Ευεργέτες της Λακωνίας

Βασικός σκοπός της εργασίας μας ήταν η ανάδειξη της ευεργετικής και κοινωνικής προσφοράς στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό των Λακώνων ευεργετών, δωρητών και κληροδοτών και της προσφοράς τους στην Ελλάδα και την ιδιαίτερη πατρίδα τους αλλά και των αποδήμων, οι οποίοι προσέφεραν και στο νέο τόπο στον οποίο εγκαταστάθηκαν. Επιδίωξή μας υπήρξε η συνολική διερεύνηση και καταγραφή των Λακώνων ευεργετών, ανεξάρτητα από την προσφορά τους, μεγάλη, μικρή ή πολύ μικρή, στη διαδικασία διαμόρφωσης της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, από τη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους μέχρι τις μέρες μας. Επιδιώξαμε να δείξουμε τη χρονική συνέχεια που υπάρχει στις δωρεές, χορηγίες και ευεργεσίες από το 1821 μέχρι τις μέρες μας. Η ύπαρξη σημαντικού αριθμού Λακώνων ευεργετών και δωρητών από το 1821 μέχρι σήμερα αναδεικνύει τη διαχρονικότητα και την επικαιρότητα του λακωνικού ευεργετισμού. Καταβλήθηκε προσπάθεια για ανάδειξη της διάστασης και του μεγέθους του λακωνικού ευεργετισμού σε σχέση με το συγκεκριμένο τόπο και το χρόνο.Βασικό ερώτημα που μας απασχόλησε ήταν οι λόγοι που ώθησαν τους Λάκωνες ευεργέτες και δωρητές να προβούν σε πράξεις δωρεάς για την ενίσχυση της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Προσπαθήσαμε να επιχειρήσουμε μια σκιαγράφηση της προσωπικότητας των Λακώνων ευεργετών - δωρητών και των δράσεών τους. Το Ελληνικό Κράτος και η Λακωνία χάρη στη συμμετοχή των ευεργετών αναπτύχθηκαν με ταχύτερους ρυθμούς, αφού οι ευεργέτες χρηματοδότησαν έργα εκπαιδευτικά και υποδομών γενικότερα. Έχοντας ως βασικό κίνητρο την ανάπτυξη της Λακωνίας, ο απλός λαός και οι ευκατάστατοι Λάκωνες γηγενείς αλλά και της διασποράς διέθεσαν το σύνολο των περιουσιών τους ή ένα τμήμα της σε δωρεές προς το Κράτος και ιδιαίτερα σε λειτουργίες που αφορούσαν την παιδεία, την υγεία, τα κοινωφελή έργα, τη φιλανθρωπία. Βαρύτητα δόθηκε στη μικρή δωρεά και προσφορά προσώπων που προερχόταν από τα κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα του λαού, γιατί τις περισσότερες φορές - αν όχι όλες - αυτή η δωρεά ήταν πηγαία, εξέφραζε στάση και ιδεολογία αλλά ήταν επίσης και πολύ σημαντική λόγω του πλήθους των μικρών δωρητών. Μας απασχόλησε η κατεύθυνση της δωρεάς των τοπικών ευεργετών και δωρητών. Αναζητήσαμε τα κίνητρα της ευεργεσίας των Λακώνων ευεργετών-δωρητών, τις αιτίες του φαινομένου της ευεργεσίας καθώς και την οικονομική σημασία των προσφορών. Πολλοί από τους Λάκωνες ευεργέτες λόγω της μακρόχρονης απουσίας τους από την ιδιαίτερή τους πατρίδα οδηγήθηκαν σε πράξεις ευεργεσίας που προήλθαν από τη νοσταλγία επιστροφής σε αυτήν, αλλά και από τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της ανασυγκρότησης των υποδομών της νότιας ηπειρωτικής περιοχής της ελληνικής επικράτειας. Μελετήθηκαν 385 διαθήκες και συμβολαιογραφικές πράξεις ως προς το χρόνο, τα κίνητρα, την προέλευση, το σκοπό της ευεργεσίας, την ιδιαίτερη καταγωγή του δωρητή, το επάγγελμά του, το φύλο, την κοινωνική και οικονομική του θέση. Η καταγραφή των πιο πάνω πράξεων έγινε σε πίνακες. Επίσης καταγράφτηκαν 1.752 πράξεις δωρεάς.Η εργασία αποτελείται από τέσσερα κύρια μέρη. Στο πρώτο μέρος αναφερθήκαμε στην έννοια της ευεργεσίας και της δωρεάς, στους όρους «ευεργέτης – δωρητής», στους τοπικούς ευεργέτες και στην αξία των μικρών προσφορών, στις επικρίσεις για την ευεργεσία. Επίσης έγινε αναφορά στην ευεργεσία στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο, στην ευεργεσία από το 1821 και μετά και στις σύγχρονες μορφές ευεργεσίας καθώς και στο ιστορικό πλαίσιο της Λακωνίας με έμφαση στην ανάπτυξή της από το 1821 και μετά.Στο δεύτερο μέρος αναφερθήκαμε στους Λάκωνες ευεργέτες - δωρητές και τους παρουσιάσαμε μέσα από τις διαθήκες τους. Αναφερθήκαμε στον ευεργέτη και την τύχη του κληροδοτήματος, στην περιπέτεια της δωρεάς η οποία μπορούσε υπό προϋποθέσεις να μεταβληθεί, στο χρόνο που έφθανε στον αποδέκτη, την καθυστέρηση. Προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε την τύχη των κληροδοτημάτων. Επίσης τη γεωγραφία της ευεργεσίας, σ’ αυτούς που βρέθηκαν και σε δεύτερη πατρίδα και ευεργέτησαν και τις δύο πατρίδες. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε για τους Λάκωνες ομογενείς ευεργέτες και δωρητές και συγκεκριμένα για αυτούς που βρέθηκαν και προσέφεραν στη γη που τους φιλοξένησε. Αναφέραμε τις βιογραφίες Λακώνων δωρητών, την επαγγελματική τους δράση και την κοινωφελή δραστηριότητα τους. Αναφερθήκαμε στα κίνητρα της ευεργεσίας και ειδικά σε εκείνα που συνδέονταν με την παιδεία. Το χρέος που ένιωθαν προς την πατρίδα, τις επιρροές και τα πρότυπα των ευεργετών, την οικογενειακή κατάστασή τους, την υστεροφημία και την αναγνώριση και ανακήρυξή τους ως ευεργετών.Στο τρίτο μέρος μάς απασχόλησε η δωρεά σε συγκεκριμένους επιμέρους τομείς της εκπαίδευσης. Στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, επαγγελματική, τριτοβάθμια εκπαίδευση όπως ανωτέρω εκτέθηκε. Αναφερθήκαμε στην ανέγερση και συντήρηση των σχολείων, στις δωρεές που έγιναν για εποπτικά μέσα, βιβλιοθήκες, υποτροφίες.Στο τέταρτο μέρος αναφερθήκαμε στην κατεύθυνση της δωρεάς προς θέματα πολιτισμού, όπως τη δημιουργία δημοσίων και δημοτικών βιβλιοθηκών, δωρεές σε μουσεία, πινακοθήκες. Επίσης αναφερθήκαμε σε δωρεές σε εκκλησίες, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, άσυλα ανιάτων, προσφορές για τον αθλητισμό, την φιλανθρωπία, προσφορές για έργα κοινής ωφέλειας, στο Κράτος, σε δήμους και κοινότητες, σε συλλόγους. Η εργασία ολοκληρώθηκε με τα γενικά συμπεράσματα των όσων προηγήθηκαν.