ΤΟ ΣΟΥΦΛΙ ΩΣ ΔΑΣΚΑΛΟΧΩΡΙ (1860-1960): Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΦΛΙΟΥ - του Ζήση Φυλλαρίδη
«Ο πόλεμος παρασέρνει τα πάντα σαν χείμαρρος, τα σκορπάει εδώ κι εκεί. Μόνο την παιδεία δεν μπορεί να αποσπάσει και να την πάρει μαζί του»
Πλούταρχος, Περί Παίδων Αγωγής
Το Σουφλί εκτός από τον τίτλο της «πόλης του μεταξιού» φέρει και έναν άλλο εξίσου σημαντικό τίτλο, ο οποίος συνδέεται εδώ και χρόνια με την ιστορία αυτού του τόπου. Είναι ο τίτλος «Δασκαλοχώρι» όπως συνήθιζαν να λένε οι παλαιότεροι, ένας τίτλος που όπως προκύπτει μέσα από το πέρας όλων αυτών τω χρόνων, κάθε άλλο παρά τυχαία δόθηκε στο Σουφλί. Άλλωστε όπως γνωρίζουμε η προσφορά των παλαιών δασκάλων και εκπαιδευτικών του Σουφλίου ήτανε κάτι περισσότερο από μεγάλη, καθώς η ζωή τους, εκτός από την φιλεκπαιδευτική τους δραστηριότητα συνδέθηκε και με ένα βαθύ πολιτιστικό έργο. Ένα έργο που αν και πραγματοποιήθηκε κυρίως στο δεύτερο μισό του 19ου και στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ωστόσο το αντίκτυπο του στο σημερινό πολιτιστικό γίγνεσθαι είναι κάτι περισσότερο από εμφανές. Αν και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν εκείνη την περίοδο στερούνταν τις σύγχρονες μεθόδους της παιδαγωγικής, και αντιθέτως χαρακτηριζόταν από μία ιδιαίτερη αυστηρότητα προς τους μαθητές, ωστόσο οι διδάσκαλοι αυτοί στάθηκαν στο σύνολο τους αντάξιοι της ιστορικής στιγμής που ζούσε τότε η Ελλάδα. Και αυτό διότι με την ένθερμη διδασκαλία τους αλλά και την προσήλωση τους στα ηθικά διδάγματα του Ελληνισμού διατήρησαν στα δύσκολα εκείνα χρόνια υψηλό το εθνικό φρόνημα των παιδιών της χώρας, και συνάμα έβαλαν τις βάσεις για ένα συμπαγή μορφωτικό και πνευματικό υπόστρωμα που αποτέλεσε την αρχή της πνευματικής άνθησης στην πόλη του Σουφλίου τα επόμενα χρόνια.
Έχοντας λάβει υπόψη το ιδιαίτερο βάρος που θα είχε η έρευνα και παρουσίαση των όποιων ιστορικών στοιχείων γύρω από το θέμα της ιστορίας της εκπαίδευσης στην πόλη του Σουφλίου, αλλά και το έργο των ξακουστών διδασκάλων του 19ου αιώνα που άφησαν τα ανεξίτηλα σημάδια τους στην πολιτιστική ζωή και συνεπώς στην ιστορία αυτού του τόπου, και με οδηγό το αξιόλογο έργο «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου», αλλά και τα όσα στοιχεία καταφέραμε να συλλέξουμε από τους εν ζωή παλαιούς Σουφλιώτες, παρουσιάζουμε με λίγες λέξεις τα όσα στοιχεία έχουνε διασωθεί μέχρι σήμερα για ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της ιστορίας του τόπου μας. Για την εκπαιδευτική ιστορία της πόλης του Σουφλίου. Μία πόλη που αν και άφησε πολλά χρόνια πίσω την χρυσή εποχή της καθολικής ανάπτυξης της, αλλά που ωστόσο θα έχει πάντα κάτι να μας διδάξει……
i) Η εκπαίδευση κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Όπως γνωρίζουμε τα φιλεκπαιδευτικά αισθήματα των Σουφλιωτών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήτανε κάτι περισσότερο από εμφανή. Όλοι οι παλιοί Σουφλιώτες διηγούνταν πως οι πρόγονοι τους κατά την περίοδο εκείνη, όταν το καλούσαν οι περιστάσεις άνοιγαν το πουγκί τους και απλόχερα διέθεταν μεγάλα ποσά για τις ανάγκες των εκκλησιών, των σχολείων, αλλά και άλλων εθνικών σκοπών. Άλλωστε πολύ συχνά όταν γινόταν η σύνταξη κάποιων κληρονομιών δεν ξεχνούσαν να διαθέσουν μέρος από τα κτήματα τους, ή και ολόκληρη ακόμη την περιουσία τους για «τα κοινά». Αποτέλεσμα όλης αυτής της ιδιότυπης αλληλεγγύης που είχαν οι Σουφλιώτες μεταξύ τους ήτανε ο ερχομός μίας περιόδου κατά την οποία η εκπαίδευση, και γενικά οι τέχνες και τα γράμματα φτάσανε στο ζενίθ της ανάπτυξης τους.
Για την εκπαίδευση στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου-Σουφλίου», τα παιδιά του Σουφλίου μάθαιναν γράμματα στα σπίτια, η στ’ αμπέλια, από συγχωριανούς τους που ήξεραν λίγα γράμματα. Άλλωστε στις λαϊκές παραδόσεις του Σουφλίου αναφέρεται κάποιος παλιός Σουφλιώτης, ο «Γκόρτσιαντας» ο οποίος σε κάποια παλαιότερη εποχή, κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας γυρνούσε στα αμπέλια και μάθαινε γράμματα στα παιδιά που δούλευαν εκεί, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσε να τους πείσει στον ελεύθερο τους χρόνο να ασχολούνται με την ανάγνωση. Ακόμη, πήγαιναν και στο Μοναστήρι της Κορνοφωλιάς, όπου διδασκότανε γράμματα από τους Καλόγερους. Βέβαια, πριν προχωρήσουμε παρακάτω, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφέρουμε πως στις παλαιότερες εποχές, και κυρίως αυτές που προηγήθηκαν του 1925, εκτός από τις γιορτές που διακόπτονταν τα μαθήματα, υπήρχανε και κάποιες άλλες εξαίρετες διακοπές. Οι πρώτες ήταν κατά την περίοδο του τρυγητού, καθώς όταν άρχιζε ο τρύγος κρατούσε για 15 ολόκληρες ημέρες, και ουσιαστικά αποτελούσε για την εποχή ένα από τα δημοφιλέστερα πανηγύρια, κατά το οποίο οι μαθητές διέκοπταν τις εργασίες τους για να λάβουν μέρος σε αυτή την πανηγυρική εκδήλωση, και κυρίως στις δύσκολες εργασίες που απαιτούσε ο τρυγητός εκείνη την εποχή. Εκτός αυτού τα μαθήματα διακόπτονταν και κατά την περίοδο της διατροφής των κουκουλιών, όπου και πάλι διακόπτονταν τα μαθήματα για 15 ημέρες, για να μπορέσουν έτσι οι Σουφλιώτες να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά τους στις εργασίες της διατροφής των κουκουλιών.
Το «Κρυφό Σχολειό» του Σουφλίου
Αν και σήμερα γίνεται μία προσπάθεια εκ μέρους ορισμένων να μας πείσουνε για την δήθεν ανυπαρξία του γνωστού πλέον θεσμού των «κρυφών σχολειών» κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, ωστόσο τα ιστορικά στοιχεία αλλά και οι ζωντανές μαρτυρίες των παλαιότερων, που άκουγαν από τους παππούδες τους τις μαρτυρίες αυτές μας δείχνουνε πως τα διδακτήρια που σήμερα είναι γνωστά ως «κρυφά σχολειά» κάθε άλλο παρά ανύπαρκτα ήτανε κατά την περίοδο εκείνη.
Ένα τέτοιο «κρυφό σχολειό», όπως αναφέρουνε παλαιότερες μαρτυρίες, υπήρξε και στο Σουφλί. Όσοι ασχολήθηκαν με το ζήτημα αυτό και συνέλεξαν σχετικά στοιχεία συμφωνούν πως ήταν ένα ανεπίσημο διδακτήριο όπου διδασκότανε στα παιδιά του Σουφλίου η Ελληνική Ιστορία, η Γλώσσα, αλλά και τα Θρησκευτικά από ανθρώπους που έτυχε για τον έναν ή τον άλλο λόγο να γνωρίζουνε την εποχή εκείνη ορισμένα περισσότερα πράγματα σε σύγκριση με τον μέσο υποδουλωμένο Έλληνα.
Βέβαια η ανεπισημότητα αλλά και ο κρυφός τρόπος λειτουργίας του σχολείου αυτού μας στερούν σήμερα την δυνατότητα να γνωρίζουμε έστω και ελάχιστα πράγματα για τον τρόπο λειτουργίας αλλά και για τις εκπαιδευτικές μεθόδους του σχολείου αυτού. Επίσης, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα ακόμη και για το πότε και από ποιόν κτίστηκε. Άλλωστε, όπως λέει και η κοινή λογική, αυτός ή αυτοί που λειτουργούσανε το εν λόγω ανεπίσημο διδακτήριο σε καμία περίπτωση δεν θα έμπαιναν στον κόπο να κρατήσουν κάποια επίσημα στοιχεία ή έγγραφα του διδακτηρίου, καθώς έτσι θα απειλούνταν αν όχι η ίδια τους η ζωή, τουλάχιστον η ελευθερία τους.
Ωστόσο, λόγω της σθεναρής παρουσίας των τουρκικών αρχών στο Σουφλί κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, αλλά και της μικρής έως ανύπαρκτης παρουσίας του τουρκικού στοιχεία μέσα στην πόλη, οι συνθήκες για την λειτουργία ενός τέτοιου διδακτηρίου ήταν ακόμη πιο ευνοϊκές για τον ελληνικό πληθυσμό, και αυτός ίσως να ήτανε και ο λόγος που σήμερα γνωρίζουμε έστω και ελάχιστα πράγματα για αυτό.
Βάση των όσων γνωρίζουμε σήμερα για το «κρυφό σχολειό» του Σουφλίου είναι ότι στεγάστηκε μέχρι τα τέλη του 1850 στο οίκημα των αδελφών Χύτου (μετέπειτα οίκημα Χριστοφόρου Ούτσιου) στην γωνία των οδών Θουκυδίδου & Αδριανουπόλεως, λίγο ποιο πάνω από τον σημερινό Δημοτικό Ξενώνα «Το Κουκούλι», και σταμάτησε την λειτουργία του περίπου το 1860, όταν πλέον επιτράπηκε από την Οθωμανική διοίκηση η λειτουργία Ελληνικών Σχολείων, και ιδρύθηκε η Αστική Σχολή Αρρένων. Όπως αναφέρουνε άλλωστε και οι σημερινοί ιδιοκτήτες του εν λόγω κτηρίου, μέχρι και την δεκαετία του 1960, οπότε και έγινε η εσωτερική ανακαίνιση του, ο χώρος του ήταν χωρισμένος σε μικρές αίθουσες, ενώ σώζονταν ακόμη κάποιες από τις βιβλιοθήκες. Σήμερα, το οίκημα αυτό αποτελεί ένα από τα λιγοστά ιστορικά κτήρια του Σουφλίου που σώζονται ανέπαφα, και είναι ένα από τα μοναδικά δείγματα της παραδοσιακής Σουφλιώτικης αρχιτεκτονικής.
Το Πρώτο Διδακτήριο του Σουφλίου – Αστική Σχολή Αρρένων
Το πρώτο επίσημο σχολείο του Σουφλίου ιδρύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, τότε που οι Τούρκοι επέτρεψαν την λειτουργία Ελληνικών σχολίων στα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και ως τέτοιο αναφέρεται κάποιο κτίσμα που νοικιάστηκε για αυτόν το σκοπό στην πλατεία «Κούτσουρο», στην θέση του σημερινού 2ου Δημοτικού σχολείου που βρίσκεται εκεί. Βέβαια το προσωρινό αυτό διδακτήριο καταστράφηκε γύρω στο 1870 από πυρκαγιά, αλλά την ίδια χρονιά στη θέση του κτίστηκε άλλο με χρήματα της Κοινότητας αλλά και με την προσωπική εργασία των κατοίκων του Σουφλίου. Ως πρώτο επίσημο δάσκαλο του σχολείου – και κατ’ επέκταση της πόλης του Σουφλίου- όλοι οι παλιοί Σουφλιώτες ανέφεραν κάποιον Μόσχο Βασιλείου. Ο δάσκαλος «Μόσχος» όπως τον έλεγαν, ήταν ντόπιος Σουφλιώτης που είχε σπουδάσει στην Αδριανούπολη, και ουσιαστικά στάθηκε ως «στυλοβάτης» του σχολείου καθώς δίδαξε σε αυτό 40 ολόκληρα χρόνια! Αρχικά αναφέρεται πως ανέλαβε μόνος του το όλο διδασκαλικό έργο του σχολείου, αλλά αργότερα διορίστηκαν και άλλοι δάσκαλοι. Οι μαθητές αυτού του σχολείου ήταν μόνο αγόρια και χωριζόταν σε ημικύκλια, διακριτικά της επιδόσεως τους. Ως βιβλία χρησιμοποιούσαν αρχικά το οκτωήχι, το ψαλτήρι, κι’ άλλα εκκλησιαστικά βιβλία.
Η διδασκαλία γινόταν με την γνωστή για την εποχή αλληλοδιδακτική μέθοδο. Αργότερα, κατά το 1880, τη φροντίδα της λειτουργίας των σχολείων και της εκδόσεως σχολικών βιβλίων ανέλαβε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η «Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης» που είχε έδρα στην Κωνσταντινούπολη, και κάποια παραρτήματα στην Αδριανούπολη και το Διδυμότειχο.
Κατά την περίοδο 1870-1880 άρχισε να γίνεται αισθητή η αλματική σε κάθε τομέα ανάπτυξη της πόλης του Σουφλίου. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής του σταθμού (1872) έδωσε την πρώτη ώθηση στην οικονομική άνθηση της πόλης. Αλλά και η σχεδόν ταυτόχρονη ανακάλυψη από τον Γάλλο ιατρό Παστέρ της μεθόδου καταπολέμησης των ασθενειών των κουκουλιών συνετέλεσε στο να αναπτυχθεί με ταχύτατους ρυθμούς η σηροτροφία, που ήτανε και η κυριότερη οικονομική πηγή των Σουφλιωτών. Εκτός αυτού, και η αμπελουργία, που ήτανε το δεύτερο σκέλος της οικονομικής ζωής του Σουφλίου, πήρε κι αυτή γρήγορη ανάπτυξη. Επακόλουθο όλων αυτών των εξελίξεων ήταν το γεγονός να δημιουργηθεί στο Σουφλί, που μέχρι τότε ήταν κεφαλοχώρι, μία πρωτόγνωρη για την περιοχή αστική τάξη. Έτσι, μετά την οικονομική άνθηση της πόλεως, ως επακόλουθο ήρθε και η παράλληλη άνοδος του εκπαιδευτικού επιπέδου.
Το σχολείο που αναφέραμε πριν αλλάζει όψη. Το διδακτήριο επεκτείνεται, προσθέτονται νέες τάξεις, 5η, 6η , 7η και αργότερα 8η , προσλαμβάνονται μορφωμένοι διδάσκαλοι και το σχολείο τελικώς αναγνωρίζεται ως «Αστική Σχολή Αρρένων», με πρώτο διευθυντή τον Γεώργιο Τακαντζά από την Ήπειρο.
Ο διορισμός του διευθυντή της σχολής καθώς και των διδασκάλων γινότανε από την Ιερά Μητρόπολη Διδυμοτείχου με πρόταση της «Εφορείας», που φρόντιζε για την μισθοδοσία των διδασκάλων και τα άλλα σχολικά ζητήματα. Ανάλογα με την απόδοση της εργασίας των διδασκάλων οριζόταν η αμοιβή τους και γινόταν η ετησία ανανέωση του διορισμού.
Στο βιβλίο του Στ. Ψάλτη «Η Θράκη και η δύναμις του εν αυτή Ελληνικού στοιχείου» στην σελ. 124 αναφέρεται ότι το Σουφλί, το 1884, διατηρούσε τα εξής σχολεία: α) Αστική Σχολή με 460 μαθητές και 5 διδασκάλους με ετήσιο μισθό 220 χρ. λίρες Τουρκίας, β) Παρθεναγωγείο με 200 μαθήτριες και μία διδασκάλισσα με μισθό 50 χρ. λίρες γ) Νηπιαγωγείο με 100 νήπια και μία διδασκάλισσα με μισθό 40 λίρες.
Η Αστική Σχολή λειτούργησε κανονικά ως το 1914, εξελίχθηκε σε σημαντική πνευματική εστία της περιοχής και πρόσφερε στην κοινωνία τ’ απαραίτητα στελέχη για την οικονομική, πολιτική και πνευματική ανάπτυξη της. Παράλληλα με την Αστική Σχολή ιδρύθηκε ως παράρτημα της στην επάνω γειτονιά του Σουφλίου, την «Καρκατεσελιά», και Δημοτική Σχολή η στέγαση της οποίας έγινε σε διδακτήριο που χτίσθηκε με αρωγή της Κοινότητας και με την προσωπική εργασία των κατοίκων, δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Στην αρχή είχε δύο τάξεις, αργότερα προστέθηκαν 3η και 4η τάξη κι όσοι μαθητές ήθελαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους φοιτούσαν στην Αστική Σχολή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που αντλούμε από το έργο «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου» σ τα σχολεία αρρένων δίδαξαν κατά την τελευταία 50ετία, προ του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, οι παρακάτω διδάσκαλοι:
1. Μόσχος Βασιλείου, από το Σουφλί. Σπούδασε στην Αδριανούπολη (1865-1905).
2. Ευάγγελος Τοπαλούδης, από το Σουφλί (1875-1894).
3. Πασχάλης Παπαναστασίου, από το Σουφλί.
4. Πληθονίδης – Σουλίδης- Βίκας (1878-1882)
5. Μαυρουδής Γ. Μπρίκας, από το Σουφλί (1885-1888).
6. Πασχάλης Παπάζογλου, από το Σουφλί (1890).
7. Ιωάννης Λιανόπουλος, από το Σουφλί (1880-1885).
8. Γεώργιος Επιτρόπου ή Κουφοστάμος, Ιερέας, από το Σουφλί (1890-1894)
9. Γεώργιος Τακαντζάς, Διευθυντής από την Ήπειρο (1882-1886)
10. Δημήτριος Σταυρίδης, από την Ήπειρο (1882-1885).
11. Αλέξανδρος Χαρακόπουλος, από την Αδριανούπολη (1890-1898).
12. Ηλίας Ηλιάδης, από την Μάκρη (1890-1891).
13. Σταμάτιος Μπαμπαλίτης. Ιερέας, από το Σουφλί (1887-1913)
14. Ιωάννης Παπαευαγγέλου. Ιερέας, από το Σουφλί (1890-1900).
15. Κωνσταντίνος Κουρτίδης, από την Αδριανούπολη. Αργότερα ιατρός, Γ. Διευθυντής της Θράκης, βουλευτής και γερουσιαστής, ιστορικός-συγγραφέας (1891-1894).
16. Δημήτριος Ζώϊος, από το Σουφλί. Φιλόλογος. Απόφοιτος Πανεπιστημίου (1897-1898).
17. Νικόλαος Κινίδης, από το Διδυμότειχο (1895-1905).
18. Ευάγγελος Τυρόπουλος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1896-1913).
19. Δημήτριος Θεοχαρίδης, από την Ήπειρο (1898-1899).
20. Χρυσόστομος Ζημόπουλος, από την Ήπειρο (1898-1899).
21. Θεόδωρος Αραϊτζής, από την Αδριανούπολη (1899-1913).
22. Νικόλαος Χριστοδούλου, από το Άκ Αλάν της Ανατολικής Ρωμυλίας. Απόφοιτος Ζαριφείων Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1899-1913).
23. Γεώργιος Λαμπουσιάδης, Διευθυντής από την Αδριανούπολη. Ιστορικός – Συγγραφέας (1899-1903).
24. Οδυσσέας Γιαρίμης, από την Αδριανούπολη (1895-1898).
25. Ιωάννης Ψαρράς, από το Σουφλί. Ιερέας (1900).
26. Μενέλαος Κουϊνέλης, από την Αδριανούπολη. Διδάσκαλος τουρκικής γλώσσας (1899-1902).
27. Ιωάννης Μαγκριώτης, από τις 40 Εκκλησίες. Διευθυντής (1903-1905).
28. Παναγιώτης Κάλφας, από το Σουφλί (1904-1912).
29. Σταμάτιος Παπαναστασίου, από το Σουφλί. Μετέπειτα Αρχιμανδρίτης (Νεόφυτος). Διδάκτωρ Φιλοσοφίας και Δήμαρχος Σουφλίου.
30. Λεωνίδας Αργυριάδης, από το Σουφλί (1904-1906).
31. Θεολόγος Βαφείδης, από τις 40 Εκκλησιές (1905-1910).
32. Στίλπων Κυριακίδης, από την Κομοτηνή. Διευθυντής. Μετέπειτα Καθηγητής Πανεπιστημίο Θεσσαλονίκης. Πρύτανις, Βυζαντινολόγος, Συγγραφέας (1905-1907).
33. Άγγελος Ασπρίδης, από την Αδριανούπολη (1905-1906).
34. Δημήτριος Χατζηδαούλας, από το Σουφλί. Διδάσκαλος Γαλλικής γλώσσας (1905-1906).
35. Εμμανουήλ Ληδός (1906-1909).
36. Απόστολος Θωμαϊδης, από τα Μοσχονήσια (1906-1907).
37. Νικόλαος Ξυλάνης, από την Ήπειρο. Διευθυντής (1907-1909).
38. Αθανάσιος Σπανός, από την Αίνο. Διευθυντής (1907-1913).
39. Γεώργιος Παπαδόπουλος, από την Κωνσταντινούπολη (1906-1909).
40. Αντώνιος Χατζηγιαννάκης, από την Κωνσταντινούπολη (1906-1912).
41. Γερμανός Αθανασιάδης. Απόφοιτος Θεολογικής Σχολής Χάλκης. Μετέπειτα Επίσκοπος Δέρκων (1908-1909).
42. Ηλίας Νικολάου, από το Σουφλί (1910-1913).
43. Δημήτριος Φλωράς, από το Μουσταφά-Πασά . Διευθυντής. Καθηγητής Φιλολογίας (1911-1913).
44. Ευάγγελος Μέλιος, από την Ήπειρο (1907-1912).
45. Μιλτιάδης Κεστεκίδης. Ιεροδιάκονος. Διευθυντής (1912).
46. Χρήστος Γκιρτζής, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1912).
47. Χρήστος Αντώνογλου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ε΄Γυμνασίου (1912).
48. Δημήτριος Μπέσολας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1912).
Το Παρθεναγωγείο Σουφλίου
Εκτός από τα σχολεία που αναφέραμε στο Σουφλί λειτουργούσε και ξεχωριστό Παρθεναγωγείο, γιατί όπως είναι γνωστό, κατά το πνεύμα της εποχής εκείνης, δεν επιτρεπόταν η μικτή φοίτηση. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες πηγές το Παρθεναγωγείο Σουφλίου ιδρύθηκε κάπου στα 1880-1882. Με το Παρθεναγωγείο Σουφλίου συνέδεσε το όνομα της αλλά και το εκπαιδευτικό της έργο η Σταμάτα Τόλκα, η οποία ξεχωρίζοντας από μικρή για την πνευματικότητα της επιλέχθηκε διόλου τυχαία από την Δημογεροντία Σουφλίου για να σταλεί ως σπουδάστρια στα Ζαρίφεια Διδασκαλία της Φιλιππούπολης, απ’ όπου και αποφοίτησε με άριστα σε όλα τα μαθήματα της. Αρχικά εργάστηκε μόνη της, και το όλο βάρος της διδασκαλίας έπεσε στην ίδια, αλλά ο ιδιαίτερος φιλεκπαιδευτικός ζήλος της, δεν άφηνε αυτό το εμπόδιο να την αγγίξει. Αργότερα όμως, όταν προστέθηκαν περισσότερες τάξεις (έως της 7η ) έγινε και ο διορισμός επί πλέον διδακτικού προσωπικού. Η στέγαση του Παρθεναγωγείου αρχικά έγινε σε ορισμένα ιδιωτικά οικήματα, αλλά αργότερα χτίσθηκε με δαπάνη της Κοινότητας ένα ξεχωριστό διδακτήριο, όπου και στεγάσθηκε οριστικά το Παρθεναγωγείο Σουφλίου.
Το διδακτήριο αυτό όμως, εφόσον κρίθηκε πως ήτανε αρκετά μικρό, και πλέον δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στον αριθμό μαθητριών που κάθε χρόνο εισέρχονταν, τελικά κατεδαφίζεται το 1908 και στη θέση του, κτίζεται με ερανική προσφορά και με την εργασία των κατοίκων του Σουφλίου νέο και μεγαλόπρεπο διδακτήριο, όπου μέχρι και πριν λίγα χρόνια στεγαζόταν το 1ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου, ενώ σήμερα, στον ίδιο χώρο στεγάζεται η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης Σουφλίου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του έργου «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου» οι διδασκάλισσες που εργάσθηκαν στο Παρθεναγωγείο Σουφλίου είναι οι εξείς:
1. Σταμάτα Τόλκα, από το Σουφλί. Πτυχιούχος Ζαριφείων Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1880-1926).
2. Εριφίλη Σαλιάρη-Δεμερτζή, από την Τρίλλια της Μικράς Ασίας (1882-1885).
3. Μαρία Θεοδώρου, από το Σουφλί (1887-1905).
4. Αθηνά Βαλασίδου, από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου (1892-1893).
5. Αγγελική Τσακίρη, από το Σουφλί (1893-1905).
6. Περιστέρα Γκιρτζή, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1899-1908).
7. Αποστολία Λιανοπούλου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1905-1913).
8. Πηνελόπη Κυριαζοπούλου-Προδρόμου, από την Αδριανούπολη. Απόφ. Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1899-1913).
9. Μαρία Αργυριάδου, από το Σουφλί. Απόφ. Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1900-1906).
10. Ελένη Δεμερτζή, από το Διδυμότειχο (1898-1900).
11. Θάλεια Σύρμα, από τις 40 Εκκλησιές. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη (1909-1911).
12. Χρυσή Ιωακειμίδου, από τις 40 Εκκλησιές,. Απόφ. Ζαριφείων Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1911-1913).
i) Η Εκπαίδευση κατά τα χρόνια του Μεσοπολέμου
Αν και έφυγαν τα χρόνια που προηγήθηκαν της αποχώρησης των Τούρκων από την Θράκη, και ταυτόχρονα της κατάληψης της από τους βόρειους γείτονες μας, τους Βουλγάρους, έμενε ακόμη μία περίοδος που θα προηγούνταν της «Χρυσής Εποχής» για την εκπαιδευτική, την πολιτιστική και κυρίως την οικονομική ανάπτυξη του Σουφλίου. Αυτή δεν ήτανε άλλη από την περίοδο 1913-1920, όπου οι Σουφλιώτες – όπως και οι υπόλοιποι Θρακιώτες- αναγκάστηκαν έπειτα από τις θηριωδίες των Βουλγάρων μετά την κατάληψη της Θράκης να πάρουν τον γνωστό από παλιά βαρύ δρόμο της προσφυγιάς προς την τότε «Ελεύθερη Ελλάδα», και να επιστρέψουν το 1920, όταν τελικώς οι Άγγλοι και οι Γάλλοι έδιωξαν τους Βούλγαρους και λίγους μήνες αργότερα παρέδωσαν την Θράκη στους πραγματικούς της δικαιούχους. Τους Έλληνες.
Όπως ήταν φυσικό, με τον ερχομό τους οι Σουφλιώτες στα πάτρια εδάφη, άνοιξαν ξανά τις σκονισμένες πόρτες των ξεχασμένων σχολείων που αναγκάστηκαν να αφήσουν με την φυγή τους. Βέβαια από εδώ και πέρα, μαζί με τον νέο κύκλο ζωής που ξεκινούσαν οι Σουφλιώτες, θα ξεκινούσε και ένας νέος κύκλος εκπαιδευτικής προόδου. Άλλωστε, μία από τις πρώτες προτεραιότητες του νέου τότε Επόπτη Δημοτικών Σχολείων Κωνσταντίνου Λαγουμιτζάκη, που τοποθέτησε η προσωρινή Ελληνική Διοίκηση με έδρα την Κομοτηνή, ήτανε και η αναβάθμιση των σχολικών κτιρίων, αλλά και η επάνδρωση τους με νέο εκπαιδευτικό προσωπικό. Ήταν η περίοδος κατά την οποία, όπως έλεγαν οι παλιοί Σουφλιώτες «οι αραχνιασμένες πόρτες των σχολείων άνοιξαν διάπλατα για να υποδεχτούν τα χαρούμενα Σουφλιωτόπουλα που επέστρεψαν στην νέα τους πατρίδα». Ωστόσο, με την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και με την ομαλοποίηση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών στην περιοχή, ουσιαστικά αλλάζει και το σύστημα της εκπαίδευσης καθώς τα παλαιά διδακτήρια, δηλαδή η Αστική Σχολή Αρρένων και το Παρθεναγωγείο, δίνουν πλέον την θέση τους στα Δημοτικά Σχολεία. Έτσι λοιπόν, στο Σουφλί ιδρύονται αρχικά το Ά, ΄Β, και ΄Γ Δημοτικά Σχολεία, ενώ αργότερα ανοίγει τις θύρες του και το 4ο Δημοτικό Σχολείο. Το διδακτικό προσωπικό τώρα αποτελούνταν κυρίως από ντόπιους διδασκάλους, οι οποίοι ήταν απόφοιτοι του Γυμνασίου, και από διδασκάλισσες του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως.
Ά Εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Αμέσως μετά τον επαναπατρισμό των κατοίκων του Σουφλίου που έγινε κατά την περίοδο 1919-1920, άρχισε και η λειτουργία του Α΄Δημοτικού Σχολείου. Με το άνοιγμα του σχολείου παρατηρήθηκε μεγάλη προσέλευση μαθητών, οι οποίοι έφτασαν περί τους 450, καθώς αρκετοί από αυτούς ήταν μεγαλύτερης ηλικίας (15-18 ετών).
Το σχολείο αυτό στεγάστηκε στο παλαιό διδακτήριο του Παρθεναγωγείου, το οποίο είχε χτισθεί το 1908 με την μεγάλη ερανική προσφορά των κατοίκων του Σουφλίου αλλά και με την προσωπική τους εργασία.
Το εν λόγο διδακτήριο σήμερα σώζεται ανέπαφο, και είναι ένα από τα λιγοστά κτήρια που εδώ και περισσότερο από 100 χρόνια δεν έχουν σταματήσει να λειτουργεί. Άλλωστε μέχρι και πριν 5 χρόνια το Ά Δημοτικό Σχολείο στεγαζόταν εδώ, για να μεταφερθεί μετά στο νέο κτήριο που κατασκευάστηκε δίπλα ακριβώς από το ΄Γ Δημοτικό Σχολείο στο τέρμα της άνω γειτονιάς του Σουφλίου. Σήμερα στον χώρο αυτό πλέον στεγάζεται η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής & Τουριστικής Ανάπτυξης Δήμου Σουφλίου.
Το κτήριο του Ά Δημοτικού Σχολείου βρίσκεται περίπου στο κέντρο της πόλεως, κάτω ακριβώς από την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Έχει δύο ορόφους και υπόγειο το οποίο στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη. Από το χολ με ξεχωριστή είσοδο εισέρχεται κανείς στην παλαιά αίθουσα τελετών του σχολείου, που στις αρχές της 10ετίας του ΄90 χωρίστηκε στην μέση για να αποτελέσει δύο διαφορετικές αίθουσες. Στην αίθουσα αυτή έχουνε δοθεί στο παρελθόν αρκετές θεατρικές παραστάσεις και χοροεσπερίδες που έμειναν στην ιστορία του Σουφλίου. Εδώ άλλωστε τον Ιανουάριο του 1921 έγινε και η πρώτη επίσημη συνεδρίαση της Δημογεροντίας Σουφλίου μετά την πλήρη αποκατάσταση των πολιτικών συνθηκών στην Θράκη, όπου συμμετείχαν προσωπικότητες όπως ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης αλλά και ο Δήμαρχος Σουφλίου Γεώργιος Μπρίκας.
Επίσης, το Ά Δημοτικό Σχολείο κατά το παρελθόν αποτέλεσε ακόμη κέντρο στρατωνισμού στρατιωτικών μονάδων, τόσο κατά την περίοδο μετά την Μικρασιατική καταστροφή όσο και τα την περίοδο της Εμφυλίου Πολέμου.
Στα δυτικά βρίσκεται η αυλή του σχολείου που έχει 1200 τ.μ. περίπου, ενώ το 1951 έγινε η περίφραξη της με μανδρότοιχο που κόστισε την εποχή εκείνη 12.000 δρχ.
Το 1957 έγινε και η πρώτη γενική επισκευή του κτιρίου όπου στρώθηκαν σανίδια σε όλα σχεδόν τα πατώματα του.
Ήδη από τις αρχές του 1960 το Ά Δημοτικό Σχολείο ήταν ένα από τα ποιο εξοπλισμένα σχολικά κτήρια της Θράκης. Ήταν εμπλουτισμένο με όργανα Φυσικής και Χημείας, εικόνες της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, εικόνες Φυσικής Ιστορίας και πολλούς γεωγραφικούς χάρτες όλων των ηπείρων αλλά και των διοικητικών διαμερισμάτων της Ελλάδας, γεγονός που το καθιστούσε ως ένα από τα πλέον εκσυγχρονισμένα διδακτήρια της εποχής του.
Αναφέρουμε χαρακτηριστικά το διδακτικό προσωπικό που εργάστηκε εδώ από την ίδρυση του μέχρι και την 10ετία του 1960:
1. Ευάγγελος Τυρόπουλος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αλεξανδρουπόλεως (1919-1935).
2. Πηνελόπη Προδρόμου από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1929-1949).
3. Ηλίας Παπαευαγγέλου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Αστικής Σχολής Αρρένων Σουφλίου (1919-1923).
4. Ερμηνεία Παπαγρηγορίου, από τις 40 Εκκλησιές. Απόφοιτος Ζαππείου Αδριανουπόλεως (1920-1921).
5. Δημήτριος Παπαδημητρίου, από την Φιλιππούπολη, απόφοιτος Βαρβάκειου Γυμνασίου (1920-1921).
6. Νικόλαος Κιρκινέζης, από το Σουφλί, απόφοιτος Γυμνασίου Σουφλίου (1922-1927).
7. Στυλιανή Κιρκινέζη, Νηπιαγωγός, από το Ζαγκλιβέρι Χαλκιδικής, απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Έδεσσας (1920-1922 και 1925-1929).
8. Ευφημία Παπαϊωάννου. Νηπιαγωγός, από την Κορνοφωλιά, απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Έδεσσας (1922-1923).
9. Ελένη Αρσενιάδου, από το Νεοχώρι Κωνσταντινουπόλεως. Απόφοιτος Εθνικού Ιωακείμιου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινουπόλεως (1921).
10. Γεώργιος Παπαδόπουλος, από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1922-1925).
11. Παναγιώτης Σταυρινού ή Πίττας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1929-1948).
12. Χρήστος Γκιρτζής, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1920-1946).
13. Αναστασία Ζαπαρτίδου, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Πηραιώς (1924-1930 και 1935-1960).
14. Ελένη Μπαλτζή, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως. Μετεκπαιδεύθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1938-1956).
15. Παναγιώτα Παπασταματίου, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Αδριανουπόλεως (1930-1938).
16. Πηνελόπη Μούτλια, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1930-1935).
17. Θεόφιλος Καλλιτσάρης, από το Σουφλί. Απόφοιτος 6τάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1949-1953).
Επίσης, από τις αρχές του 1950 μέχρι και την 10ετία το 70 δίδαξαν οι: Τριαντάφυλλος Μπουχούνας, Μόρφω Τυφορίδου, Χριστόδουλος Γλύστρας, Χρυσή Τσαλίκη, και Κωνσταντίνος Βογιατζής, που ήταν όλοι από το Σουφλί.
Β’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Στο κτήριο όπου μέχρι και το ξεκίνημα του Ά Παγκοσμίου Πολέμου στεγαζόταν η «Αστική Σχολή Αρρένων» μεταπολεμικά στεγάσθηκε το Β’ Δημοτικό Σχολείο. Το εν λόγω σχολείο ουσιαστικά άνοιξε τις πύλες του τον Σεπτέμβριο του 1919 για να υποδεχτεί τα παιδιά του Σουφλίου που μέχρι τότε είχανε αναγκαστεί να ακολουθήσουν τον δρόμο της προσφυγιάς προς διάφορες κατευθύνσεις της βόρειας Ελλάδας, ωστόσο αναγνωρίστηκε επίσημα το 1924.
Σε λίγα χρόνια το νέο αυτό για την εποχή διδακτήριο κρίθηκε ακατάλληλο καθώς το κτήριο στο οποίο στεγαζόταν ήταν ένα από τα παλαιότερα κτήρια του Σουφλίου, και έτσι το 1927 κατεδαφίστηκε ενώ το 1928 ολοκληρώθηκε το νέο κτήριο, στο οποίο το Β’ Δημοτικό Σχολείο στεγάζεται μέχρι και σήμερα. Για την εποχή εκείνη, όπως αναφέρουνε οι πηγές της εποχής, το κόστος της κατασκευής του κτηρίου ήταν αρκετά μεγάλο, καθώς κόστισε 600 χιλιάδες δραχμές, από τις οποίες 150 χιλ. διέθεσε το Κράτος, 300 χιλ. ο Δήμος Σουφλίου, και 150 χιλ. η Διδακτηριακή Επιτροπή.
Ακόμη και σήμερα ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από το κτήριο. Είναι ένα επιβλητικό διδακτήριο με 6 μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, γραφείο και δύο ευρύχωρους διαδρόμους. Ο διάδρομος του 2ου ορόφου καταλήγει στην σκηνή όπου και εκεί στο παρελθόν, όπως και στο 1ο Δημοτικό Σχολείο, δόθηκαν αρκετές αξιόλογες θεατρικές παραστάσεις, ενώ μέχρι και σήμερα εκεί τελούνται οι όποιες σχολικές εκδηλώσεις.
Στα νοτιοδυτικά του κτηρίου και σε αρκετά μεγάλη απόσταση είναι κτισμένα τα αποχωρητήρια του σχολείου με 7 θαλάμους και υδραυλική εγκατάσταση. Όσον αφορά την αυλή του σχολείου έχει έκταση 840 τ.μ. και περιορίζεται από τις τρείς πλευρές με αυλότοιχο.
Το 1959 έπειτα από την ενίσχυση του Υπουργείου Παιδείας κατασκευάστηκαν όργανα γυμναστικής και παιχνίδια (κούνιες, τραμπάλες, δοκός ισορροπίας, μονόζυγο και σκάμμα αλμάτων) όπου οι μαθητές ψυχαγωγούνταν και γυμναζόταν για αρκετά χρόνια.
Εδώ θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφερθούμε και στους ευεργέτες του Β’ Δημοτικού Σχολείου οι οποίοι με τις δωρεές τους, κατά τα δύσκολα χρόνια του μέσου του προηγούμενου αιώνα συχνά, μέσω της αρωγής τους, συνέβαλαν σε έναν μεγάλο βαθμό στο εκπαιδευτικό έργο του σχολείου: Ν. Τώνης, Α. Αργυριάδης, Ι. Μπρίκας, Χ.Γ. Γλύστρας.
Όσον αφορά τον εξοπλισμό του σχολείου, ήδη από τα μέσα τα τέλη της 10ετίας το 1950 διέθετε άφθονους γεωγραφικούς χάρτες, όργανα Φυσικής και Χημείας, μικροσκόπια, αριθμητήρια, γεωμετρικά σώματα, χειροτεχνικά εργαλεία, καθώς και έναν πλούσιο μαθησιακό εξοπλισμό που σπάνια συναντούσε κανείς σε άλλα σχολείο της περιοχής.
Επίσης, μέχρι και την δεκαετία του 1970 υπήρχε οργανωμένο φαρμακείο αλλά και μαθητικό κουρείο, αλλά και φωτογραφική μηχανή.
Εκτός αυτού, όπως μαθαίνουμε λειτουργούσε και σχολικός κινηματογράφος που ψυχαγωγούσε τα παιδιά 1-2 φορές το μήνα με μορφωτικές ταινίες του Υπουργείου Παιδείας, ενώ παράλληλα λειτουργούσε και δανειστική βιβλιοθήκη. Σε άλλη αίθουσα λειτουργούσε και η βιβλιοθήκη των διδασκάλων που διέθετε 580 τόμους και εξυπηρετούσε όχι μόνο τους διδασκάλους του σχολείου, αλλά και ολόκληρης της περιφέρειας, καθώς στα μέσα του 20ου αιώνα αποτελούσε μία από τις πλέον φημισμένες και πληρέστερες βιβλιοθήκες της Θράκης.
Βέβαια, ο πρωτόγνωρος για την εποχή εξοπλισμός οφειλόταν στην ξεχωριστή δραστηριότητα που κατέβαλε το διδακτικό προσωπικό προς την κατεύθυνση αυτήν. Άλλωστε η Ακαδημία των Αθηνών έχοντας αναγνωρίσει την χρόνια δράση που γινόταν εκεί βράβευσε το 1932 τους διδασκάλους του σχολείου με το μεγάλο για την εποχή ποσό των 2 χιλιάδων δραχμών.
Αν και πέρασαν οι περίοδοι της δόξας όπου το εν λόγω σχολείο αποτελούσε έναν από τους επιφανέστερους πνευματικούς φάρους της περιοχής, αλλά και η περίοδος της μεγάλης οικονομικής πνευματικής ανάπτυξης της πόλης του Σουφλίου, ωστόσο το 2ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου συνεχίζει μέχρι σήμερα να λειτουργεί, εξυπηρετώντας ένα μέρος των μαθητών της πόλης.
Ας δούμε λοιπόν ποιοι διδάσκαλοι συνέδεσαν το όνομα τους από τις απαρχές του διδακτηρίου μέχρι και την δεκαετία του 1950:
1. Εμμανουήλ Γεώργιος, από το Αγρίνιο. Πτυχιούχος Διδασκαλείου. Μετέπειτα Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης (1920-1923).
2. Γκιρτζής Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1919-1924).
3. Αντώνογλου Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Μονοταξίου Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης (1912 και 1920-1930).
4. Μπέσιλας Δημήτριος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1920-1921)
5. Βασιλειάδου Ελένη, από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1920-1953).
6. Βενετίδου Χαρίκλεια, από το Διδυμότειχο. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1920-1922).
7. Σεϊτανίδης Δημήτριος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1923-1929).
8. Αθανασίου Ξανθή, από το Διδυμότειχο. Απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Εδέσσης (1923-1929).
9. Κιρκινέζη Στυλιανή, από το Ζαγκλιβέρι. Απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Θεσσαλονίκης (1923-1925).
10. Παλαβούζης Σταύρος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1924-1929).
11. Εφραιμίδης Κωνσταντίνος, από την Μ. Ασία.Απόφοιτος Γυμνασίου (1924).
12. Αντωνιάδου Αθηνά, από τις Σέρρες. Πτυχιούχος Διδασκαλείου (1924-1927).
13. Αλεβίζου Πηνελόπη, από την Σπάρτη (1926-1927).
14. Κιρκινέζης Νικόλαος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1920-1921) και (1928-1937).
15. Αραμπατζή Ζαφειρώ, από το Σουφλί. Απόφοιτος Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1928-1930)
16. Νικολακάκος Παναγιώτης, από την Μεσσηνία. (1929-1931).
17. Παπασταματίου Παναγιώτα, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1929-1930).
18. Ζηκίδης Γεώργιος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1929-1952).
19. Ζαπαρτίδου Αναστασία, από το Σουφλί. Απόφ. Αρσακείου Αθηνών (1930-1935).
20. Τερζούδης Λεωνίδας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1938-1963).
21. Παπάζης Νικόλαος, από την Δαδιά. Απόφοιτος Γυμνασίου Θεσσαλονίκης (1941-1954).
22. Τυφορίδου Μόρφω, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως. (1950-1955).
23. Αλγιαννάκη Ελένη, από το Διδυμότειχο. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1955-1963).
Επίσης, στα επόμενα χρόνια δίδαξαν οι: Γλύστρα Σταματούλα, Δούκας Νικόλαος, Τζιαμτζής Αχιλλεύς, κ.α.
Γ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Το Γ’ Δημοτικό Σχολείου Σουφλίου είναι ένα από τα παλαιότερα της πόλης, και είναι σύγχρονο του Β’ Δημοτικού Σχολείου που έχει ως έτος ίδρυσης (ως Αστική Σχολή Αρρένων) το 1860. Οι κάτοικοι της συνοικίας του σχολείου, δηλαδή της επάνω γειτονιάς του Σουφλίου, ονομάζονται από τα παλιά ακόμη χρόνια «Καρκατσέλιδες», χαρακτηρισμός που προέρχεται από παραφθορά της λέξεως «Καρακατσάνιδες», δηλαδή Σαρακατσάνοι.
Όπως μαθαίνουμε από τις ιστορίες παλαιότερων Σουφλιωτών, ο χαρακτήρας των καρκατσέλιδων διέφερε πάρα πολύ των άλλων Σουφλιωτών.
Το σχολείο ουσιαστικά άρχισε να λειτουργεί αμέσως μετά την απελευθέρωση της πόλεως του Σουφλίου, ενώ η διδασκαλία γινότανε στις τέσσερις αίθουσες του κτηρίου με τέσσερις δασκάλους αντίστοιχα. Η ολοκλήρωση του σχολείου σε εξαθέσιο πραγματοποιήθηκε το 1929. Από την χρονιά αυτή μέχρι και την περίοδο του 1944-1945 η λειτουργία του συνεχίστηκε ομαλά, ενώ μετά την δεκαετία του 50’ ενώ το 1960 αναφέρεται να έχει περί τους 120 μαθητές. Οι κυριότεροι λόγοι αυτής της απότομης μείωσης του αριθμού των μαθητών βασίστηκε κατά βάση στο γεγονός ότι αρκετοί κάτοικοι της «Καρκατσελιάς» στα τέλη της δεκαετίας του 1940 αναγκάστηκαν λόγω του εμφυλίου πολέμου να εγκαταλείψουνε την Ελλάδα με προορισμό τις διάφορες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Βέβαια το κτήριο που λειτούργησε μέχρι και πριν λίγα χρόνια το 3ο Δημοτικό Σχολείο είναι αρκετά πιο πρόσφατο, και κτίστηκε το 1956-1957, καθώς το κτήριο όπου στεγαζόταν μετά την απελευθέρωση από τους Βούλγαρους, αλλά και το κτήριο που πριν λειτουργούσε το 2ο τμήμα της Αστικής Σχολής Αρρένων, κάηκε κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Έτσι λοιπόν 1957 το Δημόσιο, ενοικίασε ένα ιδιωτικό οίκημα με 3 αίθουσες διδασκαλίας, στην περιοχή της συνοικίας κι από τότε μέχρι και την ημέρα μεταφοράς του διδακτηρίου στο σύγχρονο κτήριο το σχολείο εφάρμοζε ημερήσιο πρόγραμμα.
Βέβαια, το διδακτήριο αυτό ήτανε προσωρινό καθώς λίγο καιρό αργότερα, βρέθηκε νέο κτήριο για την στέγαση του Γ Δημοτικού Σχολείου στο οποίο και στεγαζόταν μέχρι και πριν από λίγα χρόνια.
Όπως λένε οι παλαιότεροι Σουφλιώτες, αξέχαστες θα μείνουν οι σχολικές γιορτές που δόθηκαν στο κοινό του Σουφλίου αλλά και της Αλεξανδρούπολης. Επίσης, αξέχαστη θα μείνει για τους παλιούς και η Εκκλησιαστική χορωδία του που από το 1952 μέχρι το 1960 έψαλλε με επιτυχία όλη τη Θεία Λειτουργία στις εκκλησίες του Σουφλίου, αλλά και στην εκκλησία και το μοναστήρι της Κορνοφωλιάς, αλλά και στις εκκλησίες των Λαβάρων και των υπόλοιπων περιχώρων του Σουφλίου, καθώς και στους μητροπολιτικούς ναούς Αλεξανδρουπόλεως και Διδυμοτείχου.
Συνεπώς, θεωρούμε υποχρέωση ν’ αποτίσουμε φόρο τιμής στους δραστήριους εκείνους διδασκάλους, οι οποίοι παρά τις δύσκολες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που συνάντησε το Σουφλί κατά τις ταραγμένες περιόδους του παρελθόντος, κατάφεραν με τον μόχθο τους και τον ζήλο τους για την εκπαίδευση να φέρουν εις πέρας ένα αξιόλογο αλλά και αξιοζήλευτο εκπαιδευτικό έργο.
Όπως αναφέρεται στην έρευνα «Ιστορία των σχολείων της εκπαιδευτικής περιφέρειας Διδυμοτείχου-Σουφλίου» οι δάσκαλοι που κατά καιρούς υπηρέτησαν στο Γ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου είναι οι εξής:
1. Παπαϊωάννου, από την Κορνοφωλιά, Απόφοιτος Γυμνασίου (1920-1923)
2. Γεώργιος Ευσταθίου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1920-1926) και (1932-1935).
3. Αποστόλου Σταμάτα, από το Σουφλί. Απόφ. Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1920-1925).
4. Σταϊκίδου Χρυσή, από το Διδυμότειχο (1920-1923).
5. Ρούσινος Αριστείδης, από την Κέρκυρα (1923-1925).
6. Μητακίδου Καλλιόπη, από την Μακρά Γέφυρα Αν.Θράκης (1923-1925).
7. Αποστολίδου Ευδοξία, από το Διδυμότειχο (1923-1925).
8. Τζιλβελή Καλλιόπη, από την Αν. Θράκη (1923-1925).
9. Αρσενιάδου Ελένη, από τους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης. Απόφοιτη του Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως (1925-1947).
10. Αλεβίζου Πηνελόπη, από την Αν. Θράκης. Απόφοιτος Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως (1925-1926).
11. Χριστοδούλου Νικόλαος, από την Κορνοφωλιά. Απόφοιτος Ζαριφείων Διδασκαλίων Φιλιππούπολης (1925-1928).
12. Μπαλτζή Ελένη, από το Σουφλί. Απόφ. Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1926-1930). Μετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
13. Μούτλια Πηνελόπη, από το Σουφλί. Απόφ. Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1928- )
14. Τσιαουσόπουλος Πλάτων, από την Πελοπόννησο (1929-1930)
15. Κουρή Ελένη, από την Μεσσηνία, απόφ. Διδασκαλείου (1929-1930)
16. Νικολακάκος Παναγιώτης, από την Πελοπόννησο (1929-1932)
17. Σεϊτανίδης Δημήτριος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1929-1930)
18. Αραμπατζή Ζαφειρώ, από το Σουφλί. Αποφ. Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1930-1935)
19. Αντώνογλου Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Μονοτάξιου Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης (1930-1953)
20. Τερζούδης Λεωνίδας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Τριτάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1930-1937)
21. Παπαδημητρίου Παναγιώτα, από την Κορνοφωλιά, Αποφ. Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1931-1933)
22. Γεωργιάδης Γεώργιος, από την Κύπρο. Αποφ. Διδασκαλείου (1931-1932)
23. Σούλης Παύλος, από τα Δολιανά Ηπείρου, απόφοιτος Διδασκαλείου (1935-1945)
24. Μπαμπαλίτης Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ιεροδιδασκαλείο «Αγία Αναστασία» (από το 1938 μέχρι τις αρχές του 1970)
25. Μούτλια Νίνα, από το Σουφλί, αποφ. Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1938-1945)
26. Εφραιμίδης Απόστολος, από τον Πόντο της Μικράς Ασίας, απόφοιτος Γυμνασίου Τραπεζούντας (1941-1944)
27. Θεοφανούδη Ανδρονίκη, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1944-1953)
28. Ανδρούδη Παγώνα, από το Σουφλί. Αποφ. Τριτάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1946-1960)
29. Βογιατζής Κωνσταντίνος, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1949-1953)
30. Ταταρίδης Δημήτριος, από τα Λάβαρα. Αποφ. Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1953-1955)
31. Δούκας Νικόλαος, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1953-55)
32. Τζιαμτζής Αχιλλεύς, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1956-1961)
Δ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Το Δ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου, βρισκόταν στο βόρειο μέρος της πόλεως, στους πρόποδες του λόφου της «Μανδρούδας». Άλλωστε η περιοχή αυτή του Σουφλίου είναι ίσως το ιστορικότερο μέρος της πόλης του μεταξιού. Εδώ βρίσκονται μερικά από τα παλαιότερα σπίτια της πόλης, ενώ στο παρελθόν απέναντι ακριβώς από το σχολείο υπήρχε και το Χαμάμ που χρονολογούνταν από την Οθωμανική περίοδο.
Όπως είναι γνωστό κατά το έτος ίδρυσης του Δ’ Δημοτικού Σχολείου, το 1923, είχε πλέον τελειώσει ο κύκλος της εθνικής μας συμφοράς στην Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, ωστόσο οι συνέπειες θα άρχιζαν να εμφανίζονται τότε. Έτσι λοιπόν όλοι οι πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης που ήρθαν στο Σουφλί πλημμύρισαν τα σπίτια και τους δρόμους της πόλης, και κρατώντας στα χέρια τους όλο τους το νοικοκυριό έψαχναν έναν τόπο να βρουν για να κουρνιάσουν. Όλος αυτός ο αναβρασμός δημιουργούσε δυσκολίες και στους ντόπιους. Έτσι λοιπόν, το άλλοτε ήρεμο Σουφλί που μέχρι τότε είχε έναν μέσο πληθυσμό, τώρα πια ξεπερνούσε τους δέκα χιλιάδες κατοίκους, και οι όσες υποδομές διέθετε μέχρι τότε, τώρα πια δεν επαρκούσαν για τα νέα πληθυσμιακά του δεδομένα. Συνεπώς, μέσα από όλα αυτά τα δεδομένα δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν και οι ανάγκες των σχολικών κτηρίων.
Ήδη από τα μέσα του 1923 τα τρία εξαθέσια σχολεία γεμίζουν από όλο και περισσότερους μαθητές, με αποτέλεσμα το καθένα να έχει παραπάνω από 400 μαθητές, γεγονός που οδήγησε στο να μην μπορούν τα σχολεία αυτά να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Βέβαια τα φιλεκπαιδευτικά αισθήματα των παλαιών Σουφλιωτών δεν θα μπορούσαν να αφήσουν αυτήν την κατάσταση να διαιωνίζεται κατά αυτόν τον τρόπο. Έτσι ήδη από την έναρξη της σχολικής χρονιάς, από τον Σεπτέμβριο του 1923 ξεκινάει και η λειτουργία του 4ου Δημοτικού Σχολείου Σουφλίου. Ωστόσο διδακτήριο δεν υπήρχε. Τα μεγάλα σπίτια της εποχής που μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την στέγαση του σχολείου ήταν όλα γεμάτα από πρόσφυγες, ενώ αρκετά από αυτά που είχαν εγκαταλειφθεί το 1913 με τον διωγμό από τους Βουλγάρους, δεν κατοικηθήκαν ξανά και οι επισκευές που χρειαζόταν ήτανε μεγάλες, γεγονός που ήταν ανέφικτο λόγω της οικονομικής κατάστασης της τότε νεοσύστατης Σχολικής Εφορίας.
Ως μόνο κατάλληλο οίκημα θεωρήθηκε το σπίτι του γνωστού για την εποχή ιατρού Λεφάκη, που το χρησιμοποιούσε ως σηροτροφείο. Αν και αρχικά δεν συνέφερε στον Λεφάκη η ενοικίαση του προς την Σχολική Εφορεία λόγω του ότι οι αποδοχές από τις σηροτροφικές εργασίες ήταν αρκετά μεγαλύτερες, ωστόσο έπειτα από τις παρακλήσεις των ενδιαφερομένων κατοίκων τελικά παραχωρεί το οίκημα του λαμβάνοντας κάθε μήνα ένα συμβολικό ποσό. Ουσιαστικά το σχολείο ξεκίνησε την λειτουργία του με 4 διδασκάλους που εργάστηκαν μέχρι το 1928 με 270 μαθητές. Το 1929 προάγεται σε εξατάξιο αλλά και πάλι δεν μπόρεσε να εργαστεί με πλήρες προσωπικό. Στην συνέχεια οι πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης άρχισαν σιγά-σιγά να εγκαταλείπουν το Σουφλί και να εγκαθίστανται στις γύρω περιοχές, και έτσι ο αριθμός των μαθητών μειώθηκε σημαντικά και το σχολείο υποβιβάσθηκε σε διτάξιο. Μετά το σχολείο υποβιβάσθηκε σε μονοθέσιο και μέχρι το 1934 λειτούργησε σε άλλο ιδιόκτητο κτήριο. Το 1935 το οίκημα του Λεφάκη αγοράστηκε από τον Δήμο Σουφλίου, και παραχωρήθηκε για την λειτουργία του 4ου Δημοτικού Σχολείου, γεγονός που έδωσε ένα τέλος στην Οδύσσεια των μαθητών και του διδακτικού προσωπικού. Παράλληλα το σχολείο προάγεται σε τριθέσιο, οργανικότητα που κράτησε μέχρι και το τέλος του. Οι παλιοί Σουφλιώτες που βρίσκονται ακόμη εν ζωή μιλάνε όλοι τους για ένα κτήριο με άριστο προσανατολισμό, που όμως πάντα είχε την ανάγκη σοβαρών επισκευών, καθώς δεν άνηκε στην Σχολική Εφορεία, και έτσι λόγω της χαμηλής οικονομικής δυνατότητας του Σχολικού Ταμείου οι επισκευές που γινόταν ήτανε αρκετά περιορισμένες. Επίσης, ήταν αδύνατο να δεχθεί κρατική επιχορήγηση και γι’ αυτό τον λόγω ο διευθυντής του σχολείο ενέργησε ούτως ώστε να περάσει οριστικά το διδακτήριο στην Σχολική Εφορία με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (αριθμ. απόφ. 178) 4.11.1955).
Το κτήριο του σχολείου ήταν διώροφο, παλιό, αλλά εξυπηρετούσε ομαλά μέχρι τέλους την όλη λειτουργία του σχολείου. Στο επάνω πάτωμα υπήρχαν τρείς αίθουσες διδασκαλίας, στην ανατολική πλευρά υπήρχε ένα σαλόνι αρκετά ευρύχωρο για την συγκέντρωση των μαθητών του, ένα γραφείο αλλά και μία αποθήκη. Το κάτω πάτωμα χρησιμοποιούνταν ολόκληρο ως αίθουσα τελετών και είχε μόνιμη σκηνή με όλα τα εξαρτήματα και ηλεκτρική εγκατάσταση. Μεγάλη ήτανε και η ιστορία της αίθουσας αυτής, καθώς εδώ δόθηκαν για πρώτη φορά αρκετές παραστάσεις από καλλιτεχνικούς θίασους του Σουφλίου.
Όσον αφορά το προαύλιο του σχολείου, ήταν πολύ μικρό σε σύγκριση με το υπόλοιπο κτήριο, και είχε έκταση 500 τ.μ. Στο νότιο μέρος του βρισκόταν τα μαγειρεία του μαθητικού συσσιτίου με όλα τα απαραίτητα μαγειρικά σκεύη και στην συνέχεια η αποθήκη καυσοξύλων.
Μετά την διάλυση της παλιάς Διδακτηριακής Επιτροπής στην κατοχή του σχολείου περιήλθε και ένα αγροτεμάχιο ενάμιση στρέμματος από το οποίο εισέπραττε και ένα μικρό ενοίκια κάθε χρόνο.
Στα μέσα του 1960 έγινε και η συστηματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού εξοπλισμού οπότε και το σχολείο προμηθεύτηκε μία αξιόλογη σειρά από χάρτες πολιτικούς, γεωφυσικούς, ιστορικούς, για όλες τις τάξεις, αλλά και μία μεγάλη συλλογή εικόνων Φυσικής, Ιστορίας, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.
Βέβαια, παρά το γεγονός ότι υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερης ιστορικής αξίας σχολείο της Θράκης (και κυρίως λόγω του ότι συνέδεσε την απαρχή του με τον ερχομό τον προσφύγων της Ανατολικής Θράκης), ωστόσο το τέλος του έμελε να είναι τραγικό. Τραγικό τόσο για την ιστορική όσο και την αρχιτεκτονική παράδοση του Σουφλίου, καθώς όταν χάνεται ένα ιστορικό κτήριο, είναι σαν να σβήνεται μία σελίδα ιστορίας, ιδιαίτερα όταν αυτό γίνεται λόγω της αμάθειας. Έτσι λοιπόν, ο Δήμος Σουφλίου, το 1975, μαζί με το ιστορικό Χαμάμ της Οθωμανικής περιόδου, κατεδάφισε και τον γείτονα του, το ιστορικό κτήριο του Δ’ Δημοτικού Σχολείου Σουφλίου, γεγονός που είχε ως συνέπεια να χαθεί για πάντα μία ζωντανή εικόνα της ιστορίας αυτού του τόπου αλλά και της Θράκης γενικότερα.
Δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο Δ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου:
1. Πρας Βασίλειος, από την Κέρκυρα. Αποφ. Μονοτάξιου Διδασκαλείου Κέρκυρας (1923-1927).
2. Ηλιόπουλος Γεώργιος, από την Αδριανούπολη. Αποφ. Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1923-1926).
3. Νικολαϊδου Σοφία, απόφ. Ζαππείου Αδριανουπόλεως (1923-1927).
4. Γκιρτζής Χρ., από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1926-1928).
5. Προδρόμου Πηνελόπη, από την Αδριανούπολη. Αποφ. Ζαππείου Αδριανουπόλεως (1923-1928).
6. Ευσταθίου Γεώργιος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου, Πτυχιούχος Φιλολογίας (1927-1931).
7. Μούτλια Πηνελόπη, από το Σουφλί. Αποφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1923-1930).
8. Γλύστα-Τόγκα Σταματία, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1931-1943).
9. Παπαϊωάννου Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1937-1945).
10. Παπασταματίου Παναγιώτα, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1938-1950).
11. Καλλιτσάρης Θεόφιλος, από το Σουφλί. Απόφ. Εξατάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1948-1954).
12. Μαργαριτίδου Σταυρούλα, από την Αλεξανδρούπολη. Αποφ. Πεντατάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1948-1954).
13. Βογιατζής Κωνσταντίνος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1949-1954)
14. Παπαμιχαήλ Τριανταφυλλιά, από το Σουφλί. Απόφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1950-1962).
50 Χρόνια μετά – Αντί επιλόγου
Αν κανείς σήμερα διηγηθεί σε κάποιον όλα τα παραπάνω, δίχως να του εξηγήσει από πριν εάν πρόκειται για αληθινά ιστορικά γεγονότα ή όχι, θα μοιάζει σαν να του διηγείται μία ρομαντική ιστορία. Και πράγματι μία ρομαντική ιστορία είναι και το παρελθόν της πόλης του μεταξιού. Μία ιστορία που αν την συγκρίνεις με το σήμερα θα μπορούσε να είναι και δράμα. Όχι γιατί ήταν μία εποχή με δραματικά γεγονότα, αλλά γιατί υπήρχαν πράγματα που μπορούσαμε να έχουμε αξιοποιήσει και όμως τα αφήσαμε και χάθηκαν.
Εάν πριν από 20 χρόνια, όταν η δική μας γενιά άρχισε να φοιτάει στο δημοτικό σχολείο, υπήρχε έστω ένα ελάχιστο κομμάτι του εκπαιδευτικού πνεύματος της παλιάς κοινωνίας του Σουφλίου που λίγο έως πολύ όλοι μας θυμόμαστε κάτι, σήμερα από αυτό δεν έχει απομείνει τίποτα. Οι παλαιοί δάσκαλοι του Σουφλίου, οι καλλιτεχνικοί θίασοι, τα θεατρικά δρώμενα, οι ηθικές διδασκαλίες, και γενικά όλα τα πνευματικά αγαθά που κατείχε η πόλη του μεταξιού στις παλαιότερες εποχές σήμερα πια αποτελούνε όλα παρελθόν. Ένα παρελθόν που πρέπει να αποτελεί όμως παράδειγμα.
Αναρτήθηκε από Σουφλί στις 2:32 μ.μ.
«Ο πόλεμος παρασέρνει τα πάντα σαν χείμαρρος, τα σκορπάει εδώ κι εκεί. Μόνο την παιδεία δεν μπορεί να αποσπάσει και να την πάρει μαζί του»
Πλούταρχος, Περί Παίδων Αγωγής
Το Σουφλί εκτός από τον τίτλο της «πόλης του μεταξιού» φέρει και έναν άλλο εξίσου σημαντικό τίτλο, ο οποίος συνδέεται εδώ και χρόνια με την ιστορία αυτού του τόπου. Είναι ο τίτλος «Δασκαλοχώρι» όπως συνήθιζαν να λένε οι παλαιότεροι, ένας τίτλος που όπως προκύπτει μέσα από το πέρας όλων αυτών τω χρόνων, κάθε άλλο παρά τυχαία δόθηκε στο Σουφλί. Άλλωστε όπως γνωρίζουμε η προσφορά των παλαιών δασκάλων και εκπαιδευτικών του Σουφλίου ήτανε κάτι περισσότερο από μεγάλη, καθώς η ζωή τους, εκτός από την φιλεκπαιδευτική τους δραστηριότητα συνδέθηκε και με ένα βαθύ πολιτιστικό έργο. Ένα έργο που αν και πραγματοποιήθηκε κυρίως στο δεύτερο μισό του 19ου και στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ωστόσο το αντίκτυπο του στο σημερινό πολιτιστικό γίγνεσθαι είναι κάτι περισσότερο από εμφανές. Αν και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν εκείνη την περίοδο στερούνταν τις σύγχρονες μεθόδους της παιδαγωγικής, και αντιθέτως χαρακτηριζόταν από μία ιδιαίτερη αυστηρότητα προς τους μαθητές, ωστόσο οι διδάσκαλοι αυτοί στάθηκαν στο σύνολο τους αντάξιοι της ιστορικής στιγμής που ζούσε τότε η Ελλάδα. Και αυτό διότι με την ένθερμη διδασκαλία τους αλλά και την προσήλωση τους στα ηθικά διδάγματα του Ελληνισμού διατήρησαν στα δύσκολα εκείνα χρόνια υψηλό το εθνικό φρόνημα των παιδιών της χώρας, και συνάμα έβαλαν τις βάσεις για ένα συμπαγή μορφωτικό και πνευματικό υπόστρωμα που αποτέλεσε την αρχή της πνευματικής άνθησης στην πόλη του Σουφλίου τα επόμενα χρόνια.
Έχοντας λάβει υπόψη το ιδιαίτερο βάρος που θα είχε η έρευνα και παρουσίαση των όποιων ιστορικών στοιχείων γύρω από το θέμα της ιστορίας της εκπαίδευσης στην πόλη του Σουφλίου, αλλά και το έργο των ξακουστών διδασκάλων του 19ου αιώνα που άφησαν τα ανεξίτηλα σημάδια τους στην πολιτιστική ζωή και συνεπώς στην ιστορία αυτού του τόπου, και με οδηγό το αξιόλογο έργο «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου», αλλά και τα όσα στοιχεία καταφέραμε να συλλέξουμε από τους εν ζωή παλαιούς Σουφλιώτες, παρουσιάζουμε με λίγες λέξεις τα όσα στοιχεία έχουνε διασωθεί μέχρι σήμερα για ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της ιστορίας του τόπου μας. Για την εκπαιδευτική ιστορία της πόλης του Σουφλίου. Μία πόλη που αν και άφησε πολλά χρόνια πίσω την χρυσή εποχή της καθολικής ανάπτυξης της, αλλά που ωστόσο θα έχει πάντα κάτι να μας διδάξει……
i) Η εκπαίδευση κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Όπως γνωρίζουμε τα φιλεκπαιδευτικά αισθήματα των Σουφλιωτών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήτανε κάτι περισσότερο από εμφανή. Όλοι οι παλιοί Σουφλιώτες διηγούνταν πως οι πρόγονοι τους κατά την περίοδο εκείνη, όταν το καλούσαν οι περιστάσεις άνοιγαν το πουγκί τους και απλόχερα διέθεταν μεγάλα ποσά για τις ανάγκες των εκκλησιών, των σχολείων, αλλά και άλλων εθνικών σκοπών. Άλλωστε πολύ συχνά όταν γινόταν η σύνταξη κάποιων κληρονομιών δεν ξεχνούσαν να διαθέσουν μέρος από τα κτήματα τους, ή και ολόκληρη ακόμη την περιουσία τους για «τα κοινά». Αποτέλεσμα όλης αυτής της ιδιότυπης αλληλεγγύης που είχαν οι Σουφλιώτες μεταξύ τους ήτανε ο ερχομός μίας περιόδου κατά την οποία η εκπαίδευση, και γενικά οι τέχνες και τα γράμματα φτάσανε στο ζενίθ της ανάπτυξης τους.
Για την εκπαίδευση στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου-Σουφλίου», τα παιδιά του Σουφλίου μάθαιναν γράμματα στα σπίτια, η στ’ αμπέλια, από συγχωριανούς τους που ήξεραν λίγα γράμματα. Άλλωστε στις λαϊκές παραδόσεις του Σουφλίου αναφέρεται κάποιος παλιός Σουφλιώτης, ο «Γκόρτσιαντας» ο οποίος σε κάποια παλαιότερη εποχή, κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας γυρνούσε στα αμπέλια και μάθαινε γράμματα στα παιδιά που δούλευαν εκεί, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσε να τους πείσει στον ελεύθερο τους χρόνο να ασχολούνται με την ανάγνωση. Ακόμη, πήγαιναν και στο Μοναστήρι της Κορνοφωλιάς, όπου διδασκότανε γράμματα από τους Καλόγερους. Βέβαια, πριν προχωρήσουμε παρακάτω, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφέρουμε πως στις παλαιότερες εποχές, και κυρίως αυτές που προηγήθηκαν του 1925, εκτός από τις γιορτές που διακόπτονταν τα μαθήματα, υπήρχανε και κάποιες άλλες εξαίρετες διακοπές. Οι πρώτες ήταν κατά την περίοδο του τρυγητού, καθώς όταν άρχιζε ο τρύγος κρατούσε για 15 ολόκληρες ημέρες, και ουσιαστικά αποτελούσε για την εποχή ένα από τα δημοφιλέστερα πανηγύρια, κατά το οποίο οι μαθητές διέκοπταν τις εργασίες τους για να λάβουν μέρος σε αυτή την πανηγυρική εκδήλωση, και κυρίως στις δύσκολες εργασίες που απαιτούσε ο τρυγητός εκείνη την εποχή. Εκτός αυτού τα μαθήματα διακόπτονταν και κατά την περίοδο της διατροφής των κουκουλιών, όπου και πάλι διακόπτονταν τα μαθήματα για 15 ημέρες, για να μπορέσουν έτσι οι Σουφλιώτες να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά τους στις εργασίες της διατροφής των κουκουλιών.
Το «Κρυφό Σχολειό» του Σουφλίου
Αν και σήμερα γίνεται μία προσπάθεια εκ μέρους ορισμένων να μας πείσουνε για την δήθεν ανυπαρξία του γνωστού πλέον θεσμού των «κρυφών σχολειών» κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, ωστόσο τα ιστορικά στοιχεία αλλά και οι ζωντανές μαρτυρίες των παλαιότερων, που άκουγαν από τους παππούδες τους τις μαρτυρίες αυτές μας δείχνουνε πως τα διδακτήρια που σήμερα είναι γνωστά ως «κρυφά σχολειά» κάθε άλλο παρά ανύπαρκτα ήτανε κατά την περίοδο εκείνη.
Ένα τέτοιο «κρυφό σχολειό», όπως αναφέρουνε παλαιότερες μαρτυρίες, υπήρξε και στο Σουφλί. Όσοι ασχολήθηκαν με το ζήτημα αυτό και συνέλεξαν σχετικά στοιχεία συμφωνούν πως ήταν ένα ανεπίσημο διδακτήριο όπου διδασκότανε στα παιδιά του Σουφλίου η Ελληνική Ιστορία, η Γλώσσα, αλλά και τα Θρησκευτικά από ανθρώπους που έτυχε για τον έναν ή τον άλλο λόγο να γνωρίζουνε την εποχή εκείνη ορισμένα περισσότερα πράγματα σε σύγκριση με τον μέσο υποδουλωμένο Έλληνα.
Βέβαια η ανεπισημότητα αλλά και ο κρυφός τρόπος λειτουργίας του σχολείου αυτού μας στερούν σήμερα την δυνατότητα να γνωρίζουμε έστω και ελάχιστα πράγματα για τον τρόπο λειτουργίας αλλά και για τις εκπαιδευτικές μεθόδους του σχολείου αυτού. Επίσης, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα ακόμη και για το πότε και από ποιόν κτίστηκε. Άλλωστε, όπως λέει και η κοινή λογική, αυτός ή αυτοί που λειτουργούσανε το εν λόγω ανεπίσημο διδακτήριο σε καμία περίπτωση δεν θα έμπαιναν στον κόπο να κρατήσουν κάποια επίσημα στοιχεία ή έγγραφα του διδακτηρίου, καθώς έτσι θα απειλούνταν αν όχι η ίδια τους η ζωή, τουλάχιστον η ελευθερία τους.
Ωστόσο, λόγω της σθεναρής παρουσίας των τουρκικών αρχών στο Σουφλί κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, αλλά και της μικρής έως ανύπαρκτης παρουσίας του τουρκικού στοιχεία μέσα στην πόλη, οι συνθήκες για την λειτουργία ενός τέτοιου διδακτηρίου ήταν ακόμη πιο ευνοϊκές για τον ελληνικό πληθυσμό, και αυτός ίσως να ήτανε και ο λόγος που σήμερα γνωρίζουμε έστω και ελάχιστα πράγματα για αυτό.
Βάση των όσων γνωρίζουμε σήμερα για το «κρυφό σχολειό» του Σουφλίου είναι ότι στεγάστηκε μέχρι τα τέλη του 1850 στο οίκημα των αδελφών Χύτου (μετέπειτα οίκημα Χριστοφόρου Ούτσιου) στην γωνία των οδών Θουκυδίδου & Αδριανουπόλεως, λίγο ποιο πάνω από τον σημερινό Δημοτικό Ξενώνα «Το Κουκούλι», και σταμάτησε την λειτουργία του περίπου το 1860, όταν πλέον επιτράπηκε από την Οθωμανική διοίκηση η λειτουργία Ελληνικών Σχολείων, και ιδρύθηκε η Αστική Σχολή Αρρένων. Όπως αναφέρουνε άλλωστε και οι σημερινοί ιδιοκτήτες του εν λόγω κτηρίου, μέχρι και την δεκαετία του 1960, οπότε και έγινε η εσωτερική ανακαίνιση του, ο χώρος του ήταν χωρισμένος σε μικρές αίθουσες, ενώ σώζονταν ακόμη κάποιες από τις βιβλιοθήκες. Σήμερα, το οίκημα αυτό αποτελεί ένα από τα λιγοστά ιστορικά κτήρια του Σουφλίου που σώζονται ανέπαφα, και είναι ένα από τα μοναδικά δείγματα της παραδοσιακής Σουφλιώτικης αρχιτεκτονικής.
Το Πρώτο Διδακτήριο του Σουφλίου – Αστική Σχολή Αρρένων
Το πρώτο επίσημο σχολείο του Σουφλίου ιδρύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, τότε που οι Τούρκοι επέτρεψαν την λειτουργία Ελληνικών σχολίων στα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και ως τέτοιο αναφέρεται κάποιο κτίσμα που νοικιάστηκε για αυτόν το σκοπό στην πλατεία «Κούτσουρο», στην θέση του σημερινού 2ου Δημοτικού σχολείου που βρίσκεται εκεί. Βέβαια το προσωρινό αυτό διδακτήριο καταστράφηκε γύρω στο 1870 από πυρκαγιά, αλλά την ίδια χρονιά στη θέση του κτίστηκε άλλο με χρήματα της Κοινότητας αλλά και με την προσωπική εργασία των κατοίκων του Σουφλίου. Ως πρώτο επίσημο δάσκαλο του σχολείου – και κατ’ επέκταση της πόλης του Σουφλίου- όλοι οι παλιοί Σουφλιώτες ανέφεραν κάποιον Μόσχο Βασιλείου. Ο δάσκαλος «Μόσχος» όπως τον έλεγαν, ήταν ντόπιος Σουφλιώτης που είχε σπουδάσει στην Αδριανούπολη, και ουσιαστικά στάθηκε ως «στυλοβάτης» του σχολείου καθώς δίδαξε σε αυτό 40 ολόκληρα χρόνια! Αρχικά αναφέρεται πως ανέλαβε μόνος του το όλο διδασκαλικό έργο του σχολείου, αλλά αργότερα διορίστηκαν και άλλοι δάσκαλοι. Οι μαθητές αυτού του σχολείου ήταν μόνο αγόρια και χωριζόταν σε ημικύκλια, διακριτικά της επιδόσεως τους. Ως βιβλία χρησιμοποιούσαν αρχικά το οκτωήχι, το ψαλτήρι, κι’ άλλα εκκλησιαστικά βιβλία.
Η διδασκαλία γινόταν με την γνωστή για την εποχή αλληλοδιδακτική μέθοδο. Αργότερα, κατά το 1880, τη φροντίδα της λειτουργίας των σχολείων και της εκδόσεως σχολικών βιβλίων ανέλαβε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η «Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης» που είχε έδρα στην Κωνσταντινούπολη, και κάποια παραρτήματα στην Αδριανούπολη και το Διδυμότειχο.
Κατά την περίοδο 1870-1880 άρχισε να γίνεται αισθητή η αλματική σε κάθε τομέα ανάπτυξη της πόλης του Σουφλίου. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής του σταθμού (1872) έδωσε την πρώτη ώθηση στην οικονομική άνθηση της πόλης. Αλλά και η σχεδόν ταυτόχρονη ανακάλυψη από τον Γάλλο ιατρό Παστέρ της μεθόδου καταπολέμησης των ασθενειών των κουκουλιών συνετέλεσε στο να αναπτυχθεί με ταχύτατους ρυθμούς η σηροτροφία, που ήτανε και η κυριότερη οικονομική πηγή των Σουφλιωτών. Εκτός αυτού, και η αμπελουργία, που ήτανε το δεύτερο σκέλος της οικονομικής ζωής του Σουφλίου, πήρε κι αυτή γρήγορη ανάπτυξη. Επακόλουθο όλων αυτών των εξελίξεων ήταν το γεγονός να δημιουργηθεί στο Σουφλί, που μέχρι τότε ήταν κεφαλοχώρι, μία πρωτόγνωρη για την περιοχή αστική τάξη. Έτσι, μετά την οικονομική άνθηση της πόλεως, ως επακόλουθο ήρθε και η παράλληλη άνοδος του εκπαιδευτικού επιπέδου.
Το σχολείο που αναφέραμε πριν αλλάζει όψη. Το διδακτήριο επεκτείνεται, προσθέτονται νέες τάξεις, 5η, 6η , 7η και αργότερα 8η , προσλαμβάνονται μορφωμένοι διδάσκαλοι και το σχολείο τελικώς αναγνωρίζεται ως «Αστική Σχολή Αρρένων», με πρώτο διευθυντή τον Γεώργιο Τακαντζά από την Ήπειρο.
Ο διορισμός του διευθυντή της σχολής καθώς και των διδασκάλων γινότανε από την Ιερά Μητρόπολη Διδυμοτείχου με πρόταση της «Εφορείας», που φρόντιζε για την μισθοδοσία των διδασκάλων και τα άλλα σχολικά ζητήματα. Ανάλογα με την απόδοση της εργασίας των διδασκάλων οριζόταν η αμοιβή τους και γινόταν η ετησία ανανέωση του διορισμού.
Στο βιβλίο του Στ. Ψάλτη «Η Θράκη και η δύναμις του εν αυτή Ελληνικού στοιχείου» στην σελ. 124 αναφέρεται ότι το Σουφλί, το 1884, διατηρούσε τα εξής σχολεία: α) Αστική Σχολή με 460 μαθητές και 5 διδασκάλους με ετήσιο μισθό 220 χρ. λίρες Τουρκίας, β) Παρθεναγωγείο με 200 μαθήτριες και μία διδασκάλισσα με μισθό 50 χρ. λίρες γ) Νηπιαγωγείο με 100 νήπια και μία διδασκάλισσα με μισθό 40 λίρες.
Η Αστική Σχολή λειτούργησε κανονικά ως το 1914, εξελίχθηκε σε σημαντική πνευματική εστία της περιοχής και πρόσφερε στην κοινωνία τ’ απαραίτητα στελέχη για την οικονομική, πολιτική και πνευματική ανάπτυξη της. Παράλληλα με την Αστική Σχολή ιδρύθηκε ως παράρτημα της στην επάνω γειτονιά του Σουφλίου, την «Καρκατεσελιά», και Δημοτική Σχολή η στέγαση της οποίας έγινε σε διδακτήριο που χτίσθηκε με αρωγή της Κοινότητας και με την προσωπική εργασία των κατοίκων, δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Στην αρχή είχε δύο τάξεις, αργότερα προστέθηκαν 3η και 4η τάξη κι όσοι μαθητές ήθελαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους φοιτούσαν στην Αστική Σχολή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που αντλούμε από το έργο «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου» σ τα σχολεία αρρένων δίδαξαν κατά την τελευταία 50ετία, προ του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, οι παρακάτω διδάσκαλοι:
1. Μόσχος Βασιλείου, από το Σουφλί. Σπούδασε στην Αδριανούπολη (1865-1905).
2. Ευάγγελος Τοπαλούδης, από το Σουφλί (1875-1894).
3. Πασχάλης Παπαναστασίου, από το Σουφλί.
4. Πληθονίδης – Σουλίδης- Βίκας (1878-1882)
5. Μαυρουδής Γ. Μπρίκας, από το Σουφλί (1885-1888).
6. Πασχάλης Παπάζογλου, από το Σουφλί (1890).
7. Ιωάννης Λιανόπουλος, από το Σουφλί (1880-1885).
8. Γεώργιος Επιτρόπου ή Κουφοστάμος, Ιερέας, από το Σουφλί (1890-1894)
9. Γεώργιος Τακαντζάς, Διευθυντής από την Ήπειρο (1882-1886)
10. Δημήτριος Σταυρίδης, από την Ήπειρο (1882-1885).
11. Αλέξανδρος Χαρακόπουλος, από την Αδριανούπολη (1890-1898).
12. Ηλίας Ηλιάδης, από την Μάκρη (1890-1891).
13. Σταμάτιος Μπαμπαλίτης. Ιερέας, από το Σουφλί (1887-1913)
14. Ιωάννης Παπαευαγγέλου. Ιερέας, από το Σουφλί (1890-1900).
15. Κωνσταντίνος Κουρτίδης, από την Αδριανούπολη. Αργότερα ιατρός, Γ. Διευθυντής της Θράκης, βουλευτής και γερουσιαστής, ιστορικός-συγγραφέας (1891-1894).
16. Δημήτριος Ζώϊος, από το Σουφλί. Φιλόλογος. Απόφοιτος Πανεπιστημίου (1897-1898).
17. Νικόλαος Κινίδης, από το Διδυμότειχο (1895-1905).
18. Ευάγγελος Τυρόπουλος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1896-1913).
19. Δημήτριος Θεοχαρίδης, από την Ήπειρο (1898-1899).
20. Χρυσόστομος Ζημόπουλος, από την Ήπειρο (1898-1899).
21. Θεόδωρος Αραϊτζής, από την Αδριανούπολη (1899-1913).
22. Νικόλαος Χριστοδούλου, από το Άκ Αλάν της Ανατολικής Ρωμυλίας. Απόφοιτος Ζαριφείων Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1899-1913).
23. Γεώργιος Λαμπουσιάδης, Διευθυντής από την Αδριανούπολη. Ιστορικός – Συγγραφέας (1899-1903).
24. Οδυσσέας Γιαρίμης, από την Αδριανούπολη (1895-1898).
25. Ιωάννης Ψαρράς, από το Σουφλί. Ιερέας (1900).
26. Μενέλαος Κουϊνέλης, από την Αδριανούπολη. Διδάσκαλος τουρκικής γλώσσας (1899-1902).
27. Ιωάννης Μαγκριώτης, από τις 40 Εκκλησίες. Διευθυντής (1903-1905).
28. Παναγιώτης Κάλφας, από το Σουφλί (1904-1912).
29. Σταμάτιος Παπαναστασίου, από το Σουφλί. Μετέπειτα Αρχιμανδρίτης (Νεόφυτος). Διδάκτωρ Φιλοσοφίας και Δήμαρχος Σουφλίου.
30. Λεωνίδας Αργυριάδης, από το Σουφλί (1904-1906).
31. Θεολόγος Βαφείδης, από τις 40 Εκκλησιές (1905-1910).
32. Στίλπων Κυριακίδης, από την Κομοτηνή. Διευθυντής. Μετέπειτα Καθηγητής Πανεπιστημίο Θεσσαλονίκης. Πρύτανις, Βυζαντινολόγος, Συγγραφέας (1905-1907).
33. Άγγελος Ασπρίδης, από την Αδριανούπολη (1905-1906).
34. Δημήτριος Χατζηδαούλας, από το Σουφλί. Διδάσκαλος Γαλλικής γλώσσας (1905-1906).
35. Εμμανουήλ Ληδός (1906-1909).
36. Απόστολος Θωμαϊδης, από τα Μοσχονήσια (1906-1907).
37. Νικόλαος Ξυλάνης, από την Ήπειρο. Διευθυντής (1907-1909).
38. Αθανάσιος Σπανός, από την Αίνο. Διευθυντής (1907-1913).
39. Γεώργιος Παπαδόπουλος, από την Κωνσταντινούπολη (1906-1909).
40. Αντώνιος Χατζηγιαννάκης, από την Κωνσταντινούπολη (1906-1912).
41. Γερμανός Αθανασιάδης. Απόφοιτος Θεολογικής Σχολής Χάλκης. Μετέπειτα Επίσκοπος Δέρκων (1908-1909).
42. Ηλίας Νικολάου, από το Σουφλί (1910-1913).
43. Δημήτριος Φλωράς, από το Μουσταφά-Πασά . Διευθυντής. Καθηγητής Φιλολογίας (1911-1913).
44. Ευάγγελος Μέλιος, από την Ήπειρο (1907-1912).
45. Μιλτιάδης Κεστεκίδης. Ιεροδιάκονος. Διευθυντής (1912).
46. Χρήστος Γκιρτζής, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1912).
47. Χρήστος Αντώνογλου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ε΄Γυμνασίου (1912).
48. Δημήτριος Μπέσολας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1912).
Το Παρθεναγωγείο Σουφλίου
Εκτός από τα σχολεία που αναφέραμε στο Σουφλί λειτουργούσε και ξεχωριστό Παρθεναγωγείο, γιατί όπως είναι γνωστό, κατά το πνεύμα της εποχής εκείνης, δεν επιτρεπόταν η μικτή φοίτηση. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες πηγές το Παρθεναγωγείο Σουφλίου ιδρύθηκε κάπου στα 1880-1882. Με το Παρθεναγωγείο Σουφλίου συνέδεσε το όνομα της αλλά και το εκπαιδευτικό της έργο η Σταμάτα Τόλκα, η οποία ξεχωρίζοντας από μικρή για την πνευματικότητα της επιλέχθηκε διόλου τυχαία από την Δημογεροντία Σουφλίου για να σταλεί ως σπουδάστρια στα Ζαρίφεια Διδασκαλία της Φιλιππούπολης, απ’ όπου και αποφοίτησε με άριστα σε όλα τα μαθήματα της. Αρχικά εργάστηκε μόνη της, και το όλο βάρος της διδασκαλίας έπεσε στην ίδια, αλλά ο ιδιαίτερος φιλεκπαιδευτικός ζήλος της, δεν άφηνε αυτό το εμπόδιο να την αγγίξει. Αργότερα όμως, όταν προστέθηκαν περισσότερες τάξεις (έως της 7η ) έγινε και ο διορισμός επί πλέον διδακτικού προσωπικού. Η στέγαση του Παρθεναγωγείου αρχικά έγινε σε ορισμένα ιδιωτικά οικήματα, αλλά αργότερα χτίσθηκε με δαπάνη της Κοινότητας ένα ξεχωριστό διδακτήριο, όπου και στεγάσθηκε οριστικά το Παρθεναγωγείο Σουφλίου.
Το διδακτήριο αυτό όμως, εφόσον κρίθηκε πως ήτανε αρκετά μικρό, και πλέον δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στον αριθμό μαθητριών που κάθε χρόνο εισέρχονταν, τελικά κατεδαφίζεται το 1908 και στη θέση του, κτίζεται με ερανική προσφορά και με την εργασία των κατοίκων του Σουφλίου νέο και μεγαλόπρεπο διδακτήριο, όπου μέχρι και πριν λίγα χρόνια στεγαζόταν το 1ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου, ενώ σήμερα, στον ίδιο χώρο στεγάζεται η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης Σουφλίου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του έργου «Ιστορία των Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου» οι διδασκάλισσες που εργάσθηκαν στο Παρθεναγωγείο Σουφλίου είναι οι εξείς:
1. Σταμάτα Τόλκα, από το Σουφλί. Πτυχιούχος Ζαριφείων Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1880-1926).
2. Εριφίλη Σαλιάρη-Δεμερτζή, από την Τρίλλια της Μικράς Ασίας (1882-1885).
3. Μαρία Θεοδώρου, από το Σουφλί (1887-1905).
4. Αθηνά Βαλασίδου, από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου (1892-1893).
5. Αγγελική Τσακίρη, από το Σουφλί (1893-1905).
6. Περιστέρα Γκιρτζή, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1899-1908).
7. Αποστολία Λιανοπούλου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1905-1913).
8. Πηνελόπη Κυριαζοπούλου-Προδρόμου, από την Αδριανούπολη. Απόφ. Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1899-1913).
9. Μαρία Αργυριάδου, από το Σουφλί. Απόφ. Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1900-1906).
10. Ελένη Δεμερτζή, από το Διδυμότειχο (1898-1900).
11. Θάλεια Σύρμα, από τις 40 Εκκλησιές. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη (1909-1911).
12. Χρυσή Ιωακειμίδου, από τις 40 Εκκλησιές,. Απόφ. Ζαριφείων Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1911-1913).
i) Η Εκπαίδευση κατά τα χρόνια του Μεσοπολέμου
Αν και έφυγαν τα χρόνια που προηγήθηκαν της αποχώρησης των Τούρκων από την Θράκη, και ταυτόχρονα της κατάληψης της από τους βόρειους γείτονες μας, τους Βουλγάρους, έμενε ακόμη μία περίοδος που θα προηγούνταν της «Χρυσής Εποχής» για την εκπαιδευτική, την πολιτιστική και κυρίως την οικονομική ανάπτυξη του Σουφλίου. Αυτή δεν ήτανε άλλη από την περίοδο 1913-1920, όπου οι Σουφλιώτες – όπως και οι υπόλοιποι Θρακιώτες- αναγκάστηκαν έπειτα από τις θηριωδίες των Βουλγάρων μετά την κατάληψη της Θράκης να πάρουν τον γνωστό από παλιά βαρύ δρόμο της προσφυγιάς προς την τότε «Ελεύθερη Ελλάδα», και να επιστρέψουν το 1920, όταν τελικώς οι Άγγλοι και οι Γάλλοι έδιωξαν τους Βούλγαρους και λίγους μήνες αργότερα παρέδωσαν την Θράκη στους πραγματικούς της δικαιούχους. Τους Έλληνες.
Όπως ήταν φυσικό, με τον ερχομό τους οι Σουφλιώτες στα πάτρια εδάφη, άνοιξαν ξανά τις σκονισμένες πόρτες των ξεχασμένων σχολείων που αναγκάστηκαν να αφήσουν με την φυγή τους. Βέβαια από εδώ και πέρα, μαζί με τον νέο κύκλο ζωής που ξεκινούσαν οι Σουφλιώτες, θα ξεκινούσε και ένας νέος κύκλος εκπαιδευτικής προόδου. Άλλωστε, μία από τις πρώτες προτεραιότητες του νέου τότε Επόπτη Δημοτικών Σχολείων Κωνσταντίνου Λαγουμιτζάκη, που τοποθέτησε η προσωρινή Ελληνική Διοίκηση με έδρα την Κομοτηνή, ήτανε και η αναβάθμιση των σχολικών κτιρίων, αλλά και η επάνδρωση τους με νέο εκπαιδευτικό προσωπικό. Ήταν η περίοδος κατά την οποία, όπως έλεγαν οι παλιοί Σουφλιώτες «οι αραχνιασμένες πόρτες των σχολείων άνοιξαν διάπλατα για να υποδεχτούν τα χαρούμενα Σουφλιωτόπουλα που επέστρεψαν στην νέα τους πατρίδα». Ωστόσο, με την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και με την ομαλοποίηση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών στην περιοχή, ουσιαστικά αλλάζει και το σύστημα της εκπαίδευσης καθώς τα παλαιά διδακτήρια, δηλαδή η Αστική Σχολή Αρρένων και το Παρθεναγωγείο, δίνουν πλέον την θέση τους στα Δημοτικά Σχολεία. Έτσι λοιπόν, στο Σουφλί ιδρύονται αρχικά το Ά, ΄Β, και ΄Γ Δημοτικά Σχολεία, ενώ αργότερα ανοίγει τις θύρες του και το 4ο Δημοτικό Σχολείο. Το διδακτικό προσωπικό τώρα αποτελούνταν κυρίως από ντόπιους διδασκάλους, οι οποίοι ήταν απόφοιτοι του Γυμνασίου, και από διδασκάλισσες του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως.
Ά Εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Αμέσως μετά τον επαναπατρισμό των κατοίκων του Σουφλίου που έγινε κατά την περίοδο 1919-1920, άρχισε και η λειτουργία του Α΄Δημοτικού Σχολείου. Με το άνοιγμα του σχολείου παρατηρήθηκε μεγάλη προσέλευση μαθητών, οι οποίοι έφτασαν περί τους 450, καθώς αρκετοί από αυτούς ήταν μεγαλύτερης ηλικίας (15-18 ετών).
Το σχολείο αυτό στεγάστηκε στο παλαιό διδακτήριο του Παρθεναγωγείου, το οποίο είχε χτισθεί το 1908 με την μεγάλη ερανική προσφορά των κατοίκων του Σουφλίου αλλά και με την προσωπική τους εργασία.
Το εν λόγο διδακτήριο σήμερα σώζεται ανέπαφο, και είναι ένα από τα λιγοστά κτήρια που εδώ και περισσότερο από 100 χρόνια δεν έχουν σταματήσει να λειτουργεί. Άλλωστε μέχρι και πριν 5 χρόνια το Ά Δημοτικό Σχολείο στεγαζόταν εδώ, για να μεταφερθεί μετά στο νέο κτήριο που κατασκευάστηκε δίπλα ακριβώς από το ΄Γ Δημοτικό Σχολείο στο τέρμα της άνω γειτονιάς του Σουφλίου. Σήμερα στον χώρο αυτό πλέον στεγάζεται η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής & Τουριστικής Ανάπτυξης Δήμου Σουφλίου.
Το κτήριο του Ά Δημοτικού Σχολείου βρίσκεται περίπου στο κέντρο της πόλεως, κάτω ακριβώς από την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Έχει δύο ορόφους και υπόγειο το οποίο στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη. Από το χολ με ξεχωριστή είσοδο εισέρχεται κανείς στην παλαιά αίθουσα τελετών του σχολείου, που στις αρχές της 10ετίας του ΄90 χωρίστηκε στην μέση για να αποτελέσει δύο διαφορετικές αίθουσες. Στην αίθουσα αυτή έχουνε δοθεί στο παρελθόν αρκετές θεατρικές παραστάσεις και χοροεσπερίδες που έμειναν στην ιστορία του Σουφλίου. Εδώ άλλωστε τον Ιανουάριο του 1921 έγινε και η πρώτη επίσημη συνεδρίαση της Δημογεροντίας Σουφλίου μετά την πλήρη αποκατάσταση των πολιτικών συνθηκών στην Θράκη, όπου συμμετείχαν προσωπικότητες όπως ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης αλλά και ο Δήμαρχος Σουφλίου Γεώργιος Μπρίκας.
Επίσης, το Ά Δημοτικό Σχολείο κατά το παρελθόν αποτέλεσε ακόμη κέντρο στρατωνισμού στρατιωτικών μονάδων, τόσο κατά την περίοδο μετά την Μικρασιατική καταστροφή όσο και τα την περίοδο της Εμφυλίου Πολέμου.
Στα δυτικά βρίσκεται η αυλή του σχολείου που έχει 1200 τ.μ. περίπου, ενώ το 1951 έγινε η περίφραξη της με μανδρότοιχο που κόστισε την εποχή εκείνη 12.000 δρχ.
Το 1957 έγινε και η πρώτη γενική επισκευή του κτιρίου όπου στρώθηκαν σανίδια σε όλα σχεδόν τα πατώματα του.
Ήδη από τις αρχές του 1960 το Ά Δημοτικό Σχολείο ήταν ένα από τα ποιο εξοπλισμένα σχολικά κτήρια της Θράκης. Ήταν εμπλουτισμένο με όργανα Φυσικής και Χημείας, εικόνες της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, εικόνες Φυσικής Ιστορίας και πολλούς γεωγραφικούς χάρτες όλων των ηπείρων αλλά και των διοικητικών διαμερισμάτων της Ελλάδας, γεγονός που το καθιστούσε ως ένα από τα πλέον εκσυγχρονισμένα διδακτήρια της εποχής του.
Αναφέρουμε χαρακτηριστικά το διδακτικό προσωπικό που εργάστηκε εδώ από την ίδρυση του μέχρι και την 10ετία του 1960:
1. Ευάγγελος Τυρόπουλος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αλεξανδρουπόλεως (1919-1935).
2. Πηνελόπη Προδρόμου από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1929-1949).
3. Ηλίας Παπαευαγγέλου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Αστικής Σχολής Αρρένων Σουφλίου (1919-1923).
4. Ερμηνεία Παπαγρηγορίου, από τις 40 Εκκλησιές. Απόφοιτος Ζαππείου Αδριανουπόλεως (1920-1921).
5. Δημήτριος Παπαδημητρίου, από την Φιλιππούπολη, απόφοιτος Βαρβάκειου Γυμνασίου (1920-1921).
6. Νικόλαος Κιρκινέζης, από το Σουφλί, απόφοιτος Γυμνασίου Σουφλίου (1922-1927).
7. Στυλιανή Κιρκινέζη, Νηπιαγωγός, από το Ζαγκλιβέρι Χαλκιδικής, απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Έδεσσας (1920-1922 και 1925-1929).
8. Ευφημία Παπαϊωάννου. Νηπιαγωγός, από την Κορνοφωλιά, απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Έδεσσας (1922-1923).
9. Ελένη Αρσενιάδου, από το Νεοχώρι Κωνσταντινουπόλεως. Απόφοιτος Εθνικού Ιωακείμιου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινουπόλεως (1921).
10. Γεώργιος Παπαδόπουλος, από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1922-1925).
11. Παναγιώτης Σταυρινού ή Πίττας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1929-1948).
12. Χρήστος Γκιρτζής, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1920-1946).
13. Αναστασία Ζαπαρτίδου, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Πηραιώς (1924-1930 και 1935-1960).
14. Ελένη Μπαλτζή, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως. Μετεκπαιδεύθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1938-1956).
15. Παναγιώτα Παπασταματίου, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Αδριανουπόλεως (1930-1938).
16. Πηνελόπη Μούτλια, από το Σουφλί. Απόφοιτος 3τάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1930-1935).
17. Θεόφιλος Καλλιτσάρης, από το Σουφλί. Απόφοιτος 6τάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1949-1953).
Επίσης, από τις αρχές του 1950 μέχρι και την 10ετία το 70 δίδαξαν οι: Τριαντάφυλλος Μπουχούνας, Μόρφω Τυφορίδου, Χριστόδουλος Γλύστρας, Χρυσή Τσαλίκη, και Κωνσταντίνος Βογιατζής, που ήταν όλοι από το Σουφλί.
Β’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Στο κτήριο όπου μέχρι και το ξεκίνημα του Ά Παγκοσμίου Πολέμου στεγαζόταν η «Αστική Σχολή Αρρένων» μεταπολεμικά στεγάσθηκε το Β’ Δημοτικό Σχολείο. Το εν λόγω σχολείο ουσιαστικά άνοιξε τις πύλες του τον Σεπτέμβριο του 1919 για να υποδεχτεί τα παιδιά του Σουφλίου που μέχρι τότε είχανε αναγκαστεί να ακολουθήσουν τον δρόμο της προσφυγιάς προς διάφορες κατευθύνσεις της βόρειας Ελλάδας, ωστόσο αναγνωρίστηκε επίσημα το 1924.
Σε λίγα χρόνια το νέο αυτό για την εποχή διδακτήριο κρίθηκε ακατάλληλο καθώς το κτήριο στο οποίο στεγαζόταν ήταν ένα από τα παλαιότερα κτήρια του Σουφλίου, και έτσι το 1927 κατεδαφίστηκε ενώ το 1928 ολοκληρώθηκε το νέο κτήριο, στο οποίο το Β’ Δημοτικό Σχολείο στεγάζεται μέχρι και σήμερα. Για την εποχή εκείνη, όπως αναφέρουνε οι πηγές της εποχής, το κόστος της κατασκευής του κτηρίου ήταν αρκετά μεγάλο, καθώς κόστισε 600 χιλιάδες δραχμές, από τις οποίες 150 χιλ. διέθεσε το Κράτος, 300 χιλ. ο Δήμος Σουφλίου, και 150 χιλ. η Διδακτηριακή Επιτροπή.
Ακόμη και σήμερα ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από το κτήριο. Είναι ένα επιβλητικό διδακτήριο με 6 μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, γραφείο και δύο ευρύχωρους διαδρόμους. Ο διάδρομος του 2ου ορόφου καταλήγει στην σκηνή όπου και εκεί στο παρελθόν, όπως και στο 1ο Δημοτικό Σχολείο, δόθηκαν αρκετές αξιόλογες θεατρικές παραστάσεις, ενώ μέχρι και σήμερα εκεί τελούνται οι όποιες σχολικές εκδηλώσεις.
Στα νοτιοδυτικά του κτηρίου και σε αρκετά μεγάλη απόσταση είναι κτισμένα τα αποχωρητήρια του σχολείου με 7 θαλάμους και υδραυλική εγκατάσταση. Όσον αφορά την αυλή του σχολείου έχει έκταση 840 τ.μ. και περιορίζεται από τις τρείς πλευρές με αυλότοιχο.
Το 1959 έπειτα από την ενίσχυση του Υπουργείου Παιδείας κατασκευάστηκαν όργανα γυμναστικής και παιχνίδια (κούνιες, τραμπάλες, δοκός ισορροπίας, μονόζυγο και σκάμμα αλμάτων) όπου οι μαθητές ψυχαγωγούνταν και γυμναζόταν για αρκετά χρόνια.
Εδώ θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφερθούμε και στους ευεργέτες του Β’ Δημοτικού Σχολείου οι οποίοι με τις δωρεές τους, κατά τα δύσκολα χρόνια του μέσου του προηγούμενου αιώνα συχνά, μέσω της αρωγής τους, συνέβαλαν σε έναν μεγάλο βαθμό στο εκπαιδευτικό έργο του σχολείου: Ν. Τώνης, Α. Αργυριάδης, Ι. Μπρίκας, Χ.Γ. Γλύστρας.
Όσον αφορά τον εξοπλισμό του σχολείου, ήδη από τα μέσα τα τέλη της 10ετίας το 1950 διέθετε άφθονους γεωγραφικούς χάρτες, όργανα Φυσικής και Χημείας, μικροσκόπια, αριθμητήρια, γεωμετρικά σώματα, χειροτεχνικά εργαλεία, καθώς και έναν πλούσιο μαθησιακό εξοπλισμό που σπάνια συναντούσε κανείς σε άλλα σχολείο της περιοχής.
Επίσης, μέχρι και την δεκαετία του 1970 υπήρχε οργανωμένο φαρμακείο αλλά και μαθητικό κουρείο, αλλά και φωτογραφική μηχανή.
Εκτός αυτού, όπως μαθαίνουμε λειτουργούσε και σχολικός κινηματογράφος που ψυχαγωγούσε τα παιδιά 1-2 φορές το μήνα με μορφωτικές ταινίες του Υπουργείου Παιδείας, ενώ παράλληλα λειτουργούσε και δανειστική βιβλιοθήκη. Σε άλλη αίθουσα λειτουργούσε και η βιβλιοθήκη των διδασκάλων που διέθετε 580 τόμους και εξυπηρετούσε όχι μόνο τους διδασκάλους του σχολείου, αλλά και ολόκληρης της περιφέρειας, καθώς στα μέσα του 20ου αιώνα αποτελούσε μία από τις πλέον φημισμένες και πληρέστερες βιβλιοθήκες της Θράκης.
Βέβαια, ο πρωτόγνωρος για την εποχή εξοπλισμός οφειλόταν στην ξεχωριστή δραστηριότητα που κατέβαλε το διδακτικό προσωπικό προς την κατεύθυνση αυτήν. Άλλωστε η Ακαδημία των Αθηνών έχοντας αναγνωρίσει την χρόνια δράση που γινόταν εκεί βράβευσε το 1932 τους διδασκάλους του σχολείου με το μεγάλο για την εποχή ποσό των 2 χιλιάδων δραχμών.
Αν και πέρασαν οι περίοδοι της δόξας όπου το εν λόγω σχολείο αποτελούσε έναν από τους επιφανέστερους πνευματικούς φάρους της περιοχής, αλλά και η περίοδος της μεγάλης οικονομικής πνευματικής ανάπτυξης της πόλης του Σουφλίου, ωστόσο το 2ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου συνεχίζει μέχρι σήμερα να λειτουργεί, εξυπηρετώντας ένα μέρος των μαθητών της πόλης.
Ας δούμε λοιπόν ποιοι διδάσκαλοι συνέδεσαν το όνομα τους από τις απαρχές του διδακτηρίου μέχρι και την δεκαετία του 1950:
1. Εμμανουήλ Γεώργιος, από το Αγρίνιο. Πτυχιούχος Διδασκαλείου. Μετέπειτα Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης (1920-1923).
2. Γκιρτζής Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1919-1924).
3. Αντώνογλου Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Μονοταξίου Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης (1912 και 1920-1930).
4. Μπέσιλας Δημήτριος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1920-1921)
5. Βασιλειάδου Ελένη, από την Αδριανούπολη. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1920-1953).
6. Βενετίδου Χαρίκλεια, από το Διδυμότειχο. Απόφοιτος Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως (1920-1922).
7. Σεϊτανίδης Δημήτριος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1923-1929).
8. Αθανασίου Ξανθή, από το Διδυμότειχο. Απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Εδέσσης (1923-1929).
9. Κιρκινέζη Στυλιανή, από το Ζαγκλιβέρι. Απόφοιτος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών Θεσσαλονίκης (1923-1925).
10. Παλαβούζης Σταύρος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1924-1929).
11. Εφραιμίδης Κωνσταντίνος, από την Μ. Ασία.Απόφοιτος Γυμνασίου (1924).
12. Αντωνιάδου Αθηνά, από τις Σέρρες. Πτυχιούχος Διδασκαλείου (1924-1927).
13. Αλεβίζου Πηνελόπη, από την Σπάρτη (1926-1927).
14. Κιρκινέζης Νικόλαος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1920-1921) και (1928-1937).
15. Αραμπατζή Ζαφειρώ, από το Σουφλί. Απόφοιτος Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1928-1930)
16. Νικολακάκος Παναγιώτης, από την Μεσσηνία. (1929-1931).
17. Παπασταματίου Παναγιώτα, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1929-1930).
18. Ζηκίδης Γεώργιος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1929-1952).
19. Ζαπαρτίδου Αναστασία, από το Σουφλί. Απόφ. Αρσακείου Αθηνών (1930-1935).
20. Τερζούδης Λεωνίδας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1938-1963).
21. Παπάζης Νικόλαος, από την Δαδιά. Απόφοιτος Γυμνασίου Θεσσαλονίκης (1941-1954).
22. Τυφορίδου Μόρφω, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως. (1950-1955).
23. Αλγιαννάκη Ελένη, από το Διδυμότειχο. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1955-1963).
Επίσης, στα επόμενα χρόνια δίδαξαν οι: Γλύστρα Σταματούλα, Δούκας Νικόλαος, Τζιαμτζής Αχιλλεύς, κ.α.
Γ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Το Γ’ Δημοτικό Σχολείου Σουφλίου είναι ένα από τα παλαιότερα της πόλης, και είναι σύγχρονο του Β’ Δημοτικού Σχολείου που έχει ως έτος ίδρυσης (ως Αστική Σχολή Αρρένων) το 1860. Οι κάτοικοι της συνοικίας του σχολείου, δηλαδή της επάνω γειτονιάς του Σουφλίου, ονομάζονται από τα παλιά ακόμη χρόνια «Καρκατσέλιδες», χαρακτηρισμός που προέρχεται από παραφθορά της λέξεως «Καρακατσάνιδες», δηλαδή Σαρακατσάνοι.
Όπως μαθαίνουμε από τις ιστορίες παλαιότερων Σουφλιωτών, ο χαρακτήρας των καρκατσέλιδων διέφερε πάρα πολύ των άλλων Σουφλιωτών.
Το σχολείο ουσιαστικά άρχισε να λειτουργεί αμέσως μετά την απελευθέρωση της πόλεως του Σουφλίου, ενώ η διδασκαλία γινότανε στις τέσσερις αίθουσες του κτηρίου με τέσσερις δασκάλους αντίστοιχα. Η ολοκλήρωση του σχολείου σε εξαθέσιο πραγματοποιήθηκε το 1929. Από την χρονιά αυτή μέχρι και την περίοδο του 1944-1945 η λειτουργία του συνεχίστηκε ομαλά, ενώ μετά την δεκαετία του 50’ ενώ το 1960 αναφέρεται να έχει περί τους 120 μαθητές. Οι κυριότεροι λόγοι αυτής της απότομης μείωσης του αριθμού των μαθητών βασίστηκε κατά βάση στο γεγονός ότι αρκετοί κάτοικοι της «Καρκατσελιάς» στα τέλη της δεκαετίας του 1940 αναγκάστηκαν λόγω του εμφυλίου πολέμου να εγκαταλείψουνε την Ελλάδα με προορισμό τις διάφορες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Βέβαια το κτήριο που λειτούργησε μέχρι και πριν λίγα χρόνια το 3ο Δημοτικό Σχολείο είναι αρκετά πιο πρόσφατο, και κτίστηκε το 1956-1957, καθώς το κτήριο όπου στεγαζόταν μετά την απελευθέρωση από τους Βούλγαρους, αλλά και το κτήριο που πριν λειτουργούσε το 2ο τμήμα της Αστικής Σχολής Αρρένων, κάηκε κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Έτσι λοιπόν 1957 το Δημόσιο, ενοικίασε ένα ιδιωτικό οίκημα με 3 αίθουσες διδασκαλίας, στην περιοχή της συνοικίας κι από τότε μέχρι και την ημέρα μεταφοράς του διδακτηρίου στο σύγχρονο κτήριο το σχολείο εφάρμοζε ημερήσιο πρόγραμμα.
Βέβαια, το διδακτήριο αυτό ήτανε προσωρινό καθώς λίγο καιρό αργότερα, βρέθηκε νέο κτήριο για την στέγαση του Γ Δημοτικού Σχολείου στο οποίο και στεγαζόταν μέχρι και πριν από λίγα χρόνια.
Όπως λένε οι παλαιότεροι Σουφλιώτες, αξέχαστες θα μείνουν οι σχολικές γιορτές που δόθηκαν στο κοινό του Σουφλίου αλλά και της Αλεξανδρούπολης. Επίσης, αξέχαστη θα μείνει για τους παλιούς και η Εκκλησιαστική χορωδία του που από το 1952 μέχρι το 1960 έψαλλε με επιτυχία όλη τη Θεία Λειτουργία στις εκκλησίες του Σουφλίου, αλλά και στην εκκλησία και το μοναστήρι της Κορνοφωλιάς, αλλά και στις εκκλησίες των Λαβάρων και των υπόλοιπων περιχώρων του Σουφλίου, καθώς και στους μητροπολιτικούς ναούς Αλεξανδρουπόλεως και Διδυμοτείχου.
Συνεπώς, θεωρούμε υποχρέωση ν’ αποτίσουμε φόρο τιμής στους δραστήριους εκείνους διδασκάλους, οι οποίοι παρά τις δύσκολες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που συνάντησε το Σουφλί κατά τις ταραγμένες περιόδους του παρελθόντος, κατάφεραν με τον μόχθο τους και τον ζήλο τους για την εκπαίδευση να φέρουν εις πέρας ένα αξιόλογο αλλά και αξιοζήλευτο εκπαιδευτικό έργο.
Όπως αναφέρεται στην έρευνα «Ιστορία των σχολείων της εκπαιδευτικής περιφέρειας Διδυμοτείχου-Σουφλίου» οι δάσκαλοι που κατά καιρούς υπηρέτησαν στο Γ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου είναι οι εξής:
1. Παπαϊωάννου, από την Κορνοφωλιά, Απόφοιτος Γυμνασίου (1920-1923)
2. Γεώργιος Ευσταθίου, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1920-1926) και (1932-1935).
3. Αποστόλου Σταμάτα, από το Σουφλί. Απόφ. Διδασκαλείων Φιλιππουπόλεως (1920-1925).
4. Σταϊκίδου Χρυσή, από το Διδυμότειχο (1920-1923).
5. Ρούσινος Αριστείδης, από την Κέρκυρα (1923-1925).
6. Μητακίδου Καλλιόπη, από την Μακρά Γέφυρα Αν.Θράκης (1923-1925).
7. Αποστολίδου Ευδοξία, από το Διδυμότειχο (1923-1925).
8. Τζιλβελή Καλλιόπη, από την Αν. Θράκη (1923-1925).
9. Αρσενιάδου Ελένη, από τους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης. Απόφοιτη του Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως (1925-1947).
10. Αλεβίζου Πηνελόπη, από την Αν. Θράκης. Απόφοιτος Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως (1925-1926).
11. Χριστοδούλου Νικόλαος, από την Κορνοφωλιά. Απόφοιτος Ζαριφείων Διδασκαλίων Φιλιππούπολης (1925-1928).
12. Μπαλτζή Ελένη, από το Σουφλί. Απόφ. Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1926-1930). Μετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
13. Μούτλια Πηνελόπη, από το Σουφλί. Απόφ. Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1928- )
14. Τσιαουσόπουλος Πλάτων, από την Πελοπόννησο (1929-1930)
15. Κουρή Ελένη, από την Μεσσηνία, απόφ. Διδασκαλείου (1929-1930)
16. Νικολακάκος Παναγιώτης, από την Πελοπόννησο (1929-1932)
17. Σεϊτανίδης Δημήτριος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1929-1930)
18. Αραμπατζή Ζαφειρώ, από το Σουφλί. Αποφ. Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1930-1935)
19. Αντώνογλου Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Μονοτάξιου Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης (1930-1953)
20. Τερζούδης Λεωνίδας, από το Σουφλί. Απόφοιτος Τριτάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1930-1937)
21. Παπαδημητρίου Παναγιώτα, από την Κορνοφωλιά, Αποφ. Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1931-1933)
22. Γεωργιάδης Γεώργιος, από την Κύπρο. Αποφ. Διδασκαλείου (1931-1932)
23. Σούλης Παύλος, από τα Δολιανά Ηπείρου, απόφοιτος Διδασκαλείου (1935-1945)
24. Μπαμπαλίτης Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Ιεροδιδασκαλείο «Αγία Αναστασία» (από το 1938 μέχρι τις αρχές του 1970)
25. Μούτλια Νίνα, από το Σουφλί, αποφ. Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1938-1945)
26. Εφραιμίδης Απόστολος, από τον Πόντο της Μικράς Ασίας, απόφοιτος Γυμνασίου Τραπεζούντας (1941-1944)
27. Θεοφανούδη Ανδρονίκη, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1944-1953)
28. Ανδρούδη Παγώνα, από το Σουφλί. Αποφ. Τριτάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1946-1960)
29. Βογιατζής Κωνσταντίνος, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1949-1953)
30. Ταταρίδης Δημήτριος, από τα Λάβαρα. Αποφ. Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1953-1955)
31. Δούκας Νικόλαος, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1953-55)
32. Τζιαμτζής Αχιλλεύς, από το Σουφλί. Αποφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1956-1961)
Δ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου
Το Δ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου, βρισκόταν στο βόρειο μέρος της πόλεως, στους πρόποδες του λόφου της «Μανδρούδας». Άλλωστε η περιοχή αυτή του Σουφλίου είναι ίσως το ιστορικότερο μέρος της πόλης του μεταξιού. Εδώ βρίσκονται μερικά από τα παλαιότερα σπίτια της πόλης, ενώ στο παρελθόν απέναντι ακριβώς από το σχολείο υπήρχε και το Χαμάμ που χρονολογούνταν από την Οθωμανική περίοδο.
Όπως είναι γνωστό κατά το έτος ίδρυσης του Δ’ Δημοτικού Σχολείου, το 1923, είχε πλέον τελειώσει ο κύκλος της εθνικής μας συμφοράς στην Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, ωστόσο οι συνέπειες θα άρχιζαν να εμφανίζονται τότε. Έτσι λοιπόν όλοι οι πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης που ήρθαν στο Σουφλί πλημμύρισαν τα σπίτια και τους δρόμους της πόλης, και κρατώντας στα χέρια τους όλο τους το νοικοκυριό έψαχναν έναν τόπο να βρουν για να κουρνιάσουν. Όλος αυτός ο αναβρασμός δημιουργούσε δυσκολίες και στους ντόπιους. Έτσι λοιπόν, το άλλοτε ήρεμο Σουφλί που μέχρι τότε είχε έναν μέσο πληθυσμό, τώρα πια ξεπερνούσε τους δέκα χιλιάδες κατοίκους, και οι όσες υποδομές διέθετε μέχρι τότε, τώρα πια δεν επαρκούσαν για τα νέα πληθυσμιακά του δεδομένα. Συνεπώς, μέσα από όλα αυτά τα δεδομένα δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν και οι ανάγκες των σχολικών κτηρίων.
Ήδη από τα μέσα του 1923 τα τρία εξαθέσια σχολεία γεμίζουν από όλο και περισσότερους μαθητές, με αποτέλεσμα το καθένα να έχει παραπάνω από 400 μαθητές, γεγονός που οδήγησε στο να μην μπορούν τα σχολεία αυτά να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Βέβαια τα φιλεκπαιδευτικά αισθήματα των παλαιών Σουφλιωτών δεν θα μπορούσαν να αφήσουν αυτήν την κατάσταση να διαιωνίζεται κατά αυτόν τον τρόπο. Έτσι ήδη από την έναρξη της σχολικής χρονιάς, από τον Σεπτέμβριο του 1923 ξεκινάει και η λειτουργία του 4ου Δημοτικού Σχολείου Σουφλίου. Ωστόσο διδακτήριο δεν υπήρχε. Τα μεγάλα σπίτια της εποχής που μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την στέγαση του σχολείου ήταν όλα γεμάτα από πρόσφυγες, ενώ αρκετά από αυτά που είχαν εγκαταλειφθεί το 1913 με τον διωγμό από τους Βουλγάρους, δεν κατοικηθήκαν ξανά και οι επισκευές που χρειαζόταν ήτανε μεγάλες, γεγονός που ήταν ανέφικτο λόγω της οικονομικής κατάστασης της τότε νεοσύστατης Σχολικής Εφορίας.
Ως μόνο κατάλληλο οίκημα θεωρήθηκε το σπίτι του γνωστού για την εποχή ιατρού Λεφάκη, που το χρησιμοποιούσε ως σηροτροφείο. Αν και αρχικά δεν συνέφερε στον Λεφάκη η ενοικίαση του προς την Σχολική Εφορεία λόγω του ότι οι αποδοχές από τις σηροτροφικές εργασίες ήταν αρκετά μεγαλύτερες, ωστόσο έπειτα από τις παρακλήσεις των ενδιαφερομένων κατοίκων τελικά παραχωρεί το οίκημα του λαμβάνοντας κάθε μήνα ένα συμβολικό ποσό. Ουσιαστικά το σχολείο ξεκίνησε την λειτουργία του με 4 διδασκάλους που εργάστηκαν μέχρι το 1928 με 270 μαθητές. Το 1929 προάγεται σε εξατάξιο αλλά και πάλι δεν μπόρεσε να εργαστεί με πλήρες προσωπικό. Στην συνέχεια οι πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης άρχισαν σιγά-σιγά να εγκαταλείπουν το Σουφλί και να εγκαθίστανται στις γύρω περιοχές, και έτσι ο αριθμός των μαθητών μειώθηκε σημαντικά και το σχολείο υποβιβάσθηκε σε διτάξιο. Μετά το σχολείο υποβιβάσθηκε σε μονοθέσιο και μέχρι το 1934 λειτούργησε σε άλλο ιδιόκτητο κτήριο. Το 1935 το οίκημα του Λεφάκη αγοράστηκε από τον Δήμο Σουφλίου, και παραχωρήθηκε για την λειτουργία του 4ου Δημοτικού Σχολείου, γεγονός που έδωσε ένα τέλος στην Οδύσσεια των μαθητών και του διδακτικού προσωπικού. Παράλληλα το σχολείο προάγεται σε τριθέσιο, οργανικότητα που κράτησε μέχρι και το τέλος του. Οι παλιοί Σουφλιώτες που βρίσκονται ακόμη εν ζωή μιλάνε όλοι τους για ένα κτήριο με άριστο προσανατολισμό, που όμως πάντα είχε την ανάγκη σοβαρών επισκευών, καθώς δεν άνηκε στην Σχολική Εφορεία, και έτσι λόγω της χαμηλής οικονομικής δυνατότητας του Σχολικού Ταμείου οι επισκευές που γινόταν ήτανε αρκετά περιορισμένες. Επίσης, ήταν αδύνατο να δεχθεί κρατική επιχορήγηση και γι’ αυτό τον λόγω ο διευθυντής του σχολείο ενέργησε ούτως ώστε να περάσει οριστικά το διδακτήριο στην Σχολική Εφορία με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (αριθμ. απόφ. 178) 4.11.1955).
Το κτήριο του σχολείου ήταν διώροφο, παλιό, αλλά εξυπηρετούσε ομαλά μέχρι τέλους την όλη λειτουργία του σχολείου. Στο επάνω πάτωμα υπήρχαν τρείς αίθουσες διδασκαλίας, στην ανατολική πλευρά υπήρχε ένα σαλόνι αρκετά ευρύχωρο για την συγκέντρωση των μαθητών του, ένα γραφείο αλλά και μία αποθήκη. Το κάτω πάτωμα χρησιμοποιούνταν ολόκληρο ως αίθουσα τελετών και είχε μόνιμη σκηνή με όλα τα εξαρτήματα και ηλεκτρική εγκατάσταση. Μεγάλη ήτανε και η ιστορία της αίθουσας αυτής, καθώς εδώ δόθηκαν για πρώτη φορά αρκετές παραστάσεις από καλλιτεχνικούς θίασους του Σουφλίου.
Όσον αφορά το προαύλιο του σχολείου, ήταν πολύ μικρό σε σύγκριση με το υπόλοιπο κτήριο, και είχε έκταση 500 τ.μ. Στο νότιο μέρος του βρισκόταν τα μαγειρεία του μαθητικού συσσιτίου με όλα τα απαραίτητα μαγειρικά σκεύη και στην συνέχεια η αποθήκη καυσοξύλων.
Μετά την διάλυση της παλιάς Διδακτηριακής Επιτροπής στην κατοχή του σχολείου περιήλθε και ένα αγροτεμάχιο ενάμιση στρέμματος από το οποίο εισέπραττε και ένα μικρό ενοίκια κάθε χρόνο.
Στα μέσα του 1960 έγινε και η συστηματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού εξοπλισμού οπότε και το σχολείο προμηθεύτηκε μία αξιόλογη σειρά από χάρτες πολιτικούς, γεωφυσικούς, ιστορικούς, για όλες τις τάξεις, αλλά και μία μεγάλη συλλογή εικόνων Φυσικής, Ιστορίας, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.
Βέβαια, παρά το γεγονός ότι υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερης ιστορικής αξίας σχολείο της Θράκης (και κυρίως λόγω του ότι συνέδεσε την απαρχή του με τον ερχομό τον προσφύγων της Ανατολικής Θράκης), ωστόσο το τέλος του έμελε να είναι τραγικό. Τραγικό τόσο για την ιστορική όσο και την αρχιτεκτονική παράδοση του Σουφλίου, καθώς όταν χάνεται ένα ιστορικό κτήριο, είναι σαν να σβήνεται μία σελίδα ιστορίας, ιδιαίτερα όταν αυτό γίνεται λόγω της αμάθειας. Έτσι λοιπόν, ο Δήμος Σουφλίου, το 1975, μαζί με το ιστορικό Χαμάμ της Οθωμανικής περιόδου, κατεδάφισε και τον γείτονα του, το ιστορικό κτήριο του Δ’ Δημοτικού Σχολείου Σουφλίου, γεγονός που είχε ως συνέπεια να χαθεί για πάντα μία ζωντανή εικόνα της ιστορίας αυτού του τόπου αλλά και της Θράκης γενικότερα.
Δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο Δ’ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου:
1. Πρας Βασίλειος, από την Κέρκυρα. Αποφ. Μονοτάξιου Διδασκαλείου Κέρκυρας (1923-1927).
2. Ηλιόπουλος Γεώργιος, από την Αδριανούπολη. Αποφ. Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1923-1926).
3. Νικολαϊδου Σοφία, απόφ. Ζαππείου Αδριανουπόλεως (1923-1927).
4. Γκιρτζής Χρ., από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου (1926-1928).
5. Προδρόμου Πηνελόπη, από την Αδριανούπολη. Αποφ. Ζαππείου Αδριανουπόλεως (1923-1928).
6. Ευσταθίου Γεώργιος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου, Πτυχιούχος Φιλολογίας (1927-1931).
7. Μούτλια Πηνελόπη, από το Σουφλί. Αποφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1923-1930).
8. Γλύστα-Τόγκα Σταματία, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1931-1943).
9. Παπαϊωάννου Χρήστος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Γυμνασίου Αδριανουπόλεως (1937-1945).
10. Παπασταματίου Παναγιώτα, από το Σουφλί. Απόφ. Τριτάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1938-1950).
11. Καλλιτσάρης Θεόφιλος, από το Σουφλί. Απόφ. Εξατάξιου Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως (1948-1954).
12. Μαργαριτίδου Σταυρούλα, από την Αλεξανδρούπολη. Αποφ. Πεντατάξιου Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως (1948-1954).
13. Βογιατζής Κωνσταντίνος, από το Σουφλί. Απόφοιτος Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1949-1954)
14. Παπαμιχαήλ Τριανταφυλλιά, από το Σουφλί. Απόφ. Π.Α. Αλεξανδρουπόλεως (1950-1962).
50 Χρόνια μετά – Αντί επιλόγου
Αν κανείς σήμερα διηγηθεί σε κάποιον όλα τα παραπάνω, δίχως να του εξηγήσει από πριν εάν πρόκειται για αληθινά ιστορικά γεγονότα ή όχι, θα μοιάζει σαν να του διηγείται μία ρομαντική ιστορία. Και πράγματι μία ρομαντική ιστορία είναι και το παρελθόν της πόλης του μεταξιού. Μία ιστορία που αν την συγκρίνεις με το σήμερα θα μπορούσε να είναι και δράμα. Όχι γιατί ήταν μία εποχή με δραματικά γεγονότα, αλλά γιατί υπήρχαν πράγματα που μπορούσαμε να έχουμε αξιοποιήσει και όμως τα αφήσαμε και χάθηκαν.
Εάν πριν από 20 χρόνια, όταν η δική μας γενιά άρχισε να φοιτάει στο δημοτικό σχολείο, υπήρχε έστω ένα ελάχιστο κομμάτι του εκπαιδευτικού πνεύματος της παλιάς κοινωνίας του Σουφλίου που λίγο έως πολύ όλοι μας θυμόμαστε κάτι, σήμερα από αυτό δεν έχει απομείνει τίποτα. Οι παλαιοί δάσκαλοι του Σουφλίου, οι καλλιτεχνικοί θίασοι, τα θεατρικά δρώμενα, οι ηθικές διδασκαλίες, και γενικά όλα τα πνευματικά αγαθά που κατείχε η πόλη του μεταξιού στις παλαιότερες εποχές σήμερα πια αποτελούνε όλα παρελθόν. Ένα παρελθόν που πρέπει να αποτελεί όμως παράδειγμα.
Αναρτήθηκε από Σουφλί στις 2:32 μ.μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου