Ζάππειον Παρθεναγωγείον

Το Ζάππειον Παρθεναγωγείον (τουρκικά: Ozel Zapyon Rum Kiz Lisesi), ιδρύθηκε το 1885-1886 με δωρεά του μεγάλου εθνικού ευεργέτη Κωνσταντίνου Ζάππα. Οι μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες Κωνσταντίνος και Ευάγγελος Ζάππας, ο πρώτος, ιδρυτής του Ζαππείου Μεγάρου (στην Αθήνα) και ο δεύτερος οραματιστής της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, ευτύχησαν να δουν το μεγαλοπρεπές εκπαιδευτήριο Ζάππειο στην Πόλη και την πραγματοποίηση των Ολυμπίων Ζαππείων (στην Αθήνα). Ο Κωνσταντίνος Ζάππας ανταποκρίθηκε στις κοινωνικές ανάγκες της εποχής του και με προθυμία ανέλαβε την χορηγία των απαραίτητων οικονομικών πόρων για την ίδρυση ενός εκπαιδευτηρίου – πρότυπο για την εποχή. Το Σεπτέμβριο του 1875 γίνεται η έναρξη των μαθημάτων σε ενοικιασμένο κτήριο στην περιοχή Μνηματακίων της Πόλης. Το 1879 το Ζάππειο ανακηρύσσεται ισόβαθμο με το Αρσάκειο. Η πνευματική αυτή συνεργασία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, μεταξύ του Ιδρυτού («Ιδρυτής» ονομάζεται το άτομο το οποίο είναι υπεύθυνο να εκπροσωπεί το σχολείο ενώπιον των Τουρκικών Αρχών) του Ζαππείου κ. Νικολάου Κεφάλα και του Προέδρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Αθηνών, καθηγητού κ. Μπαμπινιώτη. Το 1881 αρχίζει η ανέγερση του ιδιόκτητου κτηρίου του Παρθεναγωγείου με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄, ο οποίος και θέτει το θεμέλιο λίθο. Το 1885 και σε πανηγυρικό κλίμα γίνονται τα εγκαίνια του μεγαλοπρεπούς κτηρίου, το οποίο φιλοξενεί ως οικότροφους μαθήτριες από τις Ελληνικές κοινότητες της Ανατολής και των Βαλκανικών χωρών. Στο Παρθεναγωγείο τους παρείχαν την ηθική, μορφωτική και επιστημονική διαπαιδαγώγηση για την εκτέλεση του προορισμού των Ζαππίδων στο σπίτι και στην κοινωνία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τα γεγονότα του ’55 όπου αν και είχε μεγάλες υλικές ζημιές -οι οποίες αποκαταστάθηκαν μέσα σε μισό χρόνο- και του ’64 -χρονιά που υπήρξε σοβαρή μείωση του μαθητικού πληθυσμού του σχολείου λόγο των απελάσεων Ελλήνων υπηκόων Κων/πολιτών, ο μαθητικός πληθυσμός μειώθηκε και το Ζάππειο συνέχισε την πορεία του, ως κοινοτικό σχολείο. Το 2000 το Ζάππειο Λύκειο έγινε μεικτό. Από τις απόφοιτες του Παρθεναγωγείου πάρα πολλές έχουν διακριθεί στον εκπαιδευτικό, πνευματικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα. Το Ζάππειο θεωρείται σχολείο ισότιμο του Αρσακείου και σε αυτό φοιτούσαν μόνο κορίτσια έως το έτος 2000, όταν λόγω έλλειψης μαθητριών αναγκάστηκε να γίνει μεικτό σχολείο. Για πρώτη φορά λειτούργησε το 1875 σε ενοικιαζόμενο παλαιό κτήριο και από το 1885 στεγάστηκε στο σημερινό ιδιόκτητο κτήριο κοντά στην Πλατεία Ταξίμ, δίπλα στον ναό της Αγίας Τριάδας. Η πρώτη διευθύντρια του Ζαππείου το 1875 ήταν η Καλλιόπη Κεχαγιά, που καταγόταν από την Προύσα και είχε διατελέσει ήδη διευθύντρια του Αρσακείου Αθηνών. Το 1879 το Ζάππειο έδωσε τις πρώτες έξι απόφοιτές του, μία εκ των οποίων, η Ευθαλία Αδάμ, πήρε υποτροφία και σπούδασε παιδαγωγικά στο Παρίσι. Αυτό για την εποχή του θεωρήθηκε αληθινή επανάσταση. Σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν μορφώνονταν καν, οι μαθήτριες του Ζαππείου διέπρεπαν στις επιστήμες και αποτελούσαν την απόλυτη πρωτοπορία. Από τότε μέχρι τις μέρες μας το Ζάππειο κάνει τεράστιες προσπάθειες να φανεί αντάξιο της φήμης του και των προσδοκιών των χορηγών του. Ακόμα και σήμερα οι απόφοιτοί του πετυχαίνουν σε ποσοστό 100% στα τουρκικά πανεπιστήμια, παρόλο που οι εξετάσεις είναι πολύ δύσκολες. Δύο εκατομμύρια άτομα δίνουν εξετάσεις κάθε χρόνο στην Τουρκία και τα πανεπιστήμια παίρνουν μόλις το 10%. Πολλά δυνατά μυαλά μένουν έξω από την ανώτατη εκπαίδευση και γενικά ζορίζονται πολύ τα παιδιά στη γείτονα χώρα για να καταφέρουν να σπουδάσουν. Αυτός ο συναγωνισμός, όμως, έχει ως αποτέλεσμα το υψηλό επίπεδο των τουρκικών πανεπιστημίων. Τις μαθήτριες του Ζαππείου τις έλεγαν Ζαππίδες, όρος που επικράτησε έναντι του Ζαππιάδες, που προτάθηκε από ειδικούς στην Ελλάδα. Οι μαθήτριες του Ζαππείου δεν ξεχώριζαν μόνο για την εμφάνισή τους, αλλά και για την έφεσή τους προς τις τέχνες, καθώς φοιτούσαν μέσα σ’ ένα επιβλητικό περιβάλλον γεμάτο με διάσπαρτα έργα τέχνης, που δεν βρίσκονταν πίσω από βιτρίνες όπως στα μουσεία, αλλά ήταν διαθέσιμα για διαρκή και άμεση αισθητική καλλιέργεια. Οι Έλληνες της Πόλης παρείχαν στα παιδιά τους εκπαίδευση που διακινεί όλες τις αισθήσεις και γι’ αυτό οι Κωνσταντινοπολίτες, παρά τους οικονομικούς διωγμούς, παραμένουν αριστοκρατικές προσωπικότητες. Δεν απέκτησαν αρχοντιά από τα πλούτη, αλλά από ευγένεια ψυχής. Οι καλλιτεχνικές ευαισθησίες είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό των Ελλήνων της Πόλης από την εποχή του Βυζαντίου μέχρι σήμερα. «Ο σκοπός ήταν να μορφώσουν τις μελλοντικές διδασκάλισσες αλλά, ακόμη κι αν δεν συνέβαινε αυτό, οι θυγατέρες των καλών οικογενειών θα έπρεπε να μορφωθούν αφού θα γίνονταν μητέρες και θα ανέτρεφαν τις επόμενες γενιές που θα κατοικούν στην Πόλη και θα λέγονται Πολίτισσες» λέει η κυρία Φιλίππου, η σημερινή διευθύντρια του Σχολείου. Επίσης, υπογραμμίζει την αγαστή συνεργασία με τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, τη βοήθεια του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων, τις συνδρομές από τις αποφοίτους, αλλά «η έννοια δεν σταματά...», όπως χαρακτηριστικά συμπληρώνει. «Εδώ βρίσκεται ένα κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού. Πιστεύω ότι μια μέρα θα μεριμνήσουν κάποιοι παράγοντες ώστε να μη χαθεί αυτό το κόσμημα. Και παραμένω αισιόδοξη. Εργάζομαι εδώ επειδή πιστεύω ότι είναι χρέος μας να προσέξουμε αυτό το ιστορικό σχολείο...»
Στο κεφαλόσκαλο της μεγάλης εσωτερικής σκάλας του Ζαππείου είχε τοποθετηθεί από το 1916 το μαρμάρινο άγαλμα του Κωνσταντίνου Ζάππα, που είναι εφάμιλλης γλυπτικής αξίας με εκείνο που υπάρχει στο Ζάππειο Μέγαρο της Αθήνας. Στα ανθελληνικά όμως επεισόδια του 1955, ο τουρκικός όχλος εισέβαλε στο σχολείο και μεταξύ άλλων καταστροφών έσπρωξε το άγαλμα, που έσπασε σε τρία κομμάτια. Οι Ρωμιοί με μεγάλο κόπο, λόγω του βάρους των δύο τόνων, μάζεψαν τα κομμάτια και τα τοποθέτησαν πίσω από το κεφαλόσκαλο. Οι τουρκικές αρχές έδωσαν εντολή να επισκευαστούν τα σκαλοπάτια που καταστράφηκαν από την πτώση του αγάλματος, ίσως για να επαλειφθούν τα σημάδια των βανδαλισμών. Οι τότε υπεύθυνοι του σχολείου χρησιμοποίησαν με βαριά καρδιά υποδεέστερα τοπικά μάρμαρα στα σκαλοπάτια, που δεν είχαν καμία σχέση με τα πρώτης ποιότητας αρχικά μάρμαρα Πεντέλης. Το σπασμένο άγαλμα του Ζάππα έμεινε επί 44 ολόκληρα χρόνια στο κεφαλόσκαλο να μαυρίζει, μέχρι που κάποιοι Ρωμιοί βρήκαν το θάρρος να ενώσουν τα κομμάτια του και να το φυλάξουν προσωρινά σε κάποια αίθουσα για άλλα 11 χρόνια. Όταν το 2010, στο πλαίσιο μιας επίσκεψης Τούρκου υπουργού στην Αθήνα, ανακοινώθηκε ότι τα ελληνικά αγάλματα της Πόλης θα αναστηλωθούν στην αρχική τους θέση, η ελληνική κοινότητα έφερε αμέσως γερανό και αναστήλωσε το άγαλμα του Ζάππα. Στις 17 Οκτωβρίου 2010, ο Πατριάρχης έκανε λειτουργία στον γειτονικό ναό της Αγίας Τριάδας και αμέσως μετά ευλόγησε τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος στο Ζάππειο. Τα τελευταία χρόνια το σχολείο έχει λιγοστούς μαθητές -αλλά αποτελεί το πιο πολυπληθές της Πόλης. Διαθέτει κοντά 90 μαθητές σε όλες τις βαθμίδες. Φιλοξενεί επίσης ένα από τα δυο νηπιαγωγεία, στα οποία πηγαίνουν Ρωμιόπαιδα.