Ελληνομουσείον Το παλαιό σχολείο στα Αμπελάκια

Χτίστηκε το σχολείο στο χωριό το 1749.Το σχολείο λειτούργησε στο πρόναο της εκκλησίας που σήμερα είναι θεμελιωμένη η Αγία Παρασκευή. Σε αυτό το σχολείο καλούσαν διάσημους Έλληνες δασκάλους, και ανάμεσά τους ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, (δίδαξε από το 1794 μέχρι το 1802) ο Άνθιμος Γαζής, (δίδαξε εκεί για 3 μήνες) ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Κωνσταντίνος Κούμας και πολλοί άλλοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1882 φοιτούσαν στη σχολή αυτή 300 μαθητές και από τα γειτονικά χωριά. Σε αυτό διδάσκονταν Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφία, ανώτερα Μαθηματικά και Φυσικές επιστήμες. Με έξοδα της Αμπελακιώτικης κοινότητας και με το ποσό των 21500 φλορινίων, ο Άνθιμος Γαζής έγραψε και εξέδωσε το «Λεξικό της ελληνικής γλώσσας», το οποίο τελικά τυπώθηκε στη Βιέννη το 1809. ^[10].

Η Μανιάρειος Σχολή

Αργότερα, με την πτώχευση της Κοινής Συντροφίας το σχολείο παρήκμασε και τελικά το αντικατέστησε, πολύ αργότερα, από το 1879 και μετά, η Μανιάρειος σχολή, κληροδότημα του αμπελακιώτη Διαμαντή Μάνιαρη (1789-1871). Το σχολείο που απόκτησε πλούσια και φημισμένη βιβλιοθήκη κατέρρευσε από σεισμό το 1928. Το 1932 ανεγέρθη άλλο στη θέση του, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1986. ^[11].

Αλλά και κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων οι Αμπελακιώτες βοήθησαν πολλαπλά. Πολλοί έμποροι της διασποράς ανήκαν στη Φιλική Εταιρεία και όντας οικονομικά εύρωστοι δαπάνησαν μεγάλα ποσά για την οργάνωση του αγώνα αλλά πήραν και μέρος και στον ένοπλο αγώνα όταν ξέσπασε.