Ιστορικό του Ευγενίδειου ιδρύματος

Η ιστορία και η προσφορά του από την ίδρυσή του έως τις μέρες μας
Όταν τον Απρίλιο του 1954 ο Ευγένιος Ευγενίδης άφησε την τελευταία του πνοή, άφησε μαζί και μια διαθήκη που θα τιμά το όνομά του αιώνια. Σ’ αυτήν ορίζει:
«Συνιστώ εν Αθήναις κατά τούς ορισμούς του Ελληνικου Δικαίου Ίδρυμα υπό το όνομα ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ, του οποίου σκοπός είναι νά συμβάλη εiς τήν εκπαίδευσιν νέων Ελληνικής ιθαγενείας εν τω επιστημονικώ καί τεχνικώ πεδίω».
Η παράγραφος αυτή, λιτή στην διατύπωση αλλά μεστή σε περιεχόμενο, δεν προήλθε από απόφαση του Ευγενίδου που ελήφθη περί το τέλος του βίου του. Ήταν αποτέλεσμα σκέψεων και ενεργειών πολλών χρόνων. Ο πολύπειρος και έμπειρος αυτός Έλληνας, ο επιτυχημένος επιχειρηματίας και εφοπλιστής, ο πολυμήχανος έμπορος ξυλείας, ο αντιπρόσωπος και ιδιοκτήτης διεθνών ναυτιλιακών γραμμών, ο πολίτης του κόσμου, με τις δραστηριότητές του διεσπαρμένες ανά την υφήλιο, έκρυβε μέσα του ασίγαστη αγάπη για την πατρίδα του και ουδέποτε έπαυσε να μελετά τρόπους για να βοηθήσει την ανάπτυξή της.
Από νωρίς είχε οραματισθεί μιαν Ελλάδα ώριμη και ικανή να συναγωνισθεί συν τω χρόνω τις άλλες προηγμένες χώρες στους διάφορους τομείς της τεχνικής και της βιομηχανίας. Τούτο όμως πίστευε ότι δεν ήταν δυνατόν να κατορθωθεί χωρίς την κατάρτιση ικανών στελεχών, που θα βοηθούσαν την πατρίδα τους.
Την πίστη του αυτήν την μετουσίωσε σε έργο εν ζωή, πειραματικό, με την σύσταση στο εξωτερικό του «Ε.Ε. Arista Trust» με στόχο να βοηθήσει τους νέους της Ελλάδος χορηγώντας υποτροφίες «νά καταστούν ικανοί νά αναλάβουν σημαντικάς ευθύνας εις τήν μελλοντικήν ανάπτυξιν της Ελλάδος καί τήν αξιοποίησιν των πόρων αυτής». Το πρώτο αυτό βήμα, το επιτυχημένο, τον οδήγησε στην απόφαση να διασφαλίσει την συνέχεια μετά θάνατον και την επέκταση του έργου που είχε αρχίσει εν ζωή.
Για την υλοποίηση της αποφάσεώς του διέθεσε ολόκληρη την περιουσία του στην Ελλάδα και μεγάλο μέρος της περιουσίας του στο εξωτερικό. Ως καλός επιχειρηματίας διησφάλισε την οικονομικήν ανεξαρτησία του Ιδρύματός του, το οποίο από της ιδρύσεώς του μέχρι σήμερα λειτουργεί, συντηρείται, επεκτείνεται και εκσυγχρονίζεται με ιδίους και μόνον πόρους.
Την διαχείρηση της περιουσίας και την εκτέλεση των όρων της διαθήκης του ο Ευγενίδης ανέθεσε στην αδελφή του Μαριάνθη Σίμου, ευγενή δέσποινα, που διέθετε σπάνια μόρφωση, γνώση ξένων γλωσσών, διοικητική εμπειρία, την οποία είχε αποκτήσει κοντά στον αδελφό της, αποφασιστικότητα, οξύνοια και πραότητα. Την εκπλήρωση της βουλήσεως του αδελφού της η Μαρ. Σίμου έθεσε σκοπόν της ζωής της από το 1954 και επέτυχε. Όλοι λένε ότι χωρίς αυτήν θα ήταν αδύνατο να γίνει ό,τι έγινε και όπως έγινε. Στην αφοσίωσή της στην υλοποίηση του οράματος του αδελφού της, η Ελλάδα οφείλει μια ακόμη εστία πολιτισμού. Με το από την 10 Φεβρουαρίου 1956 Βασιλικό Διάταγμα συνεστήθη το Ίδρυμα Ευγενίδου. Πρώτο μέλημά του υπήρξε η χορήγηση υποτροφιών σε νέους αποφοίτους τεχνικών σχολών για μετεκπαίδευση στο εξωτερικό και η μελέτη των αναγκών της επαγγελματικής εκπαιδεύσεως στην Ελλάδα και η αντιμετώπισή τους. Διεπιστώθη ότι η κατάρτιση των μαθητών Τεχνικών Σχολών υστερούσε λόγω απουσίας καταλλήλων και προσιτών βιβλίων, ελλιπούς πρακτικής εκπαιδεύσεώς τους και ανυπαρξίας καταλλήλων υποδομών για την πρακτική τους άσκηση. Τα προβλήματα αυτά απεφασίσθη να αντιμετωπισθούν τότε με την:
• Χορήγηση υποτροφιών.
• Έκδοση βιβλίων τεχνικής εκπαιδεύσεως.
• Ανέγερση κέντρου Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως, που θα περιελάμβανε:
1. Επιστημονική και Τεχνική Βιβλιοθήκη.
2. Έκθεση συλλογών οργάνων και μηχανών εν λειτουργία για την εποπτική διδασκαλία των τεχνικών μαθημάτων.
3. Πλανητάριο.
4. Αμφιθέατρο.
5. Αίθουσες διαλέξεων.
Η υλοποίηση των ανωτέρω άρχισε αμέσως και το 1966 ετελέσθησαν τα εγκαίνια του κτηρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου με επισημότητα και λαμπρότητα μεγάλη, παρουσία του Βασιλέως, της κυβερνήσεως, καθηγητών και λοιπών παραγόντων. Ήδη όμως το έργον του Ιδρύματος ήταν εντυπωσιακό. Η Ακαδημία Αθηνών την 30-12-1965 απένειμε σ’ αυτό την ανώτατη τιμητική της διάκριση, το «Χρυσούν Μετάλλιον».

Η Μαριάνθη Σίμου κατέλειπε και αυτή όλη την περιουσία της ουσιαστικά για τους σκοπούς του Ιδρύματος. Μέχρι του θανάτου της Μαριάνθης Σίμου (17-4-1981) πολύτιμος συνεργάτης της ήταν ο διάδοχός της στην διοίκηση του Ιδρύματος Νικόλαος Βερνίκος-Ευγενίδης, ο οποίος συμπαρεστάθη στο έργο της και εβοήθησε στην ολοκλήρωσή του. Σ’ αυτόν μάλιστα ωφείλετο η εγκατάσταση του πρώτου Πλανηταρίου στο Ίδρυμα. Ως πρόεδρος του Ιδρύματος όχι μόνο συνέχισε το έργο της Μαρ. Σίμου με την ίδια προθυμία, αλλά επεξέτεινε τις δραστηριότητές του και σε άλλους τομείς. Εδώρησε π.χ. το Ίδρυμα στο Υπουργείο Παιδείας 5 πλήρως εξοπλισμένα ειδικά αυτοκίνητα για την μεταφορά μαθητών με ειδικές ανάγκες. Εχορηγήθη ο εξοπλισμός εργαστηρίων φυσικής 55 Λυκείων, προσεφέρθησαν επιχορηγήσεις για έρευνα σε καθηγητές των Πανεπιστημίων Ιωαννίνων και Πατρών, υποτροφίες σε φοιτητές του Πολυτεχνείου, εδωρήθη στο Υ.Ε.Ν. εξομοιωτής πλεύσεων για την άσκηση των φοιτητών των Ναυτικών Ακαδημιών και διοργανώθησαν σεμινάρια επιμορφώσεως καθηγητών. Ο Νικόλαος Βερνίκος-Ευγενίδης προ του θανάτου του (7-11-2000) είχε προγραμματίσει επίσης την επέκταση του Ιδρύματος και επεστάτησε στην εκπόνηση των σχεδίων για την νέα πτέρυγα, όπου θα εγκαθίστατο το νέο υπερσύγχρονο Πλανητάριο και προεβλέποντο χώροι για πολλές μαθησιακές και εκθεσιακές εκδηλώσεις. Δικαίως ο Βερνίκος-Ευγενίδης μπορεί να ονομασθεί δεύτερος κτήτωρ του Ιδρύματος.
Όλο αυτό το εμπνευσμένο σχέδιο επεκτάσεως και εκσυγχρονισμού του Ιδρύματος Ευγενίδου έφερε εις πέρας, με απόλυτη επιτυχία, ο διάδοχός του στην προεδρία κ. Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης, ο οποίος συνεχίζει την παράδοση στην διοίκηση των προκατόχων του και στον οποίο οφείλεται και η απαρχή των νέων δραστηριοτήτων του Ιδρύματος σε αρμονική σύνδεση με τις παλιές.