Το «Ελληνικό
Σπίτι» Μια επαγγελματική σχολή για γυναίκες στην Κυψέλη του μεσοπολέμου
Περνώντας από την οδό Νάξου, στο ύψος της πλατείας
Κολιάτσου, παρατηρούμε ένα διώροφο μεσοπολεμικό σπίτι με μεγάλο κήπο, το οποίο
φαίνεται ακατοίκητο. Πλησιάζοντας την εξώθυρά του μια μεταλλική πινακίδα μας
πληροφορεί ότι κάποτε στέγαζε την Οικοκυρική Βιοτεχνική Επαγγελματική Σχολή «Το
Ελληνικό Σπίτι» που ιδρύθηκε το 1938 από τη λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη.
Αλλά, ποια είναι η ιστορία αυτής της σχολής; Ανατρέχοντας σε βιβλία σχετικά με την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης και παλιές εφημερίδες της εποχής του μεσοπολέμου, συγκεντρώσαμε στοιχεία για την ίδρυση και λειτουργία της.
Η ίδρυσή της τοποθετείται το 1923, λίγο μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, όταν στη χώρα μας συνέρρευσαν πάνω από 1.500.000 πρόσφυγες, άποροι και εξαθλιωμένοι, αποστερημένοι από κάθε περιουσιακό στοιχείο. Οι υπηρεσίες του κράτους έλαβαν αμέσως μέτρα για την προσωρινή στέγαση και την υλική και ηθική υποστήριξή τους. Τα γεγονότα αυτά δεν άφησαν ασυγκίνητες τις Ελληνίδες οι οποίες κινητοποιήθηκαν και βοήθησαν με πολλούς τρόπους ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες μεγάλου αριθμού προσφύγων. Τα γυναικεία σωματεία («Λύκειο των Ελληνίδων», «Πατριωτικόν Ίδρυμα», «Εθνικό Συμβούλιο των Ελληνίδων», «Σύνδεσμος για τα δικαιώματα της γυναίκας», «Διεθνής Σύνδεσμος Γυναικών», ΧΕΝ) κατά την περίοδο αυτή, επικέντρωσαν τη δράση τους στην περίθαλψη των προσφύγων και την εποπτεία καταυλισμών. Κυρίως όμως, προσπάθησαν να εξασφαλίσουν στις φτωχές προσφυγοπούλες ασφαλές περιβάλλον διαβίωσης και να τις εφοδιάσουν με μια τέχνη που θα τους επέτρεπε να ενταχτούν στην αγορά εργασίας και να γίνουν αυτοσυντήρητες. Έτσι, αυτή την εποχή ιδρύθηκαν και λειτούργησαν πολλά δημόσια και ιδιωτικά ορφανοτροφεία, οικοτροφεία, επαγγελματικές σχολές και βιοτεχνικά εργαστήρια, τα οποία παρείχαν δωρεάν στοιχειώδη εκπαίδευση (μαθήματα ανάγνωσης, γραφής, στοιχειώδους αριθμητικής, οικοκυρικών και υγιεινής) και επαγγελματική μόρφωση πάνω στις «γυναικείες τέχνες» (κοπτική, ραπτική, πλέξιμο, κέντημα, ύφανση κ.λπ.).
Μέσα στο πλαίσιο αυτό, ο «Διεθνής Σύνδεσμος Γυναικών» ίδρυσε το 1923 ένα οικοτροφείο για την περίθαλψη κοριτσιών προσφύγων, το οποίο ονομάστηκε «Σπίτι του κοριτσιού». Αρχικά στεγάστηκε σε αίθουσες της Βουλής των Ελλήνων (Παλαιά Ανάκτορα) και αργότερα σε κτίριο της οδού Νάξου 56, στην Κυψέλη. Στο οικοτροφείο αυτό στεγάζονταν δωρεάν, τρέφονταν, ενδύονταν και σπούδαζαν γράμματα και τέχνες 150 νεαρές προσφυγοπούλες. Το ίδρυμα τους προσέφερε πενταετή εκπαίδευση που περιελάμβανε εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας και μαθήματα υφαντικής, κεντητικής, κεραμικής, ζωγραφικής, μεταλλουργικής και λαογραφίας. Διέθετε οργανωμένο εργαστήριο υφαντικής με διευθύντρια την Αγγελική Χατζημιχάλη, η οποία φρόντισε να το εξοπλίσει με αργαλειούς που έφερε από τη Χαλκιδική. «Ψυχή» του ιδρύματος ήταν η διευθύντριά του Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού, δασκάλα από την Κωνσταντινούπολη, η οποία εργαζόταν με σύστημα και αφοσίωση για τη συντήρηση και λειτουργία του.
Αργότερα, στο ίδρυμα έγιναν δεκτά και κορίτσια από διάφορα μέρη της Ελλάδας, τα οποία στερούνταν το κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον για διάφορες αιτίες (ορφάνια, έλλειψη οικονομικών πόρων, λόγοι υγείας γονέων κ.ά.). Σκοπός του ιδρύματος ήταν να τους εξασφαλίσει ασφαλές και φιλικό περιβάλλον και να τους προσφέρει μόρφωση, γενική και επαγγελματική, ώστε να γίνουν ικανά να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα προς το ζην με την προσωπική τους εργασία.
Το «Σπίτι του κοριτσιού», στα πέντε πρώτα χρόνια λειτουργίας του (1923-1928), υποστήριξε περί τις 70 φτωχές οικογένειες και προστάτευσε και μόρφωσε περίπου 400 κορίτσια ηλικίας 14-24 ετών. Παράλληλα, φρόντισε για την επαγγελματική αποκατάσταση και την κοινωνική τους ένταξη. Η Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού διηύθυνε αφιλοκερδώς το ίδρυμα και φρόντιζε για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των κοριτσιών μέχρι το 1937, που παραιτήθηκε γιατί αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας.
Το 1938 τη διεύθυνση του ιδρύματος ανέλαβε η Αγγελική Χατζημιχάλη, η οποία το μετέτρεψε σε Οικοκυρική Βιοτεχνική Επαγγελματική Σχολή με την ονομασία «Το Ελληνικό Σπίτι». Εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας που διδάσκονταν σε όλα τα σχολεία της χώρας, στη σχολή διδάσκονταν και υφαντική, κεραμική, ζωγραφική, ασημουργία, βιβλιοδετική, μεταλλοτεχνία και λαογραφία. Οι απόφοιτες της σχολής διορίζονταν στην εκπαίδευση σαν δασκάλες χειροτεχνίας ή έβρισκαν δουλειά σε διάφορα βιοτεχνικά εργαστήρια. Η σχολή απέκτησε σύντομα μεγάλη φήμη στην Ελλάδα και το εξωτερικό, που την διατήρησε για πολλά χρόνια χάρη στην παρουσία, την αφοσίωση και το πάθος της διευθύντριάς της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Όμως, μετά τον θάνατό της το 1965, δεν μπόρεσε να συνεχίσει για μεγάλο διάστημα τη λειτουργία της.
Σήμερα το κτήριο της σχολής φαίνεται να μην χρησιμοποιείται αν και βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Κάτοικοι της περιοχής θυμούνται ακόμα τα χρόνια που λειτουργούσε, τα νεαρά κορίτσια που σπούδαζαν σ’ αυτή και κάθε Κυριακή πήγαιναν περίπατο στο Γαλάτσι γεμίζοντας τη γειτονιά με τα γέλια και τις φωνές τους.
Μαριάνθη Μπέλλα
Εκπαιδευτικός Δ.Ε.
Αλλά, ποια είναι η ιστορία αυτής της σχολής; Ανατρέχοντας σε βιβλία σχετικά με την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης και παλιές εφημερίδες της εποχής του μεσοπολέμου, συγκεντρώσαμε στοιχεία για την ίδρυση και λειτουργία της.
Η ίδρυσή της τοποθετείται το 1923, λίγο μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, όταν στη χώρα μας συνέρρευσαν πάνω από 1.500.000 πρόσφυγες, άποροι και εξαθλιωμένοι, αποστερημένοι από κάθε περιουσιακό στοιχείο. Οι υπηρεσίες του κράτους έλαβαν αμέσως μέτρα για την προσωρινή στέγαση και την υλική και ηθική υποστήριξή τους. Τα γεγονότα αυτά δεν άφησαν ασυγκίνητες τις Ελληνίδες οι οποίες κινητοποιήθηκαν και βοήθησαν με πολλούς τρόπους ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες μεγάλου αριθμού προσφύγων. Τα γυναικεία σωματεία («Λύκειο των Ελληνίδων», «Πατριωτικόν Ίδρυμα», «Εθνικό Συμβούλιο των Ελληνίδων», «Σύνδεσμος για τα δικαιώματα της γυναίκας», «Διεθνής Σύνδεσμος Γυναικών», ΧΕΝ) κατά την περίοδο αυτή, επικέντρωσαν τη δράση τους στην περίθαλψη των προσφύγων και την εποπτεία καταυλισμών. Κυρίως όμως, προσπάθησαν να εξασφαλίσουν στις φτωχές προσφυγοπούλες ασφαλές περιβάλλον διαβίωσης και να τις εφοδιάσουν με μια τέχνη που θα τους επέτρεπε να ενταχτούν στην αγορά εργασίας και να γίνουν αυτοσυντήρητες. Έτσι, αυτή την εποχή ιδρύθηκαν και λειτούργησαν πολλά δημόσια και ιδιωτικά ορφανοτροφεία, οικοτροφεία, επαγγελματικές σχολές και βιοτεχνικά εργαστήρια, τα οποία παρείχαν δωρεάν στοιχειώδη εκπαίδευση (μαθήματα ανάγνωσης, γραφής, στοιχειώδους αριθμητικής, οικοκυρικών και υγιεινής) και επαγγελματική μόρφωση πάνω στις «γυναικείες τέχνες» (κοπτική, ραπτική, πλέξιμο, κέντημα, ύφανση κ.λπ.).
Μέσα στο πλαίσιο αυτό, ο «Διεθνής Σύνδεσμος Γυναικών» ίδρυσε το 1923 ένα οικοτροφείο για την περίθαλψη κοριτσιών προσφύγων, το οποίο ονομάστηκε «Σπίτι του κοριτσιού». Αρχικά στεγάστηκε σε αίθουσες της Βουλής των Ελλήνων (Παλαιά Ανάκτορα) και αργότερα σε κτίριο της οδού Νάξου 56, στην Κυψέλη. Στο οικοτροφείο αυτό στεγάζονταν δωρεάν, τρέφονταν, ενδύονταν και σπούδαζαν γράμματα και τέχνες 150 νεαρές προσφυγοπούλες. Το ίδρυμα τους προσέφερε πενταετή εκπαίδευση που περιελάμβανε εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας και μαθήματα υφαντικής, κεντητικής, κεραμικής, ζωγραφικής, μεταλλουργικής και λαογραφίας. Διέθετε οργανωμένο εργαστήριο υφαντικής με διευθύντρια την Αγγελική Χατζημιχάλη, η οποία φρόντισε να το εξοπλίσει με αργαλειούς που έφερε από τη Χαλκιδική. «Ψυχή» του ιδρύματος ήταν η διευθύντριά του Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού, δασκάλα από την Κωνσταντινούπολη, η οποία εργαζόταν με σύστημα και αφοσίωση για τη συντήρηση και λειτουργία του.
Αργότερα, στο ίδρυμα έγιναν δεκτά και κορίτσια από διάφορα μέρη της Ελλάδας, τα οποία στερούνταν το κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον για διάφορες αιτίες (ορφάνια, έλλειψη οικονομικών πόρων, λόγοι υγείας γονέων κ.ά.). Σκοπός του ιδρύματος ήταν να τους εξασφαλίσει ασφαλές και φιλικό περιβάλλον και να τους προσφέρει μόρφωση, γενική και επαγγελματική, ώστε να γίνουν ικανά να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα προς το ζην με την προσωπική τους εργασία.
Το «Σπίτι του κοριτσιού», στα πέντε πρώτα χρόνια λειτουργίας του (1923-1928), υποστήριξε περί τις 70 φτωχές οικογένειες και προστάτευσε και μόρφωσε περίπου 400 κορίτσια ηλικίας 14-24 ετών. Παράλληλα, φρόντισε για την επαγγελματική αποκατάσταση και την κοινωνική τους ένταξη. Η Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού διηύθυνε αφιλοκερδώς το ίδρυμα και φρόντιζε για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των κοριτσιών μέχρι το 1937, που παραιτήθηκε γιατί αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας.
Το 1938 τη διεύθυνση του ιδρύματος ανέλαβε η Αγγελική Χατζημιχάλη, η οποία το μετέτρεψε σε Οικοκυρική Βιοτεχνική Επαγγελματική Σχολή με την ονομασία «Το Ελληνικό Σπίτι». Εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας που διδάσκονταν σε όλα τα σχολεία της χώρας, στη σχολή διδάσκονταν και υφαντική, κεραμική, ζωγραφική, ασημουργία, βιβλιοδετική, μεταλλοτεχνία και λαογραφία. Οι απόφοιτες της σχολής διορίζονταν στην εκπαίδευση σαν δασκάλες χειροτεχνίας ή έβρισκαν δουλειά σε διάφορα βιοτεχνικά εργαστήρια. Η σχολή απέκτησε σύντομα μεγάλη φήμη στην Ελλάδα και το εξωτερικό, που την διατήρησε για πολλά χρόνια χάρη στην παρουσία, την αφοσίωση και το πάθος της διευθύντριάς της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Όμως, μετά τον θάνατό της το 1965, δεν μπόρεσε να συνεχίσει για μεγάλο διάστημα τη λειτουργία της.
Σήμερα το κτήριο της σχολής φαίνεται να μην χρησιμοποιείται αν και βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Κάτοικοι της περιοχής θυμούνται ακόμα τα χρόνια που λειτουργούσε, τα νεαρά κορίτσια που σπούδαζαν σ’ αυτή και κάθε Κυριακή πήγαιναν περίπατο στο Γαλάτσι γεμίζοντας τη γειτονιά με τα γέλια και τις φωνές τους.
Μαριάνθη Μπέλλα
Εκπαιδευτικός Δ.Ε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου