Κείμενα του Λευτέρη Τσίλογλου

Ιωσηφόγλειο Ίδρυμα

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το ελληνικό κράτος έπρεπε να διασφαλίσει στους πρόσφυγες και στα ορφανά παιδιά τους στέγη και σίτιση, στο πλαίσιο ενός κράτους πρόνοιας. Εκτός από τις τεράστιες προσπάθειες του κράτους, αυτό βέβαια δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την ιδιωτική πρωτοβουλία και τη δραστηριοποίηση της εκκλησίας. Έτσι πολύ γρήγορα οι πρόσφυγες στη Νέα Σμύρνη δημιούργησαν διάφορα ιδρύματα και ορφανοτροφεία, όπως του Άγιου Ανδρέα, την Εθνική Στέγη, αλλά και το Ιωσηφόγλειο, με το οποίο θα ασχοληθούμε.

Το τελευταίο ιδρύθηκε από το μικρασιάτη τραπεζίτη και επιχειρηματία Χαράλαμπο Ιωσηφόγλου, στον οποίο παραχωρήθηκε κοντά στη λεωφόρο Συγγρού έκταση 8.415 τ. μ. από το Ελληνικό Δημόσιο. Βασικός σκοπός του ήταν να δημιουργηθεί ορφανοτροφείο αρρένων -μετέπειτα βέβαια οι χρήσεις του ήταν πολλαπλές, ακόμη και στρατιωτική μονάδα ή και παιδούπολη! Στη φωτογραφία που ακολουθεί φαίνεται η προσωπογραφία του Χαράλαμπου Ιωσηφόγλου από την Αίθουσα Εκδηλώσεων του Ιδρύματος.

Στον εσωτερικό περίβολο του ιδρύματος υπάρχει εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο, που θεμελιώθηκε από τον ίδιο τον ευεργέτη του και αποπερατώθηκε από τον γιο του Όμηρο. Το κτήριο ολοκληρώθηκε το 1929 και το ορφανοτροφείο αρρένων ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1932. Το 1937 ο τότε υπουργός Πρόνοιας Αλέξανδρος Κορυζής επισκεπτόμενος τα ορφανοτροφεία της Νέας Σμύρνης πρότεινε την επέκτασή τους ώστε να ανταποκριθούν στο έργο τους. Για το Ιωσηφόγλειο πρότεινε να αξιοποιηθεί και ο τρίτος όροφος του προκειμένου να φιλοξενηθούν ακόμη εξήντα ορφανά, με μια μικρή επιχορήγηση από το υπουργείο Πρόνοιας.

Το εκκλησάκι στον εσωτερικό περίβολο του Ιδρύματος, αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο.

Εξωτερική άποψη του κτηρίου

Το 1941 το ίδρυμα επιτάχθηκε και στέγασε μονάδες των στρατευμάτων της κατοχής.

Το Ιωσηφόγλειο Ίδρυμα σε φωτογραφία του 1943

Με την απελευθέρωση επαναλειτούργησε ως Ορφανοτροφείο και από το 1951 ως Παιδούπολη, όταν μεταφέρθηκε σε αυτό η Επαγγελματική Σχολή "Αγία Βαρβάρα" από την Γλυφάδα. Η σχολή με την επωνυμία Παιδούπολη- Επαγγελματική Σχολή "Αγία Βαρβάρα" λειτουργούσε από το 1949 με πρωτοβουλία του Εράνου Βορείων Επαρχιών, υπό την εποπτεία της Βασίλισσας Φρειδερίκης, στο πλαίσιο των παιδουπόλεων, που είχαν αναπτυχθεί σε όλη την Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο. Στη Σχολή της Αγίας Βαρβάρας τα νεαρά κορίτσια μάθαιναν ραπτική, κοπτική και κέντημα με σκοπό να μπορούν να επιβιώσουν μετά την ενηλικίωση και επιστροφή στον τόπο τους. Ωστόσο μαζί με τα τραπεζικά βιβλιάρια προικοδοτήσεως που δίνονταν, όταν έφευγαν από το ίδρυμα, υπήρχαν πολλές φήμες για παράνομες υιοθεσίες και ιδεολογική χειραφέτηση των οικότροφων. Με την σταδιακή υπολειτουργία των παιδουπόλεων σε όλη την χώρα η "Αγία Βαρβάρα" του Ιωσηφόγλειου μετεξελίχθηκε σε επαγγελματική σχολή με οικοκυρική και θεωρητική εκπαίδευση. Μάλιστα το 1972 η φοίτηση στα εργαστήρια της σχολής έγινε τριετής.

Το 1958 επί δημαρχίας Αθ. Καρύλλου υποβλήθηκε αίτημα στη βασίλισσα να μεριμνήσει ώστε να στεγαστεί στο κτήριο η Ευαγγελική Σχολή, αφού και οι ίδιοι οι κληρονόμοι του Ιδρύματος συμφωνούσαν στην παραχώρηση αυτή. Ωστόσο το αίτημα αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Εξωτερική άποψη του κτηρίου

Η είσοδος του κτηρίου από το εσωτερικό

Από το 1983 η οικοκυρική σχολή λειτούργησε ως Ειδική Επαγγελματική Σχολή "Αγία Βαρβάρα". Στα υπάρχοντα εργαστήρια υφαντικής, ραπτικής και κεντήματος προστέθηκαν εργαστήρια αγγειοπλαστικής, ξυλουργικής, μεταλλοπλαστικής και κοσμήματος. Παράλληλα η εκπαιδευτική της δραστηριότητα επεκτάθηκε και εκτός σχολής, σε αγόρια και κορίτσια, που αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στις γυμνασιακές απαιτήσεις και αναζητούσαν μια επαγγελματική διέξοδο, χωρίς όμως να πάψει να λειτουργεί και το εσωτερικό πρόγραμμα φιλοξενίας κοριτσιών από οικογένειες με σοβαρά προβλήματα.

Ωστόσο το 1995 το εξωτερικό πρόγραμμα της σχολής σταμάτησε, αφενός λόγω οικονομικών προβλημάτων μετά τη διακοπή των επιχορηγήσεων, αφετέρου λόγω της υποχρεωτικής 9ετούς εκπαίδευσης και της αδυναμίας της σχολής να κατοχυρώσει το πρόγραμμά της στα πλαίσια αυτά. Η σχολή εξακολουθεί να φιλοξενεί κορίτσια εφηβικής ηλικίας, που είτε στερούνται οικογενείας είτε αντιμετωπίζουν σοβαρά οικογενειακά προβλήματα. Τα κορίτσια αυτά εισάγονται στη σχολή συνήθως έπειτα από εισαγγελική εντολή ή μεσολάβηση άλλων φορέων, σπανιότερα μετά από αίτηση των ίδιων των κηδεμόνων τους. ΄Οσον αναφορά στην εκπαίδευσή τους οι έφηβες δεν στερούνται τίποτα από τις άλλες συνομήλικές τους και μάλιστα, αν αδυνατούν να παρακολουθήσουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, παρακολουθούν ειδικά προγράμματα κατάρτισης.

Από το Δεκέμβριο του 1998 έως και τον Ιούλιο του 2002 σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης το ΄Ιδρυμα φιλοξένησε «παιδιά των φαναριών», ηλικίας μέχρι 13 ετών σε μια προσπάθεια αποκατάστασής τους και διερεύνησης του προβλήματος. Τα παιδιά στις περιπτώσεις όπου αυτό ήταν εφικτό παραδίδονταν στις οικογένειές τους ή προωθούνταν σε ιδρύματα του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας.

Μετά το 2000 ο δήμος Νέας Σμύρνης διεκδικεί το χώρο του Ιωσηφόγλειου, γιατί θεωρεί ότι το κληροδότημα έχει εκτραπεί του αρχικού του σκοπού.

Η πίσω πλευρά του κτηρίου

Εξωτερική άποψη

Μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των δωρητών

Ωραία φιλοτεχνημένοι ουρανοί από το εσωτερικό του κτηρίου

Χαλκογραφία του Αγίου Χαράλαμπου

Μια από τις ραπτομηχανές που χρησιμοποιούσαν στην Οικοκυρική Σχολή

Αντί για συμπεράσματα

Η εργασία μου στηρίχτηκε σε πληροφορίες που βρήκα στο internet και στη βιβλιογραφία που παραθέτω στη συνέχεια, ενώ με βοήθησαν πολύ οι πληροφορίες που μου έδωσε ο κύριος Παναγιώτης Καλαϊτζής από το Κοινωνικό Τμήμα του Ιδρύματος, ο οποίος και μου επέτρεψε να φωτογραφήσω και λεπτομέρειες του εσωτερικού του κτηρίου. Τον ευχαριστώ θερμά από τη θέση αυτή. Είναι φυσικό ότι κάθε λάθος ή αβλεψία είναι αποκλειστικά δική μου ευθύνη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Νέα Σμύρνη, Από την Καταστροφή στη δημιουργία, Δήμος Νέας Σμύρνης, χ.χ.

http://www.neasmyrni.net.gr/portal2/index.php?option=com_content&view=article&id=8&Itemid=114 

http://boraeinai.blogspot.com/2010/04/blog-post_9922.html 

http://athinapisovitrina.blogspot.com/2012/01/blog-post_13.html 