Καρυά (Οικισμοί: Καριώτικα, Καρυά)
Χωριό που
βρίσκεται δυτικά του Κιάτου, στο Μαύρο Όρος, σε υψόμετρο 1.220 μέτρων. Ανήκει
στο Δήμο Ξυλοκάστρου. Έχει 40 περίπου κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με τη
γεωργία και την κτηνοτροφία.
Η Καρυά βρίσκεται νοτιοδυτικά των Τρικάλων σε υψόμετρο 1.300 μέτρα, που την καθιστά το ψηλότερο χωριό της Κορινθίας.
Οι διοικητικές μεταβολές της κοινότητας Καρυάς μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους (1821) είναι οι εξής:
Με το Βασιλικό Διάταγμα 28ης Απριλίου 1834 (Φ.Ε.Κ. 19) η Καρυά με 1.004 κατοίκους αποτέλεσε το δήμο Καρυάς και οι δημότες ονομάστηκαν Καρυάτες. Πρώτος δήμαρχος στις εκλογές του 1835 εξελέγη ο Α. Οικονομόπουλος με δημοτικό εισπράκτορα τον Χ. Κακολέφα. Με την κατάργηση των δημοτικών αρχών το Μάρτιο του 1837, διορίστηκε από το βασιλιά δήμαρχος ο Χ. Κακολέφας. Με το ίδιο Βασιλικό Διάταγμα τα Καρυώτικα και τα Καλύβια αποτέλεσαν μέρος του νέου τμήματος του δήμου Πελλήνης. Στις 27 Νοεμβρίου 1840 η Καρυά συγχωνεύτηκε στο δήμο Σικυωνίων. Με Β.Δ. 7.11.1860 ο οικισμός Καρυώτικα-Καλύβια υπάγεται στο δήμο Τρικάλων. Από το 1912 η Καρυά αποτέλεσε την κοινότητα Καρυάς και ο οικισμός Καυρώτικα ενσωματώθηκε στην κοινότητα Ξυλοκάστρου. Με απόφαση του υπουργού εσωτερικών στις 10.9.1915, χειμερινή έδρα της κοινότητας Καρυάς ορίστηκε ο οικισμός Καρυώτικα που αποσπάστηκε από το Ξυλόκαστρο. Την τελευταία διοικητική αλλαγή επέφερε ο Νόμος 2539/1997, γνωστός με την επωνυμία "Καποδίστριας", με τον οποίο η Καρυά και τα Καρυώτικα συνενώθηκαν με το δήμο Ξυλοκάστρου.
Πρώτη επίσημη εμφάνιση του χωριού γίνεται στο αρχείο ΝΑΝΙ γύρω στα 1680. Η βενετική απογραφή του 1700 στο TERRITORIO Κορίνθου μνημονεύει το χωριό Καρυά με 54 οικογένειες και στο TERRITORIO ʼργους άλλο ομώνυμο χωριό Καρυά με 24 οικογένειες καθώς και το χωριό Μαλεβό με 11 οικογένειες. Αρκετοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι κάτοικοι της Καρυάς προέρχονται από την Ακαρνανία και ότι η πρώτη εγκατάσταση έγινε δυτικά από τον αυχένα Γούπατα (Αρτεμίσιο), έπειτα δε μετακινήθηκαν προς τα κάτω προς την Αργολίδα και πρώτα έφτιαξαν το χωριό Μαλεβό (που το μνημονεύει και η Βενετσιάνικη απογραφή του 1700), στη συνέχεια μετακινήθηκαν στη θέση "Αέρας" απ’ όπου, λόγω των ισχυρών ανέμων, πάλι μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν τελικά στη σημερινή θέση. Εφόσον λοιπόν η εγκατάσταση Μαλεβός μνημονεύεται προ του 1700, η "παλαιά Καρυά" πρέπει να είναι προ του 1700. Κατά συνέπεια θα πρέπει η εξ Ακαρνανίας μετακίνηση να έλαβε χώρα τουλάχιστον κατά την εποχή της ανταρσίας (1684) των οπλαρχηγών της Στερεάς Ελλάδος, Α. Σουμίλια ή Βλάχου, Πάνου, Μεϊντάνη, Χορμόπουλου.
ʼλλοι ιστορικοί πιστεύουν ότι την ίδρυση της Καρυάς πρέπει να την αναζητήσουμε στους βυζαντινούς χρόνους, από αποίκους Έλληνες της Βλαχίας, οι οποίοι εστάλησαν από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Νικηφόρο για πυκνώσουν τον αραιωθέντα από την πανούκλα πληθυσμό του Μοριά και για να εξουδετερώσουν, σε ορισμένες περιοχές, τους Σλάβους, τους οποίους είχε εγκαταστήσει ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ από το 746.
Οι άποικοι Έλληνες από τη Βλαχία εγκαταστάθηκαν κατ’ αρχάς στο Φενεό όπου βρισκόταν το αρχαίο χωριό Καρυές. Τον 11ο αιώνα μετοίκησαν αρκετοί Καρυάτες στη σημερινή Καρυά και έχτισαν ένα μικρό χωριό, το οποίο ονόμασαν με το όνομα του χωριού από το οποίο έφυγαν, καθώς και μια τοποθεσία που βρίσκεται μεταξύ Τρικάλων και Καρυάς το ονόμασαν "Γέρο". Την ονομασία "Γέρο" την πήραν από το αρχαίο όρος "Γερόντιον" που βρίσκεται μεταξύ Φενεού και Στυμφαλίας. Την άποψη αυτή ενισχύει και η σχεδόν απόλυτη ομοιότητα των Καρυωτών με τους Φενεάτες στη γλώσσα, στη νοοτροπία και γενικά στον τρόπο ζωής. Οι Καρυώτες έχουν ιδιωματισμούς στην προφορά τους, είναι έξυπνη και απλοδίαιτοι.
Προφορική μαρτυρία των παλαιότερων Καρυωτών αναφέρει ότι ο πρώτος τόπος εγκατάστασής τους ήταν η "Σκασμένη Πέτρα", τοποθεσία ανάμεσα στα Σοφιανά και την Καρυά. Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκαν, πάλι πρόχειρα, στην τοποθεσία "Αμπέλια", μεταξύ Καρυάς και Ταρσού και τέλος εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη σημερινή Καρυά.
Οι βλάχοι που εγκαταστάθηκαν στην Καρυά μιλούσαν ελληνικά και δεν ήταν σκηνίτες, σε αντίθεση με τους νεότερους βλάχους, που ήρθαν στην περιοχή της Ζήρειας κατά το 1800 και αργότερα στην Καρυά και στα ʼνω Τρίκαλα. Αυτοί μιλούσαν και κάποια Ρουμανική διάλεκτο και έφτιαχναν το κονάκι τους στην περιοχή που έβοσκαν τα κοπάδια τους.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Καρυά ήταν ένα κεφαλοχώρι με ανθηρά τα οικονομικά του και αυτό το συμπεραίνουμε από τους μεγάλους φόρους που πλήρωναν στους Τούρκους. Η συμβολή του χωριού στην επανάσταση του 1821 υπήρξε σπουδαία. Με αρχηγό τον Οικονόμου, 122 παλικάρια από την Καρυά πολέμησαν στα Μαύρα Λιθάρια προσπαθώντας να εμποδίσουν την προέλαση των Τούρκων στην Πάτρα. Ο Φωτάκος, αναφέρει οικογένειες βλαχοποιμένων της Ζήρειας που πολέμησαν τον κατακτητή. Του Δημήτρη Σαρανταυγά από του Σαϊτά, που πολέμησε με 15 παλικάρια υπό τις διαταγές του Μακρυγιάννη και του Γιάννη και Κυριαζή Κορδαλή, που είχαν δικό τους ένοπλο σώμα.
Προεξέχουσα θέση κατέχει ο ιερομόναχος Πανφούτιος ο οποίος έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην Επανάσταση. Ο Πανφούτιος γεννήθηκε στην Καρυά στο τέλος του 18ου αιώνα και πήγε μοναχός στο Μέγα Σπήλαιο. Με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, πήγε στο Ταϊγάνι της Ρωσίας κοντά στον Ιωάννη Βαρβάκη που τον διόρισε εφημέριο της εκεί ελληνικής εκκλησίας και δάσκαλο. Έλαβε μέρος στην οργάνωση του Ιερού Λόχου με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και πολέμησε στο Ιάσιο. Μετά τη συντριβή του Ιερού Λόχου, έρχεται στην Πελοπόννησο και ως ανώνυμος στρατιώτης πολέμησε ηρωικά μαζί με το σώμα του Στ. Σταϊκόπουλου, όταν πάρθηκε το Παλαμήδι (3.11.1822).
Στα μετεπαναστατικά χρόνια ο περίφημος ληστής "Αγριόγατος" ήταν από την Καρυά. Μαζί με το σύντροφό του Παλαιολόγο ήταν ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Συνελήφθησαν και οι δύο και καρατομήθηκαν το Φεβρουάριο του 1846 στο Ναύπλιο. Λέγεται ότι ο Αγριόγατος, όταν βρέθηκε μπροστά στην καρμανιόλα, ζήτησε σαν τελευταία του επιθυμία να μιλήσει με κάποια γυναίκα, (άλλοι λένε για φιλενάδα του, άλλοι για αδελφή του). Όταν διαπιστώθηκε ότι αυτή η γυναίκα δεν ήταν εκεί, φώναξε: "φάε και συ καημένε Κούκο". Οι παριστάμενοι Καρυώτες, συνέδεσαν αμέσως αυτή τη φράση του Αγριόγατου με την τοποθεσία "Κούκος" δυτικά του χωριού, υποθέτοντας ότι εκεί είχε κρύψει τα κλοπιμαία ο διάσημος ληστής. Από τότε ο "Κούκος" έχει γίνει στόχος πολλών επίδοξων κυνηγών θησαυρών.
Στην απογραφή του στρατηγού Μαιζών το 1828 την Καρυά την κατοικούσαν 187 οικογένειες.
Το 1840 επισκέφθηκε την Καρυά ο βασιλιάς Όθωνας με την Αμαλία. Οι γυναίκες και τα κορίτσια του χωριού προϋπάντησαν τη βασιλική πομπή στον άγιο Θεόδωρο και τη συνόδευσαν έως το χωριό με χορούς και με τραγούδια. Την εποχή εκείνη οι Καρυώτες ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Έσπερναν στάρι, φακή, ρόβη, αραποσίτι και καλλιεργούσαν μηλιές, καρυδιές και περβολικά. Αλλά και στα πεδινά οι Καρυώτες είχαν αξιόλογη αγροτική παραγωγή, όπως μαύρη σταφίδα (165.000 λίτρες), ελιές, αμπέλια και σπαρτά. Φημισμένα ήταν τα τυροκομικά προϊόντα της Καρυάς.
Στην απογραφή του Ιάκωβου Ραγκαβή το 1853 η Καρυά είχε 1.122 κατοίκους. Η απογραφή του 1879 εμφανίζει το χωριό με 799 κατοίκους. Στην απογραφή του 1907 εμφανίζονται για πρώτη φορά και τα Καρυώτικα, (ανατολικά 283 - δυτικά 178 κατοίκους) και η Καρυά 283 κατοίκους.
Το χωριό άκμασε μέχρι το 1880 που άρχισε σταδιακά η κάθοδος των κατοίκων προς τα πεδινά (Καρυώτικα - Καρυώτικα Καμαρίου - Λασκέικα - Συγερίτσα - Ελληνοχώρι κοντά στο Βέλο - Βασιληκαρυώτικα στο Μούλκι - Τσωταίικα στην Κόρινθο). Οι περιουσίες που έμειναν στο χωριό εγκαταλείφτηκαν και μόνο λίγοι Καρυώτες πηγαινοέρχονταν στα κτήματά τους μέχρι τη δεκαετία του ’50.
Η ονομασία Καρυώτικα υποδηλώνει την προέλευση των κατοίκων από την ορεινή Καρυά. Τα σημερινά Καρυώτικα – το μπαλκόνι του Ξυλοκάστρου όπως λέγεται – αποτελούνται από δύο συνοικίες, την Ανατολική, νότια της Συκιάς και την Δυτική, νότια του Ξυλοκάστρου, 450 μέτρα από την θάλασσα με περισσότερα από 200 νεόκτιστα σπίτια χτισμένα μετά το σεισμό του 1981. Πρώτη εγκατάσταση των Καρυωτών από την Καρυά έγινε στην Δυτική Συνοικία όπου και έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που είναι μαζί με του Αγίου Γερασίμου στο Ξυλόκαστρο οι παλαιότερες εκκλησίες της περιοχής. Στην ανατολική συνοικία εγκαταστάθηκαν αργότερα μετά το 1800. Μεταξύ των δύο συνοικιών χτίστηκαν το 1874 η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου και το 1903 το δημοτικό σχολείο, δωρεά του μεγάλου μας ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού, ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο. Η κοντινή απόσταση των Καρυώτικων από το Ξυλόκαστρο, η θαυμάσια θέα της περιοχής και το χωρίς υγρασία κλίμα, προσελκύουν συνεχώς νέους οικιστές που φτιάχνουν τα σπίτια τους για μόνιμη ή εξοχική κατοικία.
Αληθινό μνημείο που δείχνει την ιστορική προέλευση της Καρυάς είναι η βυζαντινή εκκλησία της "Κοιμήσεως της Θεοτόκου", σε ρυθμό βασιλικής, που υπολογίζεται από τους ειδικούς ότι χτίστηκε τον 13ο αιώνα. Δυστυχώς οι κάτοικοι του χωριού δεν γνώριζαν παλαιότερα τη μεγάλη αξία της και μετέτρεψαν τη μισή εκκλησία σε σχολείο (το Χάρο) και ασβέστωσαν τις περίφημες τοιχογραφίες της. Σε καλή κατάσταση έχει μείνει το ιερό και ένα μέρος από τον κύριο ναό.
Η Καρυά βρίσκεται νοτιοδυτικά των Τρικάλων σε υψόμετρο 1.300 μέτρα, που την καθιστά το ψηλότερο χωριό της Κορινθίας.
Οι διοικητικές μεταβολές της κοινότητας Καρυάς μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους (1821) είναι οι εξής:
Με το Βασιλικό Διάταγμα 28ης Απριλίου 1834 (Φ.Ε.Κ. 19) η Καρυά με 1.004 κατοίκους αποτέλεσε το δήμο Καρυάς και οι δημότες ονομάστηκαν Καρυάτες. Πρώτος δήμαρχος στις εκλογές του 1835 εξελέγη ο Α. Οικονομόπουλος με δημοτικό εισπράκτορα τον Χ. Κακολέφα. Με την κατάργηση των δημοτικών αρχών το Μάρτιο του 1837, διορίστηκε από το βασιλιά δήμαρχος ο Χ. Κακολέφας. Με το ίδιο Βασιλικό Διάταγμα τα Καρυώτικα και τα Καλύβια αποτέλεσαν μέρος του νέου τμήματος του δήμου Πελλήνης. Στις 27 Νοεμβρίου 1840 η Καρυά συγχωνεύτηκε στο δήμο Σικυωνίων. Με Β.Δ. 7.11.1860 ο οικισμός Καρυώτικα-Καλύβια υπάγεται στο δήμο Τρικάλων. Από το 1912 η Καρυά αποτέλεσε την κοινότητα Καρυάς και ο οικισμός Καυρώτικα ενσωματώθηκε στην κοινότητα Ξυλοκάστρου. Με απόφαση του υπουργού εσωτερικών στις 10.9.1915, χειμερινή έδρα της κοινότητας Καρυάς ορίστηκε ο οικισμός Καρυώτικα που αποσπάστηκε από το Ξυλόκαστρο. Την τελευταία διοικητική αλλαγή επέφερε ο Νόμος 2539/1997, γνωστός με την επωνυμία "Καποδίστριας", με τον οποίο η Καρυά και τα Καρυώτικα συνενώθηκαν με το δήμο Ξυλοκάστρου.
Πρώτη επίσημη εμφάνιση του χωριού γίνεται στο αρχείο ΝΑΝΙ γύρω στα 1680. Η βενετική απογραφή του 1700 στο TERRITORIO Κορίνθου μνημονεύει το χωριό Καρυά με 54 οικογένειες και στο TERRITORIO ʼργους άλλο ομώνυμο χωριό Καρυά με 24 οικογένειες καθώς και το χωριό Μαλεβό με 11 οικογένειες. Αρκετοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι κάτοικοι της Καρυάς προέρχονται από την Ακαρνανία και ότι η πρώτη εγκατάσταση έγινε δυτικά από τον αυχένα Γούπατα (Αρτεμίσιο), έπειτα δε μετακινήθηκαν προς τα κάτω προς την Αργολίδα και πρώτα έφτιαξαν το χωριό Μαλεβό (που το μνημονεύει και η Βενετσιάνικη απογραφή του 1700), στη συνέχεια μετακινήθηκαν στη θέση "Αέρας" απ’ όπου, λόγω των ισχυρών ανέμων, πάλι μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν τελικά στη σημερινή θέση. Εφόσον λοιπόν η εγκατάσταση Μαλεβός μνημονεύεται προ του 1700, η "παλαιά Καρυά" πρέπει να είναι προ του 1700. Κατά συνέπεια θα πρέπει η εξ Ακαρνανίας μετακίνηση να έλαβε χώρα τουλάχιστον κατά την εποχή της ανταρσίας (1684) των οπλαρχηγών της Στερεάς Ελλάδος, Α. Σουμίλια ή Βλάχου, Πάνου, Μεϊντάνη, Χορμόπουλου.
ʼλλοι ιστορικοί πιστεύουν ότι την ίδρυση της Καρυάς πρέπει να την αναζητήσουμε στους βυζαντινούς χρόνους, από αποίκους Έλληνες της Βλαχίας, οι οποίοι εστάλησαν από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Νικηφόρο για πυκνώσουν τον αραιωθέντα από την πανούκλα πληθυσμό του Μοριά και για να εξουδετερώσουν, σε ορισμένες περιοχές, τους Σλάβους, τους οποίους είχε εγκαταστήσει ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ από το 746.
Οι άποικοι Έλληνες από τη Βλαχία εγκαταστάθηκαν κατ’ αρχάς στο Φενεό όπου βρισκόταν το αρχαίο χωριό Καρυές. Τον 11ο αιώνα μετοίκησαν αρκετοί Καρυάτες στη σημερινή Καρυά και έχτισαν ένα μικρό χωριό, το οποίο ονόμασαν με το όνομα του χωριού από το οποίο έφυγαν, καθώς και μια τοποθεσία που βρίσκεται μεταξύ Τρικάλων και Καρυάς το ονόμασαν "Γέρο". Την ονομασία "Γέρο" την πήραν από το αρχαίο όρος "Γερόντιον" που βρίσκεται μεταξύ Φενεού και Στυμφαλίας. Την άποψη αυτή ενισχύει και η σχεδόν απόλυτη ομοιότητα των Καρυωτών με τους Φενεάτες στη γλώσσα, στη νοοτροπία και γενικά στον τρόπο ζωής. Οι Καρυώτες έχουν ιδιωματισμούς στην προφορά τους, είναι έξυπνη και απλοδίαιτοι.
Προφορική μαρτυρία των παλαιότερων Καρυωτών αναφέρει ότι ο πρώτος τόπος εγκατάστασής τους ήταν η "Σκασμένη Πέτρα", τοποθεσία ανάμεσα στα Σοφιανά και την Καρυά. Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκαν, πάλι πρόχειρα, στην τοποθεσία "Αμπέλια", μεταξύ Καρυάς και Ταρσού και τέλος εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη σημερινή Καρυά.
Οι βλάχοι που εγκαταστάθηκαν στην Καρυά μιλούσαν ελληνικά και δεν ήταν σκηνίτες, σε αντίθεση με τους νεότερους βλάχους, που ήρθαν στην περιοχή της Ζήρειας κατά το 1800 και αργότερα στην Καρυά και στα ʼνω Τρίκαλα. Αυτοί μιλούσαν και κάποια Ρουμανική διάλεκτο και έφτιαχναν το κονάκι τους στην περιοχή που έβοσκαν τα κοπάδια τους.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Καρυά ήταν ένα κεφαλοχώρι με ανθηρά τα οικονομικά του και αυτό το συμπεραίνουμε από τους μεγάλους φόρους που πλήρωναν στους Τούρκους. Η συμβολή του χωριού στην επανάσταση του 1821 υπήρξε σπουδαία. Με αρχηγό τον Οικονόμου, 122 παλικάρια από την Καρυά πολέμησαν στα Μαύρα Λιθάρια προσπαθώντας να εμποδίσουν την προέλαση των Τούρκων στην Πάτρα. Ο Φωτάκος, αναφέρει οικογένειες βλαχοποιμένων της Ζήρειας που πολέμησαν τον κατακτητή. Του Δημήτρη Σαρανταυγά από του Σαϊτά, που πολέμησε με 15 παλικάρια υπό τις διαταγές του Μακρυγιάννη και του Γιάννη και Κυριαζή Κορδαλή, που είχαν δικό τους ένοπλο σώμα.
Προεξέχουσα θέση κατέχει ο ιερομόναχος Πανφούτιος ο οποίος έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην Επανάσταση. Ο Πανφούτιος γεννήθηκε στην Καρυά στο τέλος του 18ου αιώνα και πήγε μοναχός στο Μέγα Σπήλαιο. Με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, πήγε στο Ταϊγάνι της Ρωσίας κοντά στον Ιωάννη Βαρβάκη που τον διόρισε εφημέριο της εκεί ελληνικής εκκλησίας και δάσκαλο. Έλαβε μέρος στην οργάνωση του Ιερού Λόχου με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και πολέμησε στο Ιάσιο. Μετά τη συντριβή του Ιερού Λόχου, έρχεται στην Πελοπόννησο και ως ανώνυμος στρατιώτης πολέμησε ηρωικά μαζί με το σώμα του Στ. Σταϊκόπουλου, όταν πάρθηκε το Παλαμήδι (3.11.1822).
Στα μετεπαναστατικά χρόνια ο περίφημος ληστής "Αγριόγατος" ήταν από την Καρυά. Μαζί με το σύντροφό του Παλαιολόγο ήταν ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Συνελήφθησαν και οι δύο και καρατομήθηκαν το Φεβρουάριο του 1846 στο Ναύπλιο. Λέγεται ότι ο Αγριόγατος, όταν βρέθηκε μπροστά στην καρμανιόλα, ζήτησε σαν τελευταία του επιθυμία να μιλήσει με κάποια γυναίκα, (άλλοι λένε για φιλενάδα του, άλλοι για αδελφή του). Όταν διαπιστώθηκε ότι αυτή η γυναίκα δεν ήταν εκεί, φώναξε: "φάε και συ καημένε Κούκο". Οι παριστάμενοι Καρυώτες, συνέδεσαν αμέσως αυτή τη φράση του Αγριόγατου με την τοποθεσία "Κούκος" δυτικά του χωριού, υποθέτοντας ότι εκεί είχε κρύψει τα κλοπιμαία ο διάσημος ληστής. Από τότε ο "Κούκος" έχει γίνει στόχος πολλών επίδοξων κυνηγών θησαυρών.
Στην απογραφή του στρατηγού Μαιζών το 1828 την Καρυά την κατοικούσαν 187 οικογένειες.
Το 1840 επισκέφθηκε την Καρυά ο βασιλιάς Όθωνας με την Αμαλία. Οι γυναίκες και τα κορίτσια του χωριού προϋπάντησαν τη βασιλική πομπή στον άγιο Θεόδωρο και τη συνόδευσαν έως το χωριό με χορούς και με τραγούδια. Την εποχή εκείνη οι Καρυώτες ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Έσπερναν στάρι, φακή, ρόβη, αραποσίτι και καλλιεργούσαν μηλιές, καρυδιές και περβολικά. Αλλά και στα πεδινά οι Καρυώτες είχαν αξιόλογη αγροτική παραγωγή, όπως μαύρη σταφίδα (165.000 λίτρες), ελιές, αμπέλια και σπαρτά. Φημισμένα ήταν τα τυροκομικά προϊόντα της Καρυάς.
Στην απογραφή του Ιάκωβου Ραγκαβή το 1853 η Καρυά είχε 1.122 κατοίκους. Η απογραφή του 1879 εμφανίζει το χωριό με 799 κατοίκους. Στην απογραφή του 1907 εμφανίζονται για πρώτη φορά και τα Καρυώτικα, (ανατολικά 283 - δυτικά 178 κατοίκους) και η Καρυά 283 κατοίκους.
Το χωριό άκμασε μέχρι το 1880 που άρχισε σταδιακά η κάθοδος των κατοίκων προς τα πεδινά (Καρυώτικα - Καρυώτικα Καμαρίου - Λασκέικα - Συγερίτσα - Ελληνοχώρι κοντά στο Βέλο - Βασιληκαρυώτικα στο Μούλκι - Τσωταίικα στην Κόρινθο). Οι περιουσίες που έμειναν στο χωριό εγκαταλείφτηκαν και μόνο λίγοι Καρυώτες πηγαινοέρχονταν στα κτήματά τους μέχρι τη δεκαετία του ’50.
Η ονομασία Καρυώτικα υποδηλώνει την προέλευση των κατοίκων από την ορεινή Καρυά. Τα σημερινά Καρυώτικα – το μπαλκόνι του Ξυλοκάστρου όπως λέγεται – αποτελούνται από δύο συνοικίες, την Ανατολική, νότια της Συκιάς και την Δυτική, νότια του Ξυλοκάστρου, 450 μέτρα από την θάλασσα με περισσότερα από 200 νεόκτιστα σπίτια χτισμένα μετά το σεισμό του 1981. Πρώτη εγκατάσταση των Καρυωτών από την Καρυά έγινε στην Δυτική Συνοικία όπου και έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που είναι μαζί με του Αγίου Γερασίμου στο Ξυλόκαστρο οι παλαιότερες εκκλησίες της περιοχής. Στην ανατολική συνοικία εγκαταστάθηκαν αργότερα μετά το 1800. Μεταξύ των δύο συνοικιών χτίστηκαν το 1874 η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου και το 1903 το δημοτικό σχολείο, δωρεά του μεγάλου μας ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού, ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο. Η κοντινή απόσταση των Καρυώτικων από το Ξυλόκαστρο, η θαυμάσια θέα της περιοχής και το χωρίς υγρασία κλίμα, προσελκύουν συνεχώς νέους οικιστές που φτιάχνουν τα σπίτια τους για μόνιμη ή εξοχική κατοικία.
Αληθινό μνημείο που δείχνει την ιστορική προέλευση της Καρυάς είναι η βυζαντινή εκκλησία της "Κοιμήσεως της Θεοτόκου", σε ρυθμό βασιλικής, που υπολογίζεται από τους ειδικούς ότι χτίστηκε τον 13ο αιώνα. Δυστυχώς οι κάτοικοι του χωριού δεν γνώριζαν παλαιότερα τη μεγάλη αξία της και μετέτρεψαν τη μισή εκκλησία σε σχολείο (το Χάρο) και ασβέστωσαν τις περίφημες τοιχογραφίες της. Σε καλή κατάσταση έχει μείνει το ιερό και ένα μέρος από τον κύριο ναό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου