Η εσωτερική ζωή των φροντιστηρίων

        α)  Ας ασχοληθούμε τώρα με την εσωτερική ζωή των φροντιστηρίων, τους ανθρώπους που εργάστηκαν σ’ αυτά, τις μορφές των εταιρειών τους, τις ποικίλες εκδόσεις τους (διαφημιστικά, περιοδικές εκδόσεις, τα διδακτικά βιβλία, τις πνευματικές και πολιτιστικές τους εκδηλώσεις, αλλά και τη συμμετοχή τους στα γενικότερα δρώμενα της κοινωνίας.

Ήδη αναφέραμε ότι ο ιδρυτής ήταν ο κυρίαρχος παράγοντας του φροντιστηρίου.  Ο διευθυντής έβαζε τη σφραγίδα του σε όλες τις δραστηριότητες –εκπαιδευτικές και μη.

Αργότερα, οι ανάγκες μεγάλωσαν. Τα μαθήματα πλήθαιναν. Χρειαζόταν μεγαλύτερη ειδίκευση. Άρχισαν τότε να σχηματίζονται ομάδες καθηγητών διαφόρων ειδικοτήτων, και έτσι να καταμερίζονται εκ των πραγμάτων οι ευθύνες. Τα φροντιστήρια αλλάζουν νομική μορφή: Η προσωπική επιχείρηση, πολλές φορές, μετατρέπεται σε ομόρρυθμη εταιρεία με ποσοστά συμμετοχής στα κέρδη.
Σπανιότερα, μετατρέπονται σε ανώνυμες εταιρείες, με μετοχές διασκορπισμένες σε βασικούς συνεργάτες. Εκ των πραγμάτων, οι μετοχές αυτές δεν έχουν μεγάλο οικονομικό αντίκρισμα κατά τη μεταβίβασή τους. Η κύρια αξία των μετοχών συμπυκνώνεται στην ικανότητα του κατόχου να διδάξει με επιτυχία ένα μάθημα και στην υποχρέωσή του να αναλάβει έναν ορισμένο αριθμό ωρών διδασκαλίας την εβδομάδα.

Στα οργανωμένα μεγάλα φροντιστήρια, υπάρχει διεύθυνση σπουδών, που συνήθως συμπίπτει με το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας, και εκτελεστική γραμματεία με πολλές στην πράξη εξουσίες. Γίνονται συνεδριάσεις κλάδων, για παράδειγμα μαθηματικών, φιλολόγων, φυσικών, χημικών κτλ, που συνεδριάζουν συχνά-πυκνά και παρακολουθούν όλοι μαζί την πορεία της ύλης. Σ’ αυτές, ακούγονται από όλους θετικές προτάσεις και κριτικές παρατηρήσεις για την καλύτερη πορεία στο μέλλον.

 

Για το κάθε τμήμα υπάρχει καθηγητής– σύμβουλος, ο οποίος πρέπει να έχει πλήρη εικόνα του τμήματος, τις ιδιομορφίες που παρουσιάζουν οι μαθητές του, τις ιδιαίτερες ανάγκες που έχουν και ενημερώνει τους άλλους καθηγητές του για την κατάλληλη αντιμετώπισή τους. Ο καθηγητής-σύμβουλος γίνεται δέκτης παρατηρήσεων και παραπόνων. Είναι, με άλλα λόγια, το «μάτι» της διεύθυνσης στο τμήμα. Η γραμματεία, θεωρητικώς, πρέπει την ίδια ή την επόμενη μέρα να είναι ενήμερη κάθε συμβάντος, κάθε παραπόνου, για να πάρει τα μέτρα της. Στην απουσία του μαθητή, γίνεται αυθημερόν τηλέφωνο στο σπίτι.

Στα φροντιστήρια, χρόνο με το χρόνο οργανώνονται τρίωρα και ωριαία διαγωνίσματα στα διάφορα μαθήματα, που παραδίδονται στους μαθητές διορθωμένα, εργασίες στο σπίτι για ανακεφαλαίωση ενός τμήματος της ύλης, οργανωμένες επαναλήψεις με νέα επαναληπτικά φυλλάδια. Συχνές είναι οι ενημερώσεις γονέων.

Ο μαθητής πρέπει να είναι ευχαριστημένος, ο γονέας συνεχώς ενήμερος.

Χωρίς οργάνωση, φροντιστήριο δε γίνεται· χωρίς απτά και τρανταχτά αποτελέσματα, φροντιστήριο δεν κρατιέται.

Επιπλέον, ένα φροντιστήριο δεν διατηρείται χωρίς συνεχή ανανέωση. Ανανέωση ανθρώπων (ένας καλός συνδυασμός πείρας και νεανικής φρεσκάδας), ανανέωση εξοπλισμού, ανανέωση μεθόδων διδασκαλίας: Ανανέωση των πάντων.

Κάθε μεγάλο φροντιστήριο (δε μιλάμε για ένα τοπικό που απευθύνεται σε 1-2 λύκεια) δίνει κάθε χρόνο τη μάχη να συγκεντρώσει μαθητές από όλη την πόλη και τα προάστια. Εκδίδει επιμελημένα διαφημιστικά φυλλάδια, πολλές φορές ολόκληρα βιβλία με 10 δεκαεξασέλιδα. Αυτά τα μοιράζει σχεδόν σε όλα τα σχολεία· τα δίνει στους υποψήφιους μαθητές, στους γονείς τους. Τα έχει στις προθήκες του και τα προσφέρει ελεύθερα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Το φυλλάδιο είναι ένα χρήσιμο εργαλείο. Δεν είναι πια φυλλάδιο για ξεφύλλισμα και πέταμα. Είναι χρήσιμο να διατηρηθεί στις διάφορες φάσεις που θα περάσει ο μαθητής μέχρι να φτάσει στη σχολή του.

 

Τα φυλλάδια αυτά, σε πολλές περιπτώσεις, φιλοξένησαν ενδιαφέρουσες κριτικές παρατηρήσεις για τα εκπαιδευτικά δρώμενα στη χώρα μας, και δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι έπαιξαν κάποιο ρόλο στις αλλαγές που στη συνέχεια επήλθαν.

Όμως, η διαφήμιση μόνη της δεν κάνει το φροντιστήριο. Κυριότερο στοιχείο είναι η ποιότητα της εσωτερικής του εργασίας πάνω στους μαθητές του. Καλύτερη διαφήμιση ενός φροντιστηρίου είναι οι επιτυχίες των μαθητών του στις εξετάσεις, η άποψη που σχηματίζουν οι γονείς, οι οποίοι αρκετές φορές (όχι πάντα) παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την πορεία του παιδιού τους.

Η καλύτερη διαφήμιση ενός φροντιστηρίου είναι η συσσωρευμένη φήμη του. Ένα αρνητικό περιστατικό για να «σβήσει» χρειάζεται δέκα θετικές ενέργειες.

Όμως, πολλά φροντιστήρια αφέθηκαν στις «προσωρινές δάφνες τους» δεν ανανεώθηκαν, δεν πήραν βελτιωτικά μέτρα, και γι’ αυτό χάθηκαν. Όμως συνεχώς ιδρύονται καινούργια. Η συνεταιρική εργασία δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα· έχει και μειονεκτήματα. Ζήλειες, παράπονα, φιλοδοξίες, δημιουργούν κάθε τόσο φυγόκεντρες δυνάμεις. Τα φροντιστήρια είναι μικρές κοινωνίες που περιλαμβάνουν όλα τα είδη των ανθρώπων. Από ανιδιοτελείς μέχρι παραδόπιστους· από σταχανοβίτες μέχρι αδιάφορους· από κορυφές και άξιους δασκάλους μέχρι μέτριους διαχειριστές της διδακτέας ύλης. Κάθε κοινωνία έχει τον Κάιν και τον Άβελ της.

 

Οι διασπάσεις φροντιστηρίων ήταν πυκνές. Ιστορικό παράδειγμα τέτοιας διάσπασης είναι τα φροντιστήρια που προήλθαν από το βασικό κορμό της ομάδας που δούλευε γύρω από τον Κώστα Μανωλκίδη και το φροντιστήριο  Ηράκλειτος, αλλά και πολλά άλλα κατά καιρούς κάτω από διάφορα ονόματα κι ανθρώπους, που είτε δεν είχαν φροντίσει την ανανέωσή τους και έσβησαν με την αποχώρηση των ηγετών τους ή αυτοδιαλύθηκαν ή φυτοζωούν. Ο Ηράκλειτος όμως, παρά την ουσιαστική αποχώρηση, εδώ και λίγα χρόνια –και την οριστική του δυστυχώς απώλεια του Κώστα. Μανωλκίδη, ζει και βασιλεύει, γιατί τήρησε απαρέγκλιτα τους όρους που προηγουμένως περιγράψαμε, του ανθρώπου που τα τελευταία 56 χρόνια έβαλε τη σφραγίδα του στο επίπεδο των φροντιστηρίων.

 

Τα φροντιστήρια δεν είναι μόνο οι εταίροι. Είναι και εργαζόμενοι καθηγητές- συνεργάτες. Καλός συνεργάτης είναι ο ευχαριστημένος συνεργάτης, αυτός που έχει μια αξιοπρεπή αμοιβή, ασφάλιση και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Οι συνθήκες εργασίας, πριν λίγες δεκαετίες, ήταν δύσκολες. Ο καθηγητής πληρώνεται με βάση το πρόγραμμα. Τότε πληρωνόταν μόνο τις ώρες που έκανε –αν έκανε. Ασφάλιση δεν είχε, ήταν μαύρη εργασία. Μόνο τα μεγάλα φροντιστήρια –κάποια λόγω στάσης και άλλα εξ ανάγκης- πλήρωναν τον καθηγητή με βάση το εβδομαδιαίο πρόγραμμα ωρών που είχε, του παρείχαν ασφάλιση του ΙΚΑ, και έπαιρνε τα δώρα και άδειες που πρόβλεπε η εργατική νομοθεσία.

 

Οι εργαζόμενοι καθηγητές στα φροντιστήρια, με βάση τους αγώνες του σωματείου τους και τις συλλογικές συμβάσεις που υπογράφτηκαν, εξασφάλισαν τουλάχιστον επίσημα κάποια δικαιώματα. Αλλά, πώς να το κάνουμε, το φροντιστήριο δεν είναι δημόσιο. Δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα. Είναι μια αυστηρώς ανταποδοτική δουλειά. Ο καθηγητής, είτε ως εργαζόμενος είτε ως εταίρος, πρέπει κάθε ώρα να αξιολογείται· να επαληθεύει την ικανότητά του να προετοιμάσει και να εμπνεύσει τους μαθητές· να τους κερδίσει με το μάθημά του. Δεν μπορεί να ησυχάσει ποτέ!

Το φροντιστήριο αναγκάζεται, εκ των πραγμάτων, να είναι σκληρό και να λαμβάνει διορθωτικά μέτρα. Όποιος δεν μπορεί ή είναι αδιάφορος πολύ σύντομα «βλέπει την πόρτα». Η δουλειά είναι αμείλικτη. Δίνεις; Παίρνεις. Δεν δίνεις; Πας στο καλό με τη νόμιμη τώρα πια αποζημίωση. Κάτι είναι κι αυτό –γιατί παλιά έμενες με την πίκρα.

Το Φροντιστήριο Ηράκλειτος, με ηγέτη τον Κώστα Μανωλκίδη, ήταν από τα πρώτα που εξασφάλισαν ανθρώπινους όρους εργασίας. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Υπήρξαν περιπτώσεις συνεργατών και εργαζομένων που εξαιτίας σοβαρών προβλημάτων υγείας έχασαν την ικανότητα για εργασία. Παρ’ όλα αυτά, εισέπρατταν για χρόνια την αμοιβή τους μέχρι να συμπληρώσουν το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα.

(ΣΥΝΈΧΕΙΑ ΑΥΡΙΟ )