Η Μερόπη, δικαιούται όσο ελάχιστα χωριά και πόλεις στην Ελλάδα να είναι υπερήφανη για τα σχολεία της και την εκπαιδευτική της ιστορία και υπόσταση.
Αυτό θα επιχειρήσουμε να τεκμηριώσουμε στην παρούσα ανάρτηση, παρουσιάζοντας την πορεία της εκπαίδευσης στη Μερόπη από την ίδρυση του πρώτου της σχολείου μέχρι σήμερα.
Τις δεκαετίες 1880 και 1890, ιδρύθηκαν τα περισσότερα σχολεία στο Νομό Μεσσηνίας. Το δίκτυο όμως των Ελληνικών σχολείων του Νομού αναπτύχθηκε μόνο στις κωμοπόλεις μιας κάποιας σημασίας. Το ότι η Μερόπη ήταν μιας ιδιαίτερης σημασίας κωμόπολη όπως άλλωστε και ο Μελιγαλάς (έδρα του Δήμου Οιχαλίας τότε), διακρίνεται ολοφάνερα από τα παρακάτω στοιχεία:
Ενώ η επιβολή από την κυβέρνηση Τρικούπη, υψηλών εκπαιδευτικών τελών στα Ελληνικά σχολεία και σε συνδυασμό με την οικονομική κατάρρευση του 1893, καθιστούσε την εκπαίδευση στα σχολεία του νομού δυσπρόσιτη στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα, με αποτέλεσμα ακόμη και το κλείσιμο κάποιων από αυτά (Αετού, Σιδιρόκαστρου, Μουζακίου, Πεταλιδίου), στην Μερόπη συμβαίνει το εξής εκπληκτικό: το 1884 ιδρύεται Δημοτικό σχολείο, την τετραετία 1894-98 ιδρύονται δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια μέσης εκπαίδευσης(!) και το 1901 το Ελληνικό σχολείο Μερόπης.
Πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα και να αντιληφθούμε το πολυδύναμο των σχολείων της περιοχής μας. Διαβάζουμε μάλιστα, το 1892 στον περιηγητή Bickford-Smith ότι από άποψη αριθμού μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα μεγαλύτερα σχολεία στην Ελλάδα βρίσκονται στον Μελιγαλά και στο Γύθειο! (R.A.H. Bickford-Smith, Η Ελλάδα την εποχή του Γεωργίου του Α’, μετ. Λυδία Παπαδάκη, Ειρμός, Αθήνα 1993, σ. 218).
Αυτοί οι ρυθμοί συνεχίζουν να έχουν καλπάζουσα συνέχεια και τις επόμενες δεκαετίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά το σχολικό έτος 1910-11, η αναλογία μαθητών μέσης εκπαίδευσης επί 1.000 κατοίκων στη περιοχή μας ήταν 30,7 ενώ το αντίστοιχο της Αττικής ήταν 24,6! Απίστευτο;
Ας δούμε όμως την συναρπαστική ιστορία της εκπαίδευσης και των σχολείων στη Μερόπη.
Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας αλλά και στα πρώτα χρόνια του νεοσύστατου κράτους, η έννοια της εκπαίδευσης και του σχολείου ήταν ανύπαρκτη στην περιοχή μας.
Τα πρώτα γράμματα εδώ, διδάχτηκαν για πρώτη φορά το 1837. Τα δίδαξε ο Παπαγιαννακόπουλος Θεοδόσης, ένας φωτισμένος δάσκαλος και άνθρωπος, γεννημένος στο Φίλια το 1805. Δεν υπήρχε σχολείο. Η φλόγα της ψυχής του όμως έκανε σχολείο το σπίτι του δεχόμενος εκεί τους μαθητές του.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Το πρώτο σχολείο συνεστήθη στο Τσαούσι, έδρα του Δήμου Οιχαλίας, το 1884, και ήταν δημοσυντήρητο (ΦΕΚ, αρ. φύλ. 129, 4 Απρ. 1884, σελ. 616 β).
Την καθολική μέριμνα για το σχολείο είχε η σχολική εφορεία. Τα μέλη της εκλέγονταν από το δημοτικό συμβούλιο που ήταν και ο κύριος φορέας της εκπαίδευσης. Φρόντιζε για την έγκαιρη πρόσληψη ικανού και καταρτισμένου δασκάλου, την κτιριακή συγκρότηση του σχολείου, την τήρηση του προγράμματος μαθημάτων, και τις εκπαιδευτικές δαπάνες. Αυτές οι τελευταίες βάρυναν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους τον ίδιο τον δήμο, ο οποίος με πολύ κόπο και θυσίες εξοικονομούσε τους απαραίτητους πόρους, επιστρατεύοντας κάθε δυνατό μέσο για τη συλλογή τους: διοργάνωνε κληρώσεις λαχείων, διενεργούσε έκτακτους εράνους, χρησιμοποιούσε μέρος από τα έσοδα των εκκλησιών.
Πρώτος δάσκαλος του σχολείου ήταν ο Ηλιακόπουλος Παναγιώτης (1846-1906), καταγόμενος από το Τσαούσι. Ακολούθησαν υπηρετούντες ως δάσκαλοι μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα οι: Θεοδωρόπουλος Παναγιώτης (1850-1907), Ρουμελιώτης Π. Δημήτριος και Παπαϊωάνου Νικόλαος από το Αλητσελεπή (Οιχαλία).
Ως προς τα μαθήματα του σχολείου, " διδάσκονται εν αυτό υποχρεωτικώς: τα θρησκευτικά, η ελληνική γλώσσα, η αριθμητική, η γεωγραφία, η καλλιγραφία και η γυμναστική, ιδιαίτερης σημασίας αποτέλεσε η άσκηση των μαθητών “εις το καλλιγραφείν”.
Ίδρυση ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων μέσης εκπαίδευσης στην Μερόπη
Δέκα χρόνια αργότερα, το 1894, ιδρύεται το πρώτο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο στην Μερόπη από τον Θεοδόσιο Θεοδωρόπουλο, το οποίο περιλάμβανε τετρατάξιο Δημοτικό και πλήρες Ελληνικό σχολείο, υπό την επιτήρηση του γυμνασιάρχη Καλαμάτας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1898, ιδρύεται και δεύτερο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο στη Μερόπη, το Ελληνικό σχολείο αρρένων του Βασίλη Στεφανούρη, υπό την επιτήρηση του γυμνασιάρχη Μεσσήνης. Και τα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Μερόπης βρίσκονταν στον συνοικισμό Τσαούσι. Προκαλεί πράγματι ιδιαίτερη εντύπωση η λειτουργία δύο μάλιστα ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων στη Μερόπη εκείνα τα χρόνια και περισσότερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο πληθυσμός του χωριού το 1896 ήταν μόλις 569 κάτοικοι! Κι αυτό, ενώ ήδη είχαν ιδρυθεί και λειτουργούσαν άλλα δύο ιδιωτικά σχολεία μέσης εκπαίδευσης στον Μελιγαλά. Το γεγονός υποδηλώνει βέβαια τα κενά και τις δυσλειτουργίες της κρατικής μέσης εκπαίδευσης: στο χωριό, μέχρι το 1901, οπότε ιδρύεται το πρώτο Ελληνικό σχολείο, δεν υπήρχε δημόσιο εκπαιδευτήριο μέσης εκπαίδευσης. Παράλληλα, τα σχολεία της Μερόπης εξυπηρετούσαν τις εκπαιδευτικές ανάγκες πολλών άλλων χωριών. Η ίδρυση ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου του Βασίλη Στεφανούρη στο χωριό, αιτιολογείται ως εξής στην καλαματιανή εφημερίδα «Φαραί»: «Η ίδρυσις του Εκπαιδευτηρίου τούτου προώρισται αναμφισβητήτως να πληρώση σπουδαιοτάτην έλληψιν εν τη κωμοπόλει ταύτη και τοις πέριξ χωρίοις, αδυνατούντων των γονέων να αποστέλλωσι τα εαυτών τέκνα προς εκπαίδευσιν και τελειωτέραν μόρφωσιν εις τα λίαν απομεμακρυσμένα των χωρίων σχολεία και λόγω τρυφεράς των τέκνων των ηλικίας και λόγω ελλείψεως επαρκών προς συντήρησιν αυτών υλικών μέσων». (εφ. Φαραί. 6 Οκτωβρίου 1898. φ. 66, σελ. 3).
Στέγαση των ιδιωτικών σχολείων
Αυτό που ενδιέφερε περισσότερο δεν ήταν τόσο ένα μόνιμο σχολικό κτίριο, όσο ένα σχολικό κτίριο κατάλληλο. Τα συγκεκριμένα ιδιωτικά σχολεία της Μερόπης στεγάζονταν σε μισθωμένα κτίρια με διαφορετικό αρχικά προορισμό, τα οποία, μετασκευάστηκαν, ούτως ώστε να ανταποκρίνονται στις σχολικές λειτουργικές ανάγκες και να πληρούν τους όρους υγιεινής που προέβλεπε η υπουργική εγκύκλιος της 15ης Σεπτεμβρίου του 1871 ώστε να εγκριθεί άδεια λειτουργίας: «Το οικοδόμημα, όπου πρόκειται να ιδρυθεί το διδακτήριον, πρέπει να είναι ου μόνον στερεόν, αλλά και κατάλληλος τοποθετημένον εις μέρος δηλονότι ευάερον και αθόρυβον, να μη κείται πλησίον άλλου σχολείου είτε δημοσίου είτε ιδιοσυντηρήτου, να έχη δε και την απαιτουμένην ευρυχωρίαν […] όπως διδάσκονται ούτοι [=οι μαθητές] αστενοχωρήτως […]».
Τα προγράμματα
Τα προγράμματα μαθημάτων και τα διδακτικά βιβλία των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων μέσης εκπαίδευσης έπρεπε να είναι «κατ’ είδος, κατά χρόνον διδασκαλίας και κατά τάξιν, ταυτά τοις εν τοις Δημοσίοις Εκπαιδευτηρίοις διδασκομένοις». Για το λόγο αυτό οι διευθυντές τους, στο τέλος κάθε σχολικού έτους, όφειλαν να υποβάλουν στο Υπουργείο το «βιβλίο ύλης». Στόχος ήταν το κράτος να διατηρεί τα ιδιωτικά σχολεία στο ίδιο επίπεδο με το αντίστοιχο των δημοσίων.
Τα προγράμματα των σχολείων αυτών περιλάμβαναν τα αρχαία ελληνικά, ιστορία, λατινικά, μαθηματικά, φυσικά, γεωγραφία, γυμναστική, μουσική, γαλλικά και «εμπορικά μαθήματα» (πχ. διπλογραφία).
Εποπτεία
Την «υπερτάτην εποπτείαν» αυτών των σχολείων την είχε η κυβέρνηση και οι διάφορες εποπτικές επιτροπές ή ο γυμνασιάρχης της περιοχής. Ωστόσο κατά καιρούς σημειώθηκαν κρούσματα κακής λειτουργίας (χαριστικοί προβιβασμοί μαθητών, κατάταξη σε ανώτερες τάξεις κ.α.). Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της κατάργησης το 1895 του εκπαιδευτήριου του Παναγιώτη Δ. Οικονομίδη, στο Μελιγαλά, λόγω «διαγωγής [του διευθυντή] ασυμβίβαστης προς το επάγγελμα αυτού».
Ελληνικό σχολείο Μερόπης
Το 1901 ιδρύθηκε Ελληνικό σχολείο στο Τσαούσιον, (ΦΕΚ A 174 - 10.08.1901) αλλά και όπως προκύπτει από την Επετηρίδα του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως του 1907 – 1908.
Το μαθητολόγιο, που έχει διασωθεί και χρονολογείται από το 1901, μας δείχνει ότι το σχολείο λειτούργησε αμέσως ως τριτάξιο Ελληνικό σχολείο.
Κατάλογος Ελληνοδιδασκάλων που δίδαξαν στο Ελληνικό σχολείο της Μερόπης
Κατσικέας Ν. Χρ. (Σχολάρχης) 1905-06 έως και 1910-11
Μανωλάκος Γ. 1902–03 & 1903-04
Μαρκόπουλος Γεώργιος 1906-07 & 1907-08
Μουρούσιας Δ. 1901-02 έως και 1910-11
Μπαρδόπουλος Γεώργιος 1901-02 & 1904-05
Οικονομίδης Δ. Παν. 1902-03 & 1903-04
Παπαδιαμαντόπουλος (Σχολάρχης) 1901-02
Πολυζωίδης 1908-09 έως και 1912-13
Πόταρης Κωνσταντίνος 1904-05
1930. Ίδρυση Γεωργικής Σχολής στη Μερόπη
Κατεξοχήν επαγγελματική κατάρτιση πρόσφερε στους νέους της Μερόπης ο θεσμός των ¨Κυριακών Γεωργικών Σχολείων¨ που λειτουργούσε τις Κυριακές, παραδίδοντας αντίστοιχα μαθήματα στους αγρότες γεωργικού, ζωοτεχνικού και οικοκυρικού περιεχομένου.
Σ’ αυτό φοιτούσαν υποχρεωτικά οι απόφοιτοι του δημοτικού σχολείου, αγόρια και κορίτσια, εκτός απ’ αυτούς που συνέχιζαν τις σπουδές τους στη μέση εκπαίδευση ή σε κατώτερα γεωργικά σχολεία ή αφοσιώνονταν σε επαγγέλματα άσχετα με τη γεωργία ή είχαν υπερβεί το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας τους. Στη Μερόπη είχε ιδρυθεί και ειδικό τμήμα γυναικείας στοιχειώδους μετεκπαίδευσης όπου οι μαθήτριες διδάσκονταν ειδικότερα γεωργικά μαθήματα αναγόμενα στον κύκλο των γυναικείων έργων, όπως σηροτροφία, μελισσοκομία, ορνιθοτροφία, υγιεινή και οικοκυρικά μαθήματα. Η διάρκεια της φοίτησης στα Κ.Γ.Σ. δεν μπορούσε να είναι λιγότερη από δύο εξάμηνα και περισσότερη από τέσσερα. Στα σχολείο αυτό δίδασκαν δάσκαλοι που είχαν αποφοιτήσει από τα γεωργικά φροντιστήρια, που είχαν ιδρυθεί παράλληλα, λαμβάνοντας σαν επιμίσθιο το ¼ των αποδοχών τους από την κοινότητα της Μερόπης. Ιδιαίτερη μνεία γινόταν για τη σύσταση σχολικού κήπου ανεξάρτητα από το γυμναστήριο και τον αύλειο χώρο στο πρώτο ήδη άρθρο του Ν.Δ. «Περί στοιχειώδους γεωργικής εκπαιδεύσεως» και στη συνέχεια στο Ν.3600, όπου ρητά ορίζεται ότι «ουδέν κτίριον σχολείου ανεγείρεται άνευ εξασφαλίσεως κατάλληλου και επαρκούς χώρου προς σύστασιν σχολικού κήπου».
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, η εκπαιδευτική κατάσταση στη Μερόπη αντανακλούσε την εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική του κράτους διατηρώντας τους υψηλούς αριθμούς των μαθητών που φοιτούσαν.
Οι μαθητές μετά το 3/τάξιο Γυμνάσιο Μερόπης συνέχιζαν στο 6/τάξιο Γυμνάσιο Μελιγαλά.
Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι από το αρχείο του Δημοτικού σχολείου Μερόπης, ιδιαίτερης ιστορικής αλλά και συναισθηματικής αξίας. Απεικονίζουν τη διάνοιξη των θεμελίων του σχολείου!
Άλλη μια ιστορική φωτογραφία. Είναι από το Γυμνάσιο Μερόπης το έτος 1964.
Η Φωτογραφία είναι από την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου του Γυμνασίου Μελιγαλά το 1972. Βλέπουμε την 4η Τάξη, αποτελούμενη από 125 Μαθητές! Διακρίνονται από Αριστερά: Κων/νος Μπερεδήμας (Ζευγολατιό), Γιώργιος Γεωργακόπουλος- Τρούμαν (Μελιγαλά), Αντώνης Μαρούλης (Οιχαλία), Αντώνης Αντωνόπουλος (Μερόπη).
Εκείνο το έτος, το σύνολο των μαθητών του Γυμνασίου Μελιγαλά ήταν περίπου 650, με γυμνασιάρχη τον κ. Παπαθεοδώρου.
Εδώ βλέπουμε την παρέλαση του 6/θέσιου Δημοτικού σχολείου Μερόπης για την 25η Μαρτίου το 1969. Διευθύντρια ήταν η κα Ισμήνη Ανδεοπούλου και συνοδός παρέλασης ο κ. Τσίρος. Σημαιοφόρος είναι ο Αντώνιος Αθανασίου Αντωνόπουλος, παραστάτες (αριστερά) Ελένη Γεωργίου Ηλιακοπούλου καί (δεξιά) Ειρήνη Θυσαυρού Αθανασοπούλου.
Αυτή η φωτογραφία είναι από το Δημοτικό σχολείο Μερόπης, το 1962. Βλέπουμε την κ. Ισμήνη Ανδεοπούλου με τους μαθητές της.
Σήμερα: παρά την πληθυσμιακή συρρίκνωση της περιοχής, παρά την Αθηνοκεντρική πολιτική των κυβερνήσεων, η Μερόπη εξακολουθεί να είναι υπερήφανη στο τομέα της εκπαίδευσης. Αυτή την πολύ βαριά «κληρονομιά» που έχει το χωριό μας στην εκπαίδευση, την διαχειρίζεται και την πάει ακόμα ένα βήμα πιο μπροστά, το ιστορικότερο σχολείο του χωριού μας, το Δημοτικό σχολείο Μερόπης. Καινοτόμο και πρωτοπόρο, χάρη στη δημιουργικότητα και στην έμπνευση των εκπαιδευτικών του, διατηρεί την παράδοση που το θέλει να ξεχωρίζει.
Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι το Δημοτικό σχολείο Μερόπης είναι το μοναδικό σχολείο από όλο το Νομό Μεσσηνίας που συμμετέχει από πέρσι στο πρόγραμμα του Δικτύου σχολικής Καινοτομίας, αποσκοπώντας να εξελίξει την παιδεία και τη μάθηση μέσα από καινοτόμες δραστηριότητες. Η φωνή του σχολείου ακούστηκε στο συνέδριο της Αθήνας ανάμεσα σε σχολεία "μεγαθήρια", καταφέρνοντας για άλλη μια φορά να εντυπωσιάσει.
Μια ιδιαίτερα πολυσήμαντη δραστηριότητα του σχολείου, είναι η εργασία που διεκπεραιώνουν οι μαθητές της ΣΤ’ και Ε’ τάξης υπό την επιμέλεια της εκπαιδευτικού Έφης Νικολακοπούλου. Η εργασία αυτή έχει ως θέμα την καταγραφή λέξεων της τοπικής μας διαλέκτου χαμένες μέσα στον χρόνο. Όπως αναφέρει η κ. Νικολακοπούλου, σκοπός είναι η διάσωση των λέξεων που χρησιμοποιούσαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, αλλά και η επαφή των παιδιών με την παράδοση και τον πολιτισμό. Απώτερος στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η δημιουργία λεξικού, η έκδοσή του σε βιβλίο και η διάθεσή του στο κοινό. Στην εργασία αυτή (έργο πιο σωστά) θα θέλαμε να σταθούμε λίγο περισσότερο. Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για άλλη μια εργασία ενταγμένη στις σύνηθες δραστηριότητες ενός σχολείου. Πρόκειται για μια προσπάθεια που έρχεται να καλύψει το απόλυτο κενό που υπάρχει σε επίπεδο βιβλιογραφίας αναφορικά με τον τόπο μας. Το παιδιά του σχολείου μας και η εκπαιδευτικός μας, ανάγονται μέσα από αυτή την εργασία στον πρώτο ιστοριογράφο που γράφει για την περιοχή μας. Διότι δεν πρόκειται για μια απλή καταγραφή λέξεων. Πίσω από αυτές τις λέξεις, μαρτυρούνται οι ασχολίες της καθημερινής ζωής, τα ήθη και τα έθιμα, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τα επαγγέλματα και γενικότερα η οικονομική ζωή, η μόρφωση και η πνευματική ζωή, η θρησκευτικές δοξασίες, η διατροφή, η περίθαλψη, η διασκέδαση και ο ελεύθερος χρόνος, η ενδυμασία, η αρχιτεκτονική, η οικιστική ανάπτυξη, τα ιστορικά κτίσματα, τα τοπωνύμια, η δημογραφική εξέλιξη, η μετανάστευση, οι πόλεμοι και οι αγώνες του παρελθόντος, η προσφορά του τόπου στο εθνικό σύνολο και τόσα άλλα. Αυτό το έργο των παιδιών έχει βαρύνουσα σημασία ειδικά τώρα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης όπου απειλούνται με εξαφάνιση οι τοπικοί πολιτισμοί και οι γλώσσες λόγω της πολιτισμικής ομογενοποίησης.
Έχει μεγάλη αξία για την διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας ώστε να μη χαθούμε μέσα στο χωνευτήρι της οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης.
Γνωρίστε το έργο αυτό μέσα από την παρουσίαση της ίδιας της κ. Νικολακοπούλου στον σύνδεσμο:
ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΛΕΞΩΝ
Επισκεφτείτε το σχολείο μας μέσα από την πανέμορφη διαδικτυακή του σελίδα στον παρακάτω σύνδεσμο:
Δημοτικό Σχολείο Μερόπης
Ευχαριστούμε θερμά όλους όσους μας διέθεσαν το σπουδαίο φωτογραφικό αρχείο. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο από την Αστόρια της Νέας Υόρκης, Παναγιώτη, για το αρχείο που μας έστειλε. Ευχαριστούμε ολόκληρη την Ελληνική ομογένεια για την τιμή που μας έχει κάνει.
Αυτό θα επιχειρήσουμε να τεκμηριώσουμε στην παρούσα ανάρτηση, παρουσιάζοντας την πορεία της εκπαίδευσης στη Μερόπη από την ίδρυση του πρώτου της σχολείου μέχρι σήμερα.
Τις δεκαετίες 1880 και 1890, ιδρύθηκαν τα περισσότερα σχολεία στο Νομό Μεσσηνίας. Το δίκτυο όμως των Ελληνικών σχολείων του Νομού αναπτύχθηκε μόνο στις κωμοπόλεις μιας κάποιας σημασίας. Το ότι η Μερόπη ήταν μιας ιδιαίτερης σημασίας κωμόπολη όπως άλλωστε και ο Μελιγαλάς (έδρα του Δήμου Οιχαλίας τότε), διακρίνεται ολοφάνερα από τα παρακάτω στοιχεία:
Ενώ η επιβολή από την κυβέρνηση Τρικούπη, υψηλών εκπαιδευτικών τελών στα Ελληνικά σχολεία και σε συνδυασμό με την οικονομική κατάρρευση του 1893, καθιστούσε την εκπαίδευση στα σχολεία του νομού δυσπρόσιτη στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα, με αποτέλεσμα ακόμη και το κλείσιμο κάποιων από αυτά (Αετού, Σιδιρόκαστρου, Μουζακίου, Πεταλιδίου), στην Μερόπη συμβαίνει το εξής εκπληκτικό: το 1884 ιδρύεται Δημοτικό σχολείο, την τετραετία 1894-98 ιδρύονται δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια μέσης εκπαίδευσης(!) και το 1901 το Ελληνικό σχολείο Μερόπης.
Πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα και να αντιληφθούμε το πολυδύναμο των σχολείων της περιοχής μας. Διαβάζουμε μάλιστα, το 1892 στον περιηγητή Bickford-Smith ότι από άποψη αριθμού μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα μεγαλύτερα σχολεία στην Ελλάδα βρίσκονται στον Μελιγαλά και στο Γύθειο! (R.A.H. Bickford-Smith, Η Ελλάδα την εποχή του Γεωργίου του Α’, μετ. Λυδία Παπαδάκη, Ειρμός, Αθήνα 1993, σ. 218).
Αυτοί οι ρυθμοί συνεχίζουν να έχουν καλπάζουσα συνέχεια και τις επόμενες δεκαετίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά το σχολικό έτος 1910-11, η αναλογία μαθητών μέσης εκπαίδευσης επί 1.000 κατοίκων στη περιοχή μας ήταν 30,7 ενώ το αντίστοιχο της Αττικής ήταν 24,6! Απίστευτο;
Ας δούμε όμως την συναρπαστική ιστορία της εκπαίδευσης και των σχολείων στη Μερόπη.
Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας αλλά και στα πρώτα χρόνια του νεοσύστατου κράτους, η έννοια της εκπαίδευσης και του σχολείου ήταν ανύπαρκτη στην περιοχή μας.
Τα πρώτα γράμματα εδώ, διδάχτηκαν για πρώτη φορά το 1837. Τα δίδαξε ο Παπαγιαννακόπουλος Θεοδόσης, ένας φωτισμένος δάσκαλος και άνθρωπος, γεννημένος στο Φίλια το 1805. Δεν υπήρχε σχολείο. Η φλόγα της ψυχής του όμως έκανε σχολείο το σπίτι του δεχόμενος εκεί τους μαθητές του.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Το πρώτο σχολείο συνεστήθη στο Τσαούσι, έδρα του Δήμου Οιχαλίας, το 1884, και ήταν δημοσυντήρητο (ΦΕΚ, αρ. φύλ. 129, 4 Απρ. 1884, σελ. 616 β).
Την καθολική μέριμνα για το σχολείο είχε η σχολική εφορεία. Τα μέλη της εκλέγονταν από το δημοτικό συμβούλιο που ήταν και ο κύριος φορέας της εκπαίδευσης. Φρόντιζε για την έγκαιρη πρόσληψη ικανού και καταρτισμένου δασκάλου, την κτιριακή συγκρότηση του σχολείου, την τήρηση του προγράμματος μαθημάτων, και τις εκπαιδευτικές δαπάνες. Αυτές οι τελευταίες βάρυναν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους τον ίδιο τον δήμο, ο οποίος με πολύ κόπο και θυσίες εξοικονομούσε τους απαραίτητους πόρους, επιστρατεύοντας κάθε δυνατό μέσο για τη συλλογή τους: διοργάνωνε κληρώσεις λαχείων, διενεργούσε έκτακτους εράνους, χρησιμοποιούσε μέρος από τα έσοδα των εκκλησιών.
Πρώτος δάσκαλος του σχολείου ήταν ο Ηλιακόπουλος Παναγιώτης (1846-1906), καταγόμενος από το Τσαούσι. Ακολούθησαν υπηρετούντες ως δάσκαλοι μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα οι: Θεοδωρόπουλος Παναγιώτης (1850-1907), Ρουμελιώτης Π. Δημήτριος και Παπαϊωάνου Νικόλαος από το Αλητσελεπή (Οιχαλία).
Ως προς τα μαθήματα του σχολείου, " διδάσκονται εν αυτό υποχρεωτικώς: τα θρησκευτικά, η ελληνική γλώσσα, η αριθμητική, η γεωγραφία, η καλλιγραφία και η γυμναστική, ιδιαίτερης σημασίας αποτέλεσε η άσκηση των μαθητών “εις το καλλιγραφείν”.
Ίδρυση ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων μέσης εκπαίδευσης στην Μερόπη
Δέκα χρόνια αργότερα, το 1894, ιδρύεται το πρώτο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο στην Μερόπη από τον Θεοδόσιο Θεοδωρόπουλο, το οποίο περιλάμβανε τετρατάξιο Δημοτικό και πλήρες Ελληνικό σχολείο, υπό την επιτήρηση του γυμνασιάρχη Καλαμάτας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1898, ιδρύεται και δεύτερο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο στη Μερόπη, το Ελληνικό σχολείο αρρένων του Βασίλη Στεφανούρη, υπό την επιτήρηση του γυμνασιάρχη Μεσσήνης. Και τα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Μερόπης βρίσκονταν στον συνοικισμό Τσαούσι. Προκαλεί πράγματι ιδιαίτερη εντύπωση η λειτουργία δύο μάλιστα ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων στη Μερόπη εκείνα τα χρόνια και περισσότερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο πληθυσμός του χωριού το 1896 ήταν μόλις 569 κάτοικοι! Κι αυτό, ενώ ήδη είχαν ιδρυθεί και λειτουργούσαν άλλα δύο ιδιωτικά σχολεία μέσης εκπαίδευσης στον Μελιγαλά. Το γεγονός υποδηλώνει βέβαια τα κενά και τις δυσλειτουργίες της κρατικής μέσης εκπαίδευσης: στο χωριό, μέχρι το 1901, οπότε ιδρύεται το πρώτο Ελληνικό σχολείο, δεν υπήρχε δημόσιο εκπαιδευτήριο μέσης εκπαίδευσης. Παράλληλα, τα σχολεία της Μερόπης εξυπηρετούσαν τις εκπαιδευτικές ανάγκες πολλών άλλων χωριών. Η ίδρυση ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου του Βασίλη Στεφανούρη στο χωριό, αιτιολογείται ως εξής στην καλαματιανή εφημερίδα «Φαραί»: «Η ίδρυσις του Εκπαιδευτηρίου τούτου προώρισται αναμφισβητήτως να πληρώση σπουδαιοτάτην έλληψιν εν τη κωμοπόλει ταύτη και τοις πέριξ χωρίοις, αδυνατούντων των γονέων να αποστέλλωσι τα εαυτών τέκνα προς εκπαίδευσιν και τελειωτέραν μόρφωσιν εις τα λίαν απομεμακρυσμένα των χωρίων σχολεία και λόγω τρυφεράς των τέκνων των ηλικίας και λόγω ελλείψεως επαρκών προς συντήρησιν αυτών υλικών μέσων». (εφ. Φαραί. 6 Οκτωβρίου 1898. φ. 66, σελ. 3).
Στέγαση των ιδιωτικών σχολείων
Αυτό που ενδιέφερε περισσότερο δεν ήταν τόσο ένα μόνιμο σχολικό κτίριο, όσο ένα σχολικό κτίριο κατάλληλο. Τα συγκεκριμένα ιδιωτικά σχολεία της Μερόπης στεγάζονταν σε μισθωμένα κτίρια με διαφορετικό αρχικά προορισμό, τα οποία, μετασκευάστηκαν, ούτως ώστε να ανταποκρίνονται στις σχολικές λειτουργικές ανάγκες και να πληρούν τους όρους υγιεινής που προέβλεπε η υπουργική εγκύκλιος της 15ης Σεπτεμβρίου του 1871 ώστε να εγκριθεί άδεια λειτουργίας: «Το οικοδόμημα, όπου πρόκειται να ιδρυθεί το διδακτήριον, πρέπει να είναι ου μόνον στερεόν, αλλά και κατάλληλος τοποθετημένον εις μέρος δηλονότι ευάερον και αθόρυβον, να μη κείται πλησίον άλλου σχολείου είτε δημοσίου είτε ιδιοσυντηρήτου, να έχη δε και την απαιτουμένην ευρυχωρίαν […] όπως διδάσκονται ούτοι [=οι μαθητές] αστενοχωρήτως […]».
Τα προγράμματα
Τα προγράμματα μαθημάτων και τα διδακτικά βιβλία των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων μέσης εκπαίδευσης έπρεπε να είναι «κατ’ είδος, κατά χρόνον διδασκαλίας και κατά τάξιν, ταυτά τοις εν τοις Δημοσίοις Εκπαιδευτηρίοις διδασκομένοις». Για το λόγο αυτό οι διευθυντές τους, στο τέλος κάθε σχολικού έτους, όφειλαν να υποβάλουν στο Υπουργείο το «βιβλίο ύλης». Στόχος ήταν το κράτος να διατηρεί τα ιδιωτικά σχολεία στο ίδιο επίπεδο με το αντίστοιχο των δημοσίων.
Τα προγράμματα των σχολείων αυτών περιλάμβαναν τα αρχαία ελληνικά, ιστορία, λατινικά, μαθηματικά, φυσικά, γεωγραφία, γυμναστική, μουσική, γαλλικά και «εμπορικά μαθήματα» (πχ. διπλογραφία).
Εποπτεία
Την «υπερτάτην εποπτείαν» αυτών των σχολείων την είχε η κυβέρνηση και οι διάφορες εποπτικές επιτροπές ή ο γυμνασιάρχης της περιοχής. Ωστόσο κατά καιρούς σημειώθηκαν κρούσματα κακής λειτουργίας (χαριστικοί προβιβασμοί μαθητών, κατάταξη σε ανώτερες τάξεις κ.α.). Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της κατάργησης το 1895 του εκπαιδευτήριου του Παναγιώτη Δ. Οικονομίδη, στο Μελιγαλά, λόγω «διαγωγής [του διευθυντή] ασυμβίβαστης προς το επάγγελμα αυτού».
Ελληνικό σχολείο Μερόπης
Το 1901 ιδρύθηκε Ελληνικό σχολείο στο Τσαούσιον, (ΦΕΚ A 174 - 10.08.1901) αλλά και όπως προκύπτει από την Επετηρίδα του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως του 1907 – 1908.
Το μαθητολόγιο, που έχει διασωθεί και χρονολογείται από το 1901, μας δείχνει ότι το σχολείο λειτούργησε αμέσως ως τριτάξιο Ελληνικό σχολείο.
Κατάλογος Ελληνοδιδασκάλων που δίδαξαν στο Ελληνικό σχολείο της Μερόπης
Κατσικέας Ν. Χρ. (Σχολάρχης) 1905-06 έως και 1910-11
Μανωλάκος Γ. 1902–03 & 1903-04
Μαρκόπουλος Γεώργιος 1906-07 & 1907-08
Μουρούσιας Δ. 1901-02 έως και 1910-11
Μπαρδόπουλος Γεώργιος 1901-02 & 1904-05
Οικονομίδης Δ. Παν. 1902-03 & 1903-04
Παπαδιαμαντόπουλος (Σχολάρχης) 1901-02
Πολυζωίδης 1908-09 έως και 1912-13
Πόταρης Κωνσταντίνος 1904-05
1930. Ίδρυση Γεωργικής Σχολής στη Μερόπη
Κατεξοχήν επαγγελματική κατάρτιση πρόσφερε στους νέους της Μερόπης ο θεσμός των ¨Κυριακών Γεωργικών Σχολείων¨ που λειτουργούσε τις Κυριακές, παραδίδοντας αντίστοιχα μαθήματα στους αγρότες γεωργικού, ζωοτεχνικού και οικοκυρικού περιεχομένου.
Σ’ αυτό φοιτούσαν υποχρεωτικά οι απόφοιτοι του δημοτικού σχολείου, αγόρια και κορίτσια, εκτός απ’ αυτούς που συνέχιζαν τις σπουδές τους στη μέση εκπαίδευση ή σε κατώτερα γεωργικά σχολεία ή αφοσιώνονταν σε επαγγέλματα άσχετα με τη γεωργία ή είχαν υπερβεί το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας τους. Στη Μερόπη είχε ιδρυθεί και ειδικό τμήμα γυναικείας στοιχειώδους μετεκπαίδευσης όπου οι μαθήτριες διδάσκονταν ειδικότερα γεωργικά μαθήματα αναγόμενα στον κύκλο των γυναικείων έργων, όπως σηροτροφία, μελισσοκομία, ορνιθοτροφία, υγιεινή και οικοκυρικά μαθήματα. Η διάρκεια της φοίτησης στα Κ.Γ.Σ. δεν μπορούσε να είναι λιγότερη από δύο εξάμηνα και περισσότερη από τέσσερα. Στα σχολείο αυτό δίδασκαν δάσκαλοι που είχαν αποφοιτήσει από τα γεωργικά φροντιστήρια, που είχαν ιδρυθεί παράλληλα, λαμβάνοντας σαν επιμίσθιο το ¼ των αποδοχών τους από την κοινότητα της Μερόπης. Ιδιαίτερη μνεία γινόταν για τη σύσταση σχολικού κήπου ανεξάρτητα από το γυμναστήριο και τον αύλειο χώρο στο πρώτο ήδη άρθρο του Ν.Δ. «Περί στοιχειώδους γεωργικής εκπαιδεύσεως» και στη συνέχεια στο Ν.3600, όπου ρητά ορίζεται ότι «ουδέν κτίριον σχολείου ανεγείρεται άνευ εξασφαλίσεως κατάλληλου και επαρκούς χώρου προς σύστασιν σχολικού κήπου».
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά, η εκπαιδευτική κατάσταση στη Μερόπη αντανακλούσε την εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική του κράτους διατηρώντας τους υψηλούς αριθμούς των μαθητών που φοιτούσαν.
Οι μαθητές μετά το 3/τάξιο Γυμνάσιο Μερόπης συνέχιζαν στο 6/τάξιο Γυμνάσιο Μελιγαλά.
Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι από το αρχείο του Δημοτικού σχολείου Μερόπης, ιδιαίτερης ιστορικής αλλά και συναισθηματικής αξίας. Απεικονίζουν τη διάνοιξη των θεμελίων του σχολείου!
Άλλη μια ιστορική φωτογραφία. Είναι από το Γυμνάσιο Μερόπης το έτος 1964.
Η Φωτογραφία είναι από την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου του Γυμνασίου Μελιγαλά το 1972. Βλέπουμε την 4η Τάξη, αποτελούμενη από 125 Μαθητές! Διακρίνονται από Αριστερά: Κων/νος Μπερεδήμας (Ζευγολατιό), Γιώργιος Γεωργακόπουλος- Τρούμαν (Μελιγαλά), Αντώνης Μαρούλης (Οιχαλία), Αντώνης Αντωνόπουλος (Μερόπη).
Εκείνο το έτος, το σύνολο των μαθητών του Γυμνασίου Μελιγαλά ήταν περίπου 650, με γυμνασιάρχη τον κ. Παπαθεοδώρου.
Εδώ βλέπουμε την παρέλαση του 6/θέσιου Δημοτικού σχολείου Μερόπης για την 25η Μαρτίου το 1969. Διευθύντρια ήταν η κα Ισμήνη Ανδεοπούλου και συνοδός παρέλασης ο κ. Τσίρος. Σημαιοφόρος είναι ο Αντώνιος Αθανασίου Αντωνόπουλος, παραστάτες (αριστερά) Ελένη Γεωργίου Ηλιακοπούλου καί (δεξιά) Ειρήνη Θυσαυρού Αθανασοπούλου.
Αυτή η φωτογραφία είναι από το Δημοτικό σχολείο Μερόπης, το 1962. Βλέπουμε την κ. Ισμήνη Ανδεοπούλου με τους μαθητές της.
Σήμερα: παρά την πληθυσμιακή συρρίκνωση της περιοχής, παρά την Αθηνοκεντρική πολιτική των κυβερνήσεων, η Μερόπη εξακολουθεί να είναι υπερήφανη στο τομέα της εκπαίδευσης. Αυτή την πολύ βαριά «κληρονομιά» που έχει το χωριό μας στην εκπαίδευση, την διαχειρίζεται και την πάει ακόμα ένα βήμα πιο μπροστά, το ιστορικότερο σχολείο του χωριού μας, το Δημοτικό σχολείο Μερόπης. Καινοτόμο και πρωτοπόρο, χάρη στη δημιουργικότητα και στην έμπνευση των εκπαιδευτικών του, διατηρεί την παράδοση που το θέλει να ξεχωρίζει.
Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι το Δημοτικό σχολείο Μερόπης είναι το μοναδικό σχολείο από όλο το Νομό Μεσσηνίας που συμμετέχει από πέρσι στο πρόγραμμα του Δικτύου σχολικής Καινοτομίας, αποσκοπώντας να εξελίξει την παιδεία και τη μάθηση μέσα από καινοτόμες δραστηριότητες. Η φωνή του σχολείου ακούστηκε στο συνέδριο της Αθήνας ανάμεσα σε σχολεία "μεγαθήρια", καταφέρνοντας για άλλη μια φορά να εντυπωσιάσει.
Μια ιδιαίτερα πολυσήμαντη δραστηριότητα του σχολείου, είναι η εργασία που διεκπεραιώνουν οι μαθητές της ΣΤ’ και Ε’ τάξης υπό την επιμέλεια της εκπαιδευτικού Έφης Νικολακοπούλου. Η εργασία αυτή έχει ως θέμα την καταγραφή λέξεων της τοπικής μας διαλέκτου χαμένες μέσα στον χρόνο. Όπως αναφέρει η κ. Νικολακοπούλου, σκοπός είναι η διάσωση των λέξεων που χρησιμοποιούσαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, αλλά και η επαφή των παιδιών με την παράδοση και τον πολιτισμό. Απώτερος στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η δημιουργία λεξικού, η έκδοσή του σε βιβλίο και η διάθεσή του στο κοινό. Στην εργασία αυτή (έργο πιο σωστά) θα θέλαμε να σταθούμε λίγο περισσότερο. Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για άλλη μια εργασία ενταγμένη στις σύνηθες δραστηριότητες ενός σχολείου. Πρόκειται για μια προσπάθεια που έρχεται να καλύψει το απόλυτο κενό που υπάρχει σε επίπεδο βιβλιογραφίας αναφορικά με τον τόπο μας. Το παιδιά του σχολείου μας και η εκπαιδευτικός μας, ανάγονται μέσα από αυτή την εργασία στον πρώτο ιστοριογράφο που γράφει για την περιοχή μας. Διότι δεν πρόκειται για μια απλή καταγραφή λέξεων. Πίσω από αυτές τις λέξεις, μαρτυρούνται οι ασχολίες της καθημερινής ζωής, τα ήθη και τα έθιμα, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τα επαγγέλματα και γενικότερα η οικονομική ζωή, η μόρφωση και η πνευματική ζωή, η θρησκευτικές δοξασίες, η διατροφή, η περίθαλψη, η διασκέδαση και ο ελεύθερος χρόνος, η ενδυμασία, η αρχιτεκτονική, η οικιστική ανάπτυξη, τα ιστορικά κτίσματα, τα τοπωνύμια, η δημογραφική εξέλιξη, η μετανάστευση, οι πόλεμοι και οι αγώνες του παρελθόντος, η προσφορά του τόπου στο εθνικό σύνολο και τόσα άλλα. Αυτό το έργο των παιδιών έχει βαρύνουσα σημασία ειδικά τώρα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης όπου απειλούνται με εξαφάνιση οι τοπικοί πολιτισμοί και οι γλώσσες λόγω της πολιτισμικής ομογενοποίησης.
Έχει μεγάλη αξία για την διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας ώστε να μη χαθούμε μέσα στο χωνευτήρι της οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης.
Γνωρίστε το έργο αυτό μέσα από την παρουσίαση της ίδιας της κ. Νικολακοπούλου στον σύνδεσμο:
ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΛΕΞΩΝ
Επισκεφτείτε το σχολείο μας μέσα από την πανέμορφη διαδικτυακή του σελίδα στον παρακάτω σύνδεσμο:
Δημοτικό Σχολείο Μερόπης
Ευχαριστούμε θερμά όλους όσους μας διέθεσαν το σπουδαίο φωτογραφικό αρχείο. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο από την Αστόρια της Νέας Υόρκης, Παναγιώτη, για το αρχείο που μας έστειλε. Ευχαριστούμε ολόκληρη την Ελληνική ομογένεια για την τιμή που μας έχει κάνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου