Τι  πρέπει  να  γίνει ( άποψη )

      Δεν είναι εύκολο μέσα σε μια κοινωνία που συνήθισε να την χαϊδεύουν και να την χουχουλιάζουν με ψέματα κι αποκρύψεις των δυσκολιών να μιλήσεις με ειλικρίνεια για την ανάγκη των δραστικών μέτρων που πρέπει να ληφθούν και τα οποία θα επηρεάσουν στην πρώτη φάση αρνητικά όλα τα στρώματα του λαού. Είναι γνωστό ότι, πέρα από τα παχιά λόγια τα μεγάλα , τα περιοριστικά μέτρα χτυπάνε περισσότερο τους αδύνατους. Οι έχοντες ξέρουν και μπορούν να τα υπερπηδούν.

Το έχω ξαναπεί. Το κράτος φτώχυνε! Στη χώρα μας, αντίθετα υπάρχουν αρκετοί συμπατριώτες μας που τις τελευταίες δεκαετίες συσσώρευσαν πλούτο, τόσο που να ζήσουν και τα εγγόνια τους. Δεν αναφέρομαι στους κατά παράδοση πλούσιους, που πάντα υπήρχαν και υπάρχουν σε όλες τις χώρες, όπως εφοπλιστές, βιομήχανοι κι έμποροι. Μιλάω για μια νέα ομάδα πλουσίων που θησαύρισαν στα γρήγορα, εύκολα κι αρκετές φορές με παράνομους τρόπους σε βάρος όλων των άλλων. Αυτή η ομάδα είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ. Γιατί δεν τη σταματάς  με τίποτε, αφού δεν έχει συγκρατημό με βάση τις ηθικές αρχές που διέπουν μια συντεταγμένη κι ευνοούμενη κοινωνία. Θυμίζω μερικά συμβάντα των τελευταίων δεκαετιών που σωρευτικά μας οδήγησαν στη σημερινή κατάντια.

Με παράλογη ανευθυνότητα ο αριθμός των ανθρώπων, που αμέσως ή εμμέσως σιτίζονταν από τον δημόσιο κορβανά άρχισε να αυξάνεται με ρυθμούς αναντίστοιχους με την ικανότητά του κράτους να εξυπηρετεί αυτό το καθήκον. Νέοι οργανισμοί και υπηρεσίες ιδρύονταν με περισσή ευκολία και με τις αντίστοιχες τυμπανοκρουσίες και φαμφάρες. Αυτοί έπρεπε να «στελεχωθούν», να στεγαστούν σε νέα κτίρια και να εξοπλιστούν με την απαραίτητη επίπλωση. Στον τομέα αυτόν έγιναν και εγκλήματα. Άτομα ενεργά στην αγροτική παραγωγή, από τη μια μέρα στην άλλη, βρέθηκαν να ξεριζώνονται από τον τόπο τους. Από χρήσιμοι και αποδοτικοί αγρότες μετατράπηκαν σε άχρηστους γραφιάδες, φύλακες, σοφέρ, συνοδούς και  στην πραγματικότητα άεργους. Αυτό γενικεύτηκε σε όλους τους τομείς της παραγωγής με συνέπεια να χρειάζεται να εισάγουμε τα πάντα. Οι επιπτώσεις δε φάνηκαν αμέσως γιατί την ίδια εποχή μπήκαν στη χώρα πολλά Ευρωπαϊκά χρήματα με τη μορφή ενισχύσεων κάθε είδους με βασικό προσανατολισμό την ανάπτυξη της χώρας. Αυτής της Ευρώπης, που τόσο εύκολα κάποιοι ελαφρόμυαλοι καταγγέλλουν και καταριόνται.  Ο διορισμός έγινε εργαλείο ανταμοιβής της προσφοράς στο κόμμα σε αφισοκολλήσεις, συλλογή ψήφων. Στην ίδια περίοδο ο συνδικαλισμός ανδρώνεται, αποκτά φουσκωμένα δικαιώματα και για ψηφοφορικούς λόγους η κυβέρνηση υποχωρεί συχνά σε παράλογα αιτήματα. Το βάρος του κρατικού μηχανισμού γίνεται δυσβάστακτο. Όταν στην εξουσία έρχεται το κόμμα της παραδοσιακής δεξιάς, αντί να πάρει περιοριστικά μέτρα βλέποντας το αδιέξοδο να έρχεται, συνέχισε την ίδια άφρονη πολιτική, με διορισμούς, με κατασπατάληση δαπανών, αφού η κύρια έγνοια της ήταν η αναπαραγωγή της εξουσίας. Κάθε σώφρονα γνώμη μέσα στο σάλαγο που «ό,τι φάμε κι ό,τι αρπάξουμε» ακουγόταν σαν παράφωνη μουσική στη συναυλία της εικονικής ευωχίας και βαπτιζόταν με τα συνήθη κοσμητικά επίθετα. 

  Ανοίγονται με παράξενη ευκολία πανεπιστημιακά ιδρύματα και σχολές σε πόλεις της Ελλάδος χωρίς να γίνεται καμιά έρευνα για τη σκοπιμότητα αυτών των ιδρύσεων. Τα κριτήρια δεν είναι κυρίως επιστημονικά. Περισσότερο αφορούν την τακτοποίηση ημετέρων από τη μια πλευρά κι από την άλλη οφείλονται στην πίεση των τοπικών κοινωνιών να έρθουν νέοι ενοικιαστές των διαμερισμάτων που κτίζονται από τα χρήματα των Ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, αντί να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό τον οποίο δόθηκαν. Οι τοπικοί αγρότες και επαγγελματίες μετατρέπονται σε αξιόλογο ποσοστό σε ρεντρούμηδες. Ο αριθμός των μπαρ και νυχτερινών κέντρων της επαρχίας αυξάνεται αλματωδώς. Αυτό σε συνδυασμό με τα κορίτσια που καταφτάνουν πεινασμένα για καπιταλισμό και συγκαταβατικά στον ηθικό τομέα από τις χώρες του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού».

  Ακόμα χειρότερα φαινόμενα παρατηρήθηκαν με τα ΤΕΙ. Απίθανες σχολές, με εξεζητημένα ονόματα, που δεν αντιστοιχούν σε καμιά από τις  ανάγκες της οικονομίας ή κάποιας χρήσιμης επιστήμης  ιδρύθηκαν για να ικανοποιήσουν ίδιας ποιότητας σκοπιμότητες. Λένε κάποια στοιχεία ότι χιλιάδες Έλληνες γιατροί που σπούδασαν στην Ελλάδα - και γι’ αυτό χρειάστηκαν πολλές δαπάνες από την ψωροκώσταινα - προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλες χώρες. Πόσους επιστήμονες χρειαζόμαστε; Έγινε ποτέ καμιά σοβαρή μελέτη; Είναι απαραίτητο κάθε ελληνικό σπίτι να έχει κι έναν τουλάχιστο φυσικομαθηματικό ;  Ποια ανάγκη κάλυψε η σχολή των φυσικών και μαθηματικών επιστημών του ΕΜΠ πέρα από το διορισμό τόσων ημετέρων ;

Σε όλες τις πολυάριθμες ΔΕΚΟ συνέβη το εξής περίεργο. Οι δαπάνες μισθοδοσίας ξεπέρασαν τα έσοδα σε επιχειρήσεις μονοπωλιακού χαρακτήρα, αφού φτάσαμε στην «κατάκτηση» η καθαρίστρια μιας τέτοιας επιχείρησης να αμείβεται με διπλάσιο μισθό από το δάσκαλο. Θεωρήθηκε, από τα «προοδευτικά» κόμματα και «συνδικάτα», αυτό κατάκτηση. Ο εκάστοτε διοικητής της αντίστοιχης ΔΕΚΟ, για να έχει την ησυχία και την παραδοχή από το προσωπικό του, συμπεριφερόταν «ευχάριστα» στους υπαλλήλους και τα ελλείματα σωρεύονταν, που τελικώς με την κατάπτωση των εγγυήσεων του Κράτους κρύφτηκαν πίσω από την ταμπέλα του δημόσιου χρέους. Από τους προϊστάμενους υπουργούς ουδείς ουσιαστικός έλεγχος ή απαγόρευση. Όλοι ήταν στην πράξη μέλη της ίδιας ανεύθυνης ορχήστρας

Στη διάρκεια αυτών των δεκαετιών ο εκμαυλισμός του δημόσιου έφτασε στο απόγειο του. Κάθε υπάλληλος που λόγω της θέσης του ασκούσε κάποια εξουσία για να πράξει το αυτονόητο καθήκον του, απαιτούσε με διάφορους πλάγιους τρόπους την επιπλέον αμοιβή του. Όλοι, δυστυχώς, ίσως έχουμε και προσωπική εμπειρία αυτής της κατάπτυστης συμπεριφοράς. Ενώ αρχικά το φαινόμενο ήταν περιορισμένο με τον καιρό πήρε επικίνδυνες διαστάσεις, αφού ο συγκρατημένος βλέποντας την τακτική της ατιμωρησίας, έβαζε κι αυτός το δάκτυλο στο μέλι. Προμήθειες με τιμές μεγαλύτερες έως πολλαπλάσιες της ελεύθερης αγοράς από εξαίρεση έγινε κανόνας. Κι αυτά τα χρήματα εισπράχτηκαν άκοπα κι έμειναν κι αφορολόγητα. Τα σκάνδαλα, που αποκαλύφτηκαν όλοι καταλαβαίνουν ότι είναι η κορυφή του παγόβουνου.

 Πρέπει να δεχθούμε το αυτονόητο. Δεν  είμαστε ο ευλογημένος λαός που μας έχει υπό την προστασία του ο Κύριος. Μπορεί κάτι τέτοιες ιδέες να μας αρέσουν και πράγματι είναι διεγερτικές. Μην είμαστε όμως αφελείς και τις πιστέψουμε κιόλας Υπερεκτιμήσαμε τις δυνατότητές μας και ξοδέψαμε, δίχως άξιου λόγου αντάλλαγμα, την προίκα του ένδοξου αρχαίου παρελθόντος μας. Σε λίγα χρόνια συμπληρώνονται δυο αιώνες από την τμηματική έναρξη της απελευθέρωσης της  χώρας και μια μικρή ανασκόπηση της ιστορικής διαδρομής της θα συλλέξει εμφύλιες αιματηρές τραγωδίες, μόνιμη διχόνοια, μικρασιατική καταστροφή, στρατιωτικά πραξικοπήματα σε βάρος της λαϊκής κυριαρχίας και τρεις τέσσερις μέχρι στιγμής πτωχεύσεις ή φαλίρες. Γίναμε κράτος με τη βοήθεια των μεγάλων δυνάμεων κι αυτό σφράγισε όλα τα επόμενα χρόνια τη ζωή μας με άμεσες ή έμμεσες επεμβάσεις. Υπήρξαν κι ένδοξες εκλάμψεις κατά διαλείμματα μία εκ των οποίων είναι το ζωοφόρο ρεύμα του ευεργετισμού. Για όσους το έχουν ξεχάσει ας κάνουν μια καταμέτρηση  των πάσης φύσεως προσφορών τους κι ας δουν τα κληροδοτήματα τους σκορπισμένα σε όλους τους τομείς και τις γωνιές της χώρας. Το κράτος εξ αρχής δημιουργήθηκε σε λαθεμένη βάση κι αντί να αποτελέσει το μοχλό ανάπτυξης έγινε ο βρόχος που έπνιγε κάθε προοδευτική πρωτοβουλία. Ακόμα και τους ευεργέτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα οι δωρητές δεν εμπιστεύονται το κράτος κι εφόσον μπορούν δημιουργούν αυτό-διαχειριζόμενα ιδρύματα για να προσφέρουν αυτό που έχουν και θέλουν να γίνει κτήμα όλου του λαού.

Το πρώτο που χρειάζεται η χώρα μας σήμερα είναι αλλαγές στο σύνταγμα. Σημαντικές αλλαγές που θ’ απελευθερώσουν «φυλακισμένες» δυνάμεις του Έθνους και θα τους δώσουν την ευκαιρία ν’ ανοίξουν τα φτερά τους σε δημιουργικές πρωτοβουλίες, απαλλαγμένες από τον ασφυκτικό κλοιό της γραφειοκρατίας, της ηθελημένης καθυστέρησης και των δαπανών με τα διάφορα «γρηγορόσημα». Στη χώρα μας είναι κακώς διαδεδομένη ευρύτατα η κρατικιστική αντίληψη.

«Ό,τι είναι κρατικό είναι καλό κι ό,τι αφορά «ιδιωτικά συμφέροντα» είναι κακό». Λησμονούν όμως ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία ήταν και παραμένει η κινητήρια δύναμη και η μόνη ελπίδα  να ξαναβρεί η χώρα το βηματισμό της. Όλα ξεκίνησαν από την πλήρως λαθεμένη από μαρξιστική πλευρά αντίληψη ότι διευρύνοντας συνεχώς το κράτος θα ξυπνούσαμε ένα πρωί με σοσιαλισμό. Αυτό βόλευε και τα μόνιμα κοράκια, που αντιλαμβάνονται το κράτος ως αγελάδα που μπορούν αδαπάνως εις διηνεκές ν’ αρμέγουν 

Θυμάμαι τις θριαμβικές δηλώσεις των σημερινών κυβερνώντων, ότι πέτυχαν -επί κυβερνήσεως του Κώστα Καραμανλή- να μην είναι συνταγματική η επόμενη Βουλή και να κλείσει ο δρόμος στα «αισχρά ιδιωτικά συμφέροντα» που επιθυμούν- άκου να δεις θράσος- να μπορούν ν’ ανοίξουν ανώτερες Πανεπιστημιακές σχολές. Προς θεού μη πειραχτεί το ιερό  άρθρο 16 το οποίο μεθερμηνευόμενο σημαίνει μόνο αυτοί να έχουν αυτήν την δυνατότητα, χωρίς εξωτερικό έλεγχο και επέμβαση, αλλά βεβαίως το κράτος να τους προσφέρει τα αδρά χρήματα για να κάνουν το κομμάτι τους.

Ας θυμηθούμε την ισχυρή αντίσταση που συναντούν πάντα οι αρμόδιες αρχές να επιληφθούν σε βαριές παράνομες πράξεις που κατά συρροή συμβαίνουν στο εσωτερικό των ιδρυμάτων με ζημιές που βεβαίως θα τις αποκαταστήσει ο κρατικός κορβανάς. Πριν λίγες μέρες 15 «κουκουλοφόροι» βγήκαν από το «κτίριό» τους ( Το ΕΜΠ. Θα τρίζουν τα κόκκαλα των δωρητών), έκαψαν ένα τρόλεϊ και επανήλθαν στο ιερό τους άβατο, χωρίς καμιά επίπτωση. Και όλοι το θεωρούμε σχεδόν φυσικό. Βλέπεις είναι το «άσυλο», αλλά στην πράξη είναι  το «άντρο» των πάσης φύσεως εγκληματιών απέναντι στο κράτος και το λαό του. Οι υπεύθυνοι καθηγητές ασχολούνται με τα υπουργεία τους. Βεβαίως εδώ οφείλω να κάνω ένα διαχωρισμό για  τους συνεπείς υπηρέτες της επιστήμης τους, που συνεχίζουν τη διδασκαλία μέσα σε κλίμα ζόφου και τρομοκρατίας. Κι όλα αυτά είναι για μερικούς «δημοκρατικές κατακτήσεις».

 Η εκ των πραγμάτων κάλυψη των παρανομιών τελικά ερμηνεύτηκε από τους επιτήδειους μπαχαλάκηδες ως προσωπικό τους δικαίωμα. Μια ολόκληρη γενιά- δυστυχώς - αντρώθηκε συνηθίζοντας στην ατιμωρησία. Κι αυτό θα το πληρώσει η χώρα για δεκαετίες στο επερχόμενο μέλλον εκτός κι αν οι κοιμισμένες συνειδήσεις κάποια στιγμή ξυπνήσουν και με μέτρα και σταθερότητα αντιδράσεων καταπολεμήσουν το εκφυλιστικό φαινόμενο.

 Στο ισχύον σύνταγμα της χώρας κάποια ισχυρά λόμπι εξασφάλιζαν  «νόμιμα» πλεονεκτήματα έναντι όλων των άλλων πολιτών. Όλο το κείμενο διαπνέεται από μια ξεπερασμένη από το χρόνο και τις πραγματικές ανάγκες αντίληψη ελέγχου των πάντων από την κεντρική εξουσία. Έτσι από ιδρύσεως του κράτους αυτό αποτέλεσε φραγμό ανασταλτικό σε κρίσιμους τομείς της εν γένει ζωής του τόπου. Επίκαιρη υπενθύμιση του γεγονότος είναι οι ισχυρές αντιδράσεις που αμέσως υπήρξαν για τα «ειδικά μισθολόγια» που αποπειράθηκε η Κυβέρνηση να φέρει με τροπολογία στη Βουλή. Ο πρωθυπουργός συγκάλεσε αμέσως σύσκεψη να αναζητηθούν «ισοδύναμα μέτρα».  Βλέπεις στο κρίσιμο Υπουργείο της Άμυνας η Κυβέρνηση της «πρώτης φοράς Αριστερά» έχει τον δικό της Γαρουφαλιά του 21^ου αιώνα.

Λοιπόν ψυχρά, αλλά χρήσιμα, δηλώνω τα εξής χωρίς τις συνήθεις αναστολές που κρατούν τα στόματα κλειστά. Το κράτος το φαντάζομαι σαν ένα περιορισμένο μηχανισμό στο επίπεδο το πολύ του 1/3 του σημερινού πληθωρικού του όγκου. Ο ρόλος του να είναι μόνο ρυθμιστικός κι ελεγκτικός με την εκ των προτέρων ξεκάθαρη ρύθμιση των όρων του παιχνιδιού, με αυστηρή εφαρμογή των κανόνων και  με την επιβολή δρακόντειων τιμωριών στην περίπτωση της παραβίασής τους. Όλες οι εργασίες να μεταβιβαστούν σε φορείς ιδιωτικού δικαίου που θα ελέγχονται διαρκώς από τις επίσημες αρχές. Επιτέλους να αρχίσει να λειτουργεί ο ανταγωνισμός, κινητήρια δύναμη δημιουργίας κι ανάπτυξης. Οι κρατικοί υπάλληλοι να είναι ειδικών προσόντων και να κρίνεται διαρκώς το επίπεδο της απόδοσής τους. Να  προβλέπεται η απομάκρυνσή τους σε περίπτωση διαπιστωμένης ανεπάρκειας.

Βεβαίως και θα υπάρξουν απολύσεις, αλλά τα κροκοδείλια δάκρυα έπρεπε να τα σκεφτούμε όταν εκατοντάδες  χιλιάδες ιδιωτικοί εργάτες από τη μια στιγμή στην άλλη  μετατρέπονταν σε ανέργους κι αρκετοί εξ αυτών βίωναν την εμπειρία και της πείνας. Το οικονομικό επίπεδο της χώρας δεν αντέχει το σημερινό ογκώδη και κακομαθημένο κρατικό μηχανισμό. Να ξεκαθαρίσω όμως ότι η πρότασή μου δεν είναι μόνο για οικονομικούς λόγους. Κυρίως στηρίζεται σε λειτουργικές και δεοντολογικές σκοπιμότητες. Αποτελεί κύρια προϋπόθεση να πάρει μπροστά το μόνιμο  δρόμο της ανάπτυξης τούτος ο έρμος τόπος

  Να υπάρξει καθαρή ανεξαρτησία των τριών εξουσιών, αλλά και σαφής περιγραφή των αρμοδιοτήτων εκάστης εξ αυτών. Σήμερα η εκτελεστική εξουσία έχει συγκεντρώσει στα χέρια της τα πάντα κι ο πρωθυπουργός είναι κυρίαρχος και μονοκράτορας.  Ο πρόεδρος της δημοκρατίας είναι στην πραγματικότητα ένας διακοσμητικός πλέον θεσμός. Είναι ανάγκη να γίνει μια ανακατανομή των αρμοδιοτήτων στην κατεύθυνση του περιορισμού της πιθανότητας αυθαιρεσιών από τον παντοδύναμο πρωθυπουργό και της περίπτωσης αυθαίρετων ενεργειών από την κυβέρνηση.

Η νομοθετική εξουσία έχει σαφώς υποβαθμιστεί  κι ο βουλευτής έχει μετατραπεί σε έναν σκέτο ψήφο που πολλές φορές υφαρπάζεται σε συνθήκες εκβιασμού. Χωράει πολλή ανάλυση το θέμα, αλλά δεν είναι του παρόντος άρθρου.

Εκεί που χρειάζεται πολλή συζήτηση είναι κατά την αντίληψή μου η δικαστική εξουσία. Ας μιλήσουμε με κάποια παραδείγματα. Πριν λίγα χρόνια ένας θεσμός αλληλεγγύης με την ονομασία ΛΑΦΚΑ, μια ενισχυτική ένωση στα ελλειμματικά ταμεία κρίθηκε αντισυνταγματικός. Κυρίως οι υψηλόμισθοι της εποχής έδιναν τον οβολό τους υπέρ των ταμείων. Αποφασίστηκε όχι μόνο η κατάργησή του, αλλά και η επιστροφή όλων των ήδη εισπραχθέντων. Η κυβέρνηση για να ικανοποιήσει το αίτημα ακολούθησε το συνήθη δρόμο. Δανείστηκε λεφτά που προστέθηκαν στο ήδη μεγάλο δημόσιο χρέος για να πάρει κάθε δημόσιος υψηλόμισθος λειτουργός χιλιάδες ευρώ και τα ταμεία να βυθιστούν ακόμα περισσότερο. Αργότερα στα χρόνια του βαθέματος της κρίσης ένας παρόμοιος θεσμός με το όνομα «εισφορά αλληλεγγύης» κρίθηκε από το ίδιο σώμα συνταγματικός. Έτσι αποδείχτηκε για μια ακόμα φορά ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τις συνθήκες τις συγκυρίας και δεν είναι θεωρητικές ασκήσεις επί χάρτου. Το σύνταγμα, ένα κείμενο, που με την ηθελημένη γενικότητά του γίνεται στα χέρια κάποιων όργανο εξυπηρέτησης συμφερόντων.

Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η βιάση να λύσουν οι ίδιοι με απόφασή τους και ίσως με εξοργιστικά ευνοϊκό τρόπο τα θέμα της μισθοδοσίας τους. Μαζί και άλλοι ευνοημένοι κλάδοι σε μια χώρα που μαστίζεται από την κρίση. Η δικαιοσύνη είναι τυφλή, αλλά κι ανοιχτομάτα για την πάρτη τους.

  Στη συνέχεια έχω να πω και τούτα.  Η χώρα βογκάει από την ανάγκη προσέλευσης επενδυτών κι εμείς τους αποτρέπουμε παίζοντας μανιωδώς το παιχνίδι της καθυστέρησης και της κακώς ευνοούμενης ευαισθησίας. Όλοι φωνάζουν να υπάρξουν νέες θέσεις εργασίας, αλλά δε γίνεται αυτό χωρίς να μουτζουρώσουμε και κάπως τα χέρια μας. Οι μεγαλύτεροι φωνακλάδες θα προτιμούσαν να στέλνεται ο μισθός στο σπίτι τους. Αυτό όμως δεν είναι δυνατόν. Πρέπει υπερπηδώντας προκαταλήψεις, ν’ αγωνιστούμε  με καθαρό μυαλό και προσγειωμένη δράση για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να παραχθεί νέος πλούτος, να φορολογηθεί και θα εξασφαλιστούν οι μισθολογικές υποχρεώσεις γραφιάδων που πιστεύουν ότι το κράτος ανασύρει χρήματα από ένα άπατο πηγάδι. Στην οργανωμένη κοινωνία υπάρχους αναγκαίες ισορροπίες και παραχωρήσεις. Δεν είναι χώρος μόνο ονειροπολήσεων και παιχνιδιού. Ας μην επεκταθώ παραπέρα. Το πρώτο που πρέπει να δεχθούμε είναι το νέο επίπεδο  ζωής στη χώρα μας.

 Πρέπει σύμφωνα και με την άποψή μου να κλείσω με αισιοδοξία αυτό το άρθρο. Μια χώρα ποτέ δεν πεθαίνει. Μόνο για λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά. Η δική μου παραίνεση κι ευχή είναι ο καθένας να κάνει το στοιχειώδες καθήκον του απέναντι στην πατρίδα και σε μικρότερη κλίμακα στο σπίτι, την οικογένεια και το περιβάλλον του. Τα φαινόμενα του φατριασμού πληγώνουν το σώμα της χώρας και φρενάρουν την ομαλή της πορεία. Κάθε θεσμός ας φροντίσει την αυτοκάθαρσή του