Το Δημοτικό Σχολείο Επιταλίου - Αγουλινίτσα
(1840 ~ δεκαετία 1970)
Από τα τέλη του 1829, ο Κυβερνήτης του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους Ιωάννης Καποδίστριας, προσπαθεί να δημιουργήσει τις βάσεις ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος. Στο μικρό διάστημα που κυβερνά την φτωχή και κατεστραμμένη από την Επανάσταση χώρα, δημιουργεί σχολεία όπως το Πρότυπο για να εκπαιδεύσει δασκάλους στην Αλληλοδιδακτική Μέθοδο, το Εκκλησιαστικό, το Γεωργικό, το Κεντρικό και το Πολεμικό Σχολείο, χωροθετημένα στην Αίγινα, το Ναύπλιο κλπ. Ακολουθούν δύο χαοτικά χρόνια μετά την δολοφονία του Καποδίστρια στις 27/9/1831 στο Ναύπλιο, μέχρι την έλευση τον Ιανουάριο του 1833 στην ίδια πόλη του δεκαεπτάχρονου Βαυαρού πρίγκιπα Όθωνα.
Με την διοικητική διαίρεση του Β.Δ. του 1833 (ΦΕΚ 12/1833) της κυβέρνησης Μαυροκορδάτου η Αγουλινίτσα ανήκει στην επαρχία Ολυμπίας με έδρα το Φανάρι, του νομού Μεσσηνίας. Οι Βαυαροί σύμβουλοι της Αντιβασιλείας σε σύντομο χρόνο συντάσσουν τα πρώτα Διατάγματα της 6/2/1834 περί Δημοτικών Σχολείων και της 31/12/1836 περί Μέσης Εκπαίδευσης, που διαμορφώνουν το εκπαιδευτικό σύστημα στην χώρα μας κατά την διάρκεια της Οθωνικής περιόδου (1833 ~ 1862 ). Για την εκπαίδευση των μαθητών καθιερώνεται φοίτηση στο Δημοτικό για 4 χρόνια, στην συνέχεια στο Ελληνικό Σχολείο (το γνωστό και σαν Σχολαρχείο) για 3 χρόνια χωρίς εξετάσεις και μετά από εξετάσεις στο Γυμνάσιο για 4 χρόνια. Οι Βαυαροί βασίζουν την εκπαίδευση της χώρας σε Γαλλικά και Γερμανικά πρότυπα, διατηρώντας όμως την Αλληλοδιδακτική Μέθοδο του Καποδίστρια. Η αλληλοδιδακτική μέθοδος θα αντικατασταθεί αρκετά αργότερα, το 1880, από την Συνδιδακτική. Η εν λόγω μορφή του εκπαιδευτικού συστήματος θα διατηρηθεί για πάνω από 60 χρόνια για να ανατραπεί με την μεταρρύθμιση του 1895. Η φοίτηση στο Δημοτικό είναι υποχρεωτική που όμως εφαρμόζεται ελάχιστα στο ανοργάνωτο ακόμα Ελληνικό Κράτος, ενώ ως γλώσσα των βιβλίων καθιερώνεται η Αρχαία Ελληνική. Ο διορισμός των δασκάλων γίνεται από τον Νομάρχη, από πίνακα κατάταξης του διδασκαλείου που έχει προκύψει μετά από σχετικές εξετάσεις των υποψηφίων. Η μισθοδοσία των δασκάλων και τα λειτουργικά έξοδα των σχολείων καλύπτονται από τους Δήμους (απ' όπου και η ονομασία Δημοτικό σχολείο), των οποίων όμως τα οικονομικά βρίσκονται γενικά σε τραγική κατάσταση. Αντιθέτως οι δαπάνες των Ελληνικών σχολείων και Γυμνασίων αναλαμβάνονται από το κράτος. Τα Δημοτικά σχολεία αρρένων, στα οποία δίνεται και προτεραιότητα, οφείλουν να είναι ξεχωριστά από τα σχολεία θηλέων. Τα σχολεία θηλέων όμως (στα οποία πρέπει να διδάσκουν μόνο δασκάλες) δεν υπάρχουν ή σπανίζουν, αφού η μόρφωση των κοριτσιών θεωρείται περιττή πολυτέλεια της εποχής και οι δασκάλες είναι σχεδόν ανύπαρκτες.
Με το Β.Δ. 9-4-1835 διαλύονται οι Κοινότητες, η Αγουλινίτσα με πληθυσμό 1.015 κατ. γίνεται η έδρα του Γ' τάξης Δήμου Βώλακος που περιλαμβάνει και τους οικισμούς Βολάντζα, Ανεμοχώρι και Λαδικού. Το 1836, χρονιά που παντρεύεται ο Όθωνας την Αμαλία, σε διοικητική αναδιάρθρωση καταργούνται οι Επαρχίες και οι Νομοί και η χώρα διαιρείται σε τριάντα διοικήσεις και δέκα υποδιοικήσεις με αντίστοιχες θέσεις διοικητών και υποδιοικητών. Ο Δήμος Βώλακος ανήκει πλέον στην Διοίκηση Τριφυλίας με έδρα την Κυπαρισσία. Ο μισθός του δημοδιδάσκαλου που υπηρετεί σε Δήμο Γ' τάξης έχει καθοριστεί στο ποσό των 50 δρχ. μηνιαίως, ποσό που καλύπτεται εν μέρει και από τις συνδρομές των δημοτών ( 10 έως 50 λεπτά το μήνα ανά μαθητή).
Σύμφωνα με τα διασωθέντα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στις 22 Μαρτίου 1838

το (πρώτο) Δημοτικό Συμβούλιο Βώλακος με πρόεδρο τον Γεώργιο Γκιόκα, πρωτοκολλητή τον Δημ. Γιαννόπουλο και Δήμαρχο τον Κων. Μοσχούλα, αποφασίζει να ζητήσει τον διορισμό αλληλοδιδακτικού δασκάλου στο (μοναδικό) Δημοτικό Σχολείο Αρρένων της Αγουλινίτσας. Προτείνει δε στην αρμόδια Αρχή για δάσκαλο τον δοκιμασμένο στο χωριό κατά το παρελθόν Κ. Παπασταυρόπουλο. Οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες του «ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ» μετά από μεγάλο όγκο αλληλογραφίας και την πάροδο ενός και πλέον χρόνου, διορίζουν τελικά δάσκαλο τον Γ. Παπαθανασόπουλο. Ο δάσκαλος που ο μηνιαίος μισθός του έχει καθοριστεί στις 50 δρχ. και βαρύνει τον Δήμο Βώλακος, αναλαμβάνει καθήκοντα τον Δεκέμβριο του 1839. Ο Δήμος οφείλει σύμφωνα με το Β.Δ. του 1834 να παρέχει επίσης στον δάσκαλο στέγη και δύο στρέμματα καλλιεργήσιμης γης για επικαρπία του.

Η Πράξη 24/22-3-1838 του Δ.Σ. Βώλακος για διορισμό αλληλοδιδακτικού δασκάλου στην Αγουλινίτσα.
Οι τριβές μεταξύ του Δήμου Βώλακος και του δασκάλου Γ. Παπαθανασόπουλου δεν αργούν να εκδηλωθούν για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι η αδυναμία του Δήμου να φανεί συνεπής στην μισθοδοσία του Παπαθανασόπουλου και ο δεύτερος η ακαταλληλότητα του κτιρίου του Σχολείου και η έλλειψη βιβλίων. Ακολουθεί νέος γύρος αλληλογραφίας, με αναφορές του δασκάλου αλλά και του Δήμου προς την Εποπτεύουσα Αρχή. Τον Αύγουστο του 1840 διατάσσεται η Δημοτική Αρχή να επισκευάσει το σχολικό κτίριο, γεγονός που δεν μπορεί να εφαρμοστεί λόγω έλλειψης χρημάτων. Τέλη Μάιου 1842 πραγματοποιούνται πρώτη φορά εξετάσεις μαθητών με Εξεταστική Επιτροπή αποτελούμενη από τον Ειρηνοδίκη (Πρόεδρο) και τους Γεώργιο Ιερέα, Θ. Μοσχούλα, Δ. Γιαννόπουλο και Δ. Μοσχούλα μέλη. Ανάμεσα στους 38 εξετασθέντες μαθητές (σε 8 μαθήματα), αναφέρονται και ονόματα όπως: Αρ. Ζουμπάκης, Επ. Φραγκαλέξης, Χρ. Χαριτόπουλος, Αρ. Καππόπουλος, Νικ. Γαζέτας, Αλ. Κάσσαρης, Δ. Μαόφης, Σ. Κούκιος, Π. Γκοτσόπουλος κλπ. Τελικά το 1843 αντικαθίσταται ο Παπαθανασόπουλος με τον νέο δάσκαλο Παπαδημητρίου μετά και από σχετικό αίτημα του Δημάρχου Κ. Μοσχούλα. Την ίδια χρονιά πεθαίνει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και γίνεται η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. Αλλά και ο νέος δάσκαλος στις 19-1-1845 διαμαρτύρεται στο Υπουργείο για την άθλια κατάσταση του Σχολείου , ενώ από μηνών έχει ζητήσει την μετάθεσή του επικαλούμενος λόγους υγείας, την προχωρημένη ηλικία του και τον μεγάλο αριθμό των (120) μαθητών του.
Η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αλλάζει πάλι το 1845 με νόμο της κυβέρνησης Κωλέττη, με την επαναφορά των Νομών και των Επαρχιών. Ο Δήμος Βώλακος ενταγμένος πάντα στην επαρχία Ολυμπίας ανήκει πάλι στον νομό Μεσσηνίας. Ο επόμενος δάσκαλος του Δήμου Βώλακος Μιχ. Τσερώνης μένει ελάχιστα στην Αγουλινίτσα, ζητά γρήγορα μετάθεση και τον Σεπτέμβριο 1846 αντικαθίσταται από τον Αθ. Σπανίδη. Το πρόβλημα του Δήμου με την συνεπή μισθοδοσία του δασκάλου συνεχίζεται. Στον Σπανίδη πέραν του Δήμου Βώλακος χρωστούν μισθούς και οι Δήμοι Κορώνης και Λετρίνων στα σχολεία των οποίων είχε εργαστεί κατά το παρελθόν. Ο Δήμος Βώλακος του χρωστά 550 δρχ. που αντιπροσωπεύουν μισθούς από τον 9/1846 έως και τον 9/1847. Η συνεχιζόμενη κακή κατάσταση του Σχολικού κτιρίου του Δήμου Βώλακος, αποτελεί πιθανότατα τυπικό φαινόμενο της εποχής. Η στέγαση των μαθητών του Δημοτικού γίνεται κατά κανόνα σε ενοικιαζόμενα παλαιά υφιστάμενα κτίρια, κακής δομικής κατάστασης, γεγονός που δικαιολογείται από την οικονομική δυσπραγία των Δήμων αλλά και του κράτους γενικότερα. Οι μαθητές συνωστίζονται σε μικρά δωμάτια, ανήλια, με ανεπαρκή φωτισμό και αερισμό, με υποτυπώδη ή και χωρίς αποχωρητήρια και ακατάλληλες μικρές αυλές που δεν επιτρέπουν να γίνει το μάθημα της Γυμναστικής. Πολλές φορές ελλείψει θρανίων, τα μάθημα γίνεται «οκλαδόν» και μερικές φορές σε υπαίθριο χώρο.
Στις 12 Οκτωβρίου 1862 ο Όθωνας φεύγει οριστικά από την χώρα μας, η οποία τον επόμενο χρόνο αποκτά νέο βασιλιά τον Δανό Γεώργιο Α'.
Στις 26-7-1873 εγκρίνεται το Σχέδιο πόλης της Αγουλινίτσας, ένα ρυμοτομικό σχέδιο που δεν εφαρμόστηκε σχεδόν ποτέ και που η επιχειρηθείσα από ετών αναθεώρησή του εκκρεμεί μέχρι σήμερα. Τον ίδιο χρόνο Γορτύνιοι μετανάστες σχηματίζουν και κατοικούν το Αγρίδι, οικισμός που ενσωματώνεται στον Δήμο Βώλακος. Τον Φεβρουάριο του 1883 ξεκινούν τα δρομολόγια του τραίνου Πύργου-Κατακώλου που θα συμβάλουν θετικά στην μεταφορά και εξαγωγή της σταφίδας, του κυριότερου γεωργικού προϊόντος της περιοχής.
Στις 28 Σεπτεμβρίου 1888 με Β.Δ. χορηγείται στον Μ. Νικολόπουλο άδεια να συστήσει ιδιωτικό εκπαιδευτήριο στην Αγουλινίτσα, που θα περιλαμβάνει τρεις τάξεις Ελληνικού σχολείου. Το ιδιωτικό αυτό σχολείο θα βρίσκεται κάτω από την άμεση επιτήρηση του Σχολάρχη της Ανδρίτσαινας. Το Ελληνικό σχολείο της Αγουλινίτσας ξεκινά (άγνωστο πότε ακριβώς) αρχικά με την Α' τάξη για να ολοκληρωθεί με την απόκτηση Β' και Γ' τάξεων με αντίστοιχα Β. Διατάγματα στις 10/9 και 2/10 του 1891. Ένα χρόνο πριν, το 1890, η σιδηροδρομική σύνδεση του Πύργου με την Πάτρα είναι ένα γεγονός που θα βελτιώσει σημαντικά τον χάρτη των μεταφορών της Ηλείας.
Στις 10-12-1893 η Ελλάδα πτωχεύει και στην Ηλεία το ήδη υπάρχον σταφιδικό ζήτημα κορυφώνεται.

Σχέδιο τετρατάξιου Δημοτικού σχολείου του νομομηχανικού Δ. Καλλία. Σε αυτό το σχέδιο βασίστηκε η κατασκευή αρχές 20ου αιώνα του Δημοτικού σχολείου Επιταλίου.

Μέσα σε αυτό το ζοφερό οικονομικοκοινωνικό κλίμα, γίνεται από την πολιτεία η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας οργανωμένων σχολικών κτιρίων. Με το Β.Δ. της 17-5-1894 « Περί του τρόπου κατασκευής των σχολείων» καθορίζονται για πρώτη φορά προδιαγραφές και δίνονται αρχιτεκτονικές μορφές σχολείων. Το Β.Δ. βασίζεται κυρίως στην εργασία του Νομομηχανικού Δ. Καλλία. Ο καταγόμενος από την Χαλκίδα Δ. Καλλίας μετά την αποφοίτησή του από την σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, συνεχίζει τις σπουδές του στο πεδίο του Πολιτικού Μηχανικού στην Γάνδη του Βελγίου. Επιστρέφοντας στην Αθήνα κατατάσσεται στο « Σώμα Πολιτικών Μηχανικών» του Υπουργ. Δημοσίων Έργων και γρήγορα φθάνει στην κορυφή της ιεραρχίας της Υπηρεσίας. Σαν Νομομηχανικός ο Δ. Καλλίας μελετά 4 τύπους Δημοτικών σχολείων, με αρχιτεκτονική μορφή επηρεασμένη έντονα από τον γερμανικό νεοκλασικισμό, που εγκρίνονται στις 20-4-1898 από τον Υπουργό Παιδείας Α. Ράλλη. Οι επιφάνειες και οι διαστάσεις των αιθουσών και των κοινόχρηστων χώρων του σχολείου, ακολουθούν τις προδιαγραφές που είχαν καθιερωθεί ήδη σε άλλες προηγμένες χώρες. Με τα σχέδια του Δ. Καλλία κατασκευάζονται από το 1895 έως το 1910 περίπου 360 καλαίσθητα και σύγχρονα σχολικά κτίρια σε όλη την Ελλάδα, κυρίως με δαπάνες του Εθνικού ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού (1828 -1899) και του κληροδοτήματός του.
Με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1895 αλλάζει ριζικά η μορφή του Σχολείου. Για πρώτη φορά ιδρύονται νηπιαγωγεία 2 ετών, εισάγεται ο θεσμός του Επιθεωρητή, καθιερώνεται η μονιμότητα των δασκάλων και γίνονται παρεμβάσεις για την εκπαίδευση των κοριτσιών. Το Δημοτικό είναι τετρατάξιο και παράλληλα υπάρχει το Γραμματοδιδασκαλείο (4 έως 6 χρόνια) και το πλήρες εξατάξιο Δημοτικό. Η επόμενη βαθμίδα είναι το τριτάξιο Ελληνικό Σχολείο και στην συνέχεια το Διδασκαλείο (4 χρόνια) ή το Γυμνάσιο (4 χρόνια) για τα οποία όμως απαιτούνται εξετάσεις. Το 1897 η Ελλάδα μας ηττάται στην Θεσσαλία από την Τουρκία με τις γνωστές δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Το 1899 σε μία νέα διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας ο Δήμος Βώλακος συνεχίζει να ανήκει στην επαρχία Ολυμπίας η οποία όμως περιλαμβάνεται στον νέο νομό Τριφυλίας με έδρα την Κυπαρισσία. Τον ίδιο χρόνο γίνεται και νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που καθιερώνει έναν τύπο Δημοτικού (7 χρόνια) για όλο το κράτος, καταργεί το Γραμματοδιδασκαλείο, ενώ για το Γυμνάσιο και Λύκειο απαιτούνται πλέον 8 χρόνια. Καταργείται ακόμα και η Αρχαία Ελληνική στο Δημοτικό και επιβάλλεται η Καθαρεύουσα. Το Σεπτέμβριο του 1902 λειτουργεί η Σ.Γ. Πύργου-Κυπαρισσίας-Ζευγολατιού που βελτιώνει θεαματικά τις μεταφορές και την οικονομία, της κάτω από τον Αλφειό νοτιοδυτικής Πελοποννήσου.
Αρχές δεκαετίας 1900 στην Αγουλινίτσα των 2.583 κατοίκων που συνεχίζει να ταλανίζεται από το σταφιδικό ζήτημα, δήμαρχος είναι ο Αρ. Οικονόμου. Στα δύο Δημοτικά σχολεία Αγουλινίτσας (αρρένων και θηλέων) υπηρετούν οι δευτεροβάθμιοι δάσκαλοι Α. Δενδρινέλλης, Σ. Πετρακόπουλος, Κ. Παπανικολάου, Γ. Μπλέσιος και ο τριτοβάθμιος Ν. Παπαηλίου. Ένα Δημοτικό σχολείο έχει και η Βολάντζα, ενώ στους άλλους δύο οικισμούς του Δήμου το Ανεμοχώρι και Λαδικού λειτουργούν μόνο Γραμματοδιδασκαλεία. Τον Σεπτέμβριο του 1904 απολύονται από την υπηρεσία οι δάσκαλοι Αγουλινίτσας Γ. Μπλέσιος και Αικ. Παπάκη -Χαριτοπούλου και διορίζεται η δασκάλα Αργυρώ Παπαδημητρακοπούλου. Στο Ελληνικό σχολείο (Σχολαρχείο) της Αγουλινίτσας, μοναδικό στον Δήμο Βώλακος, σχολάρχης είναι ο καταγόμενος από εδώ Νικ. Τσαμαδός, που είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή Αθήνας τον Μάρτιο του 1903. Το Ελληνικό σχολείο που ονομάστηκε και ημιγυμνάσιο, στεγάζεται σε κεντρικό κτίριο ιδιοκτησίας Τζωρτζίνη.
Στις εξετάσεις του Ιουλίου 1908 το Ελληνικό σχολείο Αγουλινίτσας με Σχολάρχη τον Νικ. Τσαμαδό και δασκάλους τους Μπακογιάννη και Αθ. Στασινό έχει μόλις 40 μαθητές αφού τα γύρω χωριά προτιμούν το ευκολότερο της Κρέστενας.

Αναμνηστική φωτογραφία μαθητών δημοτικού σχολείου Αγουλινίτσης 1910. Τα αγόρια ντυμένα ναυτάκια και κρατώντας κλαδιά δάφνης χαιρετίζουν τη «Μεγάλη Ιδέα». Τα ονόματα είναι ακόμα νωπά, αλλά τώρα πια μόνο 4-5 μπορούμε να αναγνωρίσουμε με βεβαιότητα (μετράμε από αριστερά): 1η σειρά, 3ος Αντρέας Ξύδης, 1η σειρά, τελευταίος δεξιά Γιάννης Καλατζόπουλος , 2η σειρά, 1ος ο Αντώνης Κόκκινος ή Ψαρής (όρθιος, πίσω από το δάσκαλο), 2η σειρά, 4ος Γιάννος Πουλόπουλος, 2η σειρά, 6ος Πάνος Καβελλάρης, 3η σειρά, τελευταίος δεξιά Νίκος Παναγιωτόπουλος (Βλαχοδημήτρης - σκοτώθηκε στη Μικρά Ασία), 4η σειρά, 4ος Γεώργιος Α. Ζούπης (με επιφύλαξη), 5η σειρά, (επάνω) 5ος Μήτσος Δημητρόπουλος ή Μπάμπαρος, 5η σειρά, τελευταίος δεξιά Γιάννης Μπάρκας του Δημ.Δημ. Ο δάσκαλος ο Σάββας, ίδιος Τειρεσίας, έχουν δεί πολλά τα μάτια του. Επεξεργασία εικόνας Γιάννης Πουλόπουλος, πολύτιμη συνεργασία στη διασταύρωση των ονομάτων Βασίλης Τσαγκρής. Β.Π

Το 1909 είναι η χρονιά της επανάστασης στο Γουδί και η δημιουργία του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Την ίδια χρονιά σε νέα διοικητική διαίρεση της χώρας, καταργείται ο νομός Τριφυλίας και η επαρχία Ολυμπίας με τον Δήμο Βώλακος υπάγονται πάλι στον νομό Μεσσηνίας. Το 1910 ακολουθεί η πρώτη κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, που το 1912 σε μια ακόμα διοικητική αναδιάρθρωση καταργεί τους περισσότερους Δήμους και μεταξύ αυτών και τον Δήμο Βώλακος, με την Αγουλινίτσα πλέον να αποτελεί ιδιαίτερη Κοινότητα. Είναι η χρονιά της έναρξης των Α' Βαλκανικών πολέμων και της δημιουργίας στην Αγουλινίτσα πολιτοφυλακής που ορίζεται από τον Δήμαρχο, για την τήρηση της τάξης στην πόλη. Μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, έρχεται το 1913 νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το Νηπιαγωγείο παραμένει 2 χρόνια, το Δημοτικό γίνεται 6 χρόνια και το Γυμνάσιο (Πρακτικό ή Φιλολογικό) 6 χρόνια. Εναλλακτικά μετά το Δημοτικό υπήρχε το τριετές Αστικό Σχολείο για όσους προορίζονταν για το Διδασκαλείο, την Εμπορική και Γεωπονική Σχολή. Τον Μάιο του 1914 ο σχολάρχης Νικ. Τσαμαδός αυτοκτονεί στην λίμνη Αγουλινίτσας μην υποφέροντας άλλο την ανίατη ασθένεια που τον ταλαιπωρούσε από καιρό.
Το 1914 στην Αγουλινίτσα με τους 2.680 κατοίκους (τον μεγαλύτερο πληθυσμιακά οικισμό της επαρχίας Ολυμπίας), σχολάρχης του Ελληνικού Σχολείου είναι πλέον από τις 11-10 ο Γιώργος Σινόπουλος, πατέρας του ποιητή και συγγραφέα Τάκη Σινόπουλου. Ο φιλόλογος Γιώργος Σινόπουλος μένει στο σπίτι του Χρ. Παπανικολόπουλου απέναντι από τον Αγ. Χαράλαμπο, όπου τον Μάρτιο του 1917 γεννιέται εκεί ο Τάκης. Στο Δημοτικό σχολείο αρρένων υπηρετούν οι δάσκαλοι Α. Αναγνωστόπουλος, Α. Κυριακόπουλος και Κ. Παπαθεοδώρου. Στο Δημοτικό σχολείο θηλέων αντίστοιχα οι δασκάλες Αθηνά Πούλου και Ελένη Οικονομοπούλου. Όπως ήδη αναφέρθηκε σύμφωνα με το Β.Δ. του 1834 τα Δημοτικά χωρίστηκαν σε αρρένων και θηλέων, με τα δεύτερα να έχουν μόνο δασκάλες. Στις 4-1-1916 η Αγουλινίτσα δονείται από το συλλαλητήριο των οικογενειών των επιστράτων που βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση και έχουν σαν βασικό αίτημα την άμεση οικονομική ενίσχυσή τους, στόχος που ικανοποιείται σύντομα.
Στις 15-5-1919 ο Ελληνικός στρατός βρίσκεται στην Σμύρνη και αρχίζει η μικρασιατική ατυχής περιπέτεια της χώρας.
Το 1920 το κράτος αναλαμβάνει την μισθοδοσία των δασκάλων και τα λειτουργικά έξοδα των σχολείων, απαλλάσσοντας έτσι Δήμους και δημότες από ένα δυσβάσταχτο βάρος. Στις 24-10-1921 διορίζονται στο Δημοτικό σχολείο Αγουλινίτσας οι δάσκαλοι Ν. Παπαγεωργίου και Αθ. Γιαννόπουλος. Τον Αύγουστο του 1922 καταρρέει το εκτεταμένο ελληνικό μέτωπο στην Μικρά Ασία με τις γνωστές δραματικές για το έθνος συνέπειες.
Με το Διάταγμα της 22-12-1927 « Περί μετονομασίας κοινοτήτων και συνοικισμών» η Αγουλινίτσα, όπως και πλήθος άλλων οικισμών σε όλη την χώρα, μετονομάζεται σε Επιτάλιο.
Στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, η Αγουλινίτσα βρίσκεται ανάμεσα στους τυχερούς οικισμούς που αποκτούν ένα σύγχρονο Δημοτικό σχολείο, γνωστό και σαν σχολείο Συγγρού. Το σχολείο κατασκευάζεται σε οικόπεδο επιφάνειας 2.600m2 περίπου, που έχει πρόσωπο 49,50m στον κεντρικό δρόμο του οικισμού και βρίσκεται στο ΒΔ (προς τον Πύργο) άκρο του. Το σχέδιο του σχολείου, βασίζεται στον τύπο του τετρατάξιου δημοτικού που έχει εκπονήσει ο Δ. Καλλίας από το 1898 και έχει σκελετό από λιθοδομή με ξύλινη κεραμοσκεπή. Το κτίριο τοποθετείται σε απόσταση 6,00m περίπου από την ρυμοτομική γραμμή του δρόμου, σχηματίζοντας έτσι μεγάλου πλάτους προκήπιο, ενώ οι αποστάσεις από τα πλαϊνά όρια του οικοπέδου διαμορφώνονται επίσης σε 6,00m. Το ισόγειο σχολικό κτίριο κατασκευάζεται με υπερύψωση περίπου 1,50m από την στάθμη του δρόμου, έτσι ώστε το δάπεδό του να έχει την ίδια στάθμη με τον οπίσθιο ακάλυπτο (προαύλιο). Το προαύλιο του σχολείου δημιουργείται πίσω από το σχολείο με αρχικές διαστάσεις 50m μήκος και 33m πλάτος φιλοξενεί άνετα τον μεγάλο τότε αριθμό μαθητών. Η κάτοψη του κτιρίου επιφανείας 380 m2, είναι απόλυτα συμμετρική σε κάθετο στην όψη άξονα, έχει μορφή περίπου διπλού Ταυ και περιλαμβάνει τέσσερες αίθουσες διδασκαλίας, διαδρόμους και γραφείο δασκάλων. Αυτή η συμμετρική μορφή του κτιρίου του προσδίδει καλή συμπεριφορά και αντοχή στις σεισμικές καταπονήσεις. Οι δύο μεγάλες αίθουσες βρίσκονται στην ανατολική και δυτική πλευρά της κάτοψης, ενώ οι δύο μικρότερες είναι κεντρικές και χωρίζονται από εσωτερικό διάδρομο.
Στην νεοκλασική κύρια όψη του κτιρίου προβάλλονται η μεγάλη πέτρινη σκάλα εισόδου μέσα στο προκήπιο, οι δύο ακραίες αίθουσες με τα τριγωνικά αετώματά τους και ανάμεσά τους ο σκεπαστός διάδρομος μήκους 19,50m με έξι υποστυλώματα που φέρουν υποτυπώδη κιονόκρανα στην κορυφή τους. Προεξοχές, παραστάδες, αετώματα, γλυφές, ακροκέραμα, στενόμακρα ξύλινα παράθυρα με καίτια κλπ. καθιστούν το νεοκλασικό σχολείο αρχιτεκτονικό κόσμημα της Αγουλινίτσας. Η οπίσθια (προς το προαύλιο) όψη διατηρεί την μορφή των στεγών και των τριγωνικών αετωμάτων της κύριας, αλλά διαμορφώνεται ιδιαίτερα λιτή. Το μεγάλο εσωτερικό ύψος του κτιρίου, η μορφή των στεγών και η υπερύψωση από το έδαφος, προσδίδουν στο σχολείο στιβαρότητα όγκου και μεγαλοπρέπεια. Ο μαντρότοιχος της όψης έχει χαμηλό συνεχές συμπαγές τμήμα με ψηλούς και πυκνούς στύλους (όλα από λιθοδομή), που ανάμεσά τους εγκλωβίζουν κάγκελο μορφής λόγχης από συμπαγή χάλυβα. Το προαύλιο μη ορατό από τον δρόμο, με αρκετά ψηλά πεύκα, διαθέτει άνετο χώρο για το διάλειμμα των μαθητών αλλά και τις διάφορες εκδηλώσεις τους (γυμναστικές επιδείξεις κλπ.).

Το Δημοτικό σχολείο Επιταλίου μέσα δεκαετίας 1950, πριν την σοβαρή και μόνιμη αλλοίωση της αρχιτεκτονικής του μορφής κατά την επισκευή του από σεισμικές βλάβες.

Το 1929 ο Ελευθ. Βενιζέλος προχωρά στην δική του μεταρρύθμιση. Το νηπιαγωγείο παραμένει 2 χρόνια, το υποχρεωτικό Δημοτικό είναι 6 χρόνια και το Γενικό Γυμνάσιο ή το Πρακτικό Λύκειο επίσης από 6 χρόνια, ενώ καταργούνται πλέον τα Ελληνικά Σχολεία. Ενοποιούνται τα Δημοτικά αρρένων και θηλέων σε ένα μικτό Δημοτικό στο οποίο διδάσκουν δάσκαλοι και δασκάλες. Οι τελευταίες δασκάλες στο (ανεξάρτητο) Δημοτικό θηλέων της Αγουλινίτσας πρέπει να είναι η Αθηνά Καρτάλου και η Κατίνα Χαριτοπούλου.
Η περιοχή μας συνεχίζει να υποφέρει όλα αυτά τα χρόνια και κάνει συνεχώς συλλαλητήρια για τη λύση του προβλήματος που ονομάζεται σταφίδα.
Οι τέσσερες αίθουσες του νεοκλασικού Δημοτικού σχολείου του Επιταλίου δεν επαρκούν να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες του. Ο αριθμός των μαθητών έχει αυξηθεί σημαντικά. Οι πρώτες τάξεις μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1930 στεγάζονται σε κτίριο ιδιοκτησίας Π. Λαμπρούλια όπου δασκάλα είναι και η Ελένη Τριτσιμπίδα-Σκουφάκη. Το πρόβλημα της στέγασης των μαθητών λύνεται με την κατασκευή νέας αίθουσας στο δυτικό όριο του προαυλίου του Δημοτικού σχολείου. Η εν λόγω προσθήκη, που στην δεκαετία του 1950 μεγαλώνει με νέα επέκταση, στεγάζει και την σκηνή του σχολικού θεάτρου με θαυμάσια σκηνικά ζωγραφισμένα με ψαρόκολλα και χρώμα σκόνη από τον ταλαντούχο Τζίμη Παπανικολόπουλο στα τέλη της δεκαετίας 1940 και αρχές της δεκαετίας του 1950.

Το αριστοτεχνικό προκήπιο του σχολείου περίπου στα μέσα της δεκαετίας 1950.

Στον ίδιο ακάλυπτο χώρο του προαυλίου, δημιουργούνται σταδιακά και άλλες δευτερεύουσες κατασκευές που μειώνουν σημαντικά τον αρχικό ελεύθερο χώρο. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1940 στο Δημοτικό Σχολείο διδάσκουν οι Γ. Καραθανάσης, Ελένη Μακρή, Αγγελική Καρτάλου, Φ. Φωτόπουλος. Στην δεκαετία του 1950 αποχωρούν οι δύο πρώτοι και προστίθενται οι Γιαννούλα Ανθούλη, Διον. Μπίθας και Μαγδ. Μπίθα. Μετά από δωρεά του Αρ. Μαστροβασιλόπουλου το σχολείο εξοπλίζεται με χάρτες, εικόνες ηρώων και εποπτικά όργανα. Το Δημοτικό σχολείο αποκτά και κήπο κοντά στην Σ.Γ. επίσης από δωρεά του Αναστασίου Γκιόκα, στον χώρο του οποίου αρκετά αργότερα θα κατασκευαστεί το Γυμνάσιο.

Οι δάσκαλοι Αγγ. Φωτοπούλου, Φωτ. Φωτόπουλος, Γιανν. Ανθούλη, Αγγ. Καρτάλου και Διον. Μπίθας στο προκήπιο του θαυμάσιου νεοκλασσικού Δημοτικού σχολείου. Μέσα δεκαετίας 1950.

Το Δημοτικό σχολείο στην δεκαετία του 1950 βρίσκεται πλέον σε συνεχή άνοδο και κατατάσσεται από πλευράς εκπαίδευσης και δραστηριοτήτων μεταξύ των πρώτων της επαρχίας Ολυμπίας. Οι δραστήριοι δάσκαλοι Γ. Καραθανάσης, Φ. Φωτόπουλος και Δ. Μπίθας με την συμπαράσταση και των διδασκαλισσών, εξωραΐζουν το προκήπιο με την κατασκευή διαδρόμων και σιντριβανιού, εφοδιάζουν το κτίριο με ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος και ανεμογεννήτρια, κάνουν προβολές (βωβού) κινηματογράφου στο σχολείο. Οι Φ. Φωτόπουλος και Δ. Μπίθας ταριχεύουν πλήθος ζώων και πουλιών που εκτίθενται στο σχολείο αλλά και σε τοπικά συνέδρια και τονώνουν το σχολικό θέατρο, γεγονότα που έχουν σαν αποτέλεσμα τα ευμενή σχόλια του τοπικού τύπου και την απόδοση ευσήμων από την Επιθεώρησης Κρέστενας.

10-5-1954. Δάσκαλοι της επαρχίας Ολυμπίας πλαισιώνουν τον Επιθεωρητή Πιτσούνη, στην κύρια πέτρινη είσοδο του Δημοτικού Σχολείου Επιταλίου. Διακρίνονται οι δάσκαλοι του Δ.Σ. Επιταλίου Δ. Μπίθας, Φ.Φωτόπουλος, Αγγ.Καρτάλου, Αγγ. Φωτοπούλου και Γιανν. Ανθούλη.

Από την δεκαετία του 1960 και αργότερα την σκυτάλη παίρνουν οι δάσκαλοι Π. Κλέντρος, Σπ. Μπαμπής ( ο αναβιώσας τον Επιταλιώτικο προσκοπισμό αρχές 1960), Κασσιανή Κλέντρου, Θ. Κανελλόπουλος, Βιργιν. Κούμη, Νίκη Κουνέλη πολλοί άλλοι ικανότατοι εκπαιδευτικοί και οι Επιταλιώτες δάσκαλοι Μαριγούλα Κάσσαρη, Κάτια Αναγνωστοπούλου, Νικ. Κουνέλης, Ελένη Κουνέλη, Χρυσοβαλάντης Δημητρόπουλος και ο σημερινός Διευθυντής Θεόδωρος Καραμπίνης. Το 1963 και για μία πενταετία, οι μαθητές του Δημοτικού σχολείου εκδίδουν μηνιαία εφημεριδούλα την «Μαθητική Κυψέλη», υπό την καθοδήγηση της δασκάλας Κασσιανής Κλέντρου. Στην μεταρρύθμιση του 1964 καθιερώνεται η δωρεάν παιδεία σε όλες τις σχολικές βαθμίδες , η Δημοτική είναι ισότιμη με την καθαρεύουσα, εισάγεται το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο και η υποχρεωτική εκπαίδευση γίνεται 9 χρόνια. Το Νηπιαγωγείο είναι 2 χρόνια, Το Δημοτικό 6 χρόνια, το Γενικό ή Τεχνικό Γυμνάσιο 3 χρόνια και το Γενικό ή Τεχνικό Λύκειο 3 χρόνια.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 σεισμοί πλήττουν σε μεγάλο βαθμό τον ήδη καταπονημένο σκελετό του Δημοτικού σχολείου, με αποτέλεσμα την ανάγκη γενικευμένης επισκευής του. Παρόλο που υπήρχε η τεχνογνωσία για ορθή αποκατάσταση του τραυματισμένου κτιρίου, επιλέγεται αρχές δεκαετίας 1970 μια καταστροφική μέθοδος επισκευής. Το αποτέλεσμα είναι η σοβαρή μόνιμη αλλοίωση της αρχιτεκτονικής μορφής του κτιρίου, που θα έπρεπε έγκαιρα να είχε κηρυχτεί διατηρητέο. Το κτίριο χάνει το αρχικό μεγάλο ύψος του, καταργούνται τα αετώματα των όψεων, αλλάζει η μορφή των στεγών των ακραίων αιθουσών σε τετράρριχτες, τα υποστυλώματα στην όψη μειώνονται σε τέσσερα, τα διπλά παράθυρα ενοποιούνται, καταργούνται κιονόκρανα, παραστάδες, σκοτίες και γλυφές. Ο μαντρότοιχος της πρόσοψης με τα συμπαγή ψηλά κάγκελα αντικαταστάθηκε με άλλη πρόχειρη κατασκευή. Το προκήπιο αλλάζει πλήρως μορφή. Μια επισκευή που έγινε χωρίς κανένα σεβασμό στην αρχιτεκτονική του ωραιότερου νεοκλασικού κτιρίου του Επιταλίου, μια άστοχη επέμβαση στο έργο του Δ. Καλλία. Σήμερα πλέον λίγα στοιχεία της όψης του σχολείου, θυμίζουν την χαμένη μεγαλοπρέπεια του αρχικού κτιρίου.
Ο προαύλιος όμως χώρος έχει υποστεί σημαντικές βελτιωτικές αλλαγές. Έχουν κατασκευαστεί περιμετρικά νέα καλαίσθητα και μικρού όγκου κτίρια που φιλοξενούν το νηπιαγωγείο, το κυλικείο και αίθουσες διδασκαλίας. Το δάπεδο του προαυλίου έχει επιστρωθεί με έγχρωμες πλάκες και τσιμέντο και κεντρικά υπάρχει γήπεδο μπάσκετ. Το Δημοτικό σχολείων των 80 περίπου μαθητών, διαθέτει σήμερα σύγχρονες αίθουσες και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Ο δραστήριος διευθυντής Θεόδ. Καραμπίνης φροντίζει για την άριστη κατάσταση του σχολείου, με σεβασμό στην ιστορία του, αφού έχει διασώσει και μεγάλο αριθμό από τα ταριχευμένα ζώα και πουλιά της δεκαετίας του 1950.

Δημοτικό σχολείο σήμερα μετά την επισκευή του.

Στην μεταρρύθμιση του 1976/77 καθιερώνεται η Δημοτική γλώσσα, η εργασία στα σχολεία το 1981 γίνεται πενθήμερη και το 1983 καταργείται ο θεσμός του Επιθεωρητή. Το 1982 καθιερώνεται το μονοτονικό σύστημα και οι σχολές δασκάλων και νηπιαγωγών γίνονται ανώτατες. Η δομή της εκπαίδευσης παραμένει γενικά ως έχει.
Το Δημοτικό σχολείο Επιταλίου, σε κάθε του μορφή, συνεχίζει για δεκάδες χρόνια να (δια)μορφώνει το μαθητικό φυτώριο της τοπικής κοινωνίας. Το σχολείο που με την διαρκή προσπάθεια τόσων ικανών και εργατικών εκπαιδευτικών, σφυρηλάτησε τους παιδικούς χαρακτήρες για να τους παραδώσει χρήσιμους πολίτες στον εαυτό τους και στην κοινωνία. Σε αυτούς τους εκπαιδευτικούς αφιερώνεται το παρόν.
Σταύρος Φωτόπουλος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχειομνήμων
Εθνικό Τυπογραφείο- Φύλλα Εφημερίδος της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ)
Ολυμπιακή Εστία - «Νικολάου Ιγγλέση - Τουριστικός Οδηγός της Ελλάδος, 1905-6, 1916»
Χρ. Κατσίκα- Κ. Θεριανού - «Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης»
Σωτ. Γκλαβά -« Επισκόπηση της Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο Νεοελληνικό Κράτος».
Αρχείο εφημερίδων ΕΜΠΡΟΣ και ΣΚΡΙΠ της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Σημείωση: Οι φωτογραφίες πλην εκείνης του 1910 είναι από το Αρχείο του Στ. Φωτόπουλου.
Ευχαριστίες οφείλονται στον διευθυντή Θεόδ. Καραμπίνη για την βοήθειά του στη συλλογή σύγχρονων στοιχείων.
Copyright © 2015 Σύλλογος Επιταλιωτών Αθήνας | Πολιτική Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων