή είδηση για τη θεμελίωσή του, την 1 η Οκτωβρίου του 1860.
Ανατρέχοντας σε Οδηγούς και στατιστικά στοιχεία των επομένων δεκαετιών σταχυολογούμε: Πρώτη διδάξασα τρεις δεκαετίες αργότερα (το 1889) στο Τμήμα Αρρένων του ιδίου (1ου) Σχολείου Νέων Λιοσίων ήταν η διδασκάλισσα κα Ελένη Γομβέλη.
Σύμφωνα με τον οδηγό του «Ιγγλέση» του έτους 1905 το Δημοτικό Σχολείο Νέων Λιοσίων είναι ένα από τα 23 της περιφέρειας του Δήμου Αθηναίων (Αθήνα 16, Σεπόλια 1, Κυψέλη 1, Άνω Πατήσια 1, Νέα Λιόσια 1, Αμαρούσιο 1, Χαλάνδρι 1 και Κηφισιά 1) σε μια περίοδο που ο πληθυσμός της Πρωτεύουσας με τα κοντινά της περίχωρα μόλις έφτανε τους 163 χιλιάδες κατοίκους.
Ο ναός της Ευαγγελίστριας και το 1ο Δημοτικό, το 1914
Το 1ο Δημοτικό στοίχειωσε αφρόντιστο και ασυντήρητο παραμένοντας το «ένα και μοναδικό» σχολείο και μετά την ίδρυση της κοινότητας το 1927. Κατά την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά έγιναν κάποιες εργασίες επέκτασής του, αλλά διακόπηκαν από τον πόλεμο και τα γεγονότα που ακολούθησαν. Έτσι ημιτελές, ερειπωμένο, χωρίς πορτοπαράθυρα και εξοπλισμό το «καλλίτερον και κανονικότερον σχολείο της περιφέρειας των Αθηνών» κατήντησε ένα κτίριο – φάντασμα.
Οι παλιοί κάτοικοι θυμούνται: «Το σχολείο δεν λειτουργούσε μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όμως οι μαθητές είχαν αυξηθεί σημαντικά, γι αυτό και η κοινότητα αναγκάσθηκε να μισθώσει κάποια ισόγεια μαγαζιά στο κέντρο μετατρέποντάς τα σε σχολεία για να στεγαστούν οι διάφορες τάξεις.
«Τα «σχολεία» αυτά ήσαν του Κώστα του Τσίγκου στην πλατεία, προς τη μεριά της οδού Πατρόκλου, του Θανάση του Λιόση, δίπλα, στον ίδιο δρόμο και του Σταμολιώση επί της Πατρόκλου και Πριάμου. Στο καθένα στεγάζονταν δυο τάξεις. Δεν υπήρχαν προαύλια. Τα κτίσματα αυτά είχαν φτιαχτεί για άλλες χρήσεις και ήσαν ακατάλληλα, αλλά αποτελούσαν αναγκαστική επιλογή καθώς η κοινότητα, το κράτος δεν διέθεταν πόρους και μέσα για να αντιμετωπίσουν το καυτό πρόβλημα της σχολικής στέγης». (πληρ. Γιώργος Γκίκας)
Το 2ο Δημοτικό Σχολείο ιδρύθηκε τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Αρχικά συστεγάστηκε με το 1ο, στο κτίριο της οδού Μανάκη και Πριάμου με πρώτο ΔΙντή τον Παναγιώτη Αθ. Οικονόμου. Από το 1967 μεταφέρθηκε στο κτίριο ενός πρώην ιδιωτικού δημοτικού σχολείου, στη συμβολή Χρυσηίδος και Ικάρου.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 λειτούργησε το 3ο Δημοτικό στον Άγιο Φανούριο, αρχικά σε μισθωμένο κτίριο κι αυτό.
Μέχρι το 1965 λειτούργησαν στα Νέα Λιόσια 7 Δημοτικά Σχολεία, τα 5 από αυτά σε μισθωμένα κτίρια.
Σήμερα στην περιοχή του Ιλίου λειτουργούν:
21 Δημοτικά Σχολεία
1 Δημοτικό Σχολείο για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες
9 Γυμνάσια
1 Ειδικό Γυμνάσιο για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες
7 Ενιαία Λύκεια
2 Επαγγελματικά Λύκεια.
1 Επαγγελματική Σχολή
1 Ειδικό Λύκειο για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες
1 Μουσικό Γυμνάσιο – Λύκειο
1 Τεχνική Επαγγελματική Σχολή Ειδικής Αγωγής
Ήτοι 45 σχολικές μονάδες και 31 Νηπιαγωγεία στα οποία διδάσκουν 760 καθηγητές, 260 διδάσκαλοι, ειδικοί παιδαγωγοί και 70 περίπου νηπιαγωγοί, ενώ ο αριθμός των μαθητών ξεπερνά τις 12.000!
Ποιος ήταν όμως ο Αναστάσιος Μανάκης;
Ο Αναστάσιος Μανάκης υπήρξε μέγας ευεργέτης της πόλης μας, ένας ευπατρίδης και μαχητικός κοινωνικός οραματιστής που ανάλωσε ολόκληρη τη ζωή του στην υπηρεσία της πατρίδας, από την προεπαναστατική περίοδο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1860, όταν το νεαρό ελληνικό κράτος προσπαθούσε να ορθοποδήσει σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες.
Το όνομά του έχει δοθεί στην παρακείμενη στο σχολείο οδό, λίγοι όμως από τους κατοίκους της πόλης μας, γνωρίζουν κάτι από τη ζωή του.
Ο Αναστάσιος Μανάκης ή Μιχάλογλου γεννήθηκε στο Μέτσοβο τα τέλη του 18ου αιώνα. Το Μέτσοβο ήταν τότε έδρα ξένων προξενείων, καίριος συγκοινωνιακός κόμβος, κέντρο εμπορικό, πνευματικό και εκπαιδευτικό. Οι κάτοικοί του όπως και οι συμπατριώτες τους στα Γιάννενα, ήσαν «πρώτοι στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Ο Μανάκης διαπιστώνοντας τις λαμπρές προοπτικές που είχε το ζωεμπόριο έδειξε από τα προεπαναστατικά χρόνια ζηλευτή εργατικότητα, αξιοποιώντας την ευφυΐα και το εμπορικό του τάλαντο. Με έδρα την Κωνσταντινούπολη απλώνει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητές σε όλη τη Βαλκανική, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες Βλαχία, Μολδαβία και στην απέραντη Ρωσία. Απέκτησε νωρίς μεγάλη περιουσία και συνδέθηκε με ονομαστούς επιχειρηματικούς παράγοντες της εποχής.
Στο απόγειο της επιχειρηματικής του δραστηριότητας εντάσσεται στο πιο ενεργό τμήμα της Φιλικής Εταιρίας δίπλα στον αρχηγό της Ελληνικής επανάστασης Αλέξανδρο Υψηλάντη, που του αναθέτει άκρως επικίνδυνες και απόρρητες αποστολές, αποφασιστικής σημασίας για την τύχη της Φιλικής Εταιρίας και την έκβαση της προγραμματισμένης επανάστασης των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων. Όταν τα όπλα στη Μολδοβλαχία σίγησαν ο Μανάκης κατέβηκε στην Ελλάδα και συνέχισε τους αγώνες του στα Δερβενάκια, στο Μεσολόγγι και όπου αλλού χρειαζόταν, αποσπώντας την εμπιστοσύνη και το θαυμασμό των αρχηγών της επανάστασης.
Η προτομή του Α. Μανάκη στην αυλή του Σχολείου μας
Το 1825 ο Ιωάννης Κωλέττης προτείνει την αποστολή του Μανάκη στη Σερβία ως προξένου της Ελλάδος, λόγω της αξιόλογης παιδείας του, σε συνδυασμό με τις προηγούμενες επιχειρηματικές επιδόσεις του, αλλά και τις εύστοχες επιχειρήσεις ως απεσταλμένου του Υψηλάντη.
Μια μεταγενέστερη (1862) αποστολή του, αρκετά χρόνια αργότερα, δείχνει ότι η πρώτη διπλωματική του υπηρεσία είχε αίσιο τέλος. Κατά την παραμονή του στη Σερβία, συστηματικά εργαζόμενος, διερμήνευσε τις συμπάθειες των Ελλήνων προς τους ομόδοξους Σέρβους προκαλώντας ανάλογα συναισθήματα στους δεύτερους, επιτυγχάνοντας την εισαγωγή της Ελληνικής γλώσσας στα Σέρβικα σχολεία, στέλνοντας εκεί πολλά εκλεκτά Ελληνικά βιβλία, και αυτά με δική του δαπάνη. Αποδοτική είναι και η συνεργασία του με τους Μαυροβούνιους, που κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης είχαν εκδηλώσει με κάθε τρόπο την ειλικρινή συμπάθειά τους προς τους Έλληνες.
Η γενέτειρά του Μανάκη, το Μέτσοβο, παραμένει αλύτρωτη, εντός της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σε αυτήν στρέφει τώρα την αμέριστη στοργή και το ενδιαφέρον του. Αποστέλλει ωφέλιμα βιβλία που διευκολύνουν την εκπαίδευση των παιδιών των ομογενών που βρίσκονται σε καθεστώς δουλείας, αλλά και παρηγοριά ότι οι ελεύθεροι Έλληνες αδελφοί τους δεν τους ξεχνούν.
Ιδιαίτερα συντρέχει τους Δήμους που, σύμφωνα με το νόμο της 27ης Δεκεμβρίου του 1833, επιφορτίσθηκαν την ευθύνη της εποπτείας και λειτουργίας εκκλησιών, σχολείων, τμημάτων χωροφυλακής χωρίς όμως να διαθέτουν τους ανάλογους πόρους.
Ο Αναστάσιος Μανάκης εκδηλώνει το ενδιαφέρον του για την ειρηνική και αδιατάρακτη ζωή των κατοίκων των Νέων Λιοσίων, για το λόγο αυτό μάλιστα αποφασίζει την εγκατάστασή του σε αυτά.
Αγοράζει όπλα νέου τύπου τα οποία διανέμει στους άοπλους κατοίκους, διότι υπήρχαν και αρκετοί προνοητικοί και εύποροι που είχαν ήδη φροντίσει να εξοπλιστούν εκ των ενόντων. Εισηγείται τη συγκρότηση τοπικού τμήματος εθνοφυλακής για την καταπολέμηση της ληστείας, προσφέροντας παράλληλα εργασία σε όλους τους κατοίκους του χωριού που λόγω βιοτικών αναγκών επιδίδονταν σε παράνομες ενέργειες. Αναλαμβάνοντας την εκτέλεση της διαθήκης του Μιχαήλ Τοσίτσα για την ανέγερση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και την επιστασία των σχετικών έργων εξασφαλίζει παραγωγική και εποικοδομητική απασχόληση σε πολλούς λιοσιώτες εκείνα τα χρόνια.
Ο Αναστάσιος Μανάκης, σε σκίτσο του Ν. Λύτρα
Το φιλεκπαιδευτικό πάθος του ανοίγει παραδειγματίζει και άλλους εύπορους και φιλογενείς Έλληνες να αναλάβουν ανάλογες πρωτοβουλίες. Με τις δωρεές του μπαίνουν τα θεμέλια για να συσταθούν βιβλιοθήκες σε όσα διδακτήρια δεν υπάρχουν.
Ο Αναστάσιος Μανάκης έφυγε από τη ζωή τα τέλη του Ιουλίου του 1864. Σύμπας ο λαός της Πρωτεύουσας συνέρρευσε στο ναό της Μητροπόλεως και στους γύρω δρόμους και συνόδεψε το φέρετρό του πεζή μέχρι το νεκροταφείο, εκδηλώνοντας με οδύνη την αγάπη και ευγνωμοσύνη του προς τον ευεργετικό και φιλάνθρωπο άνδρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου