του 20ου αιώνα. Ιστοσελίδα «Το Βόιον» Μέρος 5ο
1. Γενικά
Οι διαθέσιμες πηγές και η υπάρχουσα βιβλιογραφία έχουν πλήθος αναφορών στις σχέσεις ελλαδικού κράτους και Πόντου κατά τις αρχές του 20υ αιώνα.
Στις σχέσεις αυτές σημαίνουσα θέση έχει, εκτός των άλλων και η έλευση ενός αριθμού Ποντίων μαθητών αποφοίτων σχολείων της πατρίδας τους στην Αθήνα για να σπουδάσουν στο εκεί Πανεπιστήμιο ως υπότροφοι φιλεκπαιδευτικών συλλόγων της Τραπεζούντας και στη συνέχεια να επιστρέψουν εκεί για να στελεχώσουν τα εκεί σχολεία και κυρίως το Φροντιστήριο2.
Στους εκπαιδευτικούς κύκλους της Τραπεζούντας, είναι γενικά αποδεκτό ότι η αισθητή έλλειψη αξιόλογων διδασκαλισσών για τα σχολεία, μπορεί να αντιμετωπιστεί με την αποστολή ως υποτρόφων δύο ή τριών “ηθικών και σεμνών” κοριτσιών αποφοίτων του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντας – το οποίο υπάγεται όπως και όλα τα υπόλοιπα σχολεία της πόλης στο Φροντιστήριο – στο Αρσάκειο της Αθήνας, ώστε αφού αποφοιτήσουν από εκεί “να επανέλθωσι διδασκάλισσαι διαρκείς και μόνιμοι” υπό την εφορεία των σχολείων της πόλης. Η αποστολή γενικά κοριτσιών στο Αρσάκειο θεωρείται μια πολύ καλή επένδυση για το εκπαιδευτικό σύστημα της πόλης, δεδομένου ότι έτσι θα υπάρξουν καλύτερες και με οικονομικότερους όρους, για την ελληνική κοινότητα, διδασκάλισσες3
Η έλευση Ποντίων μαθητών στην Αθήνα για σπουδές στο Πανεπιστήμιο με στόχο, μετά τις σπουδές τους, να στελεχώσουν τα εκπαιδευτήρια της ιδιαίτερης πατρίδας τους, παρατηρείται από τα μέσα ακόμη του 19 αιώνα και αποδεικνύεται και από τα μητρώα του Πανεπιστημίου. Πρώτος Πόντιος φοιτητής ( Φιλολογίας) του Πανεπιστημίου Αθηνών φέρεται ο Τραπεζούντιος Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος4, ο οποίος ως γνωστόν επιστρέφει το 1844 στην πατρίδα του και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Φροντιστηρίου, μεταφέροντας εκεί την ιδεολογία του νεοσύστατου Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και κατ’ επέκταση του ελλαδικού κράτους. Δεύτερος στη σειρά είναι ο (επίσης Τραπεζούντιος ) Γεώργιος Συμβουλίδης5 (στη Νομική σχολή), ο οποίος μετά τις σπουδές του επιστρέφει στην πατρίδα του και στη συνέχεια συνεχίζει τις σπουδές του στη Γαλλία. Δωρίζει δε τη βιβλιοθήκη του στο Φροντιστήριο και μεσολαβεί στον ομογενή Βερναρδάκη που είναι επιχειρηματίας στην Αγία Πετρούπολη, να ανεγείρει δύο σχολεία στην περιοχή Τραπεζούντας, μεταξύ των οποίων το ένα στο προάστιο της Τραπεζούντας Πολίτα και το άλλο στο Καπήκιοιϊ, όπου φοιτούν οι πρώην Κρυπτοχριστιανοί οι οποίοι επανακτούν με τις μεταρρυθμίσεις την πρότερή τους ταυτότητα6. Επόμενος είναι ο Θεόδωρος Κυριακίδης7, ο οποίος παρακολουθεί μαθήματα μόνο για ένα έτος και στη συνέχεια επιστρέφει στην Τραπεζούντα, όπου διδάσκει στο Φροντιστήριο με διευθυντή τον Περικλή Τριανταφυλλίδη και λίγο αργότερα με τον Κωνσταντίνο Ξανθόπουλο8. Ακολουθεί ο Νικόλαος Κοντόπουλος9, ο Νικόλαος Γεμουρίτης10, και μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της εκπαίδευσης του Πόντου κατά τα μέσα του 19 αιώνα. Πρόκειται για το μαθητή του Κωνσταντίνου Ξανθόπουλου, Γεώργιο Παπαδόπουλο (Κυριακίδη)11. Μετά την αποφοίτησή του επιστρέφει μεταφέροντας την ιδεολογία του Πανεπιστημίου τόσο στην ιδιαίτερή του πατρίδα Αργυρούπολη, όπου αναλαμβάνει τη διεύθυνση του εκεί Φροντιστηρίου από το 1855 μέχρι το 1862, όσο και στην Τραπεζούντα, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση του Φροντιστηρίου της για τα επόμενα 10 χρόνια, μέχρι το 1872. Επόμενος ο Γεώργιος Κοζάνης από την Κερασούντα, ο Ιωάννης Κανδύλης από την Τραπεζούντα13, ο Ιωακείμ Ονουφρίου από την Αργυρούπολη14, ο Ηλίας Χαραλάμπους από την Τραπεζούντα και ο Γεώργιος Κλητηρόπουλος από τη Νικόπολη16. Ο κύκλος αυτής της εποχής των μέσων του 19ου αιώνα κλείνει με μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Πρόκειται για το Γεώργιο Ευθυβούλη από την Τραπεζούντα17, ο οποίος αποφοιτά από το Φροντιστήριο κατά το σχολικό έτος 1865-6618, ενώ μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών προσλαμβάνεται ως εκπαιδευτικός στο Φροντιστήριο, με Διευθυντή το Γεώργιο Παπαδόπουλο (Κυριακίδη), όπου διδάσκει από το 1869-70 μέχρι το 1872-73, ενώ ορίζεται ως Διευθυντής του σχολείου κατά το έτος 1878-7919. Το ενδιαφέρον συνίσταται στο γεγονός ότι εν λόγω είναι ο πρώτος που γίνεται δεκτός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως απόφοιτος του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, ενώ μέχρι τότε οι Πόντιοι μαθητές που ήταν κατά κανόνα απόφοιτοι του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, παρακολουθούσαν για ένα διάστημα μερικών μηνών μαθήματα σε κάποιο από τα σχολεία των Αθηνών και κατόπιν περνούσαν από μια εξεταστική επιτροπή, η οποία πιστοποιούσε το ικανό για την εισαγωγή τους στο Πανεπιστήμιο επίπεδο κατάρτισης, όπως φαίνεται από τα σχετικά αποσπάσματα του Μητρώου του Πανεπιστημίου. Φαίνεται δηλαδή ότι με την ανάληψη της Διεύθυνσης του Φροντιστηρίου από τον ήδη απόφοιτο του Πανεπιστημίου Γεώργιο Παπαδόπουλο (Κυριακίδη), το Πανεπιστήμιο θεωρεί ότι το ήδη σημαντικότερο αυτό σχολείο του Πόντου έχει φτάσει πλέον στο επιθυμητό επίπεδο παροχής εκπαίδευσης και συνεπώς μπορούν να γίνουν δεκτοί στο Πανεπιστήμιο απευθείας οι απόφοιτοί του. Την εποχή αυτή, που το επίπεδο της εκπαίδευσης στον Πόντο και κυρίως στο Φροντιστήριο είναι χαμηλό, η αποστολή μαθητών αποφοίτων του Φροντιστηρίου με την ευθύνη της ελληνικής κοινότητας και τη στήριξη των ποντιακών συλλόγων της Αθήνας, βοηθά αποφασιστικά στην παραγωγή αξιόλογων στελεχών για τα σχολεία του Πόντου και κυρίως για το Φροντιστήριο. Η Τραπεζούντα δε μαζί με την Κερασούντα, είναι δύο από τις 17 συνολικά πόλεις του εξωελλαδικού ελληνισμού που στηρίζουν οικονομικά τη λειτουργία του Πανεπιστημίου της Αθήνας, στέλνοντας κατά το 1864 το ποσό των 1.420 δραχμών20. Το γεγονός αυτό δείχνει τη μεγάλη σημασία που αποδίδει η ελληνική κοινότητα του Πόντου στο ρόλο που παίζει το Πανεπιστήμιο στα εκπαιδευτικά πράγματα της περιοχής και κυρίως στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης, αμέσως μετά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες, όπως ήδη ελέχθη, συνιστούν την απαρχή μιας συνεχούς οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης για τους Έλληνες όχι μόνο του Πόντου, αλλά όλης της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η συνεχής αυτή ανάπτυξη, ιδιαίτερα σ΄ότι αφορά τη εκπαίδευση, δημιουργεί συνεχώς νέες ανάγκες και για το λόγο αυτό ο αριθμός των μαθητών που στέλνονται στην Αθήνα μεγαλώνει συνεχώς, παράλληλα με την αύξηση του αριθμού των μαθητών. Μέχρι δε την έναρξη του 1ου παγκοσμίου πολέμου, η διείσδυση του ελλαδικού κράτους στον Πόντο και κυρίως στην Τραπεζούντα μέσω του Πανεπιστημίου και των Ποντίων φοιτητών, συνεχώς εντείνεται. Έτσι κατά τις αρχές του 20ου αιώνα στο Φροντιστήριο διδάσκουν στο μεν επίπεδο του Δημοτικού σχολείου κυρίως “διδασκαλιστές” δηλ. απόφοιτοι παιδαγωγικών ακαδημιών της Ελλάδας ( ο τρόπος και οι διαδικασίες αποστολής τους στον Πόντο θα παρουσιαστεί αμέσως παρακάτω), ενώ στο επίπεδο του Γυμνασίου διδάσκουν κυρίως απόφοιτοι του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλλά και το ίδιο το Πανεπιστήμιο γνωρίζοντας το ρόλο που επιτελεί στα πλαίσια του κράτους, δεν λησμονεί, κατά τον εορτασμό μιας σημαντικής του επετείου, των 75 χρόνων του, λίγο πριν τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο, να καλέσει μεταξύ των άλλων παραγόντων των Ελλήνων του εξωτερικού και το Διευθυντή του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας
Δεν πρέπει να λησμονείται και η ελλαδική διείσδυση μέσω της αποστολής σημαντικού σε αξία παιδαγωγικού και επιστημονικού υλικού για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του Πόντου, όπως πχ από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών προς τον “Ξενοφώντα”22, από τη “βιβλιοθήκη Μαρασλή”, το “Σύλλογο προς διάδοση ωφελίμων βιβλίων”23, κλπ.
Η διείσδυση του ελλαδικού κράτους στον Πόντο αλλά και στις άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας αντικατοπτρίζεται στον έλεγχο που ασκεί στα εκπαιδευτικά τους πράγματα όχι μόνο με την κατάρτιση στο Πανεπιστήμιο εκπαιδευτικών και άλλων επιστημόνων που στη συνέχεια σταδιοδρομούν στο οθωμανικό κράτος αλλά και μέσω της ισοτιμίας των τίτλων των ελληνικών σχολείων της αυτοκρατορίας προς τα σχολεία του ελλαδικού κράτους.
Η αναγνώριση δε της ισοτιμίας του Φροντιστηρίου με τα αντίστοιχα ελλαδικά σχολεία, πραγματοποιείται στις αρχές του 20ού αιώνα. Συγκεκριμένα το Φροντιστήριο αναγνωρίζεται ως ισότιμο με τα ελληνικά κρατικά γυμνάσια με το Β.Δ. Α130 της 1-5-1912. Τέλος δεν είναι δυνατόν να παραγνωριστεί και ο ρόλος που παίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Παρά το γεγονός ότι οι εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με τη ραγδαία αναπτυσσόμενη στις αρχές του 20ου αιώνα Τραπεζούντα είναι τελευταίες σε αξία μεταξύ όλων των χωρών και τα περιθώρια για μεγαλύτερη ανάπτυξή τους είναι πολύ μεγάλα25, όμως μια σειρά μικρές ή μεγάλες ελληνικές εταιρείες δραστηριοποιούνται ήδη στον Πόντο και κυρίως στην Τραπεζούντα. Σημαντικότερη όλων είναι η “Πανελλήνιος Ατμοπλοϊκή εταιρεία”, η οποία πρακτορεύεται από τον Πόντιο Ιωσήφ Ιωαννίδη και σ’ αυτήν οφείλεται και αυτός ο μικρός έστω όγκος των εισαγωγών ελληνικών προϊόντων στον Πόντο, ενώ έχει πρακτορεία και στις άλλες μεγάλες παραθαλάσσιες πόλεις του Πόντου26. Άλλες εταιρείες είναι η “ΑΜΟΙΒΑΙΑ Ασφαλιστική Εταιρεία Ζωής και Πρόνοιας” της οποίας η έδρα στην Αθήνα βρίσκεται στην οδό Σταδίου 56, η Εταιρεία παραγωγής ( με έδρα τον Πειραιά) κονιάκ Δημοσθένους Π. Πουρή η Ατμοπλοϊκή εταιρεία Αιγαίου29, κλπ. Υπάρχει και ένας μικρός αριθμός ελεύθερων επαγγελματιών που στελεχώνουν την ανθούσα αγορά κυρίως της Τραπεζούντας αλλά και της δεύτερης σε πληθυσμό και οικονομική ανάπτυξη πόλης του Πόντου Αμισού (Σαμψούντας)30. Ένας άλλος τρόπος διείσδυσης της Ελλάδας στην περιοχή του Πόντου είναι η ίδρυση από ελληνικούς φορείς διαφόρων ιδρυμάτων εκεί, όπως ορφανοτροφείων31. Σημαντικό ρόλο παίζει η ψυχαγωγία και κυρίως το θέατρο, που φαίνεται ότι αγαπούν ιδιαίτερα στον Πόντο και κυρίως στην Τραπεζούντα. Γνωστοί ελληνικοί θίασοι της Αθήνας, όπως της Κοτοπούλη και της Κυβέλης κάνουν παραστάσεις στην Τραπεζούντα32 και η επίσκεψή τους εκεί είναι ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός, μέσω του οποίου μεταφέρεται το κλίμα και η ιδεολογία της αθηναϊκής κοινωνίας στην περιοχή. Στην περιοχή του Πόντου και γενικά στη Μ. Ασία η διείσδυση του ελλαδικού κράτους πραγματοποιείται μέσω ιδιωτικών φορέων, οι οποίοι είναι φορείς της κρατικής ιδεολογίας. Ένας απ’ αυτούς είναι ο “Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων”, του οποίου βασικά στελέχη είναι γνωστοί άνθρωποι των γραμμάτων και λογοτέχνες, όπως ο Γ. Δροσίνης, ο Δ. Βικέλας κλπ. Ο Σύλλογος αυτός οργανώνει βιβλιοθήκες, εκδίδει βιβλία και διάφορα εποπτικά μέσα διδασκαλίας πρωτοποριακά για την εποχή αυτή των αρχών του 20ου αιώνα ( αστρονομικούς πίνακες, βαρόμετρα και διάφορα άλλα όργανα φυσικής, ιστορικούς και γεωγραφικούς χάρτες και εικόνες κλπ). Διαθέτει ολόκληρη έκθεση εποπτικών οργάνων και βιβλίων που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη33.
Ιδιαίτερη μέριμνα του Συλλόγου είναι η ίδρυση ή και εμπλουτισμός ήδη υπαρχουσών σχολικών βιβλιοθηκών κυρίως στις εκτός Ελλάδος ελληνικές κοινότητες. Οι εκδόσεις πραγματοποιούνται υπό την εποπτεία καθηγητών του Πανεπιστημίου, ενώ τα έξοδα, ειδικά εκείνων που προορίζονται για τις βιβλιοθήκες αυτές, καλύπτουν κατά μεγάλο μέρος ή εξ ολοκλήρου πλούσιοι Έλληνες ομογενείς, όπως ο Γρ. Μαρασλής και ο Μ. Κοργιαλένης34.
Ο Σύλλογος, όπως έχει ήδη προαναφερθεί, τροφοδοτεί κατά την περίοδο αυτή με πολλά βιβλία τα σχολεία του Πόντου και το Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο “Ξενοφώντα” της Τραπεζούντας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι 2 από τα βιβλία που εκδίδει και προωθεί ο Σύλλογος στις σχολικές βιβλιοθήκες, είναι ο “Γεροστάθης” του Λ. Μελά και η “Περιήγησις εις τον Πόντον” του Κ. Παπαμιχαλόποουλου, που αποτελεί σημαντική πηγή για κάθε ερευνητή του Πόντου των αρχών του 20ου αιώνα.
1. Γενικά
Οι διαθέσιμες πηγές και η υπάρχουσα βιβλιογραφία έχουν πλήθος αναφορών στις σχέσεις ελλαδικού κράτους και Πόντου κατά τις αρχές του 20υ αιώνα.
Στις σχέσεις αυτές σημαίνουσα θέση έχει, εκτός των άλλων και η έλευση ενός αριθμού Ποντίων μαθητών αποφοίτων σχολείων της πατρίδας τους στην Αθήνα για να σπουδάσουν στο εκεί Πανεπιστήμιο ως υπότροφοι φιλεκπαιδευτικών συλλόγων της Τραπεζούντας και στη συνέχεια να επιστρέψουν εκεί για να στελεχώσουν τα εκεί σχολεία και κυρίως το Φροντιστήριο2.
Στους εκπαιδευτικούς κύκλους της Τραπεζούντας, είναι γενικά αποδεκτό ότι η αισθητή έλλειψη αξιόλογων διδασκαλισσών για τα σχολεία, μπορεί να αντιμετωπιστεί με την αποστολή ως υποτρόφων δύο ή τριών “ηθικών και σεμνών” κοριτσιών αποφοίτων του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντας – το οποίο υπάγεται όπως και όλα τα υπόλοιπα σχολεία της πόλης στο Φροντιστήριο – στο Αρσάκειο της Αθήνας, ώστε αφού αποφοιτήσουν από εκεί “να επανέλθωσι διδασκάλισσαι διαρκείς και μόνιμοι” υπό την εφορεία των σχολείων της πόλης. Η αποστολή γενικά κοριτσιών στο Αρσάκειο θεωρείται μια πολύ καλή επένδυση για το εκπαιδευτικό σύστημα της πόλης, δεδομένου ότι έτσι θα υπάρξουν καλύτερες και με οικονομικότερους όρους, για την ελληνική κοινότητα, διδασκάλισσες3
Η έλευση Ποντίων μαθητών στην Αθήνα για σπουδές στο Πανεπιστήμιο με στόχο, μετά τις σπουδές τους, να στελεχώσουν τα εκπαιδευτήρια της ιδιαίτερης πατρίδας τους, παρατηρείται από τα μέσα ακόμη του 19 αιώνα και αποδεικνύεται και από τα μητρώα του Πανεπιστημίου. Πρώτος Πόντιος φοιτητής ( Φιλολογίας) του Πανεπιστημίου Αθηνών φέρεται ο Τραπεζούντιος Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος4, ο οποίος ως γνωστόν επιστρέφει το 1844 στην πατρίδα του και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Φροντιστηρίου, μεταφέροντας εκεί την ιδεολογία του νεοσύστατου Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και κατ’ επέκταση του ελλαδικού κράτους. Δεύτερος στη σειρά είναι ο (επίσης Τραπεζούντιος ) Γεώργιος Συμβουλίδης5 (στη Νομική σχολή), ο οποίος μετά τις σπουδές του επιστρέφει στην πατρίδα του και στη συνέχεια συνεχίζει τις σπουδές του στη Γαλλία. Δωρίζει δε τη βιβλιοθήκη του στο Φροντιστήριο και μεσολαβεί στον ομογενή Βερναρδάκη που είναι επιχειρηματίας στην Αγία Πετρούπολη, να ανεγείρει δύο σχολεία στην περιοχή Τραπεζούντας, μεταξύ των οποίων το ένα στο προάστιο της Τραπεζούντας Πολίτα και το άλλο στο Καπήκιοιϊ, όπου φοιτούν οι πρώην Κρυπτοχριστιανοί οι οποίοι επανακτούν με τις μεταρρυθμίσεις την πρότερή τους ταυτότητα6. Επόμενος είναι ο Θεόδωρος Κυριακίδης7, ο οποίος παρακολουθεί μαθήματα μόνο για ένα έτος και στη συνέχεια επιστρέφει στην Τραπεζούντα, όπου διδάσκει στο Φροντιστήριο με διευθυντή τον Περικλή Τριανταφυλλίδη και λίγο αργότερα με τον Κωνσταντίνο Ξανθόπουλο8. Ακολουθεί ο Νικόλαος Κοντόπουλος9, ο Νικόλαος Γεμουρίτης10, και μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της εκπαίδευσης του Πόντου κατά τα μέσα του 19 αιώνα. Πρόκειται για το μαθητή του Κωνσταντίνου Ξανθόπουλου, Γεώργιο Παπαδόπουλο (Κυριακίδη)11. Μετά την αποφοίτησή του επιστρέφει μεταφέροντας την ιδεολογία του Πανεπιστημίου τόσο στην ιδιαίτερή του πατρίδα Αργυρούπολη, όπου αναλαμβάνει τη διεύθυνση του εκεί Φροντιστηρίου από το 1855 μέχρι το 1862, όσο και στην Τραπεζούντα, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση του Φροντιστηρίου της για τα επόμενα 10 χρόνια, μέχρι το 1872. Επόμενος ο Γεώργιος Κοζάνης από την Κερασούντα, ο Ιωάννης Κανδύλης από την Τραπεζούντα13, ο Ιωακείμ Ονουφρίου από την Αργυρούπολη14, ο Ηλίας Χαραλάμπους από την Τραπεζούντα και ο Γεώργιος Κλητηρόπουλος από τη Νικόπολη16. Ο κύκλος αυτής της εποχής των μέσων του 19ου αιώνα κλείνει με μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Πρόκειται για το Γεώργιο Ευθυβούλη από την Τραπεζούντα17, ο οποίος αποφοιτά από το Φροντιστήριο κατά το σχολικό έτος 1865-6618, ενώ μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών προσλαμβάνεται ως εκπαιδευτικός στο Φροντιστήριο, με Διευθυντή το Γεώργιο Παπαδόπουλο (Κυριακίδη), όπου διδάσκει από το 1869-70 μέχρι το 1872-73, ενώ ορίζεται ως Διευθυντής του σχολείου κατά το έτος 1878-7919. Το ενδιαφέρον συνίσταται στο γεγονός ότι εν λόγω είναι ο πρώτος που γίνεται δεκτός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως απόφοιτος του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, ενώ μέχρι τότε οι Πόντιοι μαθητές που ήταν κατά κανόνα απόφοιτοι του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, παρακολουθούσαν για ένα διάστημα μερικών μηνών μαθήματα σε κάποιο από τα σχολεία των Αθηνών και κατόπιν περνούσαν από μια εξεταστική επιτροπή, η οποία πιστοποιούσε το ικανό για την εισαγωγή τους στο Πανεπιστήμιο επίπεδο κατάρτισης, όπως φαίνεται από τα σχετικά αποσπάσματα του Μητρώου του Πανεπιστημίου. Φαίνεται δηλαδή ότι με την ανάληψη της Διεύθυνσης του Φροντιστηρίου από τον ήδη απόφοιτο του Πανεπιστημίου Γεώργιο Παπαδόπουλο (Κυριακίδη), το Πανεπιστήμιο θεωρεί ότι το ήδη σημαντικότερο αυτό σχολείο του Πόντου έχει φτάσει πλέον στο επιθυμητό επίπεδο παροχής εκπαίδευσης και συνεπώς μπορούν να γίνουν δεκτοί στο Πανεπιστήμιο απευθείας οι απόφοιτοί του. Την εποχή αυτή, που το επίπεδο της εκπαίδευσης στον Πόντο και κυρίως στο Φροντιστήριο είναι χαμηλό, η αποστολή μαθητών αποφοίτων του Φροντιστηρίου με την ευθύνη της ελληνικής κοινότητας και τη στήριξη των ποντιακών συλλόγων της Αθήνας, βοηθά αποφασιστικά στην παραγωγή αξιόλογων στελεχών για τα σχολεία του Πόντου και κυρίως για το Φροντιστήριο. Η Τραπεζούντα δε μαζί με την Κερασούντα, είναι δύο από τις 17 συνολικά πόλεις του εξωελλαδικού ελληνισμού που στηρίζουν οικονομικά τη λειτουργία του Πανεπιστημίου της Αθήνας, στέλνοντας κατά το 1864 το ποσό των 1.420 δραχμών20. Το γεγονός αυτό δείχνει τη μεγάλη σημασία που αποδίδει η ελληνική κοινότητα του Πόντου στο ρόλο που παίζει το Πανεπιστήμιο στα εκπαιδευτικά πράγματα της περιοχής και κυρίως στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης, αμέσως μετά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες, όπως ήδη ελέχθη, συνιστούν την απαρχή μιας συνεχούς οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης για τους Έλληνες όχι μόνο του Πόντου, αλλά όλης της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η συνεχής αυτή ανάπτυξη, ιδιαίτερα σ΄ότι αφορά τη εκπαίδευση, δημιουργεί συνεχώς νέες ανάγκες και για το λόγο αυτό ο αριθμός των μαθητών που στέλνονται στην Αθήνα μεγαλώνει συνεχώς, παράλληλα με την αύξηση του αριθμού των μαθητών. Μέχρι δε την έναρξη του 1ου παγκοσμίου πολέμου, η διείσδυση του ελλαδικού κράτους στον Πόντο και κυρίως στην Τραπεζούντα μέσω του Πανεπιστημίου και των Ποντίων φοιτητών, συνεχώς εντείνεται. Έτσι κατά τις αρχές του 20ου αιώνα στο Φροντιστήριο διδάσκουν στο μεν επίπεδο του Δημοτικού σχολείου κυρίως “διδασκαλιστές” δηλ. απόφοιτοι παιδαγωγικών ακαδημιών της Ελλάδας ( ο τρόπος και οι διαδικασίες αποστολής τους στον Πόντο θα παρουσιαστεί αμέσως παρακάτω), ενώ στο επίπεδο του Γυμνασίου διδάσκουν κυρίως απόφοιτοι του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλλά και το ίδιο το Πανεπιστήμιο γνωρίζοντας το ρόλο που επιτελεί στα πλαίσια του κράτους, δεν λησμονεί, κατά τον εορτασμό μιας σημαντικής του επετείου, των 75 χρόνων του, λίγο πριν τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο, να καλέσει μεταξύ των άλλων παραγόντων των Ελλήνων του εξωτερικού και το Διευθυντή του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας
Δεν πρέπει να λησμονείται και η ελλαδική διείσδυση μέσω της αποστολής σημαντικού σε αξία παιδαγωγικού και επιστημονικού υλικού για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του Πόντου, όπως πχ από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών προς τον “Ξενοφώντα”22, από τη “βιβλιοθήκη Μαρασλή”, το “Σύλλογο προς διάδοση ωφελίμων βιβλίων”23, κλπ.
Η διείσδυση του ελλαδικού κράτους στον Πόντο αλλά και στις άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας αντικατοπτρίζεται στον έλεγχο που ασκεί στα εκπαιδευτικά τους πράγματα όχι μόνο με την κατάρτιση στο Πανεπιστήμιο εκπαιδευτικών και άλλων επιστημόνων που στη συνέχεια σταδιοδρομούν στο οθωμανικό κράτος αλλά και μέσω της ισοτιμίας των τίτλων των ελληνικών σχολείων της αυτοκρατορίας προς τα σχολεία του ελλαδικού κράτους.
Η αναγνώριση δε της ισοτιμίας του Φροντιστηρίου με τα αντίστοιχα ελλαδικά σχολεία, πραγματοποιείται στις αρχές του 20ού αιώνα. Συγκεκριμένα το Φροντιστήριο αναγνωρίζεται ως ισότιμο με τα ελληνικά κρατικά γυμνάσια με το Β.Δ. Α130 της 1-5-1912. Τέλος δεν είναι δυνατόν να παραγνωριστεί και ο ρόλος που παίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Παρά το γεγονός ότι οι εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με τη ραγδαία αναπτυσσόμενη στις αρχές του 20ου αιώνα Τραπεζούντα είναι τελευταίες σε αξία μεταξύ όλων των χωρών και τα περιθώρια για μεγαλύτερη ανάπτυξή τους είναι πολύ μεγάλα25, όμως μια σειρά μικρές ή μεγάλες ελληνικές εταιρείες δραστηριοποιούνται ήδη στον Πόντο και κυρίως στην Τραπεζούντα. Σημαντικότερη όλων είναι η “Πανελλήνιος Ατμοπλοϊκή εταιρεία”, η οποία πρακτορεύεται από τον Πόντιο Ιωσήφ Ιωαννίδη και σ’ αυτήν οφείλεται και αυτός ο μικρός έστω όγκος των εισαγωγών ελληνικών προϊόντων στον Πόντο, ενώ έχει πρακτορεία και στις άλλες μεγάλες παραθαλάσσιες πόλεις του Πόντου26. Άλλες εταιρείες είναι η “ΑΜΟΙΒΑΙΑ Ασφαλιστική Εταιρεία Ζωής και Πρόνοιας” της οποίας η έδρα στην Αθήνα βρίσκεται στην οδό Σταδίου 56, η Εταιρεία παραγωγής ( με έδρα τον Πειραιά) κονιάκ Δημοσθένους Π. Πουρή η Ατμοπλοϊκή εταιρεία Αιγαίου29, κλπ. Υπάρχει και ένας μικρός αριθμός ελεύθερων επαγγελματιών που στελεχώνουν την ανθούσα αγορά κυρίως της Τραπεζούντας αλλά και της δεύτερης σε πληθυσμό και οικονομική ανάπτυξη πόλης του Πόντου Αμισού (Σαμψούντας)30. Ένας άλλος τρόπος διείσδυσης της Ελλάδας στην περιοχή του Πόντου είναι η ίδρυση από ελληνικούς φορείς διαφόρων ιδρυμάτων εκεί, όπως ορφανοτροφείων31. Σημαντικό ρόλο παίζει η ψυχαγωγία και κυρίως το θέατρο, που φαίνεται ότι αγαπούν ιδιαίτερα στον Πόντο και κυρίως στην Τραπεζούντα. Γνωστοί ελληνικοί θίασοι της Αθήνας, όπως της Κοτοπούλη και της Κυβέλης κάνουν παραστάσεις στην Τραπεζούντα32 και η επίσκεψή τους εκεί είναι ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός, μέσω του οποίου μεταφέρεται το κλίμα και η ιδεολογία της αθηναϊκής κοινωνίας στην περιοχή. Στην περιοχή του Πόντου και γενικά στη Μ. Ασία η διείσδυση του ελλαδικού κράτους πραγματοποιείται μέσω ιδιωτικών φορέων, οι οποίοι είναι φορείς της κρατικής ιδεολογίας. Ένας απ’ αυτούς είναι ο “Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων”, του οποίου βασικά στελέχη είναι γνωστοί άνθρωποι των γραμμάτων και λογοτέχνες, όπως ο Γ. Δροσίνης, ο Δ. Βικέλας κλπ. Ο Σύλλογος αυτός οργανώνει βιβλιοθήκες, εκδίδει βιβλία και διάφορα εποπτικά μέσα διδασκαλίας πρωτοποριακά για την εποχή αυτή των αρχών του 20ου αιώνα ( αστρονομικούς πίνακες, βαρόμετρα και διάφορα άλλα όργανα φυσικής, ιστορικούς και γεωγραφικούς χάρτες και εικόνες κλπ). Διαθέτει ολόκληρη έκθεση εποπτικών οργάνων και βιβλίων που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη33.
Ιδιαίτερη μέριμνα του Συλλόγου είναι η ίδρυση ή και εμπλουτισμός ήδη υπαρχουσών σχολικών βιβλιοθηκών κυρίως στις εκτός Ελλάδος ελληνικές κοινότητες. Οι εκδόσεις πραγματοποιούνται υπό την εποπτεία καθηγητών του Πανεπιστημίου, ενώ τα έξοδα, ειδικά εκείνων που προορίζονται για τις βιβλιοθήκες αυτές, καλύπτουν κατά μεγάλο μέρος ή εξ ολοκλήρου πλούσιοι Έλληνες ομογενείς, όπως ο Γρ. Μαρασλής και ο Μ. Κοργιαλένης34.
Ο Σύλλογος, όπως έχει ήδη προαναφερθεί, τροφοδοτεί κατά την περίοδο αυτή με πολλά βιβλία τα σχολεία του Πόντου και το Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο “Ξενοφώντα” της Τραπεζούντας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι 2 από τα βιβλία που εκδίδει και προωθεί ο Σύλλογος στις σχολικές βιβλιοθήκες, είναι ο “Γεροστάθης” του Λ. Μελά και η “Περιήγησις εις τον Πόντον” του Κ. Παπαμιχαλόποουλου, που αποτελεί σημαντική πηγή για κάθε ερευνητή του Πόντου των αρχών του 20ου αιώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου