H Ραλλού Μάνου (1915- 15 Οκτωβρίου 1988) ήταν ελληνίδα χορογράφος, χορεύτρια και μία από τις χαρισματικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα. Άφησε με τη ζωή και το έργο της ανεξίτηλα τα ίχνη του οράματος που έθρεψε για τον χορό και την τέχνη. Αληθινή αρχόντισσα με την εκ μητρός και πατρός καταγωγή της (οικογένειες Μαυροκορδάτου, Μάνου και Τομπάζη), έφερε στην προσωπικότητά της δύο γόνιμα συστατικά στοιχεία: εκλεπτυσμό, καλλιέργεια από τη μια και βαθύτατη αίσθηση της ελληνικότητας από την άλλη, σεμνή και αποτελεσματική φιλοπατρία. Έζησε στο νησί της Ύδρας.
Συστηματική μαθητεία
Το 1933, νεαρή απόφοιτος της σχολής Ουρσουλινών της Τήνου, ξεκίνησε σπουδές χορού κοντά στην Κούλα Πράτσικα. Αυτή ήταν η αρχή μιας γόνιμης περιπλάνησης στον κόσμο της Τερψιχόρης, που την ακολούθησε κύκλος συστηματικής μαθητείας στο Παρίσι και το Μόναχο, έπειτα μεταπτυχιακών σπουδών στη Νέα Υόρκη, όπου και γνώρισε την Martha Graham. Το 1951 ιδρύει το «Ελληνικό Χορόδραμα», στο οποίο παρουσίαζε χοροδράματα βασιζόμενα στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία και το οποίο και διευθύνει ως τον θάνατό της. Οι χορογραφίες και οι παραστάσεις της δεν αποτέλεσαν μόνον ενσυνείδητο επίτευγμα σύζευξης της παράδοσης και της νεωτερικότητας, αλλά και συνδέθηκαν οργανικά με μια κρίσιμη, μεταιχμιακή εποχή της νεοελληνικής πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής. Οι αναζητήσεις της συνταιριάστηκαν με αυτές μιας πλειάδας ανθρώπων του πνεύματος και των τεχνών, καθώς τα οράματά τους διασταυρώθηκαν στο θέατρο, τη μουσική, την εικαστική απεικόνιση, καινοτομίες που σφράγισαν τα δύο τρίτα του περασμένου αιώνα. Έργα της παρουσιάστηκαν πολύ συχνά στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού στην Αθήνα ενώ συνεργάστηκε με τους Έλληνες συνθέτες Μάνο Χατζηδάκη, Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Τσαγγάρη και Γιώργο Σισιλιάνο.
Όταν το 1999 ο εκδημήσας πλέον σύζυγός της ακαδημαϊκός Παύλος Μυλωνάς εμπιστεύθηκε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών την καταγραφή και την αξιοποίηση του αρχείου της μεγάλης χορογράφου, μια νέα έκπληξη ερχόταν να προστεθεί. Διορατική ως προς την ουσία του έργου της και τη σημασία διατήρησής του ως τμήματος της ιστορικής μνήμης, είχε την πρόνοια να συγκροτήσει και να διαφυλάξει ένα συστηματικό προσωπικό αρχείο. Ανέρχεται σε 192 φακέλους που περιέχουν συγκεντρωμένα στοιχεία για τη δράση του «Ελληνικού Χοροδράματος», τις παραστάσεις, τις περιοδείες του, αρχείο αλληλογραφίας με διεθνείς προσωπικότητες της εποχής (αρχείο δηλαδή εξερχομένων και εισερχομένων εγγράφων), προσωπικές σημειώσεις κ.λπ.
ΑΠΟ ΤΟ http://www.tovima.gr/
Στον τιμητικό τόμο που εκδόθηκε μετά το θάνατό της προλογίζει ο καθηγητής Βάλτερ Πούχνερ, ενώ η κυρία Σοφία Μυλωνά, σύζυγος του πρωτότοκου γιου της Ραλλούς, Κωνσταντίνου, νυν προέδρου του «Ελληνικού Χοροδράματος», καταθέτει τη δική της ευαίσθητη και εκ των έσω μαρτυρία. Ακολουθούν ορισμένοι χρηστικοί οδηγοί: εκτεταμένο χρονολόγιο ζωής και δράσης της Ραλλούς Μάνου, εργογραφία και ταξινομικός οδηγός του αρχείου. Το σύστημα ταξινόμησης αναλύεται με ευκρίνεια από την κ. Βασιλάκου, η οποία όχι μόνον επεξηγεί την αρχική λειτουργικότητα της αρχειακής μονάδας, αλλά και θίγει στο μελέτημά της «H Ραλλού Μάνου και το αρχείο της» ουσιώδη ζητήματα στρατηγικής της αρχειακής έρευνας, εν προκειμένω των προσωπικών αρχείων και της αξιοποίησής τους. Στο μελέτημα που ακολουθεί «Ραλλού Μάνου (1915-1988). H ιστορική και διαχρονική αξία του χοροθεατρικού της έργου», η καθηγήτρια Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, εκκινώντας από βιογραφικά στοιχεία, σχολιάζει τις καταβολές και τα εφόδια της Ραλλούς, το συναπάντημά της με την Πράτσικα, την υπέρβαση μέσα από τις νέες της εμπειρίες, κυρίως μέσω της καταλυτικής επίδρασης της Martha Graham, για να ερμηνεύσει στη συνέχεια τη δράση της χορογράφου μέσα στο κλίμα, τα αιτήματα και τα επιτεύγματα των δεκαετιών του '50 και του '60. H ένταξη του έργου της στον κοινό παρονομαστή της αναζήτησης μιας σύγχρονης αλλά αυθεντικά ελληνικής έκφρασης, του συγκερασμού εκσυγχρονισμού και παράδοσης, ολοκληρώνεται με την πειστική ερμηνεία της κ. Φεσσά για την επιλεκτική στάση της Ραλλούς Μάνου απέναντι στα διεθνή ρεύματα και την ιδιότυπη προσφορά του «Ελληνικού Χοροδράματος»:
«H ελληνικότητα δεν είναι εξωτερικό γνώρισμα, ούτε θέμα υπηκοότητας. Είναι κάτι που έχεις στο αίμα σου. Το 'χεις ή δεν το 'χεις. Ούτε το θέμα, για παράδειγμα, μιας χορογραφίας παίζει πάντα ουσιαστικό ρόλο. Πολλοί ξένοι χορογράφοι εμπνέονται από ελληνικά θέματα χωρίς το αποτέλεσμα να εκφράζει αναγκαστικά Ελλάδα. Αναφέρω συχνά μία φράση από ένα κείμενο της Μάρθας Γκράχαμ: "Το αίμα μου θυμάται". Υποσυνείδητα δηλαδή φέρνω μέσα μου την παράδοση» (από το βιβλίο της Ραλλούς Μάνου, Χορός «... ου των ραδίων... ούσαν την τέχνην...», Εκδόσεις Γνώση, 1987).
H κυρία Αννα Ταμπάκη είναι καθηγήτρια Θεατρολογίας- Ιστορίας του Θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Συστηματική μαθητεία
Το 1933, νεαρή απόφοιτος της σχολής Ουρσουλινών της Τήνου, ξεκίνησε σπουδές χορού κοντά στην Κούλα Πράτσικα. Αυτή ήταν η αρχή μιας γόνιμης περιπλάνησης στον κόσμο της Τερψιχόρης, που την ακολούθησε κύκλος συστηματικής μαθητείας στο Παρίσι και το Μόναχο, έπειτα μεταπτυχιακών σπουδών στη Νέα Υόρκη, όπου και γνώρισε την Martha Graham. Το 1951 ιδρύει το «Ελληνικό Χορόδραμα», στο οποίο παρουσίαζε χοροδράματα βασιζόμενα στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία και το οποίο και διευθύνει ως τον θάνατό της. Οι χορογραφίες και οι παραστάσεις της δεν αποτέλεσαν μόνον ενσυνείδητο επίτευγμα σύζευξης της παράδοσης και της νεωτερικότητας, αλλά και συνδέθηκαν οργανικά με μια κρίσιμη, μεταιχμιακή εποχή της νεοελληνικής πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής. Οι αναζητήσεις της συνταιριάστηκαν με αυτές μιας πλειάδας ανθρώπων του πνεύματος και των τεχνών, καθώς τα οράματά τους διασταυρώθηκαν στο θέατρο, τη μουσική, την εικαστική απεικόνιση, καινοτομίες που σφράγισαν τα δύο τρίτα του περασμένου αιώνα. Έργα της παρουσιάστηκαν πολύ συχνά στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού στην Αθήνα ενώ συνεργάστηκε με τους Έλληνες συνθέτες Μάνο Χατζηδάκη, Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Τσαγγάρη και Γιώργο Σισιλιάνο.
Όταν το 1999 ο εκδημήσας πλέον σύζυγός της ακαδημαϊκός Παύλος Μυλωνάς εμπιστεύθηκε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών την καταγραφή και την αξιοποίηση του αρχείου της μεγάλης χορογράφου, μια νέα έκπληξη ερχόταν να προστεθεί. Διορατική ως προς την ουσία του έργου της και τη σημασία διατήρησής του ως τμήματος της ιστορικής μνήμης, είχε την πρόνοια να συγκροτήσει και να διαφυλάξει ένα συστηματικό προσωπικό αρχείο. Ανέρχεται σε 192 φακέλους που περιέχουν συγκεντρωμένα στοιχεία για τη δράση του «Ελληνικού Χοροδράματος», τις παραστάσεις, τις περιοδείες του, αρχείο αλληλογραφίας με διεθνείς προσωπικότητες της εποχής (αρχείο δηλαδή εξερχομένων και εισερχομένων εγγράφων), προσωπικές σημειώσεις κ.λπ.
ΑΠΟ ΤΟ http://www.tovima.gr/
Στον τιμητικό τόμο που εκδόθηκε μετά το θάνατό της προλογίζει ο καθηγητής Βάλτερ Πούχνερ, ενώ η κυρία Σοφία Μυλωνά, σύζυγος του πρωτότοκου γιου της Ραλλούς, Κωνσταντίνου, νυν προέδρου του «Ελληνικού Χοροδράματος», καταθέτει τη δική της ευαίσθητη και εκ των έσω μαρτυρία. Ακολουθούν ορισμένοι χρηστικοί οδηγοί: εκτεταμένο χρονολόγιο ζωής και δράσης της Ραλλούς Μάνου, εργογραφία και ταξινομικός οδηγός του αρχείου. Το σύστημα ταξινόμησης αναλύεται με ευκρίνεια από την κ. Βασιλάκου, η οποία όχι μόνον επεξηγεί την αρχική λειτουργικότητα της αρχειακής μονάδας, αλλά και θίγει στο μελέτημά της «H Ραλλού Μάνου και το αρχείο της» ουσιώδη ζητήματα στρατηγικής της αρχειακής έρευνας, εν προκειμένω των προσωπικών αρχείων και της αξιοποίησής τους. Στο μελέτημα που ακολουθεί «Ραλλού Μάνου (1915-1988). H ιστορική και διαχρονική αξία του χοροθεατρικού της έργου», η καθηγήτρια Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, εκκινώντας από βιογραφικά στοιχεία, σχολιάζει τις καταβολές και τα εφόδια της Ραλλούς, το συναπάντημά της με την Πράτσικα, την υπέρβαση μέσα από τις νέες της εμπειρίες, κυρίως μέσω της καταλυτικής επίδρασης της Martha Graham, για να ερμηνεύσει στη συνέχεια τη δράση της χορογράφου μέσα στο κλίμα, τα αιτήματα και τα επιτεύγματα των δεκαετιών του '50 και του '60. H ένταξη του έργου της στον κοινό παρονομαστή της αναζήτησης μιας σύγχρονης αλλά αυθεντικά ελληνικής έκφρασης, του συγκερασμού εκσυγχρονισμού και παράδοσης, ολοκληρώνεται με την πειστική ερμηνεία της κ. Φεσσά για την επιλεκτική στάση της Ραλλούς Μάνου απέναντι στα διεθνή ρεύματα και την ιδιότυπη προσφορά του «Ελληνικού Χοροδράματος»:
«H ελληνικότητα δεν είναι εξωτερικό γνώρισμα, ούτε θέμα υπηκοότητας. Είναι κάτι που έχεις στο αίμα σου. Το 'χεις ή δεν το 'χεις. Ούτε το θέμα, για παράδειγμα, μιας χορογραφίας παίζει πάντα ουσιαστικό ρόλο. Πολλοί ξένοι χορογράφοι εμπνέονται από ελληνικά θέματα χωρίς το αποτέλεσμα να εκφράζει αναγκαστικά Ελλάδα. Αναφέρω συχνά μία φράση από ένα κείμενο της Μάρθας Γκράχαμ: "Το αίμα μου θυμάται". Υποσυνείδητα δηλαδή φέρνω μέσα μου την παράδοση» (από το βιβλίο της Ραλλούς Μάνου, Χορός «... ου των ραδίων... ούσαν την τέχνην...», Εκδόσεις Γνώση, 1987).
H κυρία Αννα Ταμπάκη είναι καθηγήτρια Θεατρολογίας- Ιστορίας του Θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου