Η εκπαίδευση στον Ξηροπόταμο

 Στους παλαιότερους χρόνους, η διδασκαλία γινόταν στους εκκλησιαστικούς χώρους από εκκλησιαστικούς κυρίως άνδρες. Είναι γεγονός ότι το παλιό διδακτήριο κατασκευάστηκε επί Τουρκοκρατίας στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου εκεί που σήμερα βρίσκεται το καμπαναριό. Δυστυχώς δεν έχουμε στοιχεία για την ακριβή χρονολογία ανέγερσης του διδακτηρίου. (όποιος διαθέτει στοιχεία θα μας διαφωτίσει). Παράλληλα με το ορθόδοξο ελληνικό σχολείο λειτουργούσε κοντά στο τζαμί και το μουσουλμανικό σχολείο. Μαρτυρίες κατοίκων του χωριού αναφέρουν ότι το διδακτήριο αυτό υπήρχε μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών. Επίσης αναφέρουν ότι το οίκημα αυτό ήταν ψηλό και επιβλητικό. Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει αρχειακό υλικό που να αποδεικνύει την ύπαρξή του. Θερμή παράκληση σε κάθε συγχωριανό μας, που διαθέτει κάποια φωτογραφία,να επικοινωνήσει μαζί μας.
Τα βασικά σχολικά βιβλία ήταν λιγοστά, και αυτά αποστέλνονταν από το ελεύθερο ελληνικό Βασίλειο. Ως αναγνωστικά χρησιμοποιούνταν τα εκκλησιαστικά βιβλία. Για τη γραφή χρησιμοποιούνταν οι άβακες(πινάκια)και τα κονδύλια. Η διδασκαλία των άλλων μαθημάτων γινόταν προφορικά από το δάσκαλο. Μαθήματα που διδάσκονταν στα σχολεία του καζά Δράμας ήταν: αλφαβητάρια μικρά, κατήχηση, ιερές εφορίες, μικρές γεωγραφίες, αριθμητική και γραμματική. Όλα τα σχολεία της περιοχής ήταν υποχρεωμένα να επιλέγουν τα διδακτικά βιβλία των σχολείων τους από τα εγκεκριμένα βιβλία που καθόριζε το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης.
Τα βιβλία που χρησιμοποιούσαν οι μαθητές στον καζά Δράμας ήταν όμοια με εκείνα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Στα αρχεία του υποπροξενείου Καβάλας, βλέπουμε την διαχείριση των σχολικών βιβλίων από τις σχολικές Εφορείες. Σε κάθε περίπτωση ήταν ελάχιστα και περνούσαν από μαθητή σε μαθητή. Τα μαθήματα διαρκούσαν όλη την ημέρα,πρωί και απόγευμα. Την Κυριακή γινόταν εκκλησιασμός των μαθητών με τους δασκάλους τους. Οι θερινές διακοπές διαρκούσαν 40-60 ημέρες.
Μέχρι το 1881 δεν υπήρχε επίσημο πρόγραμμα μαθημάτων του δημοτικού σχολείου. Οι δάσκαλοι μαζί με τους εφοροεπιτρόπους εκπονούσαν τα προγράμματα διδασκαλίας, τα οποία όμως έπρεπε να υποβάλλουν για έγκριση στο μητροπολίτη, που ήταν και ο υπεύθυνος επόπτης των σχολείων της μητρόπολής του. Η διδασκαλία γινόταν με βάση τον οδηγό της αλληλοδιδακτικής μεθόδου και τις προσωπικές αντιλήψεις του δασκάλου.
Το κοινοτικό χρήμα είναι αυτό που διατίθεται για τη συντήρηση της εκκλησίας (ΠΡ.28-1-1906) δια την επισκευήν του σχολείου (ΠΡ.8-1-1906), για την ανέγερση νέας σχολής (ΠΡ.8-1-1912), καθώς και την οικονομική ενίσχυση των φτωχών Ελλήνων, ώστε να μη δελεάζονται από τα άφθονα χρήματα της βουλγαρικής προπαγάνδας.
Το έτος 1896, όπως είχε συμβεί και σε άλλα μέρη της Μακεδονίας, άρχισε να αφυπνίζεται το ελληνικό στοιχείο. Υπό την καθοδήγηση του τότε Μητροπολίτη Δράμας και Φιλίππων Γερμανού Δ΄, δημιουργείται στην κωμόπολη αυτή πυρήνας πατριωτών με πρώτιστο σκοπό του τη λειτουργία ελληνικού σχολείου.
Τον Οκτ. του 1896 λειτουργεί 1/τάξιο Δημ. Σχολείο, με δάσκαλο διορισμένο από τη Μητρόπολη και μισθοδοτούμενο από την Ελληνική Χριστιανική κοινότητα.
Στη Βησσοτσάνη λειτουργούσε πριν από το 1890 ελληνικό σχολείο.
Από έγγραφο του υποπροξένου Καβάλας προς την επιτροπήν προς ενίσχυσιν της ελληνικής εκκλησίας και παιδείας,πληροφορούμαστε ότι κατά το σχολικό έτος 1888-89,στο σχολέιο Βησσοτσάνης δίδαξαν ο δάσκαλος Δημήτριος Π. Ιωαννίδης και κατά το σχολικό έτος 1890-91 ο δάσκαλος Ν. Αστεριάδης. Η πληρωμή τους για την τετραμηνία ήταν 7 ½ οθωμανικές λίρες για τον καθένα χωριστά .ΑΥΕ ,φακ .1889/ΑΑΚ (έγγρ. 142/7.6.1889). Ο υποπρόξενος Καβάλας Αριστοτέλης Παυλίδης υποβάλει,μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών προς την επιτροπή μισθοδοτικές καταστάσεις δασκάλων των σχολείων του καζά Δράμας.
Η βουλγαρική Εξαρχία στους δικούς της επίσημους σχολικούς πίνακες κατά το έτος 1895 υπολόγιζε,για τη Μακεδονία, συνολικά 429 βουλγαρικά σχολεία με 644 δασκάλους και 20.092 μαθητές και μαθήτριες. Η στατιστική των των ελληνικών σχολείων έδινε στο σύνολό της 907 ελληνικά σχολεία με 1.245 δασκάλους και53.633 μαθητές και μαθήτριες. Ειδικότερα, στους καζάδες Δράμας και Καβάλας λειτουργούσαν συνολικά 25 σχολεία με 43 δασκάλους και 1.920 μαθητές.
Το έργο των πατριωτών Μακεδονομάχων δασκάλων στο αποκορύφωση του μακεδονικού αγώνα υπήρξε καθοριστικό. Σε ένα περιβάλλον όπου η τουρκική και βουλγαρική αντίδραση αυξανόταν, υπέδειξαν θάρρος και βαθειά επίγνωση της εθνικής αποστολής τους. Το παράδειγμα τους και το έργο τους αποτελεί αντικείμενο εκπαιδευτικής έρευνας.
Το έτος 1896 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο κοινό 4/τάξιο σχολείο, στο οποίο γινόταν η διδασκαλία μόνο των πρώτων στοιχείων της ανάγνωσης,της γραφής και της αρίθμησης.
Δάσκαλοι κατά το έτος 1896 αναφέρονται οι παρακάτω:
Δημήτριος Αυλίδης, Ζωή Σταμπούλη, Λάζαρος Πιπερτζής και Νικόλαος Αστεριάδης.
Επί εποχής του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου(1902-1909),στη Βησσοτσάνη υπάρχει Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο με 100 περίπου μαθητές και μαθήτριες. Το 1903 στον Ξηροπόταμο λειτουργούσε νηπιαγωγείο και φοιτούσαν αρκετά νήπια.
Στο γυμναστήριο της Δράμας τελούνταν από το 1904 οι γυμναστικοί αγώνες,στους οποίους συμμετείχαν και μαθητές των γειτονικών κοινοτήτων, του Δοξάτου, της Χωριστής, της Αδριανής, της Προσοτσάνης, της Πετρούσας και του Ξηροποτάμου. Συνήθως οι αγώνες αυτοί τελούνταν στις 20 και 21 Μαίου. Για δυο μέρες η Δράμα φιλοξενούσε εκατοντάδες Ελλήνων στο γυμναστήριό της. Οι μαθητές των γειτονικών κοινοτήτων φιλοξενούνταν για τρεις μέρες στα σπίτια των μαθητών του αρρεναγωγείου Δράμας.
Στον κώδικα φαίνεται καθαρά η δημοκρατική διοίκηση του σχολείου. Δικαίωμα ψήφου είχαν όλοι οι κάτοικοι της κοινότητας. Μέλη των σχολικών εφορειών εκλέγονταν οι πιο ικανοί και δραστήριοι κάτοικοι του χωριού. Τα μέλη εκλέγονταν ταυτόχρονα και ως επίτροποι των εκκλησιών. Για αυτό ονομάζονταν εφοροεπίτροποι. Έργο των εφοροεπιτρόπων ήταν να φροντίζουν για τη λειτουργία των σχολείων, για την εξεύρεση οικονομικών πόρων, για τη μισθοδωσία των δασκάλων, για τον εξοπλισμό των σχολείων με τα αναγκαία μέσα διδασκαλίας, για την εκλογή των δασκάλων.
Ο επιθεωρητής των δημοτικών σχολείων Δράμας τον Απρίλιο του 1914 περιοδεύοντας τα σχολεία στο Νομό Δράμας περιγράφει στην έκθεσή του την κατάσταση των σχολικών κτιρίων και καταθέτει τις μεταρρυθμιστικές προτάσεις του,ώστε να καταστούν τα εκπαιδευτήρια ικανά να λειτουργήσουν. Για τη Βησσοτσάνη αναφέρει: το υπάρχον σχολείο ήταν τελείως ακατάλληλο και δεν επιδεχόταν τροποποιήσεις και βελτιώσεις. Η πρόταση της κοινότητας ήταν να μετατρέψει σε σχολείο το αναγειρόμενο κτίριο της βουλγαρικής εκκλησίας με χρήματα είτε με κατάσχεση της περιουσίας του Βούλγαρου Μουχτάρη που κατέφυγε στη Βουλγαρία είτε με δάνειο.
Κατά την περίοδο 1919-1924 η περιφέρεια της Δράμας είχε σημαντικότατο ποσοστό μουσουλμανικού πληθυσμού. Μετά όμως από τις ανταλλαγές πληθυσμών, αρχικά μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας και στη συνέχεια Ελλάδας και Τουρκίας, διαμορφώθηκαν νέα πληθυσμιακά δεδομένα, τα οποία πολλαπλασίασαν και τις εκπαιδευτικές ανάγκες.
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της εκπαίδευσης των προσφύγων ιδρύθηκαν πολλά νέα σχολεία τα οποία στεγάστηκαν σε παλιά βουλγαρικά ή τουρκικά οικήματα. Χτίστηκαν επίσης νέα κτίρια με δαπάνες της κυβέρνησης.
Όπως συνέβαινε και σε άλλες εκπαιδευτικές περιφέρειες της χώρας αυτή την περίοδο, ο αριθμός των μαθητών ήταν μεγάλος. Συνήθως συνωστίζονταν 70 ως 80 μαθητές σε μία τάξη. Πολύ μεγάλο μάλιστα ποσοστό των μαθητών αυτών δε μιλούσε την ελληνική γλώσσα.
Οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό ήταν αυτή τη περίοδο μεγάλες. Οι ανάγκες ήταν τεράστιες και οι πτυχιούχοι διδασκαλείων πολύ λίγοι. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα 125 σχολεία που υπήρχαν στο νομό κατά το σχολικό έτος 1926-27 τα 90 ήταν μονοθέσια. Συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια εκείνης της σχολικής χρονιάς υπήρχαν στο νομό Δράμας 90 μονοθέσια,13 διθέσια, 7 τριθέσια, 6 τετραθέσια, 3 πενταθέσια και 4 εξαθέσια σχολεία. Το ισραηλιτικό και το αρμενικό ήταν διθέσια. Κατά το ίδιο σχολικό έτος υπήρχαν επίσης 38 νηπιαγωγεία,25 στην επαρχία Δράμας και 13 στην επαρχία Νευροκοπίου.
Κατά την τελευταία κυβερνητική θητεία του Ελευθερίου Βενιζέλου δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στην ανέγερση διδακτηρίων και στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης σε πανελλήνια κλίμακα. Στο διάστημα κατά το οποίο υπουργός Παιδείας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου χτίστηκαν αρκετά νέα σχολεία,όπως της Αδριανής,του Νικηφόρου,του Παρανεστίου,του Ξηροποτάμου,των Κουδουνιών,της Αχλαδιάς και άλλων χωριών.
Με την ανέγερση των νέων σχολικών κτιρίων λύθηκε σε μεγάλο βαθμό το διδακτηριακό πρόβλημα με ικανοποιητικό τρόπο.Κατά το σχολικό έτος 1931-32 λειτουργούσαν στο νομό Δράμας 133 δημοτικά σχολεία και 42 νηπιαγωγεία με 12.545 και 2.186 μαθητές και μαθήτριες αντίστοιχα. Σε αυτά δίδασκαν 229 δάσκαλοι και δασκάλες και 42 νηπιαγωγοί.
Στην περίοδο του Μεσοπολέμου έγιναν σημαντικά βήματα προόδου. Οι κατακτήσεις αυτής της περιόδου όμως ανακόπηκαν εξαιτιας των δεινών που υπέστη η περιφέρεια της Δράμας κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής (1941-1944) και του εμφυλίου πολέμου (1946-1949).
Οι προθέσεις των βουλγαρικών αρχών κατοχής έγιναν πολύ γρήγορα σαφείς. Οι διοικητικές αρχές αντικαταστάθηκαν,οι θρησκευτικές αρχές εκδιώχθηκαν και εγκαταστάθηκαν από βουλγαρικές. Οι εκπαιδευτικοί απομακρύνθηκαν, τα ελληνικά σχολεία έκλεισαν και στη θέση τους άνοιξαν βουλγαρικά. Για τη στελέχωση των σχολείων κατέφτασαν δάσκαλοι από τη Βουλγαρία. Για την υποστήριξη της βουλγαρικής εκπαίδευσης, οργανώθηκαν επίσης αναγνωστήρια και παραρτήματα της βουλγαρικής οργάνωσης νεολαίας για παιδιά και νέους. Δημιουργήθηκαν νυχτερινά σχολεία για τους αγράμματους ενήλικες και σεμινάρια βουλγαρικής γλώσσας, γεωγραφίας και ιστορίας. Οι Βούλγαροι προέβησαν σε πολλά περιοριστικά μέτρα με στόχο την ελαχιστοποίηση της παρουσίας της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.
Με το τέλος της ταραγμένης δεκαετίας 1940-1950,άρχισαν και τα εκπαιδευτικά πράγματα στο νομό μας να παίρνουν το δρόμο τους.
Διδακτήρια
Το Δημοτικό Σχολείο Ξηροποτάμου μέχρι το έτος 1936, στεγαζόταν σε κτήριο της Ορθόδοξης Ελληνικής Κοινότητας,το οποίο είχε ανεγερθεί επί Μητροπολίτη Δράμας και Φιλίππων Γερμανού Δ΄. Το διδακτήριο αυτό αποδεικνύεται το έτος 1928 πολύ μικρό και ακατάλληλο για να στεγάσει το πλήθος των μαθητών.
Υπό της τότε διδακτηριακής επιτροπής,στην οποία πρωτοστατεί ο Ανδρέας Λουκίδης,γίνονται ενέργειες για την ανέγερση νέου διδακτηρίου.
Με το Δ. της 12-2-1929,απαλλοτριώθηκε αναγκαστικά, για την ανέγερση διδακτηρίου Δημ.Σχολείου Ξηροποτάμου,οικόπεδο 3.712 τ.μ. συνορευόμενο ανατολικά με αγρούς του Χρίστου Μήτρου και Ανέστη Δραγάνη,νότια με δρόμο, δυτικά με αγρούς των Δημ. Πλενάκη και χήρας Χρίστου Χαριζάνη και βόρεια με δρόμο του Δημ. Πέρκογλου. Η απαλλοτρίωση αυτή έγινε υπέρ του Ταμείου Εκπαιδευτικής Πρόνοιας στην κυριότητα του οποίου περιήλθε και σε βάρος του ίδιου Ταμείου.
Η κοινότητα Ξηροποτάμου ενίσχυσε το Σχολικό Ταμείο με σεβαστό χρηματικό ποσό. Εντός 3/ετίας κτίζεται το νέο διώροφο διδακτήριο,τύπου 6/τάξιου σχολείου, του οποίου τα εγκαίνια γίνονται το 1936 με μεγάλη επισημότητα. Στα επόμενα χρόνια επιτυγχάνεται η επέκταση του προαυλίου,η πλακόστρωση διαδρόμων και αιθουσών και η επίστρωση των οδών προσπέλασης του σχολείου.
Κατά το σχολικό έτος 1945-1946, ο πρώτος όροφος βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση, ενώ ο δεύτερος δε χρησιμοποιείται, λόγω έλλειψης διδακτικού προσωπικού, και έχει ανάγκη επισκευής και τοποθέτησης υαλοπινάκων. Κατά το σχολ.έτος 1956- 1957 κατασκευάστηκαν γραφείο, εργαστήριο και υπόστεγο.
Το έτος 1984, δίπλα στο παλιό διδακτήριο, ανεγέρθηκε και νέο διώροφο διδακτήριο (προσθήκη αιθουσών), προυπολογισμού 8.000.000 δρχ. με χρηματοδότηση ΣΑΝΤ Δράμας.
Το Δημοτικό σχολείο Ξηροποτάμου έχει υποστεί τις παρακάτω λειτουργικές αλλαγές:
• Χαρακτηρισμός των δύο σχολείων της Κωμόπολης Βησσοτσάνης της πρώην ομώνυμης κοινότητας ως πλήρες 3/τάξιον μικτόν Δημ. Σχολείον Βησσοτσάνης με Πράξη της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Δράμας (12/1915).
• Διαίρεση του σε 2/τάξιο Δημ. Σχολείο και 1/τάξιο Νηπιαγωγείο (Β.Δ. της 5-8-1916 ).
• Αναστολή της λειτουργίας του, λόγω της βουλγαρικής κατοχής κατά τα έτη 1916-1919
• Προαγωγή του σχολείου σε 3/τάξιο, οι εγγραφέντες μαθητές υπερέβησαν τους 150,προβλέπεται δε αύξηση του αριθμού με την εγκατάσταση και αρκετών προσφύγων στη Βησσοτσάνη (Β.Δ. της 17-3-1923 ).
• Υποβιβασμός του σε 2/τάξιο, διότι παρουσίασε σταθερή ελλάτωση των μαθητών του (Π.Δ. της 27-4-1925 ).
• Μετονομασία σε Δημ. Σχ. Ξηροποτάμου,λόγω μετονομασίας της Κωμόπολης στην οποία αυτό υπάγεται ( Π.Δ. της 1-4-1927 ).
• Προαγωγή του σε 4/τάξιο ( Β.Δ. της 4-12-1936 ).
• Υπαγωγή του στην Α΄Εκπ/κή Περιφ. Δημοτικής Εκπαίδευσης Δράμας (Β.Δ. της 10-12-1936 ).
• Προαγωγή του σε 5/τάξιο Δημ. Σχ. (Β.Δ. της 20-9-1937 )
• Προαγωγή του σε 6/τάξιο ( Β.Δ. της 19-9-1939 ).
• Διαχωρισμός σε 1ο και 2ο Δημ. Σχ. Ξηροποτάμου (Υ.Α. 2414/1941 )
• Αναστολή της λειτουργίας, λόγω της βουλγαρικής κατοχής κατά τα έτη 1941-1944.
• Μετονομασία των δύο σχολικών μονάδων σε Α΄6/τάξιο και σε Β΄2/τάξιο,Δημ.Σχ. Ξηροποτάμου (Β.Δ. της 8-2-1947).
• Συγχώνευση των δύο σχολικών μονάδων σε ένα 10/θέσιο Δημ. Σχ. Ξηροποτάμου (Β.Δ. 226/1960 ).
• Προαγωγή του σε 11/θέσιο (Β.Δ. 309/1963 )
• Προαγωγή του σχολείου σε 12/θέσιο (Β.Δ. 662/1963 ).
• Υποβιβασμός του σε 10/θέσιο (Υ.Α. 119467/1970 ).
• Υποβιβασμός του σε 9/θέσιο (Υ.Α 7003/1972 ).
• Υποβιβασμός του σε 7/θέσιο( Υ.Α. 57308/1975 ).
• Προαγωγή του σε 8/θέσιο (Π.Δ. 627/1978 ).
• Προαγωγή σε 9/θέσιο (Π.Δ.646/1979 ).
• Προαγωγή του σε 10/θέσιο (Π.Δ.311/1983 ).
• Προαγωγή του σε 12/θέσιο (Π.Δ. 325/1984 ).
• Υποβιβασμός του σε 10/θέσιο (Υ.Α. 216/1992 ).
• Σύσταση μιας θέσης εκπαιδευτικού Αγγλικής Γλώσσας Π.Ε.(Π.Δ. 349/1992 ).
• Σύσταση μιας θέσης εκπαιδευτικού Φυσικής Αγωγής Π.Ε. (Π.Δ. 262/1994 ).