Ο καλός δάσκαλος

Με αφορμή κάποια σχόλια και ερωτήσεις που διατυπώθηκαν σε μια ανάρτησή μου στο face book θα αποπειραθώ να διατυπώσω μερικές σκόρπιες σκέψεις  για τα εφόδια που πρέπει να κατέχει ένας δάσκαλος για να φέρνει με επιτυχία σε πέρας την αποστολή του. Προφανώς δεν κατέχω την αλήθεια, αλλά τα γράφω και ως κίνητρο, για συζήτηση και προβληματισμό

Ετέθη το ερώτημα: Πρέπει ο εκπαιδευτικός να διαπνέεται από την προοδευτική ιδεολογία; Το ερώτημα έχει δυσκολία στην απάντησή του, γιατί σήμερα- και ίσως από πάντα- η έννοια της προοδευτικής ιδεολογίας δεν είναι ξεκάθαρη. Οι παλαιοί σαφείς διαχωρισμοί ανάμεσα στην προοδευτική και την συντηρητική παράταξη, ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά δεν είναι σήμερα τόσο σαφείς. Στο επίπεδο της κοινωνικής πολιτικής -και όχι μόνο- έχει επέλθει- εδώ και καιρό-  μια μεγάλη προσέγγιση θέσεων, που αν δε γνωρίζεις εκ των προτέρων το ποιόν ενός ομιλητή ή αρθρογράφου να μην είσαι σίγουρος σε ποιο μπλοκ πολιτικών δυνάμεων ανήκει αυτός. Το να εμφορείται από την «προοδευτική ιδεολογία», λοιπόν, ίσως να είναι αναγκαίος, αλλά σίγουρα δεν είναι ικανός όρος  

Ας έρθουμε σε πιο απλά και συγκεκριμένα θέματα

     Η επιτυχία ενός εκπαιδευτικού μέσα στη τάξη, η αποδοχή του από τους μαθητές  και το σπουδαιότερο η αποτελεσματικότητα στη διδασκαλία, που εκφράζεται με τα αποτελέσματα, που τελικά έρχονται, λίγο εξαρτάται από τις ειδικές γνώσεις του πάνω στην επιστήμη σου. Έχω, στην εκπαιδευτική μου διαδρομή, συναντήσει πληθώρα αριστούχων στην επιστήμη τους με πρωτότυπες κι ενδιαφέρουσες εργασίες στον τομέα τους, που δεν άντεξαν μέσα στη τάξη ούτε μια εβδομάδα. Τις περισσότερες μάλιστα φορές όχι από δική τους επιλογή αλλά γιατί  δεν τους άντεξαν οι μαθητές τους. Βεβαίως αναφέρομαι στη φροντιστηριακή εκπαίδευση, όπου οι μαθητές, αφού πληρώνουν έχουν και τις απαιτήσεις τους και μπορούν να ζητήσουν και να επιβάλλουν κάτι τέτοιο. Τα νιάτα είναι πολλές φορές σκληρά και δεν έχουν σε πρώτη αξιολόγηση τις ευαισθησίες των μεγάλων. Μέσα στην εκπαιδευτική μου διαδρομή συνάντησα πολλές τέτοιες περιπτώσεις από ανθρώπινη διάσταση λυπηρές έως τραγικές.

. Άλλοι είναι οι σοβαρότεροι παράγοντες που κάνουν έναν καθηγητή «πετυχημένο», «μέτριο» ή «ανεπαρκή» στη δουλειά του. Δεν απαιτείται καμιά ιδιαίτερη ικανότητα για να μάθεις να παραδίδεις μια προκαθορισμένη ύλη ενός μαθήματος με βάση και τους περιορισμούς μέσα στους οποίους υποχρεώνονται να κινούνται τα θέματα των εξετάσεων.

 Εκείνο που χρειάζεσαι κατ’ αρχήν είναι ένας μαθηματικός εξοπλισμός και η κοινή λογική. Άλλα είναι τα στοιχεία που σε κάνουν υποφερτό έως ίνδαλμα μέσα στην τάξη.  Αυτά -κατά την προσωπική μου άποψη- είναι η ικανότητα προσέγγισης των μαθητών σου, ο εμπλουτισμός του μαθήματος και με άλλα θέματα, η υπομονή κι αγάπη να αντέχεις τις παραξενιές τους. Δεν είναι όλοι καλοπροαίρετοι και συγκαταβατικοί. Πάντα θα βρεθεί κάποιος κακοπροαίρετος αποφασισμένος να σε πληγώσει. Πρέπει να το αντέξεις και να το χωνέψεις

 Οι νέοι  έχουν μια ιδιαίτερη οσφραντική ικανότητα να διαισθάνονται αν τους αγαπάς ή όχι. Και χρειάζονται αυτήν την αγάπη. Την έχουν ανάγκη.  Πετυχημένος δάσκαλος είναι αυτός που συνδυάζει μια σειρά από ικανότητες και προτερήματα, ένα από τα οποία είναι η ικανότητα να εμπνεύσει στο μαθητή του τη φιλοδοξία της επιτυχίας κι όχι αυτός που είναι μονόπαντος και ίσως επαρκής πάνω στο αντικείμενο της  επιστήμης του.

  Δε χρειάζεται να ειπωθεί ότι με το αλλοπρόσαλλο σημερινό σύστημα εξετάσεων ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που ασκούν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού βρέθηκαν για τυχαίους λόγους σ’ αυτό, αφού η μπίλια των σχολών προτίμησης όταν έδιναν εξετάσεις τους οδήγησε χωρίς να είναι στις πρώτες προτιμήσεις τους, σ’ αυτόν το χώρο. Έτσι τους λείπουν βασικά  στοιχεία ενός δάσκαλου ένα από τα οποία είναι η έλξη και η αγάπη για τον νέο, το απόθεμα υπομονής το απαραίτητο να αντέξεις τις δυσκολίες. Πόσοι τέτοιοι απόφοιτοι καθηγητικών σχολών έχουν όλα αυτά τα χρόνια παρκάρει αδιάφοροι στην ασφάλεια της δημόσιας θέσης, ενώ σιχαίνονται ή ακόμη περισσότερο μισούν το επάγγελμα τους.

Ευκαιρία να πω και μερικά άλλα πράγματα.

      Σήμερα ας το παραδεχθούμε. Έχουμε ένα σχεδόν διαλυμένο σχολείο, από μια σειρά δήθεν προοδευτικές παιδαγωγικές καινοτομίες, που κατέστρεψαν τους βασικούς ιστούς της εύρυθμης λειτουργίας του. Παιδαγωγοί των γραφείων, που δεν ξέρουν τη μυρουδιά της σχολικής τάξης, υιοθετούν χωρίς κανένα δισταγμό κάθε καινοτομία που συναντάνε στη ξένη βιβλιογραφία και θέλοντας να παραστήσουν τον προοδευτικό εισάγουν αμφιβόλου αξίας και χρησιμότητας θεσμούς στο σώμα της εκπαίδευσης. Θα το πω καθαρά κι ας κατηγορηθώ από μερικούς ως αντιδραστικός

   Δάσκαλος αποδυναμωμένος από κάθε εξουσία επιβολής μέσα στη τάξη, έρμαιο  των διαθέσεων του οποιουδήποτε κακότροπου νεαρού δεν μπορεί να λειτουργήσει ως παιδαγωγός. Συνήθως μετά από κάποιο χρόνο παραιτείται, θεωρώντας μάταιη την περαιτέρω προσπάθεια.  Πρέπει να ξέρετε ότι όπου γίνεται κάποιο διδακτικό έργο οφείλεται αποκλειστικά στον ηρωισμό, την επιμονή και την ευσυνειδησία του συγκεκριμένου δάσκαλου.

 Σχολείο χωρίς τις αρχές της πειθαρχίας, χωρίς τις διαδικασίες της τιμωρίας και του επαίνου δε γίνεται. Πρέπει ο παιδαγωγός να οπλιστεί με τη στοιχειώδη εξουσία, αλλά και την στοιχειώδη εμπιστοσύνη και στήριξη των γονέων και της πολιτείας για να μπορέσει να κάνει το χρέος του. Αν νομίζετε ότι στο χώρο υπάρχουν χιλιάδες χαρισματικοί εκπαιδευτικοί που έχουν την αντικειμενική δυνατότητα με τη δύναμη της προσωπικότητας τους να επιβάλλονται σε κακομαθημένους νέους είστε πολύ γελασμένοι.

     Όμως εδώ, για να είμαι δίκαιος, πρέπει να πω και το άλλο. Δε μπορεί να μην υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου της εργασίας και απόδοσης των εκπαιδευτικών. Αυτά  τα μέτρα λασκαρίσματος που «κατακτήθηκαν» τα τελευταία χρόνια στην πραγματικότητα έγιναν βήματα διάλυσης και όχι απρόσκοπτης εργασίας. Η έλλειψη επίβλεψης έγινε μαξιλάρι ανάπαυσης για τους έτσι κι αλλιώς τεμπέληδες. Ο εκπαιδευτικός λειτουργός πρέπει να βρίσκεται μονίμως σε καθεστώς αξιολόγησης, και η εξέλιξή του να είναι συνάρτηση αυτής της αξιολόγησης. Οι όροι και οι συνθήκες αυτής της αξιολόγησης να γίνουν αντικείμενο διαλόγου και να είναι αποτέλεσμα- κατά το δυνατόν- κοινής παραδοχής

     Έχετε απαριθμήσει τα τελευταία χρόνια τις αρνητικές τοποθετήσεις της Αριστεράς στις οποιεσδήποτε αλλαγές που προτείνονται από όλες τις  τελευταίες κυβερνήσεις ; Πάντα άρνηση, πάντα καταγγελία. Οπότε σε έναν τρίτο αθώο παρατηρητή αναφύεται το εξής αυτονόητο ερώτημα:

     Καλά, ήταν τόσο ωραία η κοινωνία μας, τόσο προοδευτικοί οι όροι της ζωής της και τώρα έρχονται κάποιοι κακοί κι ανάποδοι να τη γκρεμίσουν; Πως δεν το είχαμε πάρει, μωρέ, χαμπάρι προηγουμένως; Μήπως είχε έρθει η ιδανική σοσιαλιστική κοινωνία και εμείς περί άλλων τυρβάζαμε; Από ότι όμως θυμάμαι η ίδια γκρίνια, ο ίδιος αρνητισμός υπήρχε και τότε! Μήπως χωρίς να το καταλάβουμε η προοδευτική παράταξη, ο χώρος της εξέλιξης και της προόδου μετεξελίσσεται λίγο-λίγο στη συντηρητική εκείνη παράταξη που αγωνίζεται απελπισμένα να «διατηρήσει τα κεκτημένα»;

  Η Αριστερά δεν πρέπει να είναι εκείνη που προωθεί τα πράγματα προς τα εμπρός; Δεν είναι εκείνη, που με τους προβληματισμούς της ρίχνει τους σπόρους των νέων ιδεών και των νέων θεσμών; Πως τότε θα πρέπει να ονοματίσουμε τις δυνάμεις που εναντιώνονται σε κάθε αλλαγή, που θέλουν να διατηρήσουν το Status Quo , που υπάρχει σήμερα; Όλα αυτά είναι παράξενα, αλλά άξια να αναφερθούν.